AİLE HEKİMLİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ. Arş.Gör.Dr.Duygu İlke YILDIRIM

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "AİLE HEKİMLİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ. Arş.Gör.Dr.Duygu İlke YILDIRIM"

Meryem Karaca
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 AİLE HEKİMLİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ Arş.Gör.Dr.Duygu İlke YILDIRIM

(tutum), kanıta dayalı tıp uygulamaları ve kendi araştırma temeli(bilim) ve hizmetin

2 WONCA 6 adet temel yeterlilik ve bunlarla ilişkili 11 özellik belirlemiştir Ağacın köklerinin aile hekimliğinin kendine özgü profesyonellik değerleri ve yaklaşımı (tutum), kanıta dayalı tıp uygulamaları ve kendi araştırma temeli(bilim) ve hizmetin sunulabilmesi için gerekli sistem, donanım, altyapı ortamın sağlanması olduğu söylenebilir

3 WONCA Ağacın dallarını ise altı adet temel yeterlilik oluşturur. Bu yeterliliklerin hepsi aile hekimliğine özgün olmakla birlikte, hekimlik uygulamaları için en vazgeçilmez olanın Kapsamlı sağlık hizmeti olduğunu söyleyebiliriz.

4 WONCA nın amacı nedir? Wonca nın başlıca amacı: tek tek hastaların ve toplumların çıkarına yüksek standartlarda eğitim, araştırma ve klinik uygulama sağlamak ve sürdürmek üzere disiplini desteklemek ve geliştirmektir.

5 Aile Hekimliği Disiplininin Özellikleri 6.Hastanın akut ve kronik problemlerini eş zamanlı yönetir. 7.Özgün karar verme süreci içerir. 8.Ayrımlaşmamış rahatsızlıkların yönetimini yapar. 9.Sağlığı ve iyilik halini geliştirir. 10.Toplum sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir.

6 Kapsamlı Sağlık Hizmeti Amerikan Aile Hekimliği Akademisi (AAFP) kapsamlı bakımı : Sürekli kapsamlı bakım hizmet uygulaması, bir hastanın birden fazla fiziksel ve ruhsal sağlık sorunlarını aile, yaşam olayları ve çevre ilişkisi içinde belli bir sürede eşzamanlı olarak önleme ve yönetmedir olarak tanımlamaktadır.

7 Kapsamlı Sağlık Hizmeti Dolayısıyla aile hekiminin gerek sağlık sorunlarının yelpazesi olarak her çeşit sağlık sorununa yaklaşım sunabilmesi, gerekse her bir sağlık sorunu için koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini bir arada sunabilmesi Kapsamlı Bakım tanımının içerisinde değerlendirilmelidir.

8 Kapsamlı Yaklaşım 8

9 Kapsamlı Yaklaşım Birincil koruma : Hastalıktan koruma (Sağlıklı bireylerde sağlığı iyileştirme çabaları, risk altındakilerde risk azaltma) 9

10 Kapsamlı Yaklaşım 10

11 Kapsamlı Yaklaşım Birincil koruma sağlık sisteminin en önemli noktasını oluşturur.yapılan her türlü girişim uygun ve etkili olmalı ve sağlam kanıtlara dayandırılmalıdır Gereksinim olmadan yapılan girişimler zarar verebilir ve sağlık hizmeti kaynaklarının boşa harcanmasına yol açabilir

12 Kapsamlı Yaklaşım Aile hekimleri ; yaş, cinsiyet, hastalık ayırt etmeksizin tüm aile fertlerine sürekli ve kapsamlı tıbbi bakım, sağlığın sürdürülmesi ve koruyucu hizmetler sağlamada onlara yeterlilik kazandıran farklı tutum, beceri ve bilgiye sahip olmalıdır

13 Kapsamlı Yaklaşım Sürekli kapsamlı bakım alan ailelerde almayanlara göre hospitalizasyon, operasyon ve doktor ziyareti oranlarının azaldığı bildirilmiştir Bu, doktorun hastalarını tanıması, onları akut problemlerinin erken döneminde görmesi ve dolayısıyla hospitalizasyon gerektiren komplikasyonları önlemesinin sonucudur

14 Kapsamlı Yaklaşım Aile hekimi,hastanın sağlık bakımını planlamada, hasta ve ailesiyle kurduğu ilişki, hastanın öz geçmişi, kişiliği, korkuları ve beklentileri ile ilgili bilgi sahibi olması çok geniş yelpazedeki tıp disiplinleri arasından en uygun olanlarını seçme ve koordine etmede en yeterlikli kişidir Diğer uzmanlar hastalığı bilir, aile hekimi hastayı bilir

hastalığı olduğunu bilmekten daha önemlidir.

15 Sir William Osler 1904 yılında : Nasıl bir kişinin bir hastalığı olduğunu bilmek, bir kişinin nasıl bir hastalığı olduğunu bilmekten daha önemlidir. demiştir Bizler bunu : Hastalık yoktur, hasta vardır. şeklinde dinlemişizdir

16 Joseph Levenstein ve arkadaşları tarafından Western Ontario Universitesinde geliştirilen ve temellerini Balint, Engel ve Kleinman dan alan yeni bir model Bu model klinik işlemleri (spesifikleştirmekte) özgünleştirmekte ve validasyon (geçerlilik ) kriterini de ortaya koymaktadır(1986) Bunu geliştiren takım şimdilerde metodu geliştirme, araştırma ve öğretmede bir dekadlık tecrübe sahibi olmuşlardır (Steward ve ark )

17 Bu metod 6 entegre komponent içermektedir: 1)Hastalık ve rahatsızlık deneyimlerinin her ikisini de araştırma ve yorumlama 2)Kişiyi bütün olarak anlama 3)Problem ve çözümü hakkında hasta ile ortak bir zemin bulma 4)Korunma (prevention) ve sağlığı geliştirmeyi (health promotion) birleştirme 5)Doktor-Hasta ilişkisini arttırma 6)Zaman ve kaynaklar konusunda gerçekçi olma

18 Aile hekimleri, hasta merkezli yaklaşımları ile hastayı bir bütün olarak ele alarak ilgilenir. Hasta merkezli bakım nedir? Hayat şartları, Sorunları, Ailesi, Fiziksel çevresi, Psikolojik problemleri...

19 Yardım arayan her hastanın rahatsızlık konusunda kendi anlayışına dayanan beklentileri vardır Tüm hastalar problemleri ile ilgili bir takım duygulara sahipler Tıbbi ortamda bir miktar korku, hastalık minör de olsa her zaman vardır: bilinmeyen korkusu; ölüm korkusu; akıl hastalığı korkusu; sakatlık korkusu; reddedilme korkusu

20 Hasta merkezli klinik metod; Hastanın beklentilerini, korkularını, duygularını anlamak her hasta için özgündür (spesifiktir) Rahatsızlığın hasta için anlamı onun kendi bütüncül dünyasını yansıtır Biyolojik ya da davranış bilimlerinden kaynaklanan çerçeveler doktorun dünyasından gelir, hastanınkinden değil Bunlar problemleri açıklamak için doktora yardımcı olabilir ancak her hastanın ayrı bir kişi olarak kabul edilmesinin yerini almamalıdır.

21 Konvansionel metod gibi hasta merkezli metod da klinisyene birçok emirler verir Hastanın beklentilerinden emin ol, hasta niye gelmiş? Yanıtının öneminin farkında ol, hastanın duygularını anla ve karşılık ver, gibi emosyonel bilgleri verir Klinik tanı koy ya da dışla doğru sınıflandırmanın devam eden gücünü hatırlatır Hastanın hikayesini dinle içerik ve hikayesinin önemini hatırlatır. Ortak zemin ara hastanın iyileşmede kendi güçlerini harekete geçirmesi için bizim de dahil olacağımızı belirtir. Bunlara bir de kendi duygularını izle yi eklemek gerekiyor.duygularımız bize bazı vital deliller verebilirken antiterapötik de olabilirler

22 Hasta merkezli metodda anahtar ; bize hastadan olabildiğince akış (duyguların ifadesini de içeren) alabilmemize izin vermesidir Gerekli beceriler arasında dikkatli ve nazik dinleme, hastanın bize kendini ifade ederken verdiği ipuçlarına verbal ya da nonverbal karşılık verme sayılabilir Hastanın ipuçlarını algılamakta başarısızlık bize rahatsızlığı derinlemesine incelenmesinde kaçırılmış fırsatı ifade eder Eğer deliller sizi gerekli şekilde yönlendiremiyorsa hastanın duygularını ifade etmesine yardımcı olacak bir soru : Rahatsızlığınızdan sizin anladığınız nedir? ; Sizin için neye benziyor, ya da Korktunuz mu?, Telaşlandınız mı? yöneltilebilir.

23 Burada önemli olan noktalardan biri de hastanın gizliliğine (mahremiyetine) dokunulmamasıdır Eğer mahremiyete dokunulursa bu metod yanlış anlaşılmış anlamına gelir Burada yapılmak istenen hastanın izin verdiği ölçüde hayatını öğrenmek ve onu asla zorlamamaktır Yönlendirici ve zorlayıcı sorular yerine onun verdiği ipuçlarında gösterilecek hafif tepkiler (olumlu) onun istediği kadar konuyu açmasına izin verecektir Eğer hasta açmak istemiyorsa zorlanmaz ve en azından böyle bir olasılık olduğunu hasta hisseder ve düşünür Tabi ki hastanın sonsuza kadar konuşması (pasif dinleme) ile nazikdikkatli (attentive listenining) dinleme arasında fark vardır. Gereğinde bazı onay ya da duyguları açığa çıkarıcı iletişim ile yönlendirmek ve sonuca devam etmek mümkündür

24 DİNLEME: Hekimler genelde iyi dinleyiciler değillerdir. Bir çalışmada hastanın öyküsünü anlatmaya başlamasıyla hekimin hastanın sözünü kesmesi arasında geçen ortalama sürenin 18 saniye olduğu bulunmuştur(beckman ve Frankel, 1984 ) Daha yakın bir zamanda yapılan çalışmada ise (Marvel,Epstein,Flowers ve Beckman, 1999 ) durumun biraz düzeldiğini ve ilk söz kesmenin 23,1 sn. sonra gerçekleştiğini savunmaktadırlar Kendi düşünce silsilemizi izlersek, can alıcı yorumu bile duymayabiliriz Hasta: Sıklıkla ağlayabilirmişim gibi hissediyorum Hekim:Ağrı başka bir yere yayılıyor mu?

25 Making health communication programs work.us Department of Health and Human Services. NIH Publication 1992; No Tate P, ed. Doktorun İletişim El Kitabı. (Köseoğlu S, Belendir G, çeviri ed.) Beyaz Yayınları, İstanbul, 1998 Tabak RH, ed. İletişim ve Eğitim Araçları. Halk eğitimini geliştirme projesi Yayın No:2. JICA- T.C. Sağlık Bakanlığı, Ankara 1996 Kurtz S, Silverman J, Draper J, eds. Tıpta İletişim Teknikleri. Beyaz yayınları, İstanbul, 1998 Gordon T, Edwards S, eds. Doktor-Hasta İşbirliği. Sistem yayıncılık, Ankara, 1999 Özgüven İE, ed. Ailede İletişim ve Yaşam. PDREM yayınları, Ankara, 2001 Balint M.1964.The Doctor, his Patient and the Illness.London:Pitman. Ian R.MCWHİNNEY Thomas Freeman Aile Hekimliği No: Allen J.The European Definition of General Practice/Family Medicine, Wonca Europe, Barcelona,2005

26 Teşekkürler..

Benzer belgeler

Aile Hekimliğinde Genel Prensipler

Aile Hekimliğinde Genel Prensipler Salim Özenç, Adem Parlak, Şirzat Yeşilkaya Giriş Kendine özgü eğitimi, araştırması, kanıta dayalı temeli olan akademik bilimsel disipline ve klinik uygulaması mevcut birinci basamak yönelimli klinik uzmanlığına;