T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI. DĠġ PROTEZ AKRĠL TEPĠMĠ 724DC0015

Transkript

1 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI DĠġ PROTEZ AKRĠL TEPĠMĠ 724DC0015 Ankara, 2011

2 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ.

3 ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... iii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ AKRĠL HAZIRLAMA Akrilik Rezinler Polimer (Toz) Monomer (Sıvı-Likit Akriliklerde Monomer Polimer Reaksiyonu Akriliğin Fiziksel Özellikleri Dayanıklılık Akma Akrilik Rezinlerin Saklanması Akril ÇeĢitleri Soğuk Akril (Tamir Akriliği) Sıcak Akril Polimerizasyon Isı yoluyla Polimerizasyon Kimyasal Yolla Polimerizasyon Görülebilir IĢıkla Polimerizasyon Mikrodalga Enerjisiy ĠlePolimerizasyon... 8 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 9 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ AKRĠL TEPĠMĠ Akril Tepiminin UygulanıĢı Kalıbın Ġçerisine Basınçla Akrilik Tepme Yöntemi Kalıba Sıvı Reçine Dökülerek Akrilik Tepme Yöntemi Kalıba Enjeksiyonla Akrilik Tepme Yöntemi Akril Tepiminde Dikkat Edilecek Noktalar BaĢarısızlık Nedenleri Monomer-Polimer Oranı ÇalıĢma Süresi Muflalamanın Etkisi Polimerizasyon Büzülmesi Pörozite UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖĞRENME FAALĠYETĠ PRESLEME Pres Preslemede Dikkat Edilecek Noktalar UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME i

4 ÖĞRENME FAALĠYETĠ BRĠTLEME Muflanın Britte Sıkılması UYGULAMA FAALĠYETĠ ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARLARI KAYNAKÇA ii

5 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 724DC0015 DiĢ Protez DiĢ Protez Teknisyenliği Akril Tepimi Bu modül, tam protezlerde akril tepiminin nasıl yapıldığı ile ilgili bilgi ve becerilerin verildiği öğrenme materyalidir. SÜRE 40/16 ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Bu modülün ön koģulu yoktur. Akril tepimi yapmak Genel Amaç Sizler bu modül ile diģ protez laboratuvarında gerekli araç gereç sağlandığında tam protezlerde akril tepimi yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Akril hazırlayabileceksiniz. 2. Akril tepebileceksiniz. 3. Presleme yapabileceksiniz. 4. Britleme yapabileceksiniz. Donanım: Spatül, akril tozu ve likidi seramik ya da cam kap, mufla, pres, alçı bıçağı, lak, brit. Ortam: DiĢ protez laboratuvarı. Modülün içinde yer alan, her faaliyetten sonra verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modülün sonunda, ölçme aracı (test, çoktan seçmeli, doğru-yanlıģ vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Her modülle bilginiz biraz daha artmaktadır. Akril tepimi modülü ile geliģiminizi bir basamak daha yükselteceksiniz. Bu modül ile akril hazırlayabilecek, hazırladığınız akrili tepebilecek presleme ve britleme yapabileceksiniz. Akril tepiminde; akrili hazırlayabilmek, hazırlanmıģ akrili kurallarına uygun bir Ģekilde tepmek, akril tepilmiģ muflayı preslemek ve britlemek göz önünde bulundurulması gereken en önemli konulardır. Önceki laboratuvar çalıģmaları ne kadar doğru olursa olsun akril tepiminin kurallarına uygun yapılmaması tüm iģlemin baģarısız sonuçlanmasına neden olur. Sizler, bu modüldeki bilgi içeriği ve uygulama faaliyetleri ile uygun ortam ve donanım Ģartlarında tekniğine uygun akril tepebilecek mesleğinizin en temel bilgilerinden olan bu yeterlilik sayesinde alanınızla ilgili resmî ve özel iģletmelerde iģ bulma imkânına sahip olacaksınız. ÇalıĢmalarınızı yaparken gayretli ve titiz çalıģmayı elden bırakmayınız. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 Bu öğrenme faaliyeti sonunda uygun donanım ve laboratuvar ortamı sağlandığında tam protezlerde akril hazırlayabileceksiniz. ARAġTIRMA İnternetten akril hakkında bilgi toplayıp sınıf arkadaģlarınızla paylaģınız. Çevrenizde bulunan bir diģ laboratuvarına gidip tam protezlerde akril hazırlama aģamalarını inceleyerek sınıfa sununuz. Okul laboratuvarınızda akril hazırlama ile ilgili araç gereç olup olmadığını araģtırınız. DiĢ teknisyeninden akril hazırlama ile ilgili bilgi alınız Akrilik Rezinler 1. AKRĠL HAZIRLAMA Dental sektörde kaide plağı olarak kullanılan sentetik reçineler; Ģekil alan ve aldığı Ģekli koruyabilen, sertlik değeri istenildiği derecede ayarlanabilen malzemedir. Ucuza mal edilir. Yapısının ana elementi karbondur. Polimer (sıvı) ve monomerden (toz) oluģan materyaldir. DiĢ teknisyenliğinde tam protezlerin kaide maddesi olarak geçici kron ve köprülerin yapımında veneer kronların estetik kısımlarının yapımında ve post-core ölçülerinin alınımında yaygın olarak kullanılır Polimer (Toz) Polimer taneleri reaksiyon baģlatıcı benzoil peroksit veya diizobütil azonitril (% 0,5-1,5) maddeler, pigmentler (civa sülfit, kadmiyum sülfid, kadmiyum selenit, demiroksit veya karbon siyahı), opaklık verici (çinko oksit, titanyum oksit) maddeler, plastikleģtirici (etil akrilat, dibütil fitalat % 8-10) maddeler ile organik ve inorganik lifler (boyanmıģ sentetikliler cam lifleri ve zirkonyum silikat) den oluģur Monomer (Sıvı-Likit Esas olarak metil metakrilattan oluģur. Polimerizasyon geciktirici inhibitör maddeler (hidro kinon % 0,006 oranında) ve çapraz bağlantı ajanları (Glikol dimetakrilat % 1-2 oranında) katılır. 3

10 Akriliklerde Monomer Polimer Reaksiyonu Mufladaki protez için yeterli olabilecek miktarda monomer, kuru ve temiz bir cam kap içine konur. Bunun üzerine, kabı hafifçe titreterek yaklaģık 2,5 hacim miktarında polimer yavaģça dökülür. Toz, likid üzerine farklı noktalardan ve azar azar serpilmeli ve tozun likid tarafından emilmesi sağlanmalıdır. KarıĢım homojen bir hâl aldığında, monomerin buharlaģmasını önlemek için kabın ağzı kapatılır. Akrilin kıvamına gelmesi beklenir. Dört aģamada oluģur: 1. AĢama: Toz (polimer) sıvı (monomer) içinde yavaģ yavaģ çözünmeye baģlar. Bu safhada yapıģkan olmayan bir kitle oluģur. 2. AĢama: Toz sıvı ile etkileģir. Toz sıvı içinde dağılarak yapıģkan bir kitle oluģur. 3. AĢama: Toz sıvı içinde tamamen dağılarak doymuģ bir hamur kıvamına gelir, parmakla kontrol edildiğinde lifler oluģur. 4. AĢama: Monomer polimerle ya tamamen reaksiyona girerek ya da arta kalan tamamen buharlaģarak yok olur. Kitle lastiksi hâl alır, elde Ģekillenir ve parmağa yapıģmaz. Burada diģ teknisyeninin dikkat etmesi gereken nokta Ģudur: Üçüncü aģamada muflalama iģlemi tamamlanmalıdır, dördüncü safhada iģlem zorlaģır. Resim 1.1: Cam kaba konulmuģ akril likidi ve tozu Resim 1.2: Akril likit ve tozunun karıģtırılması Resim 1.3: Hava ile teması kesilmiģ akril karıģımı Resim 1.4: HazırlanmıĢ akril hamuru 4

11 1.2. Akriliğin Fiziksel Özellikleri Akrilik reçinenin polimerizasyonu eskiden beri baģlıca araģtırma konularında birisi olmuģtur. Akrilik reçinelerin dental sektöre ilk giriģinden baģlayarak kitlenin fiziksel özelliklerini daha da geliģtirebilmek üzerinde çalıģmalar yapılmıģtır. Dokulara uyumunu daha da mükemmel bir hale getirebilmek ve kitle içinde oluģma ihtimali olan poroziteyi yok edebilmek için çeģitli polimerizasyon yöntemleri denenmiģ, kalıbın içine farklı tekniklerle akrilik tepme yöntemleri üzerinde durulmuģ ve devamlılık arz eden geliģmeler kaydedilmiģtir. Akriliğin baģlıca fiziksel özellikleri aģağıda verilmiģtir Dayanıklılık Akrilik reçinelerde her yönden gelen kuvvetlere karģı oluģan dirence dayanıklılık denir. Akrillerde dayanıklılık; bileģimine, hazırlanma yöntemine ve protezin tutulduğu ortama bağlı olarak değiģir. Elastik modülü, rijit (dayanıklılık) demektir. Elastik modülü yükseldikçe rijitlik kavramına yaklaģılır. Elastik modülü düģtükçe daha elastik, daha yumuģak bir yapı oluģur. Akrilik reçineler kaide plağı olarak kullanıldığında elastiklik modülü, olabildiğince yüksek olması gerekir. Dayanıklılık ve kalınlık ters orantılıdır. Dayanıklılık artarsa kalınlık azalır. Elastiklik modülü çok yüksek ise kaide plağı kalınlığı normalden biraz ince yapılmalıdır. Yer çekimi kuvvetine karģı üst çenedeki ağırlığın azaltılması olumlu etki yapar Akma Akriller, viskoelastiktir. Sabit bir yükle karģılaģtıklarında zamana bağlı olarak bir gerilme meydana gelir. Bunun sonucunda o andaki elastik gerilmeye bağlı olarak akma meydana gelir Akrilik Rezinlerin Saklanması Akrilin özellikle saklanmasında titizlenmek gerekir. Isı, ıģık ve az miktarda da olsa oksijen yoluyla polimerize olmaya baģladıkları için, sıvının saklanabilme süresini uzatan bazı maddeler içine konur. Bu konuda en çok kullanılan madde hidrokinondur. Akril likidi içindeki oranı %0.003-%0,1 dir. Sıvı akrilin, kimyasal dengesinin bozulmasını önlemek için saklandığı kabın kapağı daima kapalı tutulmalıdır. 5

12 1.3. Akril ÇeĢitleri Akriller kullanıldıkları yere göre çeģitlilik gösterir. Polimerizasyonları sıcak veya soğuk ortamda gerçekleģen, toz ve likidi buna göre farklılık gösteren akril tipleri vardır Soğuk Akril (Tamir Akriliği) Kimyasal yolla elde edilen reçinelerde; baģlatıcı madde olan Benzol Peroksit baģka bir kimyasal madde ile ısı olmadan parçalanır, böylece bir reaksiyon baģlar. ĠĢte ortamda ısı olmadan (oda sıcaklığında) kendiliğinde polimerize olan bu akrillere soğuk akril ya da otopolimerizan akriller denir. Kullanıldığı yerler; Onarım iģlemleri için Protez kaide plağı yapımında KaĢık yapımında Geçici türden protezlerin yapımında Soğuk akrilin polimerizasyon kalitesi düģük olduğundan ağız içinde kullanımı uygun değildir. Akril yüzeyinin pürüzlü olmasının nedeni, etkin polimerizasyon gerçekleģtirememesidir. Bu pürüzlü alanlar, polisaj tutmayacak ve artıkların birikimiyle bakteri oluģmasına yol açacaktır. Egzotermik sıcakta Ģekil de karakterdedir. Renk dayanıklılıkları sıcaklar kadar değildir. Nedeni, polimerizasyon sonucu olan oksidasyondur. Oksidasyon, akrilin renginin açılmasına neden olur. Soğuk akrillerin su emme oranları daha fazladır. Sıcağa göre daha zayıf ve dirençsizdir. Akrilin kullanılabileceği hamur hâli süresi daha kısadır ve daha çabuk çalıģma zorunluluğu vardır. Ġlk sertleģmenin elde edilmesinden sonra polimerizasyonun tamamlaması uzun sürer. Bu nedenle pres altında üç saat kadar bekletilir. Soğuk akril ile yapılan protezlerde kaynatma olmadığı için kalın kısımlarda pörozite oluģmaz. Ağzın yumuģak dokularında irritasyona neden olur ve daha fazla protez vuruğu meydana getirir Sıcak Akril Polimerizasyonun gerçekleģmesi için sıcak akril türlerinde ısıtma gereklidir. Brite alınan mufla, soğuk suya konur ve su ısıtılarak kaynatılır. 6

13 Isı dereceye ulaģtığında polimerizasyonu baģlatıcı madde olan benzol peroksit parçalanır ve polimerizasyon baģlar Polimerizasyon Bir maddenin iki veya daha çok molekülünün yeni bir bileģik yapmak üzere kimyasal olarak birleģmesi demektir. DiĢ hekimliğinde kullandığımız akrilik reçinenin tozu içinde bulunan benzol peroksidin parçalanarak serbest kökler oluģturması gerekir. Bu serbest köklerin her biri de monomer ile reaksiyona girerek yeni bir serbest kök oluģturur. Bu yeni kökte yeni bir monomer molekülünü aktive eder ve böylece zincirleme reaksiyon yoluyla monomerin ilave polimerizasyonu baģlamıģ olur. Polimerizasyon reaksiyonunu baģlatan etkenler esas olarak dört baģlık altında toplanır: Isı Kimyasal maddeler IĢık Mikrodalga enerjisi Isı yoluyla Polimerizasyon Bütün mesele polimerin içinde bulunan benzol peroksitin serbest kökler oluģturabilmesi için parçalanmasını sağlamaktır. Bunun için de günümüzde en çok kullanılanı akrilik reçine kitlesinin bir su banyosu içinde ısı yoluyla polimerize edilmesidir. Ülkemizde hemen bütünüyle bu iģlem bir su banyosu içinde ve açık alev aracılığı ve muflaların kaynatılması Ģeklinde uygulanır. Bu uygulama iki türlü yapılır: Hızlı kaynatma: Muflalar pres altında çıkarıldıktan sonra bridle sıkılır ve içi soğuk su dolu bir kabın içine konur. Muflalar tümüyle suya gömülmelidir. Ocağın altı açılır ve en az 1/2 saat kalması sağlanır. Sonra muflalar kendi suyu içinde soğumaya terk edilir veya sudan çıkartılarak elle tutulacak kadar soğumaları beklenir. Acele soğutmak için musluğun altına konulması ani ısı değiģikliği nedeniyle kitlenin deformasyonuna sebep olabilir. YavaĢ kaynatma: Bu teknik muflaların, ısısı termostat aracılığı ile 65 dereceye ayarlanmıģ bir su banyosu içinde 8 saat bırakılması esasına dayanır. Uzun kaynatma tekniğinde daha az pörozite olduğu kanıtlanmıģtır Kimyasal Yolla Polimerizasyon Akrilik kitlesinin kimyasal olarak polimerizasyonunu sağlayabilmek için özel, kendi kendine sertleģen akriliklerin kullanılması gerekir. 7

14 Akriliğin tozu ile sıvısı karıģtırıldığı andan itibaren polimerizasyon reaksiyonu baģlar ve kitle serleģinceye kadar devam eder. Gerçekte reaksiyon kitle serleģtikten sonra da sürer. Buradaki tüm iģlemler aynen ısı ile polimerize olan akriliklerdeki gibidir. Sadece muflalar denemelerden sonra son olarak kapatıldığında su banyosu içine konmaz ve preste sıkıldıktan sonra oda ısısında belirli bir süre kendi kendine bırakılır Görülebilir IĢıkla Polimerizasyon Akrilik reçinenin polimerize edilebilmesi için kullanılan baģka bir etken de görülebilir ıģıktır. Ancak bunun için belirli bir dalga boyundaki bu ıģığa karģı duyarlı olan özel bir reçinenin varlığı gerekir. Görülebilir ıģıkla polimerize edilen bu akrilik reçine, bildiğimiz klasik polimetil metakrilat gibi toz ve sıvı halinde değildir. Bu reçine tek bir malzeme olarak tabaka veya çubuk Ģeklinde piyasada bulunur. IĢıkla kontamine olmaması için de siyah, opak koruyucular içinde saklanır Mikrodalga Enerjisiy ĠlePolimerizasyon Akriliğin diğer bir polimerizasyon yolu da mikrodalga enerjisi kullanmaktır. Mikrodalga enerjisi diģ hekimliğinde sterilizasyon, alçı ve revetman modellerin kurutulması gibi pek çok değiģik alanlarda da kullanılabilir. Mikrodalga enerjisi ile polimerizasyonun zamandan tasarruf sağlaması, su banyosu ortadan kalktığı için daha az alete gereksinim duyulması, laboratuarda daha temiz bir çalıģma ortamı oluģturması gibi avantajları vardır. 8

15 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki uygulama faaliyetini tamamladığınızda akril hazırlama ile ilgili iģlem basamaklarını yapabileceksiniz. ĠĢlem Basamakları ĠĢ güvenlik önlemlerinizi alınız. Cam ya da seramik kaba yeterli miktarda akril likidi koyunuz. Öneriler ĠĢ önlüğünüzü giyiniz. ÇalıĢmanızı olumsuz etkileyecek her türlü etkeni çalıģma ortamınızdan uzaklaģtırınız. Kullanım talimatını okuyunuz. Akril likidinin yanıcı, yakıcı ve uçucu olduğunu unutmayınız. Akril tozu koyunuz. Akril toz ve likidini karıģtırınız. Oranları tam ayarlayınız. Renk değiģikliğini gözleyiniz. Spatül ile karıģtırınız. Yeteri kadar karıģtırınız. Tozun likit içinde yavaģ yavaģ çözünerek yapıģkan olmayan bir kitle oluģturmasını sağlayınız. 9

16 Akril kabının ağzını kapatınız. Hava ile temasını kesiniz. Uygun kıvama gelinceye kadar bekleyiniz. Kıvama gelip gelmediğini parmağınızla kontrol ediniz. Liflenmenin bittiğini gözlemleyiniz. Akril, parmağınıza yapıģmıyorsa kıvama gelmiģ demektir, unutmayınız. 10

17 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerin baģında boģ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıģ ise Y yazınız. 1. ( ) Dental sektörde kaide plağı olarak kullanılan sentetik reçineler; Ģekil alan ve aldığı Ģekli koruyabilen sertlik değeri istenildiği derecede ayarlanabilen malzemelerdir. 2. ( ) Akrilik reçinelerde yani akrillerde her yönden gelen kuvvetlere karģı oluģan dirence dayanıklılık denir. 3. ( ) Akrillerde dayanıklılık; bileģimine, hazırlanma yöntemine ve protezin tutulduğu ortama bağlı değildir. 4. ( ) Akrilik reçinenin polimerize edilebilmesi için kullanılan baģka bir etken de görülebilir ıģıktır. 5. ( ) Polimerizasyonun gerçekleģmesi için sıcak akril türlerinde ısıtma gerekmez, muflanın bride alınması yeterlidir. 6. ( ) Sıvı akrilin kimyasal dengesinin bozulmasını önlemek için saklandığı kabın kapağı daima kapalı tutulmalıdır. 7. ( ) Soğuk akrilin polimerizasyon kalitesi düģük olduğundan ağız içinde kullanımı uygun değildir. 8. ( ) Soğuk akrillerin su emme oranları düģüktür. 9. ( ) Polimerizasyonun gerçekleģmesi için sıcak akril türlerinde ısıtma gerekli değildir. 10. ( ) Soğuk akrilin polimerizasyon kalitesi düģük olduğundan ağız içinde kullanımı uygun değildir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 11

18 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 Bu öğrenme faaliyeti sonunda uygun ekipman ve laboratuvar ortamı sağlandığında akril tepimi yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Bir diģ teknisyenine akril tepimi hakkında sorular sorup sınıf arkadaģlarınızla paylaģınız. Çevrenizde bulunan bir diģ laboratuvarına gidip akril tepimi yapım aģamalarını inceleyerek sınıfa sununuz. Akril tepimi hakkında internetten araģtırma yapıp sınıfla paylaģınız. 2. AKRĠL TEPĠMĠ Akril tepimi mufla içindeki mum ve kaide plağından kalan boģluğu akrilik reçine ile doldurma iģlemidir Akril Tepiminin UygulanıĢı Muflada, sıcak uygulanmasıyla mumdan kalan boģluklara akril doldurulması için öncelikle kalan mum artıkları, sıcak su ile alçı yüzeyinden tamamen uzaklaģtırılır. Elde edilen boģluk, akrilin dolacağı bölümdür. Isının dağılıp yüzeyin kurumasından sonra akriliğin temas edeceği alçı yüzeyinin çok iyi izole edilmesi gerekmektedir. Çünkü polimerizasyon sırasında akrilinin alçıdan su emmesi, polimerizasyonu etkiler. Daha sonra bu suyun buharlaģması ile çatlamalar oluģabilir. Ayrıca erimiģ polimer ve serbest monomerin alçı içine sızması hâlinde, bunları daha sonra ayırmak olağanüstü güçtür. Akrilik tepilmesi, mufla içindeki kalıp boģluğunu akrilik reçine ile doldurma iģlemidir. Akrilik hamurunun kalıp boģluğuna sevk edilmesi konusunda üç değiģik yöntem vardır: Kalıbın içerisine basınçla akrilik tepme yöntemi Kalıbın içerisine sıvı reçineyi dökme yöntemi Kalıbın içerisine enjeksiyonla akrilik tepme yöntemi Bunları sırasıyla Ģöyle inceleyebiliriz: 12

19 Kalıbın Ġçerisine Basınçla Akrilik Tepme Yöntemi Polimer ve monomer yapımcı firmanın önerdiği Ģekilde temiz bir bardak içinde karıģtırılır ve üzeri kapatılarak hamur kıvamına gelmesi beklenir. Bu sırada bazı yazarlar, diģlerin bulunduğu muflanın üst parçasında kanallar açılmasını ve fazla akriliğin buralardan dıģarı taģmasını önerirler. Bu durum provaya rağmen fazla gelmesi muhtemel akriliğin kalınlık yapmadan taģmasını sağlar. Ancak bu tür kanalların açılması zorunlu değildir ve tekniğe büyük katkısı yoktur. Kalıba basınçla akrilik tepme tekniğinin uygulanması ana hatları itibariyle Ģöyledir: DiĢlere değmemesine özen gösterilerek tüm alçı yüzeyleri laklanır. Akrilik hamurundan bir parça alınarak rulo haline getirilir ve diģlerin bulunduğu oluğa yerleģtirilir. Daha küçük bir rulo da postdam bölgesine konur. Üzeri ıslak bir selefon kağıdı ile örtülerek muflanın diğer parçası kapatılır ve pres altında yavaģça sıkılır. Muflanın kenarlarından biraz akrilik hamuru sızmaya baģlayınca durulur. Sızma bitince tekrar hafifçe sıkılır. Bu iģlem mufla kenarları tam karģılaģıncaya kadar devam eder. Tam protezlerde ve akrilik kitlesinde minimal boyutsal değiģiklik sağlayabilmek için akrilik teperken muflayı yavaģ yavaģ kapatmak son derece önemlidir. Sonra mufla açılır, aradaki selefon kâğıdı çıkarılır ve alçı yüzeyine taģan akrilik kesilerek atılır. Akriliğin taģmadığı kısımlar varsa buralara az madde konulduğuna hükmedilir ve yeniden biraz akrilik konularak bir kere daha selefon kâğıdı ile deneme kapatılıģı yapılır. Sonra tekrar açılır fazlalıklar kesilir ve muflanın karģı parçası da (modelin bulunduğu parça) tamamen laklanarak iki parça birbiri üzerine kapatılır ve pres altında bir süre bırakılır bunun için 15 dk. yeterlidir. Kalıba basınçla akrilik tepme tekniği, eskiden beri bilinen klasik bir sistemdir. Bu sistemde önemli olan hususlar akrilik tepiminde dikkat edilecek noktalarda belirtilmiģtir Kalıba Sıvı Reçine Dökülerek Akrilik Tepme Yöntemi Bu yöntemde kullanılan akrilik reçineler, kimyasal olarak aktive edilen tipte olup dökülebilir reçine veya sıvı reçine adıyla bilinir. Bu cins akriliklerin polimer tozun genellikle çok ince grenlidir ve yüksek molekül ağırlığına sahiptir Bu özellik akriliğin karıģtırılması ve dökülmesi sırasında yeterli viskoziteye sahip olmasını sağlar. Ġlk yapılan araģtırmalarda sıvı reçine yönteminin Ģu avantajları olduğu savunulmuģtur: Doku uyumu daha iyi olur. Dikey boyutun artması daha az oranda olur. Porselen diģlerin mufladan çıkartılırken kırılma olasılığı daha azdır. Daha ekonomik bir yöntemdir. 13

20 ĠĢlemler daha kısa sürede tamamlanabilir. Ancak daha sonra yapılan araģtırmalar sonunda bu avantajlarına karģın bazı olumsuzluklar ve dezavantajlar da bildirilmiģtir: Madde içinde hava boģlukları kalabilir. Polimerizasyon sırasında yapay diģler yer değiģtirebilir. Oklüzal balanssızlıklar olabilir. Plastik diģlerle maddenin bağlantısı zayıf olabilir. Ön grup diģlerin arka kısmına yeterli miktarda madde akmayabilir. ĠĢte tüm bu ve buna benzer sorunları azaltmak için orijinal sistemde pek çok değiģiklikler yapılmıģtır. Sıvı reçinenin basınçla ve enjeksiyon yoluyla kalıbın içerisine sevkini sağlayan ve sonra ısı ile onu sertleģtiren bu yöntem, son yıllarda geliģtirilen araç gereçler ile daha da modern sistemler hâline getirilmiģtir Kalıba Enjeksiyonla Akrilik Tepme Yöntemi DiĢ hekimliğinde kalıbın içerisinde enjeksiyonla akrilik tepme prensipleri ilk olarak Wilson tarafından ortaya atılmıģtır fakat bu tekniği geliģtiren ve daha kolaylıkla kullanılabilir hale getiren ve tekniğin ana hatlarını ilk olarak belirleyen Pryor isimli kiģidir. Tekniğin esası kalıp içerisine basınç altında ve enjeksiyon yoluyla sıvı akrilik reçine itmektir. Kalıba enjeksiyonla akrilik tepme tekniğinde farklı kaide plağı malzemeleri kullanılmıģ olmasına rağmen bu teknik için gereken özel muflama yöntemi ilk zamanlarına göre büyük bir değiģiklik göstermiģtir. Konvansiyonel basınçla akrilik reçinenin tepilmesinde kullanılan metal muflanın üst kısmında bir delik ve buna bağlı olan bir enjektör sistemi vardır. YumuĢak kıvamdaki malzeme buradan kalıp boģluğuna enjekte edilerek tepme iģlemi tamamlanır Akril Tepiminde Dikkat Edilecek Noktalar Akriliğin hamur veya jel dönemi denilen 3. dönemde kalıp boģluğuna yerleģtirilmesi gerekir. Akril tepimine baģlamadan önce muflaların içindeki mum artıkları iyice temizlenmiģ olmalı ve diģleri arasında kesinlikle mum artıkları kalmamalıdır. Alçı kitlesi, soğumuģ elle tutulabilecek kadar ılımıģ olmalıdır. Akrilik hamuru tam tepilecek kıvamda olmalıdır (Ele yapıģmamalıdır.). Akriliğin polimerizasyonu sırasında kalıp boģluğunun tamamen dolması gerekir. Muflanın diğer parçası araya polietilen kâğıt konularak kapatılmalıdır. 14

21 Muflaların içindeki mum artıkları iyice temizlenmiģ olmalı ve diģlerin arasında kesinlikle mum artıkları kalmamalıdır. Alçı kitlesi soğumuģ, en azından elde tutulabilecek kadar ılımıģ olmalıdır. Muflada alçı kısımlar izole edilirken diģlere lak değdirilmemelidir. Akrilik hamuru tam tepilecek kıvamda olmalıdır. Akriliğin kalıp içerisine tam olarak dolup dolmadığını kontrol etmek için mutlaka denem kapatılıģları yapılmalıdır. Bu kapatılıģlar sırasında pres yavaģ yavaģ sıkılmalıdır. Deneme kapatılıģları sırasında iki parça arasına polietilen bir tabaka koymayı unutmamalıdır. TaĢan akrilik, alçı üzerinden ve muflanın kenarlarından tamamen temizlenmelidir. Akrilik, kalıbın içini tam olarak doldurduktan sonra muflanın diğer parçası da izole edilmeli ve bu defa araya polietilen kâğıt konulmadan kapatılmalıdır. Bu son kapatılıģta muflanın metal kenarlarının, arada hiç akrilik kalmadan, tam olarak birbirine değmesi sağlanmalıdır BaĢarısızlık Nedenleri Akril tepiminin uygulanıģına dikkat edilmediğinde birtakım baģarısızlıklar görülür. Bu baģarısızlık nedenleri Ģöyledir: Monomer-Polimer Oranı Akrildeki likid yani monomer oranı arttıkça akrilin hamurlaģma hızı ve mufladaki akril hamurunun sıcaklığı da artar. ĠĢlenebilen hamur eldesi için likidin tozu çözmesi gerekir. Likit ve tozun belirli bir oranda karıģtırılması ile büzülmeler önlenir. Polimerizasyon büzülmesini en aza indirmek için toz-likit oranını çok iyi bilmemiz gerekir. Hamurun Ģekillenebilme kabiliyetinin artması için ideal oranlardan daha fazla likit konur. Firmalar toz ve likit önerilerini ambalajlarına yazar. Genelde bu oran; 1 likit kapağıyla ölçü alınarak 3 likit kapağı toz, 1 likit kapağı likite eklenir ÇalıĢma Süresi HamurlaĢma evresi, akril iģlemi sırasındaki çalıģma süresini tanımlar. Bu evrede kalıp boģluğun içerisine akril hamuru yerleģtirilerek Ģekillendirilmesi yapılır. 15

22 Bir muflaya akril tepilmesi en fazla 5 dakikadır. Mufla sayısı fazla ise çözünme reaksiyonunu yavaģlatarak çalıģma süresini uzatmalıyız. Reaksiyon ne kadar hızlanırsa kalite o kadar düģer Muflalamanın Etkisi Modeli muflaya almadan önce yapılacak önemli bir iģlem vardır. Bu da protezin kenar kesimlerinin mumla doldurulması ve aralık bırakılmamasıdır; aksi takdirde muflayı alırken buralardan içeri alçı sızabilir. Önce modelin mufla içine rahatça girip girmediği kontrol edilir. Gerekirse kenarları alçı kesme makinesiyle kesilir, Fazlalıkları kaldırılır. Modelin kenarları ile muflanın duvarları arasında yeterli mesafe bulunmalıdır. Sonra muflanın üst parçası kapaksız olarak yerine yerleģtirilir ve tavanı ile diģler arasında en az 2 cm kadar bir mesafenin kalıp kalmadığı kontrol edilir. Yeterince mesafe yoksa modelin tabanından kesilerek seviyesi düģürülür. Muflanın her iki parçasının iç yüzeyleri yağlanır. Bu durum alçının mufladan ayrılmasında kolaylık sağlar. Yağlanmadığında model kırılır. Muflanın önce alt parçasının içine alçı doldurulur ve model tam orta yerine yerleģtirilir. Alçı ile mum aynı seviyede olmalıdır yani modelin ne çok gömülmesi ne de çok yukarıda kalması doğrudur. Alçı bölgesinde hiçbir tutucu alan bırakılmamalıdır. Muflalar darbelere karģı dayanıklı olmalıdır. Mufla kaynatıldıktan sonra açılması iģlemi sırasında muflanın diģli bölümlerine vurulmaması gerekir Polimerizasyon Büzülmesi Dağınık olan bağların bir araya gelerek daralması büzülmeye neden olur. Protez vurukları, protez kullanılmaya baģladıktan sonra görülür. Sebebi polimerizasyon büzülmesidir. Soğuk akriliklerde kitlenin tepilme kıvamına gelmesi daha çabuk olur. Bu süre ortalama 5 dk. kadardır. Bu nedenle teknisyenin biraz süratli hareket etmesi gerekir. Hâlbuki aynı süre sıcak akriliklerde 15 dk. kadardır. Bu yüzden sıcak ve soğuk akriliklerle çalıģırken kullanım talimatına uygun davranmak gerekir. Polimerizasyon büzülmesinde monomerin yoğunluğunda azalma olur. Hacimsel büzülme gerçekleģir. Önlem alınmazsa büzülme % 21 oranında olur. Dolayısıyla normal protezlerden % 21 oranında daha küçük bir protez elde edilir. Önlemek için; Toz-likit oranı iyi ayarlanır. Polimerizasyon basamakları son derece titiz ve dikkatli yapılmalıdır. 16

23 Pörozite Pörozite, akrilik kaide maddesinin içinde kabarcık Ģeklinde oluģan boģluklardır. Bunlar; akriliğin direncini düģürür, sağlıklı özelliğini yok eder, estetiği bozar. Rengi ve cilası hastanın dikkatini çekecek ölçüde bozuk olabilir. Pöroziteler üç Ģekilde görülür: Ġç Pörozite Kaynamaya bağlı olarak meydana gelir. Akrilik monomerin kaynama noktası 100,8 derecedir. Aktive edilen ısı ile polimerizasyonun oluģturduğu ısı birleģip bu dereceyi geçerse monomer buharlaģır ve buharlar gaz kabarcıkları oluģturur. Nedenleri: Protezin kalın iģlenmesi, Likit oranının fazla olması, Kalitesiz akril kullanılması, Muflanın iyi preslenmemesi, Akrilin aniden ısıtılmasıdır. Bu tip pörozite, protezin kalın yerlerinde ve iç kısımlarında oluģur. Çünkü meydana gelen ısı yüzey kesimlerinde kolayca çevreye dağılır ve kaynaması önler. Bu tip pöroziteyi önlemek için suyun 80 derecenin üstüne çıkmamasını sağlamak gerekir. En fazlada 1 saat kaynatılmalıdır Granüler Pörozite BoĢluklar daha büyüktür ve protezin her yerinde rastlanabilir. Akril Ģeffaflığını kaybetmiģ donuklaģmıģtır. Polimer tanecikleri birbirine yapıģmıģ ama kaynaģmamıģtır. Bu tür pörozitenin nedeni hamurun homojen olmaması veya hamur hâline gelmezden önce kullanılmasıdır. Akrilin en homojen olduğu zaman, hamur hâlindeki zamanıdır. Hamur hâline gelmeden önce kabın bir ara temiz bir spatülle karıģtırılması gerekir; çünkü kabın kenar ve yüzey kısımlarındaki monomerler azalmıģtır ve karıģtırılmadığı takdirde homojen yapıyı bozacaktır. Akrilin kabın kenarından kolaylıkla ayrılabildiği ve ele yapıģmadığı döneminde hamur kıvamı ve homojen yapısı olmuģ demektir. 17

24 Kontraksiyon Pörozitesi Meydana geliģ nedenleri; Polimer/monomer oranının yanlıģ olması, Kalıp içine akriliğin gereğinden az konulması, Polimerizasyon sırasında basıncın yeterli olmamasıdır. BoĢluklar küresel değildir ve kaidenin her yanına dağılmıģtır, proteze beyazımsı bir görünüm verir. Önlenmesi için; Akril tepme sırasında prova yapılması, hamurun az gelmesi hâlinde hemen ilave edilerek yeniden prova yapılması, Polimer/monomer oranının tarifeye uygun hazırlanması, Basıncın iyi ayarlanması, Basıncın sürekliliğini zedeleyecek bozuk britler kullanılmaması, Britten önce pres altında yeteri kadar bekletilmesi gerekmektedir. Pöroziteye neden olan bu üç durum ve üç pörozite Ģeklinin dıģında; Akriliğin düģük moleküler yapıya sahip olması, Yağ, su gibi yabancı maddelerin akriliğin içine nüfuz etmesi. 18

25 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki iģlem basamaklarını takip ederek akril tepimi yapınız. ĠĢlem Basamakları Öneriler Alt çene için alçı modelin olduğu muflanın alt parçasını laklayınız. Fırçayla laklayınız. Lakı muflanın her yerine sürünüz. DiĢlerin olduğu muflanın üst parçasını laklayınız. Fırçayla laklayınız. Lakı kesinlikle diģlere değdirmeyiniz. Kalan tüm alçı yüzeyini laklayınız. Üst çene için alçı modelin olduğu diğer muflanın alt parçasını laklayınız. Fırçayla laklayınız. Lakı muflanın her yerine sürünüz. 19

26 DiĢlerin olduğu muflanın üst parçasını laklayınız. Fırçayla laklayınız. Lakı kesinlikle diģlere değdirmeyiniz. Lakı muflanın her yerine sürünüz. Hazırlanan akrilden bir miktar alınız. Spatülle alınız. Kuru ve temiz bir spatül kullanınız. Hazırlanan akrili ellerinizin arasında yuvarlayınız. Ġstenilen kıvamdaki akrilin ellerinize bulaģmaması gerektiğini unutmayınız. Akrili üst çene için top, alt çene için çubuk Ģeklinde elinizde yuvarlayınız. DiĢlerin olduğu muflanın alt parçasına akril yerleģtiriniz. Mufladaki modelin temiz olmasına dikkat ediniz. Mufladaki diģlerin alçı ve mumdan arınmıģ olmasına özen gösteriniz. 20

27 Akrili diģlerin tamamı kapanacak Ģekilde tepiniz. Parmağınızla basınç uygulayınız. Akrili bir miktar fazla koyunuz. Akrilin diģlerin üzerini tam kapatmasını sağlayınız. Akrili bir miktar fazla koyarak eksik çıkmasını önleyiniz. Muflayı kapatınız. Bekletmeden muflayı kapatınız. Diğer mufla için elinize akril alınız. Akril hamurundan bir miktar alıp elinizde Ģekillendiriniz. Elinize yapıģmaz oluncaya kadar Ģekillendirme iģlemine devam ediniz. 21

28 Muflaya akril tepiniz. Muflayı kapatınız. Mufladaki modelin temiz olmasına dikkat ediniz. Mufladaki diģlerin alçı ve mumdan arınmıģ olmasına özen gösteriniz. Mufla kelepçelerini karģılıklı oturacak hâle getiriniz. Muflaya elinizle basınç uygulayınız. Muflaya elinizle basınç uygulayınız. Mufla kelepçelerinin tam oturmasını sağlayınız. Mufla parçaları arasına selefon kâğıdı da koyabilirsiniz. KapanmıĢ muflayı inceleyiniz. Tam kapanıp kapanmadığına bakınız. Tam kapanmamıģ muflanın kaynatma sırasında pöroziteye neden olacağını unutmayınız. Tüm bu iģlemlerin çok hızlı bir Ģekilde yapılması gerektiğini unutmayınız. 22

29 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iģaretleyiniz. 1. AĢağıdakilerden hangisi akril tepiminde dikkat edilecek noktalardan değildir? A) Alçı kitlesi soğumuģ elle tutulabilecek kadar ılımıģ olmalıdır. B) Akrilik hamuru tam tepilecek kıvamda olmalıdır (Ele yapıģmamalıdır.). C) Akriliğin polimerizasyonu sırasında kalıp boģluğunun tamamen dolması gerekir. D) Muflanın diğer parçası araya polietilen kâğıt konularak kapatılmamalıdır. 2. AĢağıdaki ifadelerden hangisi monomer-polimer oranı için doğru kullanılmıģ bir ifadedir? A) Akrildeki likid yani monomer oranı arttıkça akrilin hamurlaģma hızı artar. B) Monomer oranı arttıkça mufladaki akril hamurunun sıcaklığı da artar. C) ĠĢlenebilen hamur eldesi için likidin tozu çözmesi gerekli değildir. D) Likit ve tozun belirli bir oranda karıģtırılması ile büzülmeler önlenir. 3. AĢağıdakilerden hangisi monomer- polimer oranı için doğrudur? A) 1 likid kapağıyla ölçü alınarak 3 likid kapağı toz 1 likid kapağı likite eklenir. B) 2 likid kapağıyla ölçü alınarak 4 likid kapağı toz 1 likid kapağı likite eklenir. C) 1 likid kapağıyla ölçü alınarak 2 likid kapağı toz 3 likidkapağı likite eklenir. D) 3 likid kapağıyla ölçü alınarak 2 likid kapağı toz 1 likid kapağı likite eklenir. 4. Bir muflaya akril tepilmesi en fazla kaç dakika sürer? A) 3 B) 5 C) 4 D) 2 5. AĢağıdakilerden hangisi muflalama için doğrudur? A) Kullanılacak muflanın ısı iletkenliği yüksek olmalıdır. B) Bu nedenle pirinç muflalar kullanılmaz. C) Muflalar darbelere karģı dayanıklı olmamalıdır. D) Mufla kaynatıldıktan sonra açılması iģlemi sırasında muflanın diģli bölümlerine vurulması gerekir. 23

30 6. AĢağıdakilerden hangisi pörozite için yanlıģtır? A) Akrilik kaide maddesinin içinde kabarcık Ģeklinde oluģan boģluklardır. B) Pörozite akriliğin direncini düģürür. C) Pörozite akriliğin hijyenik özelliğini sağlar. D) Pörozite estetiği bozar. 7. AĢağıdakilerden hangisi iç pörozitenin nedenleri arasında yer alır? A) Protezin kalın iģlenmesi B) Likit oranının az olması C) Kalitesiz akril kullanılması D) Muflanın iyi preslememesi 8. AĢağıdakilerden hangisi granüler pörozite için doğru değildir? A) BoĢluklar daha büyüktür. B) Protezin her yerinde rastlanabilir. C) Granüler pörozitede akril Ģeffaflığını kaybetmiģ donuklaģmıģtır. D) Granüler pörozitenin nedeni hamurun homojen olmasıdır. 9. AĢağıdakilerden hangisi kontraksiyon pörozitesinin meydana geliģ nedenlerindendir? A) Polimer/ monomer oranının yanlıģ olması B) Kalıp içine akriliğin gereğinden çok konulması C) Polimerizasyon sırasında basıncın yeterli olması D) Proteze beyazımsı bir görünüm vermesi 10. AĢağıdakilerden hangisi kontraksiyon pörozitesinin önlenmesi için gerekli değildir? A) Polimer/ monomer oranının tarifeye uygun hazırlanması gerekir. B) Basıncın iyi ayarlanması gerekir. C) Basıncın sürekliliğini zedeleyecek bozuk britler kullanılmaması gerekir. D) Britten önce pres altında yeteri kadar bekletilmesi gerekmez. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 24

31 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti sonunda uygun ekipman ve laboratuvar ortamı sağlandığında presleme yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Bir diģ teknisyenine gidip presleme hakkında sorular sorup sınıf arkadaģlarınızla paylaģınız. Çevrenizde bulunan bir diģ laboratuvarına gidip presleme yapım aģamalarını inceleyerek sınıfa sununuz. Presleme hakkında internetten araģtırma yapıp sınıfla paylaģınız. 3. PRESLEME Akril tepilmiģ muflaların basınç altında sıkıģtırılma iģlemidir. Bu iģlem için insan gücüyle ya da yağ basıncı ile çalıģan (hidrolik) preslerden faydalanılır Pres Laboratuvarda muflaları sıkıģtırmak için kullanılır. Preslerin ayrı ayrı modelleri vardır: Ġnsan gücüyle sıkıģtırılan presler Hidrolik sistem denilen yağ basıncı ile sıkıģtırılan presler Laboratuvarlarda yaygın olarak kullanılan insan gücüyle sıkıģtırılan preslerdir. Presler ayrıca tekli veya çiftli brit ya da küçük mufla bridleri Ģeklinde olabilir. Akrilik, kalıbın içini tam olarak doldurduktan sonra muflanın üst kapağı yerine konulur. Sonra pres altında aģırı basınç uygulamadan kısa aralarla yavaģ yavaģ sıkılır. Resim 3.1: Presten bir görünüm 25

32 Tam protez yapımı sırasında, akril tepme iģleminden sonra muflalar kapatılarak pres altında sıkıģtırılır. Böylece akrilde yükseklik ya da kalınlık olması engellenmeye çalıģılır Preslemede Dikkat Edilecek Noktalar Prese alınan muflalara basınç uygulanırken birdenbire değil yavaģ yavaģ uygulanır. Mufla parçaları arasına polietilen (selafon kâğıdı) bir tabaka konabilir. Presleme esnasında taģan akrilik alçı üzerinden ve muflanın kenarlarından tamamen temizlenir. Hidrolik preslerde üretici firmanın tavsiyeleri doğrultusunda basınç uygulanır. Resim 3.2: Pres uygulanması 26

33 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki uygulama faaliyetini tamamladığınızda presleme ile ilgili iģlem basamaklarını yapabileceksiniz. ĠĢlem Basamakları ĠĢ güvenlik önlemlerinizi alınız. Öneriler ĠĢ güvenliği önlemleri alınız. ĠĢ önlüğünüzü giyiniz. ÇalıĢmanızı olumsuz etkileyecek her türlü etkeni çalıģma ortamınızdan uzaklaģtırınız. Muflaları prese koyunuz. Prese muflaları dikkatlice yerleģtiriniz. Presin vidasını sıkıģtırınız. Presin vidasını iyice sıkıģtırınız. 27

34 Presin basınç göstergesini ayarlayınız. Muflalardan akril taģıncaya kadar presleyiniz. Presleme sırasında taģan akrillerin, akril miktarının yeterli olduğunu gösterdiğini unutmayınız. Akril eksikle çalıģmanın pöroziteye neden olacağını biliniz. YavaĢ yavaģ basınç uygulayınız. Üretici firmanın kullanım talimatına göre basınç uygulayınız. Presleme sırasında akril fazlalıklarının mufladan taģtığını görünüz. Presleme sırasında taģan akrillerin, akril miktarının yeterli olduğunu gösterdiğini unutmayınız. Akril eksikle çalıģmanın pöroziteye neden olacağını biliniz. 28

35 Mufladan taģan akril fazlalıklarını temizleyiniz. Fazlalıkları elinizle alınız. Presin vidasını gevģetiniz. Kısa aralarla yavaģ yavaģ sıkınız. Muflaları presten çıkarınız. Bu iģlemi hızlı bir Ģekilde yapınız. Her iki muflayı da presten çıkarınız. Presten çıkmıģ muflaları vakit geçirmeden britleyiniz. 29

36 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerin baģında boģ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıģ ise Y yazınız. 1. ( ) Pres, laboratuvarda muflaları sıkıģtırmak için kullanılır. 2. ( ) Protez yapımı sırasında akril tepme iģleminden sonra muflalar kapatılarak pres altında sıkıģtırılmaz. 3. ( ) Preslerin ayrı ayrı modelleri vardır; insan gücüyle sıkıģtırılan ve yağ basıncı ile çalıģandır. 4. ( ) Laboratuvarlarda yaygın olarak kullanılan hidrolik sistem ile sıkıģtırılan preslerdir. 5. ( ) Preslemenin amacı akrilde yükseklik ya da kalınlık olmasını engellenmeye çalıģmaktır. 6. ( ) Prese alınan muflalara basınç uygulanırken birdenbire değil yavaģ yavaģ uygulanmalıdır. 7. ( ) Mufla parçaları arasına polietilen (selafon kâğıdı) bir tabaka koyulmaz. 8. ( ) Presleme esnasında taģan akrilik alçı üzerinden ve muflanın kenarlarından tamamen temizlenmelidir. 9. ( ) Presleme yaparken hızlı basınç sağlanır. 10. ( ) Preslemeden sonra akrilik fazlalıklarını temizleyiniz. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 30

37 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 4 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti sonunda uygun ekip ve laboratuvar ortamı sağlandığında bridleme yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Bir diģ teknisyenine gidip bridleme hakkında sorular sorup sınıf arkadaģlarınızla paylaģınız. DiĢ protez laboratuarlarındaki bridleri inceleyiniz Okul laboratuvarında bulunan bridleri inceleyiniz. ArkadaĢlarınızla gruplara ayrılarak bridin kullanılmasıyla ilgili çalıģmalar yapınız. 4. BRĠTLEME Mufla içindeki kalıp boģluğu akrilik reçine ile doldurulduktan sonra yumuģak olan bu akrilik kitlesinin sertleģtirilmesi gerekir. Bu olay, polimerizasyon olarak daha önceden verilmiģti. ĠĢte bu polimerizasyon sırasında mufla içindeki akrilik hamurunun geniģlemesine bağlı muflanın iki parçası hafifçe aralanır, bunu kontrol altına almak amacıyla muflalar britli bir Ģekilde kaynamaya bırakılır Muflanın Britte Sıkılması Polimerizasyon sırasında muflanın iki parçasının sıkıģtırılması gerekir. Bu iģ için kullanılan araçlara brit adı verilir. Britin kelime anlamı sıkıģtırmak demektir. Presten çıkan muflalar, bride alınır. Muflaların kenarları tam karģılaģıncaya kadar britin vidası sıkıģtırılır. Bu Ģekilde preste sıkılan muflaların tam olarak kapanması sağlanmıģ olur. Piyasada iki tür brit bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi basit diyebileceğimiz ve bir vida sistemi ile muflanın iki parçasını sıkan bir alettir. Diğeri ise yaylı bir sistem içerir ve muflaların suda kaynaması sırasında devamlılık arz eden bir basınç uygular. Bunlara yaylı brid adı verilir. Akrilik reçinenin polimerizasyonu süresince bu tür yaylı britler kullanılmalıdır. Çünkü polimerizasyon olayının ilk safhasında akrilik hamuru önce geniģler (ekspansiyon). ĠĢte bu sırada muflanın iki parçası hafifçe açılamazsa baģka bir deyimle sabit bir basınç uygulayan basit brit kullanıldı ise geniģleyen fakat yer bulamayan akrilik hamuru kalıbın distorsiyonuna sebep olabilir yani alçı kalıp deforme olur. Bunun sonucu daha mufladan yeni çıkmıģ bir protezin Ģekil değiģtirmiģ olmasıdır. 31

38 Fakat yaylı brit kullanıldığı takdirde akrilik hamuru geniģlediği zaman muflanın iki parçasının arası hafifçe aralanır. Ancak yaylar yine de basınç uygulamaya devam eder. Polimerizasyonun daha sonraki safhalarında bu defa akrilik hamuru kontrakte olunca devamlı uygulanan basınç bu defa iki parçanın sıkıca kapanmasına sebep olur. Bu durumda deformasyon söz konusu değildir. Yaylar, genel olarak 500 poundluk bir basınç uygular. Fakat bu basıncın sağlanabilmesi için yayların yeni, bakımlı ve temiz olması gerekir. Yoksa eski, sertliğini kaybetmiģ ve korozyona uğramıģ yaylarla söylenilenler gerçekleģtirilemez. Ġyi ve bakımı yapılmıģ bridler kullanılmalıdır. Resim 4.1: Brit çeģitleri Resim 4.2: Brite konulmuģ muflalar 32

39 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ AĢağıdaki uygulama faaliyetini tamamladığınızda basamaklarını yapabileceksiniz. bridleme ile ilgili iģlem ĠĢlem Basamakları Öneriler Presten çıkan muflaları brite koyunuz. Dikkatli çalıģınız. Her iki muflayı da brite koyunuz. Muflaları brite doğru bir Ģekilde yerleģtiriniz. Yeterli basınç uygulamak için britin vidasını sıkıģtırınız. Mufla kenarlarının birbiri ile örtüģmesine dikkat ediniz. 33

40 BritlenmiĢ muflayı kaynatma cihazına koyunuz. Kaynatma cihazında 100 derecede 25 dk. kadar kaynatınız. Muflayı kaynatma cihazından çıkarınız. ĠĢ güvenlik önlemlerine dikkat ederek çalıģınız. Isıya dayanıklı eldiven giyiniz. Muflaları britten çıkarınız. Britten çıkmıģ muflaları uygun bir yere koyunuz. 34

41 Muflaları açınız. Alçı bıçağı ile açınız. Her iki muflayı da açınız. Protezleri kontrol ediniz. Muflaların içindeki protezleri kontrol ediniz. Her iki muflayı da kontrol ediniz. 35

42 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerin baģında boģ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıģ ise Y yazınız. 1. ( ) Presten çıkan muflalar brite alınır. 2. ( ) Muflaların kenarları tam karģılaģıncaya kadar bridin vidası sıkıģtırılır. 3. ( ) Piyasada dört tür brit bulunmaktadır. 4. ( ) Yeterli basınç uygulamak için britin vidasını gevģetmek gerekir. 5. ( ) Polimerizasyon sırasında muflanın iki parçasının sıkıģtırılması gerekir. 6. ( ) Presten çıkan muflalar brite konmadan önce bekletilmelidir. 7. ( ) Mufla kenarlarının birbiri ile örtüģmesinin bir önemi yoktur. 8. ( ) Britlerden yaygın olarak kullanılan basit britlerdir. 9. ( ) Yaylı britler muflaların suda kaynaması sırasında devamlılık arz ederken bir basınç uygulamaz. 10. ( ) Akrilik reçinenin polimerizasyonu süresince yaylı britler kullanılmalıdır. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise Modül Değerlendirme ye geçiniz. 36

43 MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerin baģında boģ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıģ ise Y yazınız. 1. ( ) Akrilik tepilmesi, mufla içindeki kalıp boģluğunu akrilik reçine ile doldurma iģlemidir. 2. ( ) Muflanın üst kapağı yerine konduktan sonra pres altında hızlı bir Ģekilde basınç uygulanır. 3. ( ) Günümüzde en çok kullanılan polimerizasyon yöntemi, ısı ile polimerizasyon yöntemidir. 4. ( ) Presten taģan akrilleri elle temizlememek gerekir. 5. ( ) Akriliğin kalıp içine tam olarak dolup dolmadığını kontrol etmek için mutlaka deneme kapatılıģları yapılmalıdır. AĢağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boģ bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız. 6. Akriliğin tozu ile sıvısı karıģtırıldığı andan itibaren baģlar ve kitle sertleģinceye kadar devam eder. reaksiyonu 7. Akrilik reçinenin polimerizasyonu süresince.. britler kullanılmalıdır. MODÜL DEĞERLENDĠRME 8. Alçının mufladan ayrılmasını kolaylaģtırmak için muflanın her iki parçasının iç yüzeyine..sürülür. 9. Muflanın önce alt parçasının içine doldurulur ve. model tam ortasına yerleģtirilir. 10. Polimerizasyon sırasında muflanın iki parçasının sıkıģması için...adı verilen araçlar kullanılır. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karģılaģtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baģvurunuz. 37

44 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 ĠN CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 Doğru 3 YanlıĢ 4 Doğru 5 YanlıĢ 6 Doğru 7 Doğru 8 Doğru 9 YanlıĢ 10 Doğru ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 NĠN CEVAP ANAHTARI 1 D 2 C 3 A 4 B 5 A 6 C 7 B 8 D 9 A 10 D ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 ÜN CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 YanlıĢ 3 Doğru 4 YanlıĢ 5 Doğru 6 Doğru 7 YanlıĢ 8 Doğru 9 YanlıĢ 10 Doğru 38

45 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4 ÜN CEVAP ANAHTARI 1 Doğru 2 Doğru 3 YanlıĢ 4 YanlıĢ 5 Doğru 6 YanlıĢ 7 Doğru 8 Doğru 9 YanlıĢ 10 Doğru MODÜL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI 1 DOĞRU 2 YANLIġ 3 DOĞRU 4 YANLIġ 5 DOĞRU 6 POLĠMERĠZASYON 7 YAYLI 8 LAK 9 ALÇI MODEL 10 BRĠD 39

46 KAYNAKÇA KAYNAKÇA BEYDEMĠR Sadri, Mehmet DALKIZ, DiĢ Hekimliğinde Laboratuvar Uygulamaları, GATA Basımevi, Ankara, BĠġKĠN Turan, Hareketli Protezler, Marmara Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul, ÇALIKKOCAOĞLU Senih, Tam Protezler Cilt II, Özyurt Baskı Hizmetleri, Ankara, HAYAKAWA Iwao, Total Protezlerin Temel Ġlkeleri Ve Pratiği, Quintessence Yayıncılık Ltd. ġ, Ġstanbul, ĠLÇĠZ Aypınar, DiĢ Protez Teknisyenliği Teorik Eğitim Ders Notları, Ġzmir Ġl Sağlık Müdürlüğü Ağız ve DiĢ Sağlığı ġubesi, Ġzmir, ÖZDEMĠR Kemal, Hareketli Protezler, Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas,