KÜRESELLEEN DÜNYADA YETKN ETM

Transkript

1 !"#$#%$#%&$#' #$$ KÜRESELLEEN DÜNYADA YETKN ETM Doç. Dr. Rıfat Miser Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Öretim Üyesi ÖZET Günümüzde küreselleme kavramından çok sık söz edilmektedir. Bunun nedeni, finans sermayesinin, rekabetin, ulaım- iletiim- biliim teknolojilerindeki gelimelerin tüm dünyayı gittikçe daha çok etkiliyor olmasıdır. Bu etkenler yetikin eitimi üzerinde de etkilidir. Bu makalede küreselleme söylemine yol açan bu etkenlerin emek, istihdam, eitim hakkı, kültürlerarası etkileim ve okur-yazarlık üzerindeki etkileri yetikin eitimi balamında incelenmektedir. ABSTRACT The term "globalisation" has been one being used oftenly nowadays. The reason for this, the development of financal capital, competation, and transportation- communication- information technologies are affecting wordwide. The factors are also affecting adult education. The subject of this article is to review the effect of factors that cause globalisation on labor, employment, right for education, inter-cultural relations, and literacy in context adult education. Giri Zamanımız dünyası, 'küreselleen' (!) bir dünya olarak nitelendirilmektedir. Aslında gelimi ülkeler tarafından, gelimekte olan ülkelerin dısatım mallarına konulan kotalar, her nitelikteki insangücünün gelimi ülkelerde i tutmasına konulan sınırlamalar, 'küresellemenin' finans sermayesinin küresellemesi olduunu ortaya koymaktadır. Finans sermayesi, ulusal sınırlar içindeki kuralları kendi dolaımına uygun hale getirmek için yeniden biçimlenmeye zorlamaktadır. Küresellemenin bu hali, binlerce kilometre uzaktaki ekonomik güç sahibi karar vericilerin, bu kararlara katkı yapma olanaı olmayan insanların yaamlarını kısa bir zaman içinde etkileyebilmesine, karar verenler ile etkilenenlerin maliyet ve yararı eitsiz paylamasına yol açmaktadır (Craig, 1998, s.5). Bu yüzden de ekonomik gücün küresellemesinin, Türkiye, Meksika, Arjantin gibi dünyada hatırı sayılır üretim ve tüketim gizilgücüne sahip gelimekte olan pek çok ülkede yoksullamaya yol açan bir süreç olarak iledii gözlenmektedir. Küresellemenin bu küçük (!) kusurunun geni kitlelerce yeterince algılanabildii söylenemez. Biliim, iletiim ve ulaım sektöründeki gelimelerle günlük yaamı etkilenen geni halk kitlelerine küresellemenin, "insanlıın ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal etkileiminin artması" olarak sunulduu ve bu yüzden daha çok böyle algılandıı gözlenmektedir. Varlıını her geçen gün daha da çok duyumsatan ve aslında finans sermayesinin yönlendiriciliinin daha baskın olduu bu etkileimin giderek arttıı da bir gerçektir. Bu makalenin amacı, her iki algılanııyla da insanlık üzerinde etkide bulunan 'küreselleme'nin varolan durumunun ve gelecee evrilmesinin, toplumsal açık bir sistem olarak yetikin eitimini nasıl etkilediini/ etkileyeceini anlamak, neden olduu zorunluluklara ve sakıncalara yanıt aramaktır. Aaıdaki nedenlerle bu arayı önemli görülmektedir: *Günümüzde insanlıın bilgi birikimi bir kartopu gibi büyümektedir. Bilgi birikiminin sonucu olarak teknolojik yenilikler artmaktadır. Teknolojik yenilikler; özellikle ulaım, iletiim,

2 biliim ve üretim teknolojilerindeki yenilikler, ekonomik ve toplumsal yaamı deitirmektedir. *nsanların ve toplumların deimeleri anlamaları, deimelere uyum salamaları, deimelerin olumsuz etkilerinden korunabilmeleri için bilgi, tarihin hiçbir döneminde olmadıı kadar önemli hale gelmitir. Küreselleen dünyada bilgiye ulaabilen, bilgiler arasında uygun seçim yapabilen, seçtii bilgiyi uygulayabilen ve kendisi bilgi üretebilen birey ve uluslarla, bunu yeterince baaramayan birey ve uluslar arasındaki ara açılmakta (Bülbül, 1991, s.40); güç dengeleri bilgiyi elinde tutanlardan yana deimektedir. Bilgiyi üretemeyen ve eriemeyenler, bunu yapabilenler karısında zayıf ve korunmasız kalmaktadırlar. *Bilgiye erimenin, bilgiyi uygulayabilmenin ve bilgi üretebilecek yeterlie sahip olmanın yolu eitimdir. Bu yüzden eitimin yaamboyu sürmesi, hem bireyler hem de uluslar için yaamsal bir zorunluluk olmutur. *Eitimin yaamboyu sürmesi, insanların okul eitimi sonrasında eitim olanaklarına sahip olması ile; yani yetikin eitimi, ya da ülkemizde yıllardan beri geleneksel olarak kullandıımız kavramla söylersek, halk eitimi ile olanaklıdır. Bilgilerin, becerilerin hızla eskidii ve yetersizletii 'küresel' dünyada, hangi düzeyde eitim alırsa alsın, herkesin yetikin eitimi hizmetlerinden sürekli yararlanarak kendini yenilemesine, gelitirmesine gereklilik vardır. Bu yüzden yetikin eitimi, giderek artan ölçüde insanların ve ulusların geleceini belirleyen en can alıcı hizmetlerden biri olmaktadır. Yetikin eitimi sisteminin yeterlii ve nitelii; bilgi üretebilmenin, yeni bilimsel bululardan ve bunların sonucu olan yeniliklerden yararlanıp yararlanamamanın ve dolayısıyla her dem "çada" kalabilmenin anahtar etmeni durumundadır. Giderek yaamsal olmaya balayan yetikin eitimi hizmetinin 'küresel' dünyada etkin ve verimli olarak salanabilmesi, 'küreselleme'nin yetikin eitiminde ne tür zorunluluklara ve sakıncalara yol açtıını anlamakla olanaklıdır. Zorunlulukları yerine getirmeye, sakıncaları gidermeye yönelik çözümler aramaya ancak böylece giriilebilir. Emek Sermaye Olunca Klasik iktisadın tanımladıı üç üretim faktörü; sermaye, toprak ve emektir. Fakat "beeri sermaye" kavramlatırması, emein sermaye karısında varlıını yitirmeye balamasına yol açmıtır. Artık küreselleen dünyada emek, üretilmi bir üretim faktörüne, yani üretim için kullanılan bir sermaye malına dönümektedir. Beeri sermaye kavramlatırması, insanın bir tornayla, bir jaraskalla, belki daha yakıan bir benzetmeyle bir robotla aynı görülmesine neden olmaktadır. Bütün araçlarda, bütün makinelerde ilevini en iyi yerine getirmesini salayacak özelliklerin olması beklenir. Sermayenin bir bileeni olarak insangücünün de ilevini en iyi biçimde yerine getirebilecek hünere ve dier niteliklere sahip olması gerekir. Beeri sermayenin ilevi; irketlerin, ülkelerin sahip olabilecei en önemli kaynak olarak, irketlerin ve ülkelerin üretkenliine ve rekabetçiliine olası en düük maliyetle olası en büyük katkıyı salamak, bunun için de irketlerin gereksinmelerine, pazarın zorlamalarına ve teknolojik gelimenin ilerleyiine uyarlanmaktır (Petrella, 1997, ss:26-29). Bu durumda yetikin eitiminden beklenilen ilev, bireyleri gelien teknolojiye uyarlamak olacaktır. Uyarlama terimi, mesleki yetikin eitimi politika ve programlarının temelini oluturmaktadır. Varolan küreselleme anlayıı içinde, mesleki eitim politikası, irketlerin rekabetçi olmasını veya kalmasını salamak için, bir ülkenin insan kaynaında toplanmı bilgiyi artırmayı, üretmeyi ve çeitlendirmeyi ilk ve bata gelen amaç olarak görmektedir. Emek, beeri sermayeye dönüünce artık o; kültürel, politik, sosyal yurttalık hakları önemsenmeyen; (dolayısıyla etkin yurttalık, kültürel gelime, politik ve sosyal ilevler için eitilmesine de gerek bulunmayan), asıl ilevi olan irketlerin daha fazla gelimesinde ve kâr elde etmesinde kesin bir katkı salamak için biçimlenen (ya da yetitirilen) bir araç haline gelir. Bu durum, kaçınılmaz olarak yetikin eitiminde mesleki eitimin öne çıkmasına ve yetikin eitiminin sosyal, siyasal, kültürel ilevlerinin ihmal edilmesine yol açacaktır. Aslında yetikin eitimi sistemi, dier ilevlerin ihmal edilmesi pahasına mesleki eitim ilevine aırlık vermekle eletiriliyordu. 'Küreselleme' bu ihmalin daha da artmasına yol açar gözüküyor. 56

3 Oysa "küresel köyde (!)" yaamak için teknik beceriler yeterli deildir; yalnız teknik becerilerle üretim yapılamaz. Çünkü, "yetikin birey yalnızca bir igücü deildir; o aynı zamanda her eyin hızla deitii dünyada bir etir, anadır, babadır, komudur, vatandatır ve nihayet bir insandır" (Bülbül. 1991, s.24). Küreselleen dünyanın bilgi ve teknolojisindeki gelimeler, uygulandıı sosyal ve kültürel ortamı deitirdii kadar ondan etkilenmektedir de. Sosyal ve kültürel yenilemeyi ihmal ederek teknolojik yenilikleri uygulama çabası verimsiz olacaktır. Yani 'en son teknoloji ürünü taıtları kullanma yeterlii kadar, kırmızı ııkta durma, hız sınırlamalarına uyma' yeterlii de gereklidir. Dolayısıyla yetikin eitiminin sosyal, siyasal, kültürel ilevleri ihmal edilmemelidir. nsanlar, küresellemenin temellerinden olan biliim ve iletiim teknolojilerindeki gelimelere 'uyarlanırken', enformasyonun ilenmesi ve doru ile yanlı enformasyon arasında ayrım yapma yeteneinin de gelitirilmesi gerekli deil midir? Gelien teknoloji insanlara egemen olmak için mi kullanılacaktır, yoksa teknolojinin saladıı kolaylıklarla barıın, demokrasinin gelimesine mi yöneltilecektir? Her Yerde Rekabet Var Küresellemenin bir kuralı olarak yeryüzünde herkes herkese karı rekabet ediyor. Bu rekabet her ne kadar üretkenlie, verimlilie odaklanmı görünse de sonucu bundan daha fazla bir eydir (Petrella, 1997, ss:24-26): ster özel sektör olsun, isterse devlet sektörü, rekabet imdi her bir ekonomik birim için en büyük gereklilik olarak göz önünde tutuluyor. Küresel rekabet savaının mantıı içinde bir irket, üretimde ve pazarlamada ne denli verimli olursa o denli rekabetçi olacaktır. Rekabetin gerekliliklerini karılamakta baarısız olan "beeri sermaye" eskimi, deersiz sayılacak ve bir tarafa fırlatılıp, terk edilecektir. Bu kaçınılmaz görünmektedir, çünkü irketlerin amaçları istihdam yaratmak deildir. Onların amacı kazanç elde etmektir ve bunu yapabilmek için rekabetçi olmayı bir zorunluluk olarak görmektedirler. nsan emei içinde en becerili, en verimli ve en az maliyetli olanlarını istihdam etmeyi yelemeleri de rekabetçi oldukları içindir. Her yerde insan kaynaklarının en iyisini kullanmayı tercih ederler, çünkü kendileri için en kazançlı durum budur. Öte yandan irketlerin amaçları, deien bilgi ve teknolojiye kout olarak, olası en çok sayıda çalıanına olası en iyi mesleki eitimi salamak da deildir. irketler, hazır olanı satın almak (!) daha ekonomikse eskiyen 'beeri sermaye'yi eitimle yenilemek yerine hurdaya (!) çıkarmaktan kaçınmayacaklardır. Fakat, bunun yol açacaı israf ve sosyal, ekonomik sonuçlar, hiçbir yurttaının örenmesini rastlantıya bırakmamakla yükümlü olan ve bu yüzden eitim sistemini kuran devletlerce görmezlikten gelinemez. Bu yüzden sürekli eitim olanaklarını hazır etmek zorundadır. Sürekli eitim sunumu için irketlerin katkısını alıp almayacaı, nasıl alabilecei ayrı bir konudur. Fakat yurttalarının yeteneklerinden yoksun kalmasını, onların ekonomik ve toplumsal yaamla balarının kopmasını önlemek için devletin sürekli eitim olanaklarını hazır etmesi, eriilebilir kılması gereklidir. Küresellemenin rekabet mantıı, çalıan insanlar arasında çatımanın ve yabancılamanın artmasına da yol açmaktadır (Petrella, 1997, ss:22-23): Sınırlı becerisi olan veya hiç olmayan "beeri sermayenin" isizlikten etkilenmesinin daha yüksek bir olasılık olduu bilinmektedir. Kiilerin beceri düzeyi arttıkça, bir i bulma ve korumakla ilgili anslarının daha iyi olduu da dorudur. Fakat bu, "küresel köyde"(!) yüksek becerili kiilerin iini yitirmeyecei ve kolaylıkla i bulabilecei anlamına da gelmez. sizlik imdi gittikçe artan biçimde iyi ve çok nitelikli insanları etkiliyor. Bir irket rekabetçi olmak için becerili insangücüne ne kadar çok gereksinim duyarsa, o kadar çok olasıdır ki, o irket yalnızca becerisiz içilerin sayısını azaltmakla kalmayacak (böylece becerili ve becerisiz içiler arasında çatımanın tohumları ekiliyor); yakın zamanlarda nitelik elde etmi bir veya iki genç içi ile bazı 'yalı' becerili içilerin (örnein IBM'de olduu gibi 50 yaın üstündeki kiilerin) yerini doldurarak, becerili içilerin sayısını da azaltacaktır. (Bu sonuç farklı ya kümeleri arasında bir çatımaya yol açmaktadır.) Artık 6 aylık istihdam, uzun dönemli istihdam sayılmaya balanmıtır (Craig, 1998, s.5). Küresel rekabet mantıı, irketlerin uzun dönemli veya belli koullarda yarın için garantisi olan istihdamı azaltmasına ve dier istihdam biçimlerini yelemesine yol açmaktadır. Bu durum, irketlerin 57

4 kendi becerili igücü içindeki rekabeti beslemekte ve artırmaktadır. Çünkü her bir ücretli, iini koruma derdine dümektedir. Bu durum da sosyal çözülmeye doru gittikçe artan bir eilim yaratmaktadır (Petrella, 1997, s.23). Rekabet, "insanın kendisiyle rekabeti" olarak; baarı, "insanın olabileceinin en iyisi olma çabası" olarak tanımlandıında; verimlilii ve üretkenlii ihmal etmeden sosyal çözülmeyi önlemek, toplumda ibirliini ve dayanımayı güçlendirmek olanaklıdır. Bu rol, yetikin eitimine dümektedir. Eitim Bir Haktır Birlemi Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarihinde kabul ettii "nsan Hakları Evrensel Beyannamesi"'nin 26. Maddesi; "Her ahsın eitime hakkı vardır. Eitim parasızdır, hiç olmazsa ilk ve temel eitim safhalarında böyle olmalıdır. lk eitim mecburidir. Teknik ve mesleki öretimden herkes istifade edebilmelidir. Yüksek öretim, liyakatlerine göre herkese tam eitlikle açık olmalıdır" (Resmi Gazete, 1949, s.16200), demektedir. Eitim; bu bildiriye dayalı olarak oluturulan "Birlemi Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara likin Uluslararası Sözleme"sinde, "Avrupa nsan Hakları Sözlemesi"nde ve Anayasamızda da bir insan hakkı olarak ifade edilmektedir. Yasalarca güvenceye alınmı olan yetkilere, yararlara, çıkarlara hak denilmektedir. Hak, hukukun koruması altındadır. nsan hakları, yaygın biçimde, birinci, ikinci, üçüncü kuak haklar olarak sınıflandırılırlar. Ekonomik, sosyal ve kültürel nitelikteki hakları kapsayan ve Fransız Devriminin "eitlik" teması üzerine kurulu bulunan (Özdek, 1993, s.28) ikinci kuak hakların gerçeklemesi devletin ödevi ve ilevi olarak görülür (Kapani, 1993, s.52; Tanör, 1978, ss: ). kinci kuak insan haklarından birisi de eitim hakkıdır ve dier hakların bilincine varılmasında ve gerçeklemesinde temel öneme sahip bir haktır (Ercan, 1998, ss:20-21). Bu nedenlerle; eitim hakkının gerçeklemesi, eitim görmek isteyenlerin gelirine baımlı olmamalıdır (Süssmuth, 1994, s.326). Küreselleen dünya içinde, "yetikin örenmesini bir insan hakkı olmaktan çok ekonomik sonuçlara ilikin bir araç olarak görme" (Lalege, 1999, s.155) eilimi daha baskın durumdadır. Yetikin eitimine böyle bakılması, mesleki eitim yararına, onun sosyal, kültürel, siyasal ilevlerinin ihmal edilmesine yol açabildii gibi; eitimin bireysel getirisinin öne çıkarılmasına ve "yararlanan öder" anlayıına yol açabilmektedir. Fakat; "sürekli eitim katılımcıların yaratıcılıklarını ve günlük yaamı yönetme yeterliklerini artırmasına, bu suretle katılan bireylerin yaam niteliini yükseltmesine karın, özel bir elence deildir" (Süssmuth, 1994, s.326). 'Ödeyebilenlere eitim' verilmesi anlayıı, 'eitim hakkı'nın yitirilmesinin yanısıra; bir ulusun "insan kaynaklarından" ödeme gücü olmayan kesiminin, bilim ve teknolojinin yol açtıı yenilikler karısında eskimesi durumunda çaresiz kalmak da demektir. Küresellemekte olan ekonomik gücün gelimi ülkelerin kalkınmasında en uygun çözüm olarak gösterdii neo-liberal politikalar da, devletin küçülmesi, yeniden yapılanması adı altında kamunun sosyal harcamalarının kısılmasına yol açarak, ödeme gücü olmayanlara parasız yetikin eitimi sunulması olanaını azaltmaktadır. Ayrıca eitimin kiisel getirisinin sosyal getirisinden daha öne çıkarılması bir kısırdöngüye de yol açabilecektir: Eitim için daha fazla 'yatırım' yapanlar, bu eitim sayesinde ürettikleri mal ve hizmetleri, katlandıkları maliyeti haklı çıkaracak bir fiyattan 'satma' eiliminde olacaklardır. Bu eilim, eitimin bireysel faydasının sosyal faydasının önüne geçmesine ve dolayısıyla 'yararlanan öder' anlayıının giderek merulamasına yol açacaktır. 'Yararlananın ödedii, ödeyenin uygun fiyattan karılık bekledii' bir süreç içinde ise sosyal dayanımanın azalması ve sosyal çatımaların artmasından baka ne beklenebilir? Öte yandan, "kiinin eitim düzeyi ve mesleki statüsü ne kadar düükse o kiinin yetikinlik hayatında eitimden yararlanmayı istemesi de o derece düük bir ihtimal olduundan, eitime en çok ihtiyacı olanlar yetikin eitimi programlarına katılmıyorlar" (Lowe, 1985, s.11). Yetikin eitimi, kendisi için eitimden bir yarar beklemeyen ve eitime eriebilme açısından olumsuz koullar içinde bulunan bu tip insanların da farkında olmak zorundadır. Dezavantajlı konumdaki bu insanları i ve istihdam dünyası ile yeniden bütünletirmek, yetikin eitiminin görevidir. Küresellemeye Balı Gereksinimler "Küreselleme"nin kendisi de yeni eitim gereksinimlerine yol açmaktadır. Ulaım, iletiim ve biliim teknolojilerinin saladıı kolaylıklar 58

5 temelinde farklı uluslardan insanlar arasında etkileim artmakta, fiziksel ve kültürel corafyalar arasındaki hareketlilik ivme kazanmaktadır. Bu durum dier kültürlerin ve geleneklerin insanlarıyla iletiim kurma ve ibirlii yapma, insanlıın kültürel çeitliliine saygı, barıın korunmasına ve küresel dünyanın oluumuna tüm insanların demokratik katılımı gereksinmelerini ortaya çıkarmaktadır. Giderek artmakta ve önem kazanmakta olan bu gereksinmelerin karılanması için yetikin eitimine görevler dümektedir. Yetikin eitimi; ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal deiimin hızlandıı küresel dünyanın gelecei için, bir 'katalizör' ilevini yerine getirme sorumluluuyla gittikçe artan oranda karı karıyadır. Okur-Yazarlıın Anlamı Deiiyor Okumaz-yazmazlık denilince daha çok Asya'nın, Afrika'nın geri kalmı ülkeleri anımsansa da, bu sorun Kuzeyin gelimi ülkelerinde de yakıcı bir sorundur. Aratırmalar Amerika, Kanada, ngiltere, Fransa gibi ülkelerin de ciddi bir okumazyazmazlık sorunuyla yüz-yüze olduunu göstermektedir (Güne, 1997, ss:29-31). Aslında bu sorun, tüm dünyada okul eitimi sistemlerinin gelimesi ve yaygınlamasına kout olarak, insanlıın gündemindeki önemini yitiriyor gözükse de öyle deildir. Çünkü okur-yazarlıın anlamı hep deien bir durumdur ve küreselleme okur-yazar sayılmanın ölçütlerini deitirmektedir. Okuryazarlık, insanların harf ve rakam gibi simgeleri kullanarak yaamlarını sürdürebilecek düzeyde ilevsel olmalarına olanak salayan iletiim kurabilme yeterlii, olarak tanımlanabilir. Bilindii üzere iletiim, anlamları ortak hale getirme süreci olarak da tanımlanmaktadır. nsanların yeterince ilevsel olabilmeleri için gereken iletiim kurma düzeyi, yani dünyayı asgari düzeyde anlama ve kendini anlatma düzeyi, küresellemenin temelini oluturan ulaım, iletiim, biliim teknolojilerindeki gelimelerle gittikçe artmaktadır. Günümüzde kiinin yaam alanında ilevsel olmasına olanak verecek okuma-yazma düzeyi, bilgisayarla vergi formlarını doldurma, otomatik para çekme makinalarını kullanabilme, bilgisayar ve cep telefonuyla posta gönderebilme, elektronik ev aletlerini kullanabilme gibi edimleri yapabilecek düzeydir. Lalage'nin aktardıına göre, bir OECD incelemesi, Avrupa ve Kuzey Amerika'daki nüfusun en azından dörtte birinin "en az okumayazma yaamsal becerisine" sahip olmadıını göstermektedir (1999, s.155). Bir yanda hiç okuma-yazma örenme olanaına sahip olamamıların, öte yanda okumayazmayı unutmu çok sayıda insanın bulunduu bir dünyada, küresellemenin okur-yazarlıın anlamını deitirmesi, ölçütlerini yükseltmesiyle birlikte; yetikin eitiminin okuma-yazma ilevinin gerei ve önemi, okul eitiminin gelimesine ve yaygınlamasına karın azalmamakta, aksine artmaktadır. Sonuç Günümüzde hem uluslar arası finans sermayesinin küresel egemenliinin arttıı, hem de uluslar ve kültürler arasında etkileimin younlatıı gözlenmektedir. Ekonomik, sosyal ve kültürel alanlar üzerindeki etkisi giderek fazlalaan bu durumların her ikisinin de küreselleme kavramı ile ifade edildii gözlenmektedir. Bu durumların yetikin eitimini u zorunluluk ve sakıncalarla karı karıya bıraktıı düünülmektedir: 1)Biliim, ulaım ve iletiim teknolojilerindeki gelimeler, ekonomik ve toplumsal yaamda hızlı ve derin deimelere yol açarak, herkes için yaam boyu eitimi zorunlu kılmaktadır. Yaam boyu eitim, insanların okul eitimi sonrasında eitim olanaklarından yararlanabilmesi ile olanaklıdır. nsanlara okul eitimi sonrasında eitim olanakları sunmak, yetikin eitimi sisteminin görevidir. Yaam boyu eitim balamında yetikin eitimi olanaklarından, eitim ve gelir düzeyi ne olursa olsun herkesin yararlanabilmesi, herkesin nitelikli bir yaama eriebilme olanaını elde edebilmesi için gereklidir. Fakat küresel pazar ekonomisi; sosyal kamusal harcamaları azaltmak, rekabeti ve özelletirmeyi artırmak yönünde ilemektedir. Bu durum toplumlar, kuaklar, cinsiyetler arasında ve içinde çatımaları, eitsizlikleri azaltma gizilgücüne sahip ücretsiz yetikin eitimi hizmetlerinin sunumunu zorlatırmaktadır. Bu balamda yetikin eitimi küresel pazar ekonomisinin "yararlanan öder" anlayıının getirdii kısıtları amak sorunuyla karı karıyadır. 2) nsanı gizilgücünün olası en üst düzeyinde üretken ve verimli kılmanın yanısıra onun toplumsal ve kültürel gereksinmelerine de yönelmesi gereken yetikin eitimi, halihazırda sosyal, siyasal, kültürel ilevlerini yerine getirmekte beklenilen düzeyde kapsayıcı olamamaktadır. 59

6 Küresellemenin özelletirme ve kamu harcamalarını kısma yönündeki eilimi, bu ihmalin daha da artmasına yol açar gözükmektedir. 3) Yine ekonomik küresellemeyi olanaklı kılan teknolojiler sayesinde uluslar arası etkileimin younlaması, kültürlerarası saygıya, ibirliine, baka kültürel ve fiziksel corafyalarda yaama, çalıma yeterliinin kazanılmasına olan gereksinimi artırmaktadır. Bu gereksinmelerin karılanması da yetikin eitimi sistemine yeni görevler yüklemektedir. 4) Öte yandan ekonomik küresellemeyi olanaklı kılan teknolojik gelimeler, nitelikli bir yaamı sürdürebilmek için gereken okuryazarlık düzeyini yükseltmekte; bunun sonucunda okul eitiminin yaygınlamasına kout olarak azalması beklenen yetikin okuma yazma ilevinin önemi de artmaktadır. KAYNAKÇA Bülbül, A.Sudi (1991).Halk Eitimine Giri, Yetikin Eitimi, Türkiye'de Halk Eitimi, Toplum Kalkınması, Anadolu Ü. Açıköretim Fak. Yay. Eskiehir. Craig, Gary (1998). "Community Development in a Global Context", Community Development Journal, Vol:33, No:1. Ercan, Fuat (1998). Eitim ve Kapitalizm, Neo Liberal Eitim Ekonomisinin Eletirisi, Bilim/ÖES Ortak Yayını, stanbul. Güne, Firdevs (1997). Okuma-Yazma Öretimi ve Beyin Teknolojisi, Ocak Yayınları, Ankara. Kapani, Münci (1993). Kamu Hürriyetleri, (7.Baskı),Yetkin Yayınları, Ankara. Lalege, Bown (1999). "Dialogue Across Frontiers: Perspectives from the developing World", Adult Education And Development, No: 52. Lowe, John (1985). Dünyada Yetikin Eitimine Toplu Bakı, (Çev:Turhan Ouzkan), UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yayını, Ankara. Özdek, E.Yasemin (1993). nsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı, TODAE Yayını, Ankara. Petrella, Ricardo (1997). "The Snares of the Market Econımy for Future Training Policy: Beyond the Heralding there is a Need for Denunciation", Adult Education And Development, No: 48. Resmi Gazete, 27 Mayıs 1949, No:7217. Süssmuth, Rita (1994). "The European dimension of adult education," Adult Education And Development, No: 43. Tanör, Bülent (1978). Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları, stanbul. 60