2 EDİTÖRDEN / YAŞAMAK GÜZEL ŞEY BE KARDEŞİM

Transkript

1 GELiBOLU Rüzgarı Dergisi 2 EDİTÖRDEN / YAŞAMAK GÜZEL ŞEY BE KARDEŞİM 3 AYLIK KÜLTÜR SANAT DERGİSİ YIL: 3 SAYI: 12 EYLÜL 2013 İMTİYAZ SAHİBİ GELİBOLU DERNEĞİ ADINA SÜLEYMAN TAŞ Celâlettin KALKAN 3 EĞİTİM / BELEDİYE BAŞKANININ MESAJI 4 GELİBOLU HAYALCİSİ / DOSTLARINIZI EN SON NE ZAMAN ARADINIZ? Afet KORU AYALP YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ SÜLEYMAN TAŞ GENEL YAYIN YÖNETMENİ CELALETTİN KALKAN GENEL YAYIN YÖNETMEN YARDIMCILARI DUYGU KÜÇÜKYELKENCİ ALPER BURCU ERDEM DERGİ KOORDİNATÖRÜ GÜNSELİ BAŞEL YAYIN KURULU MUSTAFA BAŞEL - AFET KORU AYALP HALDUN SOLMAZTÜRK YALÇIN BAĞATIR GRAFİK-TASARIM c.a.n YEREL TEMSİLCİLER GELİBOLU: EROL OKUYUCU ÇANAKKALE: ENDER ÇERDİK BASKI-CİLT BÜYÜK ANADOLU MEDYA GRUP LTD.ŞTİ. İstanbul Cad. Elİf Sk. No: 7/188 İskitler - ANKARA YAYIN İDARE MERKEZİ Muciburrahman Cad. Özçelik İmaj İş Merkezi No: 94 Kat:5 No: 3 ÇAYYOLU - ANKARA İLETİŞİM TEL: /1860 FAX: WEB ELEKTRONİK POSTA geliboludernegi17@gmail.com 3 Aylık, Yerel, Süreli Yayın Basım Tarihi: Haziran 2013 GELİBOLU DERNEĞİ NE BAĞIŞLARINIZ İÇİN BANKA HESAP NO. İNGBANK Ümitköy/ANKARA Şb. İBAN - TR HABER / EYLÜL AYINDA GELİBOLU DA YENİ ŞEYLER Celâlettin KALKAN 6 HABER / SARDALYE KENTİ KENDİNİ YENİLİYOR Müge AKGÜN 8 TARİH / PİRİ REİS (Komutanlık Yönü) Cengiz BAYSU 10 TARİH / GELİBOLU DEYİNCE Mustafa BAŞEL 13 HABER / AVUSTURALYALI DİPLOMATTAN ATATÜRK E VE ŞEHİTLERE SAYGI 14 İNSANIMIZ / İÇİMİZDEKİLER VE İÇİMİZDEKİLER!.. Günseli BAŞEL 17 TARİH / GELİBOLULU BİR ÇANAKKALE KAHRAMANI 18 TARİH / GELİBOLU YARIMADASINDA BİR BİLİM ADAMI Prof. Dr. Miral DİZDAROĞLU 22 ARKEOLOJİ / TRAKYALILARIN KUTSAL GANOS DAĞI VE ÇEVRESİNDE ARKEOLOJİK YÜZEY ARAŞTIRMALARI Doç. Dr. Zeynep Koçel ERDEM 25 FOTOĞRAF / KÜRŞAT PEKÜN ALBÜMÜ 26 KÜLTÜR / FARKLI KÜLTÜRLERDE EĞİTİME BAKIŞ VE AHLAK ANLAYIŞI Tevfik UMUT 28 ÇEVRE / TELEKOM VİRANE DURUMDAKİ ESKİ PTT BİNASINI RESTORE EDECEK Süleyman TAŞ 29 BELDELERİMİZ / KAVAK BELEDİYESİNİN NÜFUSU DÜZELTİLİYOR 30 KÖYLERİMİZ / SÜTLÜCE (GALATA) Nihat ENGİN 33 YAŞAM / AJANDAM OLMADAN ASLA Begüm Dindar KUTLU 34 GENÇLİK / GENÇ OLMAK ZORDUR Gamze SU 36 GENÇLİK VE EĞİTİM / GELİBOLU DA GENÇLERİN SICAK YUVASI Abdullah TAŞ 37 SPOR / KAYARKEN UÇMAK NASIL BİR ŞEY DERSİNİZ? Nurcan SU DERGİDE YAYINLANAN YAZILAN SORUMLULUĞU YAZARIN KENDİSİNE AİTTİR. ISSN: X 38 HABER / DERNEKTEN HABERLER 40 ŞİİR / BU AKŞAMÜSTÜ Celalettin KALKAN Kapak fotoğraf: Kürşat PEKÜN

2 EDİTÖRDEN YAŞAMAK GÜZEL ŞEY BE KARDEŞİM Sevgili Gelibolu tutkunları, yoğun bir çalışma döneminin ardından, bazılarımızın imkan bulup bir süre dinlenebildiği, bazılarımızın ise gene çalışmaya devam etmek zorunda kaldığı bu sıcak yaz günlerinde, hepinizin gönlüne göre güzellikler, iyilikler getirmesini dilediğim bir GELİBOLU RÜZGARI ile daha karşınızdayız. Yaşamak güzel şey be kardeşim deriz ya hani, gerçekten güzel şey. Çalışırken de, dinlenirken de, dilerim ki, yaşam hep güzel bir şey olarak algılatsın kendini size. Lakin, ne olursa olsun, bazen şikayet de ederiz yaşamdan. Keyfimizin kaçtığı, olan bitenden pek de hoşlanmadığımız anlar olur, şikayetçi oluruz. Benim de, bu yaz, yaşamak güzel şey be kardeşim diye haykırasım gelen anlar da oldu zaman zaman, keyfimin kaçtığı, şikayetçi olduğum anlar da. Geçende bir ara düşündüm de, bana, yaşamak güzel şey be kardeşim dedirten durumlar, sanki, çaktırmadan kendime aferin dediğim, kendi kendimi ödüllendirdiğim anlar aynı zamanda. Şikayetçi olduğumda ise, baktım da, gizli-açık bir kabahat yükleme, suçlama eğilimi içinde oluyorum. Ama sıkı durun. Kendimi değil; başkalarını şikayet. Bu yazıda, işte biraz bundan bahsedeyim size dedim. Kendimden yani Yaşamın tüm yanlarını, tüm evrelerini tek başımıza belirleyebilme lüksüne sahip olmadığımızı, kontrolümüzde olmayan bir çok etmenin yaşamımızı belirlemede güç sahibi olduğunu aslında hep biliriz. Dahası, hem bir birey olarak; hem de toplum olarak, içinde yüzdüğümüz bu gerçeğin aslında bizi pek de rahatsız etmediğini de kabullenmeliyiz. Ama bu, teslimiyetçi bir bakış açısının yaşamımıza egemen olmasını haklı kılmaz. Değil mi? Yaşamımızı yaşanır kılan, ikisinin uygun oranlardaki bir bileşimidir bir bakıma. Kendi belirlediklerimizle, dışımızda belirlenenlerin uyumlu birlikteliği. Sanırım o zaman, ödüllendirmelerimizde de; şikayetlerimizde de, şimdiye göre daha objektif, daha akılcı olabileceğiz. Eh, biz Gelibolu tutkunları da, övünmek gibi olmasın, çoğunluğumuz iyi bireyler olduğumuzdan, iyi bir toplumsal dokuya sahip Celalettin KALKAN kalkan.c@gmail.com olduğumuzdan, bu durumları sık sık uygularız. Yani, keyiflerde kendimizi aferinlerle ödüllendirip; sıkıntılarda ise, kendimiz dışında her şeyden ve herkesten bol bol şikayetçi olma akıllılığı! Ben şahsen öyleyim. Bu RÜZGAR ın kadim okuyucuları kolaylıkla hatırlayacaktır. Ben şahsen, en baştan, ilk sayılardan itibaren şikayetçi tavırdan yeri geldikçe şikayetçi olmuşumdur. Bu sayıda da tekrarlamak istedim işte. Çok kıymetli kardeşler, siz siz olun, ne olur bana bakmayın ve başkalarından şikayetçi olma yanınızı giderek peki ben daha fazla ve yeni bir şeyler yapabilir miyim yanınıza dönüştürmeye çabalayın. Lütfen. İnanın ki, siz, aileniz, sevdikleriniz, hatta hepimizin tutkunu olduğumuz güzel GELİBOLU, bu yöndeki değişiminizden giderek daha fazla yararlanacaktır. Bu arada, sakın kendinizden de çok şikayetçi olmayasınız ha.. Önerim, şikayetçi tavrınızdan biraz daha uzaklaşmak. Kendinizden şikayetçi olmanızı istediğim yok. Tersine, eskisi gibi kendinizi yeri geldikçe, hasislik yapmadan, bol bol ödüllendirmenizi sürdürün. Hepinizi, bir güzellikler, iyilikler, sağlıklar dünyasına emanet ederek çıkıyorum satırlardan. Çok seviyorum sizi. 2

3 EĞİTİM BELEDİYE BAŞKANI MUSTAFA ÖZACAR IN YENİ EĞİTİM YILI MESAJI Yeni bir eğitim öğretim döneminde daha geleceğimizi emanet edeceğimiz değerli çocuklarımızın ve gençlerimizin yeni başarılara doğru koşmalarının heyecanını hep birlikte yaşıyor ve paylaşıyoruz. Eğitimdeki başarının sırrının, Başöğretmen ve Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk ün Dünya da her şey için, medeniyet için, hayat için, başarı için, en gerçek yol gösterici ilimdir, fendir sözünde saklı olduğuna olan inancımla, çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkabilme hedefinin ancak bilgi ile yakalanabileceğine inanmaktayım. Yarınlarımız eğitim ve öğretimle aydınlık olacaktır. Çocuklarımızın üreten, yaşama doğrudan katılan, sorumlu bir birey olarak yetişmesi de en büyük özlemimizdir. Geleceğimizin güvencesi ve en değerli varlıklarımız olan çocuklarımızı ülkemiz ve ulusumuz adına Atatürk ün ilkeleri ışığında yetiştiren tüm eğitimcilerimizin, öğrencilerimizin ve velilerimizin İlköğretim Haftası nı içtenlikle kutluyor, öğretim yılının başarılı geçmesini diliyorum M.Mustafa ÖZACAR Gelibolu Belediye Başkanı 3

4 GELİBOLU HAYALCİSİ DOSTLARINIZI EN SON NE ZAMAN ARADINIZ? Selam Sevgili Dostlarım, Sizlerle yaklaşık üç aylık ayrılığımız oldu. Hayat bu ya o günden bu güne uzun yol aldık nereden nereye geldik. Günlük koşuşturmalar arasında yarınlarımıza ne kadar bakabildik, dünümüze ne kadar sahip çıkabildik cevaplaması zor bir soru. Oysa dünümüz bize atalarımızdan yadigâr, yarınımız çocuklarımıza bırakacağımız ata emaneti, Biz ortada emanetçiyiz aslında. Ne kadar ağır bir görevimiz var dünyada. Çoğumuz görevlerimizi yaptığımızı söyler dururuz doğru yada yanlış bakmadan önümüze ardımıza. Başta kendimize ait görevlerimiz var unuturuz çoğunlukla. Sağlığımıza dikkat etmek ailemize çevremize yararlı olmak saymakla bitiremeyiz. Bitiremeyiz de es geçeriz gözü kapalı. Evladımızla en son ne zaman derinden sohbet ettik. Ben bunu hiç düşünmemiştim ta ki Son pişmanlık fayda etmez diyorlar da biraz boş bir tanım. Aslında zararın neresinden dönülürse kar oradaymış bunu yaşadım. Gerçi Allah hiç birimize pişmanlıklar yaşatmasın. Ufacık bir dikkat, zamanda durdurmak, günlük telaşı silkinmek ü- zerimizden, maddeyi uzaklaştırmak gözümüzü açmak maneviyata pişmanlıklarımızı azaltabiliyor. Maneviyat deyince din gelmesin aklımıza o çok uzaklarda. En son dostlarınızı ne zaman aradınız.? Yakın dostlar değil, biraz uzak olanlar. Bizim için görevlerini yaparken hataya düşmüş olsalar bile kasabamızın yerel yöneticileri bizlerin dostları değil mi.? Hoş hataları da yoktur aslında, yanlış anlaşılma belki mevzuatları yanlış yorumlama diyebiliriz. Her neyse onları en son ne zaman ziyaret ettik hallerini hatırlarını sorduk.? E.. gerçeği söyleyelim başımız sıkışınca arıyoruz çoğu zaman. İşleri değil mi? Yapsın diyoruz aslında unutuyoruz onlarda insan bizler gibi. Geçmiş olsun sevgili yerel yöneticim ve mesai arkadaşları bilin ki sizlerin yanındayız. Doğrunuzla eksiğinizle beraberiz. Biz Gelibolu yuz. Değil mi memleketlim seçti sizleri biz elbirliği ile yardıma hazırız. Yeter ki yalnız olmadığınızı bilin. Bizim topraklardan hırsız ursuz çıkmaz sadece bilgi eksiğimiz vardır onu da tamamlamaya hazırız yediden yetmişe. Emanetlerimiz dikkat ister yarınlara erişebilmek için. Geçmişte içinde yaşadığımız evlerimiz, yıkandığımız hamamlarımız okullarımız ve hatta hapishanemiz maalesef içler acısı. Neden acaba Afet Koru AYALP afetayalp@hotmail.com camilerimize gösterilen özen ihtimam bu yapılarım için gösterilmiyor. Hoş bu devlet politikası bizim politikamız ne biz bilmiyoruz. Canımız sağ olsun. Allah kalıcı ayrılıklar göstermesin. Canımızdan can kopması inanın çok zor. Kalıcı ayrılık zor diyoruz yaşamadan anlamak boş konuşmaktan öte hiçbir şey değil. Zaman su gibi akıp gidiyor. Bizden önce dünyamıza gelen bizleri dünyaya getiren büyüklerimiz zaman içinde yaşlanıyor. Yaşlanmak demek, hastalıklara davetiye demek. Siz ne kadar bakarsanız kendinize bir yerde boş. Çağın hastalıkları kapınızda. İnsan bu dünyadaki son zamanlarını topraklarında geçirmek istiyor. Birde bakımı var sormayın. Maddi gücünüz yoksa sefalet, paranız varsa rezalet kapınızda. Sevenlerinizin tesellileri sağ olsun. Sözde işsizlik fakirlik var edebiyatı dolaşıyor ya inanmayın siz ona. Sizin ihtiyacınız onların sömürü kapısı. Kasabamda hizmetli bulmak deveye hendek atlatmaktan zor. Deve hendeği atlamıyor. Sözde parasal sıkıntıları var iş arıyorlar ya inanmayın ben aylarca aradım nafile. Ta yurt dışından bulabildim canımı emanet edebilecek insanı oda biraz geç kaldı. Ebediye göçtü elde var yalnızlık. Ve hala kasabamın gençleri ve orta yaşlıları sözde işsizlikten çalışamamadan geçim sıkıntısından bahsediyorlar. İnanın utanmadan. Ben utanıyorum yurt dışından çalışmaya gelen soydaşlarımızdan. Belki de bize ne önce bizden sonra onlardan. İnsan hakkettiğini yaşarmış. İşsizliği davet edersen topraklarına, tembelliği yaşam şekli olarak benimsersen olacağı başka ne. Biraz sitemkar biraz isyankar biraz karamsar ama alev sardı canımı. Umarım kırmadım sizleri. Kalın sağlıcakla dostlarım. 4

5 HABER BU HABERİ KESİP SAKLAYIN EYLÜL AYINDA GELİBOLU DA YENİ BİR ULUSLARARASI OLUŞUMUN TEMELLERİ ATILACAK GİBİ Sevgili GELİBOLU RÜZGARI okuyucuları, Gelibolu nun, yıllardır hak ettiğinden çok azına razı olmuş güzel insanları,bildiğiniz gibi, Başkent ANKARA da kurulu olan GELİBOLU DERNEĞİ, hepimizce çok özlenen, yıllardır özlenen, belli bir yaşta olanlar için artık nerdeyse koca bir ömür boyu özlenen GELECEKTEKİ GELİBOLU için, bilinen/bilinmeyen bir çok çabalar içindedir. Karınca kararınca, ağır ama bir çok anlamda da derinden çabalar söz konusu. Bildiğiniz gibi, T.C. nin Başkentinde kurulu olmanın avantajlarından sonuna kadar yararlanmayı hedefleyen Derneğiniz, yurt içindeki tüzel ve gerçek kişilerle, kurum ve kuruluşlarla işbirliği alanlarını kesintisiz geliştirmektedir. Ama sadece bu değil; aynı zamanda uluslararası kuruluşlarla da giderek gelişen bir ilişkiler ağına sahiptir. Çeşitli uluslardan seçkin ve dene-yimli kişilerle bir süredir devam ettirdiğimiz çalışmalar ilk somut sonuçlarını, EYLÜL ayı başlarında, GELİBOLU da yapılacak bir seri toplantılarla verecek. İngiltere den gelecek olan, Londra da kurulu GALLIPOLI ASSOCIATION derneğinin Yönetim Kurulu üyelerinden bir heyet-le, Gelibolu da, dört gün sürecek ortak çalışmalarımız olacak. Konuk heyetle daha önceki ön çalışmalarımızda oluşturduğumuz hedeflerin başlıcaları şunlar : Başta İngiltere, Fransa, Avustralya ve Yeni Zelanda olmak üzere, dünyada mevcut tüm GELİBOLU Derneklerini uluslararası bir çatı örgütü altında birleştirmek. Bu uluslararası oluşumun güç ve kaynaklarından yararlanarak, GELİBOLU yu, şimdiye kadar olduğundan çok daha kapsamlı biçimde, uluslararası kamuoyunda tanıtmak. Bu tanıtımın yaratacağı etkili bir tu-rizmtarih-kültür kompozisyonunun, GELİBOLU HALKI nın ekonomik yaşantısına da katkılar yapmasını, GELİBOLU ekonomisini geliştirmesini sağlamak. Başta turizm işletmeciliği alanı olmak üzere, GELİBOLU ya dış kaynaktan yatırımlar yapılmasının, turizm alanında yerli-yabancı ortaklıklar kurulmasının önünü açacak olanaklar yaratmak. Bu uluslararası dernek yapılanmasının Celalettin KALKAN kalkan.c@gmail.com TARİH ve KÜLTÜR alanlarındaki olanaklarını ve sinerjisini kullanarak, akademik çalışmalar, karşılıklı öğrenci değişimleri, karşılıklı tatil programları ve yurt dışında lisan kursları sağlayarak, GELİBOLU gençlerinin uluslararası dernek imkanlarıyla yurt dışında öğrenim görmesini, tatil programlarına katılmasını, lisanını geliştirmesini gerçekleştirmek, GELİBOLU lu gençlerin uluslararası burslarla yabancı üniversitelerde okutulmasını sağlamak. Dört günlük bu uluslararası programda, Valilik, Kolordu, Kaymakamlık ve Belediye ye resmi ziyaretler, Gelibolu Kültür Merkezinde Konferans ve paneller, Gelibolu şehir içindeki değerli Tarihi ve Kültürel miraslarımız olan yapıt ve mekanlarda gezi ve incelemeler de yer alacaktır. Program içinde GELİBOLU Tarihi Milli Parkı Bölgesinde yapılacak olan inceleme gezi-lerinde, GELİBOLU muzun geleceği sevgili öğrencilerimizin de bulunabilmesine gayret edilecektir. Pek kimselere söylemeyin siz gene de ama, EY- LÜL ayında yapılacak tarihi nitelikteki bu çalışmalara katılabilecek olan öğrencilerimizin, derneğin yurt dışı kurs ve programları için şimdiden öncelikli kayıt yaptırmalarına olanak sağlanacağını ümit etmekteyiz. Başvuru için tek şart, halen GELİBOLU daki okullardan birinde okuyor olmaktır. Bu haberi kesinlikle kesip saklayın derim. 5

6 HABER SARDALYE KENTİ KENDİNİ YENİLİYOR Bir zamanlar çok kültürlü yapısı, deniz ticareti ve balıkçılığıyla ünlü Gelibolu çok yakında sakin turizmin merkezi olabilir... Gelibolu yu zaman zaman servetini yitirmiş, kıt kanaat geçinmeye çalışan güngörmüş zenginlere benzetirim. Ya da bir zamanlar çok güzel olan şimdi kendini bırakmış orta yaşlı bir kadına... Tarihi Truva kadar eski olduğu söylenen, Bizans döneminde çok önemli bir liman olan kent Yunanca da Kallipolis/ Güzel şehir anlamına geliyor. Khersonesos, Critote ve Gallipolis diğer adları. Hepsinin de ayrı bir öyküsü var. Bizanslılar Venedikler derken 1354 Osmanlıya geçen Gelibolu ya 1391 yılında Yıldırım Beyazıt ilk tersaneyi kurar. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Kaptan Paşalık Eyaleti olur. Çok kültürlü yapısı, balıkçılık, deniz ticareti ve tarımla zengin sayılabilecek bir kent olan Gelibolu zaman içinde siyasi değişimler ve kültürel çözülmelerle eski kimliğini, zenginliğini yitirmeye başlıyor. Özellikle de nüfusunun büyük bir çoğunluğunu oluşturan Ermenilerin, Rumların, Musevilerin yavaş yavaş doğup büyüdükleri, yaşadıkları toprakları terk etmeleriyle... Neyse bu kadar geçmişi hatırlamak yeter... Müge AKGÜN Gelibolu son yıllarda kaybettiklerini, ihmal ettiklerini yeniden elde etmeye çalışıyor. Çeşitli nedenlerle ne turizmin ne tarımın ne de sanayinin geliştiği kasabada değişimin izleri hissediliyor. Hafta başında Gelibolu ya gittiğimde yıllar sonra ilk kez sabah yürüyüşüne çıktığımda kendimi çok huzurlu ve kasabamı yaşanabilir hissettim. Sabahın çok erken saatleri ve tatil günü ertesi olmasına rağmen sokaklar tertemizdi. Aslında, çarpık yapılaşma, düzensiz büyüme, kimliksizleşme, eski ne varsa yıkma gibi Türkiye nin her yerini saran sorunlar Gelibolu nun da problemi. Sanıyorum geçmişini bildiğim için burada hiç bir yerde olmadığım kadar eleştirel oluyorum. Bundan sonra oluyordum diyeceğim gibi görünüyor. Daha önceki hepsi sevdiğim isimler olan belediye başkanlarına haksızlık etmek istemem ama bu değişimde belediye reisi Münir Mustafa Özacar ın payı büyük. Mustafa Eracar doğma büyüme Gelibolulu. Sadece üniversite eğitimi ve askerliği süresince Gelibolu dışında yaşamış. O da iflah olmaz bir Gelibolu tutkunu yılından beri CHP den siyasetin içinde. 6

7 HABER Mimar olan Mustafa Özacar, İş başına geldiği 2009 dan bu yana bir yandan alt yapı sorunlarını çözmeye çalışırken bir yandan da yaşam kültürünü değiştirmeye çalıştığını söylüyor. Çöp depolama, ayrıştırma, arıtma ilk icraatları arasında. Turistik bir yer olma iddiasındaki bir yerde su kesintileri en büyük sorunlardan biriydi o da çözülmüş. Kısacası alt yapı ve üst yapı çalışmaları tüm hızıyla sürüyor. Harabe halindeki Tekel Deposu restore edilerek kültür merkezine dönüştürülmüş. 14 yıl sonra yeniden sinema salonu açılmış. Çocuklar için modern oyun parklarının ardından şimdi sıra sahil düzenlemesine gelmiş. Gelibolu sahil şeridi projesi de planlarını gördüğüm şekliyle hayata geçirilirse Gelibolu tam hayal ettiğim gibi sakin bir kasaba olur. Huzurlu bir yaşam sürmek, kalabalıklardan uzak bir tatil geçirmek, iyi balık yemek, tarihle ve tabii rüzgârla iç içe bir kaç gün geçirmek isteyenlerin buluşma noktası olur. GELİBOLU MUTFAĞI Gelibolu Mutfağı geçmişteki çok kültürlü yapısının etkisiyle aslında çok zengin bir mutfak. Ancak bu zenginlik sadece evlerde yaşıyor. Dışarıda yemek kültürü sadece ızgara ve meze üzerine kurulduğu için dışarıdan gelen birinin bu zenginliği anlaması çok zor. Kayık, süt tarhanası pilavı, soğanlı yanıç, Gelibolu mantısı, akıtması, lokması, tarak pilavı, balık çorbası ve asma yaprağına sarılı bokluca kebabı hiç bir restoranda göremezsiniz. Hatta evlerde yapanların sayısı bile çok çok azaldı. Neyse ki hiç bir yerdekine benzemez peynir helvası, çirozu, domatesli tuzlu balık salatasını tatma şansı var hala. Ancak artık kokusu ve tadı damağımda eski yerli domatesleri bulmak imkânsız. MEVSİM BALIKLARI Ağustos sonu ve Eylül karagöz, melenur, işkino, kılıç ve orfoz zamanı ama oltayla ya da tüfekle yakalanmış bir levrek şansınız her zaman olur. Ama asıl ekim ayında Gelibolu ya gidip lüfer, palamut ızgara ve kefal pilaki yemenin keyfi hiç bir şeyde bulunmaz. NEREDE YİYELİM Gelibolu İç Liman da birçok balık lokantası, meyhane var ama benim tercihim çoğu zaman Yelkenci Restoran. Eski bir sardalye fabrikası ailenin oğlu olan İsmail Yelkenci on yıla yakın bir süredir sorumlulukla işinin başında. Deniz ürünleri ve mevsim balıklarını başarıyla pişiriyorlar. Eşlik eden mezeler de lezzetli. Özellikle soğanlı, sardalyeli domates salatasını öneririm. Fiyatlar da kişi başı içki dahil lira arasında. Hemen yanı başındaki İlhan Restoran da bir Gelibolu klasiği olmuş yerler arasındadır. Gönül rahatlığıyla gidilebilir. Peynir Helvası ve doğal yoğurt için de Zafer Pastanesine mutlaka uğranmalı. Aygül Kemerli nin büyük emek vererek yaşattığı tuzlubalık markası Selahattin Kemerli yi de meydandaki satış noktasında bulabilirsiniz. KONAKLAMA Armatör Mehmet Aksoy un yıllar önce ihtiyacı görüp açtığı tam merkezde bulunan Oya Otel Gelibolu nun en iyi otelleri arasında. Yeni yeni butik oteller, pansiyonlar da birbiri ardına açılıyor. Limanda restore edilmiş eski bir konakta iki yıl kadar önce açılan Butik Otel Gelibolu ise ilçenin en lüks konaklama tesisi. NERELERİ GÖRMELİ Mevlevihane, Kale Müze/ Piri Reis Müzesi, Rus Anıtı, Çilehane, Bayraklı Baba, Fransız Mezarlığı, Hallac-ı Mansur Türbesi, Azepler Namazgâhı Radikal Gazetesi nden Alınmıştır. 7

8 TARİH Pîrî Reis (Komutanlık yönü) Önceki yazımda Pîrî Reis in Bilim adamlığı yönü nü incelemiştim. Bu yazımda sizlere onun komutanlık yönünü sunmaya çalışacağım. Derginin sayıları arasında geçen zaman uzun olduğundan Muhiddin Pîrî nin çocukluk dönemi hakkında sunacağım kısa bilginin hatırlamamıza yardımcı olacağını düşünüyorum. Gemi kaptanlığına hazırlık; Baba Hacı Mehmet, Karamanlı bir ailenin reisidir. Aile, Fatih döneminde İstanbul a göç eder, bir süre sonra Gelibolu ya yerleşir. Gelibolu ya göç eden ailenin muhtemelen yılları arasında bir oğulları olur. Adını Muhiddin Pîrî koyarlar. Amca Kemal Reis, Akdeniz de fırtınalar estiren, korsanları bezdiren bir denizcidir. Geleceğin ünlü denizcisi küçük Pîrî, limanda gördüğü Ceneviz teknelerini, yelken ve kürek biçimlerini kalın ağaç dallarını oymak suretiyle ahşap modeller oluşturur. Fenerler, komutlar ve haberleşme araçları ilgisini çeken diğer konulardır. İspanyolların 1486 da Emevî Müslümanlarını Endülüs ten çıkarmak için baskı ve şiddet uygulamaya kalkışmaları amca ve yeğenin bir filoyla İspanyol sahillerine gitmelerine neden olur. Muhiddin Pîrî seyir kâtibidir. 1 Bu faaliyet onu gemi kaptanlığına hazırlar. Muharebe teknik ve taktikleri; Fatih in son zamanlarına isabet eden Pîrî Reis in çocukluk dönemi, aynı zamanda onun deniz alâkası nın başladığı yıllardır. Kemal Reis in yanında ve korsanlarla mücadele şeklindeki çatışmalarda öncelikle dövüşme sanatını ve gemilerin manevra tekniklerini öğrenir. Cengiz BAYSU cengibaysu1955@yahoo.com.tr İhtiyatlı davranmayı daima göz önünde bulunduran Pîrî Reis, keşif ve devriye hizmetlerinde rüzgâr gücünden ve yelkenden azami istifade etmeye önem vermiştir. Buna rağmen kesin sonuçlu taarruz muharebelerinde akıntı ve rüzgârların yön ve hız değişikliğinin yaratabileceği, muharebenin başarısızlıkla sonuçlanabileceği ihtimaline karşılık çekdiri (forsalı-kürekli) cinsi tekneleri tercih etmiştir. Bu teknelerin ağaçları Karadeniz kıyılarından getirtilmiş. Hatta 1709 yılında Gederos tan sal yapılarak Tersane-i Amire ye gönderilen kalyon direklerinin tesviyesinin nasıl yapılacağı konusunda Pîrî Reis tarafından yazılmış istidalardan istifade edildiğine dair kayıtlar vardır. 2 Kıyıya asker çıkarma öncesinde gemiler hat düzenine geçiriliyor, toplar sahili döverken tabl ve nakkare çalınıyor. Mehterin düşman üzerinde yarattığı moral sarsıntısı esnasında gemilerin arkasından filikalara binen askerler top ateşi desteğinde sahile çıkarılıyorlar, her çıkarma grubunun arkasından küçük teknelerle lojistik destek unsurları da gönderiliyor. Düşman filosunda yangın çıkarmak düşüncesiyle Osmanlı donanmasının taarruz grubundaki gemilerinde gülle ve barutla birlikte mutlaka yağlı paçavralar da bulunduruluyor. Yakılan paçavralar oklarla fırlatılarak düşman gemisinde yangın çıkarılıyor. Muharebeye tutuşmuş filodaki Osmanlı gemilerinden birinde yangın çıkar da muharebe dışı kalmış gemiyi terk etmek gerekirse gemi düşman filosu üzerine yönlendiriyor ve yangının 8

9 TARİH bulaşması sağlanıyor. Eldeki haritalara konan işaret ve dip notlarından adalara yapılacak taarruzun öncesinde suyun derinliğinin tespit edildiğini, kıyı tahkimatının cins ve yerlerinin belirlendiğini, düşmanın elindeki harp silah ve vasıtalarının araştırıldığını anlıyoruz. Bu savunma sistemi karşısında Osmanlı filosunun duracağı taarruz hattı ve uygulayacağı taktiklerin basit çizimlerle adeta bir manevra planına dönüştürüldüğünü söylemek mümkündür. 500 NCÜ YIL DOLAYISİYLE DARPHANECE BASTIRILAN HATIRA GÜMÜŞ PARA Deniz muharebelerini resmeden tabloları incelediğimizde iki veya daha fazla Osmanlı gemisinin yakaladığı düşman gemisini kıskaca aldığını görüyoruz. Biri çaprazlama geçerken diğeri yandan dik olacak şekilde vuruyor. Özellikle çekilme hareketleri bir filo tarafından uygulanmamıştır. Daha ziyade sıkı muharebeye tutuşmuş bir iki kadırganın bu durumdan sıyrılmasını sağlamak, düşmanın ateş menzilinden çıkabilmesini ve örtü olabilecek küçük ada ve adacıkların gerisinde mevzilenmesini sağlamak şeklinde uygulanmıştır. Gece muharebelerinde çekilme söz konusu olursa gemi fenerleri söndürülüyor. Amirallik fenerinin söndürülmesi ise büyük şerefsizlik addediliyor. Preveze deniz savaşında Andrea Dorya amirallik fenerini söndürmüştür. Strateji oluşturulması; II. Bayezid in Türk korsan reislerini devlet idaresi altında toplaması üzerine engin tecrübelere sahip olan Pîrî Reis, Osmanlı deniz gücünün taarruza yönelik strateji oluşturmasına katkı sağlamıştır. Bu büyük denizcinin yaşadığı dönem, Osmanlı İmparatorluğu nun Yükseliş devri yani toprak kazanımı ve adaların ele geçirilmesi dönemidir. Diğer bir ifadeyle Fatih, Yavuz Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman gibi mareşallikle sıfatlandırılan cihan padişahları dönemidir. 3 Bu nedenle taarruzî harekâta yönelik strateji öne çıkmıştır. Ege adaları üzerine yapılan sefer, deniz muharebe ve çıkarma operasyonları, Osmanlı Devleti nin açık deniz siyasetinin oluşmasında ve deniz alâka ve menfaatlerinin korunmasında temel teşkil etmiştir. Sonuç; Pîrî Reis, her olayı yazmasıyla ve muharebe sırasında dahi kıyıların durumunu ve gözlemlerini tasvir etmesiyle bir seyyah gibi görülebilir. Nil Nehri nin kıyılarını pusula ile nasıl dolaştığını anlatması, onun coğrafya bilgisi yanında ileri derecede harita ve pusulaya olan vukufiyetini de göstermektedir. Deniz seferlerinin ihtiyarlattığı Osmanlı Donanmasının değerli bilim adamı ve komutanı/ amirali, eserlerini Kanunî Sultan Süleyman a Pargalı İbrahim Paşa takdim etmiş ve tanınmasını sağlamıştır. Talihin kötü bir cilvesi olarak Pargalı nın akıbetine uğramış, kıskançlık ve yaranma duygusuyla 80 yaşının üzerinde başı vurulmak suretiyle idam edilmiştir. 1-Erendil, Muzaffer, Çok Yönlü Türk Denizcisi Pîrî Reis, 1981 yılı Pîrî Reis Seminer Bildirisi, s: II-42 2-BOA, 26/C/1121 Hicri, Dosya: 17, Gömlek: Ortaylı, İlber, Tarihimiz ve Biz, Baskı: II, İstanbul-2008, s:

10 TARİH GELİBOLU DEYİNCE Düşündüm de; Gelibolu deyince, ilk olarak aklınıza ne gelir?.. diye bir soru yöneltilse; - Gelibolu mu? yılında Türklerin salla Avrupa ya geçtiği yer.. - Adı üzerinde, Gallipolis!.. Gali: güzel, Polis: kent. Yani; Güzel Kent... - Osmanlı İmparatorluğu nun en eski ve en büyük gemi tersanesi - Dünyaca ünlü Türk Denizcisi Piri Reis ve 500 yıllık Dünya Haritası - İlk açık hava Namazgahı ile dünyanın en büyük Mevlevihanesi - Anafartalar Kahramanı M.Kemal in milletin kalbinde yüceldiği yer - Avrupa nın yenilmez armadalarına; Çanakkale Geçilmez!. denen yer - Düşmanların Türk Milletini saygıyla selamlamayı öğrendiği toprak - Kurtuluş Savaşı temellerinin atıldığı, esaret zincirinin parçalandığı yer gibi birbirinden farklı yüzlerce cevap verilirdi herhalde Ya da Avustralya nın başkenti Canberra ya ilk Türk Büyükelçisi olarak atanan Sayın B. Vefa Karatay anlatıyor; Yıl 1967 Sydney Havaalanı na indiğim zaman oldukça değişik duygu ve düşünceler içindeydim Ankara ya öncelikle bu duygularımı iletecek bir kartpostal göndermek istiyordum. Postaneye gittim, zarfı uzattım. Posta memuru dikkatle zarfı inceledi; - Ankara?..Ankara?.. diye birkaç kez tekrarladıktan sonra başını kaldırdı ve Mustafa BAŞEL gazimustafabasel@hotmail.com 10

11 TARİH Nerede bu kent?.. diye sordu. Türkiye de olduğunu söyleyince; - Türkiye Evet, anladım.. dedi. Türkiye Yani GELİBOLU nun bulunduğu ülke!.. -?!? Şaşırdığımı görünce anlatmaya başladı. - Amcam Gelibolu Savaşına katılmış bir ANZAC tı. Yaralı olarak dönmüştü. Bize hep o savaşlardan bahsederdi. Türk askerinin kahramanlığını, dürüstlüğünü, yurtlarını nasıl kahramanca savunduklarını anlatırdı Ayrıca, Gelibolu nun duvar gibi dimdik kıyıları vardı, Türkler o sarp yarlardan uçar gibi taarruza kalkarlardı Ama her şeye rağmen, denizi, mehtabı ve balıkları doyumsuzdu!.. derdi. Duraksayıp derin bir nefes alınca sözlerini tamamladığını sandım. - O savaşta Mustafa Kemal adında genç bir komutanınız varmış Amcam ondan hep hayranlıkla bahsederdi Sahi O ne oldu?... diye sordu. Ona, Gazi Mustafa Kemal in nasıl ATATÜRK olduğunu kısaca anlattım; - Hiç şaşırmadım dedi. Amcamdan duyduklarıma göre, O nun büyük işler başaracak biri olduğunu tahmin etmiştim zaten Yanılmamışım demek; Atatürk, GELİBOLU daki o genç komutan Mustafa Kemalmiş!.. Bunu öğrendiğime çok memnun oldum!... (1) ***** Sayın B,Vefa Karatay ın GELİBOLU yla ilgili bu ilginç anısını tekrar okuyunca, yıllar önce Sayın Dr. Ömer Musluoğlu nun anlattığı başka bir GELİBOLU ANISI canlandı hafızamda. Onu da sizlerle paylaşmak istedim... ***** Yıl 1957 Amerika ya gittiğim ilk yıllar Newyork da Medical Center Hospital hastanesi Koğuşları geziyorum. Yaşlıca bir hasta, tahminen yaşlarında. Adamcağız kanser hastası ve üstelik anemik (kansız). Kan vereceğim. Kolunu uzatınca pazısındaki dövme Türk Bayrağı dikkatimi çekti. - Sen Türk müsün? dedim. - Hayır! anlamında bir işaret yaptı. - Peki kolundaki bu Türk Bayrağı nedir? - İşte öylesine bir şey!.. Pek önemli değil - Ama benim için çok önemli Çünkü bu benim ay-yıldızlı bayrağım!.. dedim. Bu söz üzerine hayretle gözlerini açtı ve fısıltı halinde sordu; Peki, sen Türk müsün?.., Evet, ben Türküm!.. deyince büyük bir merakla yüzüme baktı. Derin bir nefes aldı, anlatmaya başladı; - Yıl Sen bilmezsin o yılları. GELİBOLU diye bir yer var Türkiye de.. Ülkemde İngilizler, barbar Tükler Hıristiyan dünyasını yakıp yıkacaklar diyerek asker topluyorlardı... Biz de inandık sözlerine. Ve o barbarlara karşı savaşmak isteyenlere katıldık. Ben Avustralyalı Anzac ım İngilizler bizi önce Mısır a getirdi. Bir kaç ay eğitim ve atış talimi yaptıktan sonra Gelibolu ya sevk ettiler. Savaşın şiddetini, vahşetini, acımasızlığını orada gördüm. Her hücumda yüzlerce insan hayatının baharında can veriyordu Hem sayıca hem de teknolojik bakımdan üstündük fakat, Türklerdeki gayret ve cesareti görünce de şaşırıyorduk. Önceleri barbarlıktan böyle saldırdıklarını zannediyorduk. Barbarlıktan değil de, kalplerindeki vatan sevgisinden kaynaklanıyormuş meğer!.. Bunu nasıl anladığımı da söyleyeyim sana Karaya çıktık. Bir türlü ilerleyemiyoruz. Biz taarruz ediyoruz, Türkler püskürtüyorlar Tekrar taarruz Böyle bir taarruzda başımdan aldığım bir darbeyle kendimden geçmişim Ben meraktan ağzım nerdeyse bir karış açık, dikkatle yaşlı Avustralyalıyı dinliyordum. Büyük bir heyecanla anlatırken, birden bire titremeye başladı. Harp psikozuna girmişti. Savaşın dehşetini sanki yeniden yaşıyor gibiydi Gözlerimi açtığımda kendimi düşmanlarımızın arasında buldum. Çok korkmuştum. Türkleri bize barbar, vahşi ve acımasız tanıttılar ya Oysa onlar yaralarımı 11

12 TARİH sarmışlar, yiyecek bile ikram ediyorlardı. Üstelik diğer esirlere de misafirmiş gibi davranıyorlardı...bunları gördükten sonra; Yazıklar olsun bize. Böyle asil insanlarla niye savaşıyoruz ki?... Bu İngilizler ne yaman Türk düşmanıymış meğer!.. dedim Bu iyiliğe karşılık ne yapsam, ne etsem diye günlerce düşündüm durdum.. Evet bir şeyler yapmalıydım?!.. Aylar sonra bizi serbest bıraktılar. Memleketime döndüm... Türk Milletinin asaletini ömür boyu unutmadığımı göstermek için koluma bu Türk Bayrağı dövmesini yaptırdım. Bu dövmenin sırrı işte budur Doktor Bey!.. Gözlerim dolu dolu bu sevimli ihtiyara bakarken o devam etti; Talihin cilvesine bakın ki, yıllar sonra Amerika da beni iyileştirmeye çalışan yine bir Türk!.. Avustralya dan Amerika ya gelirken bir Türkle karşılaşacağım aklımın ucundan bile geçmedi. Size minnettarım. Siz Türkler çok merhametli ve asil insanlarsınız. Buna bütün kalbimle bir kere daha inandım!.. Bunu da GELİBOLU SAYESİNDE öğrendim. Soluklanmak için biraz duraladı. Kuruyan dudaklarını diliyle hafifçe ıslattı, nemlenen göz lerini elinin tersiyle silerken titrek bir sesle; - Bana adını söyler misin Doktor Bey? dedi. - Ömer! cevabını verdim. - Müslüman adı mı? - Evet,Müslüman adı.. Şaşırmıştı. Yatağında doğrulmak istedi, başaramadı. İhtiyarın yatakta oturmasına yardım ettim. Minnetle yüzüme bakarak; - Senin adın güzelmiş!.. Benim adım Josef Miller İzin verirsen bundan sonra benim adım da Ömer olsun!.. deyiverdi. - Peki, Ömer olsun Hem de Anzaklı Ömer olsun dedim. - Doktor bey, Müslüman olmak zor mu?... Şaşırma sırası bana gelmişti Müslüman olmaya mı karar vemişti?!.. **** Aradan ne kadar zaman geçtiğini tam hatırlamıyorum. Hastanenin hoparlöründen; Doktor Ömer!.. Lütfen 217 numaralı odaya diye bir anons duydum. Yoksa Bizim Anzaklı Ömer Amca ya bir şey mi oldu? diye geçirdim içimden, sarsıldım. Merdivenleri ikişer üçer atlayarak odasına vardığımda karşılaştığım manzara aynen şöyleydi; Sağ elinde tespih, sol kolunda dövme Türk Bayrağı, gururla şişirdiği göğsündeki imanla bir heykel gibi dim dik oturuyordu yatağında Anzaklı Ö- mer Belli ki son demlerini yaşıyordu. Hemen yanı başına oturdum Konuşmaya çalıştım... Heykel gibi duruşunu bile bozmadı Biraz sonra Kelime-i Şahadet getirerek kucağımda ruhunu teslim etti Amerika da, Avustralyalı bir Gelibolu Gazisi görmüştüm: Josef Miller Türk Milletine olan hayranlığından dolayı ona adımı vermiştim: Ömer Adımdan dolayı Müslümanlığı seçmişti. Ruhun şadolsun Anzaklı Ömer!.. (2) Kaynakça: (1) - B.Vefa KARATAY - Mehmetçik ve Anzaklar, İş Bankası yayınları ) (2)-Dr.Ömer MUSLUOĞLU-Anzaklı Ömer, TESUD Birlik Dergisi-Sayı:144) -Hey!..Siz de gelmiyor musunuz?.. (Avustralya Afişi-1915) 12

13 HABER AVUSTRALYALI DİPLOMATTAN ATATÜRK E VE ŞEHİTLERE SAYGI On 24 August 2013, while in Australia to consult with his colleagues, Matt McKeon Counsellor Veterans Affairs from the Australian Embassy in Turkey took the opportunity to lay a wreath at the Mustafa Kemal Ataturk memorial on Anzac Parade in Canberra. Meslektaşları ile istişare için Avustralya da bulunan Muharip Gaziler Bakanlığının Avustralya Büyükelçiliğindeki (Türkiye) Müsteşarı Matt McKeon, 24 Ağustos 2013 de Canberra Anzak Anma Meydanı ndaki Mustafa Kemal Atatürk anıtına çelenk koydu. Müsteşar Matt McKeon, serin bir sonbahar sabahı yerli okaliptüs ağaçları ile çevrili anıtta hem Atatürk e hem de Çanakkale de karada ve denizde savaşan herkese saygılarını sundu. Matt Atatürk ü ve savaşan ve hayatını kaybeden tüm askerleri kendi ülkemde anma fırsatına sahip olmak benim için bir ayrıcalık dedi. Atatürk ün Çanakkale Savaşı için şehit annelerine söylediği ünlü sözlerin yazılı olduğu Atatürk Anıtı, Avustralya Savaş Anıtına en yakın anıttır ve kutsal Anzak Anma Meydanı nda özel bir yere sahiptir. Matt Yakın bir zamanda, Ağustos kara savaşlarında ölenleri anmak için Yalnız Çam a (Lone Pine) bir çelenk koydum ve Conkbayırı nda 10 Ağustos 2013 tarihinde düzenlenen Türk anma törenine katıldım. Sonrasında, Canberra da şehitlerimizi anmak ve saygılarımı sunmak için bir fırsat bulmak benim için çok dokunaklı oldu dedi. Türkiye ye geri dönen Matt, 2014 ve 2015 yıllarında Anzak Günü anma törenlerinin en iyi şekilde düzenlenmesi ve savaşa katılan ve canlarını feda eden herkesi hakkettiği şekilde saygıyla anmak için çok çalıştıklarını söyledi. On a cool autumn morning and surrounded by native Eucalyptus Trees, Counsellor Matt McKeon paid tribute to not only Ataturk, but to all those who fought in the land and sea battles of Canakkale. Having the opportunity to pay remembrance in my home town to Ataturk and all the men who fought and died was a privilege Matt said. The Ataturk memorial, inscribed with his famous words to the mothers of the fallen, is the closest memorial to the Australian War Memorial, and occupies a prime place on the solemn Anzac Parade. Having recently commemorated the August land battles by laying a wreath at Lone Pine and attending the Turkish service on 10 August 2013 at Chunuk Bair, it was especially poignant to have the opportunity to pay my respects in Canberra said Matt. Now back in Turkey, Matt reflected on the upcoming commemorations in Turkey. We are working hard to ensure that the Anzac Day commemorations in 2014 and 2015 are the best they can be, and show proper respect to the service and sacrifice of all those who fought. 13

14 İNSANIMIZ İÇİMİZDEKİLER VE İÇİMİZDEKİLER!.. Bu yıl erken geldik Gelibolu ya İstanbul Boğazı nı geçerken duyumsadığım deniz laciverti kokusu içimde öyle bir kıvılcım ateşledi ki, şıpıdık terlikli, penyeli, gelişi güzel bir rehavetle ve umursamazlıkla yaşanan o yaz günlerinin özlemi koskoca bir hezeyan yangınına dönüşüverdi. Gerçi ben biraz da isteyerek o kıvılcımı ateşledim. İnsanın hayatta kösnül bir karmaşanın içine düşmeden yaşadığı kaç tutkusu vardır ki!.. İşte benim için de yaz günlerini bu Yarımada da yaaşamak öylesine Günseli BAŞEL gunseli_ba@hotmail.com bir şey! Bu yıl Gelibolu bayağı bir yeşillenmiş geldi bana. Her yerde pembe pembe ortancalar var. Adeta kasabanın simgesi olmuşlar. Etraflarına cilveli cilveli poz yapıp bakışacak göz arıyorlar. Bu arada ben de ağaçları çok önemseyen bir tarikatın (TEMA) üyesi olarak hemen ağaç takibine başlıyorum sokaklarda. Aralarda tek tük kalan bahçeler var. Ama ne yazık ki çoğu, kat karşılığı düzeninin çirkin yapılaşmasına boyun eğmişler. Ee, törkiş papellerin vahşi çekim gücü!.. Çocukluğumu yaşadığım o çok ağaçlı bahçelerde ağaçların altında çocuk dünyamı sarsacak kim bilir ne keşiflerde bulunmuşumdur. Ağaç dallarının arasından süzülen akşam güneşinin yaptığı gölge oyunlarıyla da ne Hayal Adası kurguları yapmışımdır... Şengül Bayır dan yukarıya doğru çıkarken, sisli puslu unutulmuşluk perdesini aralayarak karşıma çıkıp özlemişim be!.. ünlemiyle anıların boynuma sarılmasını bekliyorum. Tam yaz mevsiminin rahvan gidişatının, deniz laciverti kokusunun ve ortancaların pembesiyle göz göze olmanın verdiği keyifle gönlüme bir fiyaka yapacakken, -biliyorsunuz gönlümle aram pek iyi değil, beni hep hüzünlendiriyordaha denizi arkamda bırakır bırakmaz karşıma çıkan bir kapı, unutulmuşluk perdesini aralayıp, bir kazada hayatları son bulmuş iki genç, güzel insanın acılı anılarının ortaya çıkmasına neden oluyor... O kapıyı çalıp, aynı yazgıyı paylaştığım ak saçlı bir hanımefendinin, acılı yüreğinin parmak uçlarında damar damar attığı o çok görmüş geçirmiş elini öpmek istiyorum. Bunu da, onu üzmeden, acılı yüreğini çok zorlamadan nasıl yaparım kaygısıyla kapıyı çalıyorum. Artık orda oturmuyormuş... Düriye Hanım dan bahsediyorum O iki evladının acısını kader diye kabul etmiş güçlü bir anne, eşi hapislerdeyken ağlamak sızlamak yerine terzilik yaparak hayat mücadelesi vermiş, çocuklarını hiçbir şeyden mahrum etmemiş güçlü bir kadın!.. Çanakkale ilinde, bir partinin ilk kadın ilçe başkanı, hayat 14

15 İNSANIMIZ arkadaşı, eş, zorluklarla savaşmış bir amazon!.. Biliyor musunuz? diyor, kocasına hala aşık bir kadının sevecen sesiyle yeni taşındığı orta halli kaloriferli evde sohbet ederken, 2003te ölen Nuri beyle hiç kaloriferli evde oturmadık! İçinde bir burukluk, kıyamamazlık, belli, gözle-rinden fışkırıyor Oysa evlilikleri boyunca, politik kimlikleri yüzünden oturduğu kira evlerinde, tanıdığıtanımadığı pek çok kişiye sofra kuruyor, sayısız misafir ağırlıyor. Eski, yeni bakanlar, milletvekilleri Emin Kalafat da bunlar arasında Nuri Bey Çanakkale li, genç, yakışıklı bir memur... Düriye Hanım a aşık oluyor. Düriye Hanım da artist gibi, çok güzel, çok havalı, valla halen de öyle Yıl 1950 Bir gün kapıyı çalıyor, Düriye Hanımı elinden tuttuğu gibi; Hadi! diyor, seni kaçırıyorum!.. Tam da Nuri Beye göre bir hareket, ama çok romantik. Bu taraf da zaten dünden hazır. 19 mayıs günü nikah oluyor, telsiz duvaksız... Çünkü diyor Düriye hanım; Annemler gelmezdi, onlarsız da benim içime gelinlik giymek sinmezdi Sonra Çok fırtınalı bir yaşam. Yerel de olsa bir politikacının karısı olmak, 60 ihtilalinden sonra kocası mahkum olunca basit bir eve taşınıp onurlu bir biçimde Mehmet Ali ve Raşit için hayat mücadelesi vermek... Hep Almanya da olduğu söylenen babasını, Çanakkale de cezaevi ziyaretinde gören Mehmet Ali nin; Benim babam katil mi anne, buraya koymuşlar?.. diye ortalığı yıkışını hiç ama hiç unutamamak!... Nuri Bey Bolayır Belediye Reisi iken 1958 de Keşan a gelen Başbakan Adnan Menderes i karşılamaya gider. Üstünde de Terzi Orhan Beye diktirdiği deve tüyü şık bir palto, fotoğrafta gördüm, cidden çok şık. Menderes, Nuri Bey i görünce şöyle bir süzer, e Rahmetli de oldukça karizmatik, hemen dikkati çekiyor. Neyse tanışırlar, elindeki eldivenleri çıkarıp Nuri Beye hediye eder ve; Genç Başkan, bunlar bu paltoya daha çok uyar!.. der... Yıllar sonra başka bir Başbakan, Süleyman Demirel de kimselere kaptırmamak için mücadele ettiği o çok meşhur fotörlerinden birini Nuri Bey e hediye eder. Bu emanetleri gözü gibi koruyup saklayan Düriye Hanım şimdi başka emanetlerin; Babası Mehmet Ali yi üç günlükken kaybeden Beynan ve ağabeyi Barbaros ile, Raşit in Ali Utku ve Ahu sunun derdindedir. Artık o nun için hayatın anlamı bu emanetlerle biçimlenmiştir. Onlar sadece çocuklarının değil, kanser olan Raşit in de acısını yaşamamak için doktorları dinlemeyip adeta intihar eden kocasının da emanetleridir!... O anlatıyor, kendine has üslubuyla eski günleri, yaşadıklarını, ben dinliyorum. Babanın bile tekrar katlanmayı göze alamadığı dünyanın en büyük acısını bir kez daha, üstelik güç alacağı, tutacak bir el olmadan tek başına göğüslemek!... Tanrım bu nasıl bir sınav?!.. Artık galiba sözün bittiği an geldi. Uzun arayışlardan sonra ulaşabildiğim her anlamda eşine destek olan ama aslında dimdik duruşuyla ailenin gerçek önderi ve pek çok kimsenin de kahramanı olan Düriye 15

16 İNSANIMIZ Hanım la biz, yüreği yanık iki anne gözlerimiz akşamüstü güneşinin menekşelendirdiği denize takılı, aklımızda söylenenlerden çok söyleyemediklerimiz.zaten onları birbirimize söylemeye gerek yok!.. Artık, duygularımı ele verip onun acılarını daha fazla deşmemek adına gözümü bile kırpmaktan çekiniyorum. Ama dilimin ucunda bir şarkı; Bir şarkısın sen ömür boyu sürecek!.. Bağıra bağıra söylememek için kendimi zor tutuyorum Yazlığına ısrarla daveti için de, söz diyorum hem de en yakın fırsatta!.. Politik yasağının kalkmasından sonra hep Demirel in partilerinden 3 dönem Gelibolu Belediye Başkanlığı yapan aynı zamanda Fenerbahçe Yönetim kurulu üyesi olan Nuri Erer le ben tanışmadım. Politik görüşlerimiz farklı olmasına rağmen onun popülaritesini, mücadelesini ve dürüstlüğünü hep takdir ettim, hatta o lakabına bile çok imrenmişimdir. ***** Ve İsmail Sağlam, ailesi için alın terini akıtırken mutluluk ve gurur duyan bir baba. Gelibolu da pek çok kimse onu tanıyordur. Destanlardaki yarı kurgu kahramanlardan hiç kalır yanı yok. Üstelik onlar gibi erişilmez de değil, evlatları için gümbür gümbür atan kalbiyle, kanlı canlı, hemen yanı başımızda, içimizden biri... Sırtında taşıdığı bütan gazı tüplerini 4üncü, 5inci katlara hiç yüksünmeden bir çırpıda çıkarıyor; Hay Allah, zahmet oldu size!.. deyince de; Ne zahmeti..bu benim işim be ya!.. deyiveriyor gülümseyerek. Güneyli köyünden, İki kız evlat sahibi... İkiz olan kızları Göknur ve İlknur. Anımımın da ismini yaz be abla, o da İsmigül!.. diyor sevimli bir lehçeyle. Onlarla gurur duyuyor. Nasıl duymasın ki; Onlar üniversite bitirmiş, ailesine, vatanına, milletine hayırlı iki cumhuriyet kızı. Tabii ki onlar da, çok zorlu bir işte çalışarak; Bizi biz yapan babamızla ve onun her alanda destekçisi olan annemizle gurur duyuyoruz!.. diyorlar. Gelibolu dan iki yaşam resmi sunmak istedim bu kez.. Biliyorum ki, Gelibolu da ve Türkiye nin her yerinde bu resimlerden çok vardır. Hatta hemen yanı başımızdadırlar, içimizdedirler

17 TARİH GELİBOLULU BİR ÇANAKKALE KAHRAMANI Gelibolunun değerli büyüklerinden Mürüvvet UTKAN (84) hanımefendi (Dr. Kerim Özcan ın ablası, Geliboluya 1970 yılında ilk arabalı vapuru kazandıran Denizcilik Bankası Gn. Md. Nedret Utkan ın eşi) ile yaptığımız bir sohbette abisi Halil beyin Çanakkale Savaşına katıldığını, bu savaştan yaralı olarak çıkmayı müteakip Kurtuluş Savaşının çeşitli cephelerinde de savaştığını anlattı bize de vefat eden amcasından geriye kalan madalya ve bir resim vardı. İlgimizi çeken resmi ve arkasındaki yazıyı sizinle paylaşmak istedik. Mürüvvet hanımın babası İbrahim Özcan da Çanakkale ve ardından Kafkas cephesinde Nakliye zabiti olarak savaşmış bir kahramandı. Nur içinde yatsınlar... Fotoğrafın arkasındaki yazı (Bir hatırayı muhabbettar olmak üzere sevgili valideciğime kardeşim Mürvet hanıma hediyemdir. Oğlunuz Piyade Mülazımevvel Gelibolulu Halil, İstanbul 11 Teşrinievvel (ekim) 1333 (1915) perşembe Çengelköy Kuleli İdfadisi Askeri Bölü zabit mülazımı) Esas künyem Harbiye Nezareti Muamelkte Zatiy Müdüriyeti emrinde 2 nci Kolorduya memur 27 nci Alay zabitanlarından 17

18 Prof. Dr. Miral DİZDAROGLU TARİH Gelibolu Yarımadasında Bir Bilim Adamı Henry MOSELEY Bu yazının amacı Gelibolu muharebeleri hakkında az bilinen ve bilim tarihi açısından çok önemli bir öyküyü anlatmaktır. Gelibolu muharebeleri ile bilim tarihi arasındaki ilişki bu muharebelerde çarpışarak yaşamını yitiren bir genç İngiliz bilimcisinden kaynaklanmaktadir. Bu genç bilimcinin adı Henry Moseley dir. Moseley Anafartalar bölgesinde yapılan muharebelerde 10 Ağustos 1915 günü yaşamını yitirmiştir. Bu muharebelerin ayrıntılarına geçmeden önce Henry Moseley nin kim olduğundan ve bilime yaptığı devrim niteliğindeki katkılardan söz etmek istiyorum. Bu yazı daha önce Türkiye Bilimler Akademisi tarafından 2010 da yayınlanan aynı isimli kitabımdan alınmıştır. Henry Gwyn Jeffrreys Moseley, Jr. 23 Kasım 1887 de Weymouth, Dorsetshire, İngiltere de doğar. O zamanın bazı ünlü bilimcilerini de içeren zengin ve aristokrat bir aileden gelir. Genç Henry matematiğe ve zoolojiye büyük ilgi gösterir. Çok parlak bir öğrencidir ve 13 yaşında İngiltere Kral ının verdiği bir bursu kazanarak prestijli Eton College e girer. Eton College İngiliz Aristokrasisinin bir sembolüdür ve birçok İngiliz devlet adamı ve toplumun diğer ileri gelenleri eğitimini orada almıştır. Henry buradaki eğitiminin son iki yılında daha çok matematik, fizik ve kimyaya odaklanır. Özellikle matematikte çok başarılı olur. Fizik öğretmeni Henry ye sonradan üzerinde çalışacağı X-ışınlarını ilk kez tanıtır. Bugün Eton College Science School da Henry Moseley nin fizik eğitimine orada başladığını hatırlatan bir tabela vardır ve her yıl başarılı öğrencilerden birine Moseley Fizik Ödülü verilir. Eton College i 1906 da bitiren Moseley Oxford da Trinity College e girer da mezun olur ve fizik alanında araştırmalar yapmağa karar verir. O sırada ünlü fizikçi Prof. Ernest Rutherford un bulunduğu Manchester Üniversitesi ne gitmeye karar verir de Kimya Nobel Ödülünü alan Prof. Rutherford o günün en ileri gelen bilimcilerindendir ve Henry Moseley laboratuvarda (1910) (Kaynak: John L. Heilbron, H. G. J. Moseley: The Life and Letters of an English Physicist, ). nükleer fiziğin babası olarak bilinir. Őğrencileri arasında sonradan Nobel Ödülü alan birçok bilimci vardır. Başvurusunun onaylanması üzerine Moseley Manchester Üniversitesi nde bilimsel araştırmalarına başlar. Moseley X-ışınlarının doğası üzerinde araştırma yapmak ister. Bu arada çocukluk arkadaşı olan matematikçi Charles Galton Darwin (Evrim Teorisinin sahibi Charles Darwin in torunu) de Rutherford un laboratuvarına katılmıştır. Moseley Darwin e X-ışınları üzerinde yapmayı düşündüğü çalışmalara katılmasını ister ve Darwin bunu kabul eder. Moseley ve Darwin metallerin verdiği X-ışınlarını araştırmaya başlarlar. Őnce platin in verdiği X-ışınlarını bir kristalden yansıtırlar ve bu elementin X-ışın spektrumunu elde ederler. Buluşlarını Temmuz 1913 de o zamanin en ileri gelen bilimsel dergilerinden birinde yayınlarlar. Moseley araştırmalarının çok iyi bir yönde gittiğine ve bu tür çalışmaların atomun yapısındaki gizemleri ortaya çıkaracağına inanır da Rus kimya bilimcisi Dmitri Ivanovich Mendeleev elementlerin eğer atom ağırlıklarına göre diz- 18

19 TARİH ilirlerse periyodik özellikler gösterdiğini bulur. Diğer bir deyişle Elementlerin özellikleri atom ağırlıklarının periyodik fonksiyonlarıdır. Böylece Mendeleev bugün bilindiği gibi Elementlerin Periyodik Cetvelini geliştirmiştir ve bu cetvel elementlerin atom ağırlıklarına dayanmaktadır. Bu Periyodik Cetvel bilime yaklaşık elli yıl hizmet eder. Ancak 1913 de Moseley nin çalışmalarıyla durum değişecektir. Moseley çalışmalarına kırktan fazla element daha kullanarak devam eder. Herbir elementin X-ışın spektrumunun kendine özgü olduğunu bulur. Aldığı sonuçlar Moseley nin ilk yayınında ileri sürdüğü Atom numaraları yasası nı doğrulamaktadır. Araştırdığı elementlerin sırasında üç boşluk bırakır. Bunlara karşı gelen elementler o zaman bilinmiyordu. Moseley bu elementlerin ilerde bulanacağını ileri sürer. Gerçekten bu üç element 1925 ve 1945 yılları arasında bulunur. Böylece Moseley in tüm buluşları onaylanmış olur. Moseley elementlerin X-ışın spetrumları için birtakım denklemler geliştirir. Bu denklemler günümüzde Moseley yasası olarak bilinmektedir. Ayrıca, seyrek toprak elementleri olarak bilinen elementlerin on beş tane olduğunu ve neler olduklarını kesin olarak ortaya çıkarır. Periyodik cetvelde elementler artık Mendeleev in yaptığı gibi atom ağırlıklarına göre değil atom numaralarına göre sıralanırlar. Buna göre artık Elementlerin özellikleri elementlerin atom numarasının periyodik fonksiyonlarıdır. Bu buluş kimya biliminin hızla ilerlemesi için önceden görülemeyecek kadar büyük bir değere sahiptir. Bilim dünyası bunu Henry Moseley e borçludur. Onun zamanında çok önemli buluşlar yapan bilimcilerden birçoğu sonradan Nobel Ödülü alırlar. Moseley nin bilime yaptığı devrim yaratan katkılarını bilen birçok meslektaşı eğer yaşasaydı birkaç yıl içinde onun da Nobel Ödülü alacağına kesinlikle inandıklarını söylemişlerdir. Böylesine çok parlak ve çok yetenekli bir insan daha fazla yaşasaydı kim bilir bilime daha ne kadar büyük katkılar yapabilirdi. Birinci Dünya Savaşının başlamasıyla birlikte, Ağustos 1914 de İngiliz parlamentosu genç insanlara askere yazılmaları için çağrıda bulunmuştur. Bu çağrı üzerine Moseley orduya katılmaya karar verir. Moseley bu arada savaşa katılanlardan dolayı Rutherford unki dahil birçok laboratuvarın boşaldığını görür. Bu durum onun kararını pekiştirir. Moseley Manchester e gider ve arkadaşlarına veda eder. Rutherford onu orduya katılmaktan vazgeçirmek icin çok uğraşır, ancak başaramaz. Rutherford dahil birçok bilimci laboratuvarlarında kalarak savaş için araştırma yapmağa başlarlar. Kararından vazgeçmeyen Moseley mühendis olmamasına ve hiç istenmemesine karşın adeta zorla Kıraliyet Mühendisleri birliğine katılır. Şubat 1915 de Savaş Bakanı Lord Kitchener in kurduğu yeni orduya aktarılır. Moseley artık bu ordunun 13. Piyade Tümeninin 38. Tugayında teğmen rütbesinde bir habeşleşme subayıdır. Uzun bir eğitimden sonra Haziran 1915 de bulunduğu birlik cepheye hareket için emir alır. Bu emir Moseley i Gelibolu yarımadasına götürecektir. 15 Haziran 1915 de yola çıkan birlikler içinde teğmen Henry Moseley de vardır. 20 Haziran da annesine gönderdiği mektupta nereye gittiklerinin artık belli olduğunu yazar. 27 Haziran da önce Mısır da İskenderiye ye varırlar. Moseley 27 Haziran da bir asker vasiyetnamesi hazırlar. Herşeyini Royal Society of London a bıraktığını yazar ve bunun patoloji, fizik, fizyoloji, kimya veya bilimin diğer dallarında yapılan deneysel araştırmaları desteklemek için kullanılmasını, fakat matematik, astronomi ve buna benzer alanlar için kullanılmamasını ister. Iskenderiye ya varıştan bir hafta sonra Moseley nin birliği Gelibolu yarımadasına gitmek üzere yola çıkar ve Temmuz başında Seddülbahir bölgesine çıkar. Bir süre deniz kıyısında çarpışmaların olduğu Moseley subay üniformasıyla (Kaynak: John L. Heilbron, H. G. J. Moseley: The Life and Letters of an English Physicist, ). siperlerin gerisinde kalır. Annesine yazdığı mektuplarda şöyle der: Çiyanlar 8 inç uzunluğunda ve çok şişmanlar, korkunç, fakat neyse ki akrep yok. Yaşamda en ilginç şey sinekler, sivrisinekler değil, fakat gündüz sinekler, 19

20 TARİH gece sinekler, suda sinekler, yiyecekte sinekler. Ayın ortasına doğru siperlere geçerler. Deneyimini annesine şöyle anlatır: Dün (13 Temmuz) yerimizi değiştirdik, yol sineklerden daha kötüydü. Her yerde kum vardı, postallarımda, giysilerimde, ağzımda, gözlerimde, saçımda, yiyeceklerde, suda, havada Ağustos ta annesine yazdığı mektup son mektubu olur ve siperlerdeki durumu ve bir askerin o koşullarda arzu ettiği basit şeyleri anlatması bakımından çok ilginçdir: Yine yer değiştiriyoruz. Her hafta küçük bir tablet sabun gönder. Bir tıraş biçağı aldım, fakat bir tane daha istiyorum (benimkini bir asker çaldı) ve de küçük bir fırça... Başım için yeşil bir sivrisinek ağı istiyorum. Sinekler uykuyu imkânsız yapıyorlar... Mektuplar ve paketler kayıtlı olduğu zaman daha çabuk geliyor... Bize günde bir galon su verileceğini duydum. Çok fazla değil... Yıkanmak bir lüks ve onsuz da oluyor. Seddülbahir de üç hafta kaldıktan sonra 38. Tugay çıkartmaların çıkış yeri olan 70 mil uzaklıktaki Lemnos adasının Mudros limanına geçer. Buradan 6 Ağustos da yapılması tasarlanan taarruza katılmak üzere Gelibolu yarımadasına gideceklerdir. Moseley Mudros ta birkaç güzel gün geçirir. Ancak onun kendisini ve silah arkadaşlarını bekleyen akıl almaz tasarıdan haberi yoktur. Müttefiklerin Ağustos taarruzu Arıburnu cephesinde ve Suvla koyu bölgesinde başlar. Suvla koyunun üç ayrı kumsalına 6 Ağustos gecesi başlayan çıkartmalar 7 Ağustos da da sürer. Buraya yaklaşık yirmi bin kişilik taze bir kuvvet çıkar. Arıburnu cephesindeki kuvvetlere de ek olarak üç gece süreyle yaklaşık yirmi bin asker daha çıkartılır. Moseley büyük bir olasılıkla Arıburnu na çıkan askerlerin arasındaydı. General Aspinall-Oglander in Gallipoli II adlı kitabına göre Moseley 4 Ağustos da Mudros adasını terkeder ve 6 Ağustos gecesini Çaylakdere deki bir üsde yedek olarak bırakılan 38. Tugay ın yarısıyla beraber geçirir. ANZAK birlikleri 6 Ağustos akşama doğru Lone Pine (Kanlısırt) a tarruza başlarlar. Moseley nin de içinde olduğu diğer birlikler ise üç ayrı kol halinde Conkbayırı-Kocaçimentepe hattına doğru yürüyüşe geçerler. Eş zamanlı olarak sol kol Kocaçimentepe sine, sağ ve orta kollar da iki ayrı yerden Conbayırı na taarruz edeceklerdi. Moseley nin bulunduğu 38. Tugay ın bir kısmı orta kolu oluşturur ve General Antony Baldwin in komutasındadır. Bu kol Conkbayırı nın kuzey bölümüne taarruz edecek ve sonra da Conkbayırı ve Kocaçimentepe arasındaki Hill Q dedikleri tepeyi hedef alacaktı. Teğmen Henry Moseley nin bulunduğu 38. Tugay ın yedekleri Çaylakdere de toplanıp General Baldwin in komutasında yürüyüşe geçerler. Conkbayırı na çıkmak için büyük çaba harcarlar ve ancak 9 Ağustos sabaha karşı Conkbayırı nın 400 metre aşağısındaki The Farm adını verdikleri yere varırlar. Bu arada 9 Ağustos sabaha karşı Albay Mustafa Kemal in komutasında Türk kuvvetleri Tekketepe Sarıbayır hattında taarruza başlar ve sayıca üstün olan müttefik askerlerini sahile doğru geri atarlar. Akşama doğru Albay Mustafa Kemal artık o cephede yapılacak birşey kalmadığına karar vererek tüm dikkatini Conkbayırı na çevirir ve orada bizzat kendisinin idare edeceği büyük bir taarruza karar verir. Yanındaki küçük bir subay grubu ile at üzerinde ve yoğun ateş altında Conkbayırı na gider. Albay Mustafa Kemal dört gündür ayaktadır ve uyumamıştır. O na göre Anafartalar daki başarı bu taarruzun başarısına bağlıdır. Bu taarruz sadece süngü ile yapılacaktır. Bütün gece alaylarını sessizce İngiliz siperlerinin önüne yerleştirir. Siperler arasındaki uzaklık sadece metre kadardır. Gün ağırmadan saat 4.30 a doğru Albay Mustafa Kemal askerlerinin önüne geçer ve onlara Askerler! karşımızdaki düşmanı yeneceğinizden hiç şüphe yoktur. Fakat siz acele etmeyin. Evvelâ ben ileriye gideyim. Siz, ben kırbacımla işaret verdiğim zaman hep birden atılırsınız der. Ondan sonra taarruz safının önünde bir yere gider ve oradan elindeki kırbacı kaldırıp indirerek taarruz işaretini verir. Süngü takmış askerler hep birden fırlayarak İngiliz siperlerine atılırlar. İlk hattaki İngiliz askerlerinin tümü yok edilir ve Türk askerleri Conbayırı ndan aşağıya akmağa başlarlar. Taarruzu gören İngiliz gemileri ve kara topçusu Conkbayırı nı korkunç bir top ateşine tutar ve çok kayıba neden olurlar. Albay Mustafa Kemal in göğsünün sağ tarafına bir şarapnel parçası çarpar. Ancak cebindeki saatini parçalar ve vücüduna girmez. Türk askerlerinin bir bölümü The Farm a ulaşır ve Moseley nin bulunduğu 38. Tugay da bu şiddetli çarpışmalara katılır. Buradan kurtulan bir İngiliz askeri oradaki çarpışmayı şöyle anlatır: Büyük bir kitle halinde geliyorlardı, omuz omuzaydılar, bazı yerlerde sekiz diğerlerinde üç-dört asker arka arkaya idiler. Türkler aramıza girdiler, vücut vücuda, biçaklarla, taşlarla ve dişlerle korkunç bir çarpışma oldu. Henry Moseley de komuta ettiği yirmi altı askeriyle beraber bu çarpışmanın içindedir. Telefonla yerlerini bildirip yardım istemeğe ve emirleri iletmeğe çalışmaktadır. Taarruz eden Türk askerlerine çok yakındır. Mesajını iletemeden saat 10 a doğru başından vurulur ve 28. yaş gününe iki ay kala yaşamını yitirir. 38. Tugay komutanı General Baldwin de yaşamını yitiren yaklaşık bin İngiliz askerinin arasındadır. Sağ kalanlar denize doğru geri çekilmeğe başlarlar. Conkbayırı tamamen temizlenmiştir ve müttefikler buraya bir daha ayak basamayacaklardır. General Ian Hamilton raporunda Türkler pek yiğitçe saldırdılar ve döğüştüler diye yazar. Diğer bir konuşmasında de şöyle der: Öylesine umutsuz bir çarpışma ki anlatılamaz. Türkler tekrar tekrar geldiler, harika dövüşerek, tanrının adını haykırarak. Bizim askerlerimiz buna karşı geldiler, ırklarının eski ananesini koruyarak ve cesaretle. Çekinmeden durduklari yerde öldüler. Albay Fahrettin (Fahrettin Altay) 10 Ağustos taarruzu için Mustafa Kemal 10 Ağustos ta yalnız İstanbul un değil tüm memleketin işgalini önlemiştir... der. Times muhabiri E. Ashmead Bartlett e göre Bu muharebe devler ülkesinde bir devler muharebesi idi. Moseley Gelibolu yarımadasına vardığından bu yana annesine devamlı olarak mektup yazar. Varışından iki aydan daha az bir süre sonra mektupları kesilir. Sonunda Moseley nin subay arkadaşlarının birinden annesine o korkunç mektup gelir: Oğlunuz bir kahraman olarak 20