DENİZ TİCARETİ HUKUKU

Transkript

1 Prof. Dr. Rayegân KENDER Prof. Dr. Ergon ÇETİNGİL DENİZ TİCARETİ HUKUKU (Takip Hukuku ve Deniz Sigortaları ile Birlikte) TEMEL BİLGİLER Gözden Geçirilmiş On İkinci Baskı

2 İçindekiler On İkinci Baskıya Önsöz... v On Birinci Baskıya Önsöz...vii Onuncu Baskıya Önsöz... ix Dokuzuncu Baskıya Önsöz... xi Sekizinci Baskıya Önsöz...xiii İçindekiler...xv Giriş... 1 I. Konu... 1 II. Tarihi Gelişimi... 2 III. Yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısı... 4 IV. Deniz Ticareti Hukukunda Uluslararası Birlik... 4 Birinci Bölüm TÜRKİYE DE DENİZCİLİK VE DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 1 Türkiye de Denizciliğin Geliştirilmesi ve Denizcilik Politikası... 9 I. Denizcilik Müsteşarlığı II. Deniz Ticaret Odaları III. Türkiye de Deniz Ticareti Rejimi IV. Avrupa Birliği nin Denizcilik Politikaları Türk Deniz Ticareti Hukukunun Kaynakları I. Kanunlar II. Tüzük ve Yönetmelikler III. Milletlerarası Andlaşmalar İkinci Bölüm GEMİ 1 Tanımı ve Nevileri I. Geminin Tanımı... 35

3 xvi II. Geminin Nevileri III. Gemi Niteliğinin Kaybolması Geminin Ayırıcı Unsurları I. Geminin Adı II. Tanınma İşareti III. Bağlama Limanı IV. Geminin Tonajı V. Geminin Klası (Sınıfı) VI. Geminin Milliyeti Türk Bayrağı çekme hakkının kazanılması Türk Bayrağı çekme hakkının kullanılması Türk Bayrağı çekme hakkının kaybedilmesi Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu na göre Türk Bayrağı çekme hakkı Gemi Sicilleri I. Genel Olarak II. Milli Gemi Sicili Gemilerin sicile tescili Gemilerin sicilden terkini Gemi sicilindeki kayıtların hukuki önemi III. İnşa Halindeki Gemilere Ait Sicil IV. Türk Uluslararası Gemi Sicili V. Bağlama Kütüğü Gemi Üzerindeki Aynî Haklar I. Gemi Mülkiyeti Gemi mülkiyetinin hususî hukuka göre kazanılması a) Hukukî muamele ile b) Hukukî muamele dışında yollarla c) İnşa edilen gemide mülkiyet hakkının kazanılması Gemi mülkiyetinin kamu hukukuna göre kazanılması Gemi mülkiyetinin kaybedilmesi II. Gemi İpoteği Gemi ipoteğinin tanımı ve tesisi İpotek hakkının kapsamı... 63

4 xvii 3. İpotek hakkının derecesi İpotekli alacaklının hakları İpoteğin sona ermesi İpoteğin özel nevileri a) Birlikte gemi ipoteği b) Maksimal ipotek c) Yabancı para üzerine ipotek d) Sabit kıymetli ipotek e) Yapı ipoteği f) Kıymetli evraka ait gemi ipoteği Kanuni ipotek III. Deniz Ödüncü IV. Gemi Üzerinde İntifa Hakkı Borda Evrakı I. Gemi Tasdiknamesi veya Bunun Tasdikli Özeti II. Ölçü Belgesi III. Denize Elverişlilik Belgesi IV. Emniyet Belgeleri V. Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü VI. Sıhhat Patentası VII. Gemi Adamları Ehliyetnameleri VIII. Manifesto IX. Gemi Jurnali X. İzin Kâğıdı XI. Sorumluluk Sigortası veya Diğer Bir Mali Güvenceye İlişkin Sertifika Üçüncü Bölüm DONATAN VE DONATMA İŞTİRAKİ 1 Donatan I. Tanımı II. Borç ve Sorumluluk Donatanın borçları Donatanın sorumluluğu Donatanın sınırlı aynî sorumluluğu... 81

5 xviii 4. Deniz serveti Donatanın sınırlı şahsî sorumluluğu Uluslararası deniz hukukunda donatanın sınırlı sorumluluğu Donatma İştiraki I. Tanımı II. Donatma İştirakinin İdaresi III. Müşterek Donatanların Sorumluluğu IV. Donatma İştirakinin Sona Ermesi V. Yapı Ortaklığı Dördüncü Bölüm GEMİ ADAMLARI 1 Kaptan I. Kaptanın Görevleri II. Kaptanın Yetkileri Kaptanın donatanı temsil yetkisi Kaptanın taşıyanı temsil yetkisi Kaptanın yükle ilgilileri temsil yetkisi III. Kaptanın Sorumluluğu IV. Kaptanın Kamu Hukuku Bakımından Görev ve Yetkileri Gemi Adamları I. Yeterlik ve Eğitim Bakımından II. Deniz İş Hukuku Bakımından Beşinci Bölüm NAVLUN SÖZLEŞMESİ 1 Giriş I. Tanımı ve Unsurları II. Navlun Sözleşmesinin Tarafları ve Diğer İlgili Şahıslar Taşıyan Taşıtan Yükleten Gönderilen III. Navlun Sözleşmesinin Çeşitleri

6 xix 1. Kırkambar sözleşmesi - Çarter sözleşmesi a) Kırkambar sözleşmesi b) Çarter sözleşmesi aa. Tam çarter sözleşmesi bb. Kısmî çarter sözleşmesi Alt taşıma - Asıl taşıma sözleşmeleri Karma (aktarmalı) taşıma sözleşmeleri IV. Navlun Sözleşmesinin Yapılması ve Bu Sözleşme ile İlgili Belgeler Navlun Sözleşmesinin İfası I. Sözleşmede Kararlaştırılan Geminin Kullanılması II. Geminin Yolculuğa Hazırlanması Denize elverişlilik Yola elverişlilik Yüke elverişlilik III. Geminin Zamanında Yükleme Limanında Hazır Bulundurulması IV. Yükleme V. Taşıtan ve Yükletenin Yükü Usulüne Uygun Olarak Yükleme Görevi VI. Yükleme İçin Bekleme Süreleri Çarter sözleşmelerinde a) Starya ve sürastarya süreleri b) Yüklemenin bir engel sebebiyle yapılamadığı günlerin bekleme süresine etkisi c) Çabuklaştırma primi (Dispatch money Dispeç mani) Kırkambar sözleşmeleri VII. Geminin Yolculuğu ve Yükün Varma Limanında Teslimi Konişmento I. Tanımı II. Konişmentonun Düzenlenmesi ve Nevileri III. Konişmetonun Şekli ve İçeriği Taşıyanın adı Kaptanın adı Yükletenin adı

7 xx 4. Gönderilenin adı Geminin adı ve tabiiyeti Yükleme limanı Boşaltma limanı Yükle ilgili kayıtlar Navluna ait şartlar Konişmentonun tanzim yeri ve tarihi Konişmentonun kaç nüsha düzenlendiği İmza ve pul Sair kayıtlar IV. Konişmentonun Muhtelif Fonksiyonları Konişmento malın teslim alındığını veya gemiye yükletilmiş olduğunu tevsik eder Konişmento malın taşınması ve teslimi taahhüdünü belirtmeye yarar Konişmento malı temsil eder Konişmento bir kıymetli evrak niteliğindedir Taşıyanın Sorumluluğu I. Genel Olarak II. Taşıyanın Sorumlu Olduğu Başlıca Haller Taşıyanın geminin başlangıçtaki denize, yola ve yüke elverişsizliğinden dolayı sorumluluğu Taşıyanın yüke özendeki kusuru sebebiyle yük zıya veya hasarı için sorumluluğu III. Yükteki Zararın Tesbiti ve İhbarı IV. Taşıyanın Sorumluluğunun Kanuni Sınırları Ticari değerle sınırlama Belirli bir meblağ ile sınırlama Gemi ve navlunla (deniz serveti) sınırlama V. Yükün Zıya veya Hasarından Doğan Dava Hakkının Düşmesi VI. Taşıyanın Kanunen Sorumlu Olmadığı Haller Mutlak sorumsuzluk halleri a) Geminin sevki veya başkaca teknik idaresindeki kusur b) Yangın zararları

8 xxi c) Taşıtan veya yükletenin yükün cins veya değerini kasten yanlış bildirmesi Muhtemel sorumsuzluk halleri VII. Taşıyanın Sorumluluğunun Emredici Hükümlerle Düzenlenmesi VIII. Emredici Hükümlerin Uygulanmadığı Haller Dış taşımalarda Canlı hayvan taşınması Güverte yükü Taşımanın yüklemeden önce ve boşaltmadan sonraki safhaları Ticari olmayan taşımalar Müşterek avarya ile ilgili anlaşmalar IX. Sözleşmeyle Taşıyanın Sorumluluğunun Sınırlanması veya Kaldırılması Taşıyanın Hakları I. Genel Olarak II. Yük Zararının Navlun Alacağına Etkisi Yükün hasarı Yükün zıyaı III. Navlun Borçlusu IV. Taşıyanın Teminatları Navlun Sözleşmesinin Sona Ermesi I. Belirli Kanunî Sebeplerle Navlun Sözleşmesinin Hükümden Düşmesi II. Taşıtan veya Taşıyanın Belirli Kanunî Sebeblere Dayanarak Navlun Sözleşmesini Feshetmesi III. Taşıtanın Navlun Sözleşmesinden Cayması Tam çarter sözleşmesinde Kısmî çarter sözleşmelerinde Kırkambar sözleşmelerinde Altıncı Bölüm DENİZ YOLUYLA YOLCU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 1 Giriş I. Genel Olarak

9 xxii II. Tanımı III. Deniz Yolu ile Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Tarafları Taşıyan Yolcu IV. Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Yapılması V. Denizde Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Mahiyeti Tarafların Hak ve Borçları I. Taşıyanın Hak ve Borçları Taşıyanın hakkı ve teminatı Taşıyanın borç ve yükümlülükleri a) Taşıyanın yolculuğu vaktinde yapma borcu b) Taşıyanın yolcuyu sağ ve salim olarak taşıma borcu c) Yolcu beraberindeki bagajları taşıma borcu II. Yolcunun Hak ve Borçları Yolcunun hakları Yolcunun borç ve yükümlülükleri a) Ücret ödeme b) Yolcunun nizam ve talimata uyma yükümlülüğü Taşıyanın Sorumluluğu I. Yolcunun Cismanî Zarara Uğramasından Sorumluluk II. Bagajların Zıya veya Hasara Uğramasından Sorumluluk III. Sorumluluğun Nevi Yolcu Taşıma Sözleşmesinin Sona Ermesi I. Yolcunun Kanunda Öngörülen Bir Sebebe Dayanmaksızın Sözleşmeden Cayması II. Yolcu veya Taşıyanın Kanunda Belirtilen Sebeplerle Sözleşmeden Cayması III. Geminin Zıyaı Halinde Sözleşmenin Hükümden Düşmesi.180 Yedinci Bölüm DENİZ KAZALARI 1 Müşterek Avaryalar I. Avarya Kavramı II. Müşterek Avaryanın Tarihçesi III. Müşterek Avaryanın Tanımı ve Unsurları

10 xxiii 1. Gemi ve yükün müşterek bir deniz sergüzeştine atılmış olması Gemi ve yükün müşterek bir tehlike ile karşılaşmış olması Müşterek tehlikeden gemi ve yükü korumak maksadıyla fevkalâde bir fedakârlık veya fevkalâde bir masraf yapılmış olması Fedakârlığın iradî bir şekilde yani bile bile yapılması Fedakârlık hareketinin makul olması Faydalı netice IV. Müşterek Avaryaya Giren Zarar ve Masraflar V. İkame Masrafları VI. Başlıca Müşterek Avarya Tipleri Denize mal atma müşterek avaryası Hafifletme müşterek avaryası Karaya oturtma müşterek avaryası Yüzdürme müşterek avaryası Yangın söndürme müşterek avaryası Kurtarma müşterek avaryası Barınma müşterek avaryası Muvakkat tamir müşterek avaryası VII. Dispeç Çatmalar I. Genel Olarak II. Çatmaların Milletlerarası Alanda Düzenlenmesi III. Çatmanın Tanımı ve Unsurları IV. Çatmanın Nevileri Kusursuz çatma Kusurlu çatma a) Bir tarafın kusuru ile çatma b) Müşterek kusurlu çatma V. Kıyasen veya Vasıtalı Çatma Kurtarma ve Yardım I. Genel Olarak II. Kurtarma ve Yardımın Unsurları

11 xxiv III. Kurtarma ve Yardım Ücretinin İndirilmesi veya Kaldırılması IV. Kurtarma ve Yardım Ücretinin Tesbiti Sözleşme ile tesbiti Sözleşmenin değiştirilmesi veya iptali Kurtarma ve yardım ücretinin mahkeme veya hakem tarafından tesbiti V. Kurtarma ve Yardım Ücretinin Paylaştırılması VI. Kurtarma ve Yardım Ücretinden Sorumluluk Sekizinci Bölüm GEMİ VE YÜK ALACAKLISI HAKLARI 1 Gemi Alacaklısı Hakkı I. Genel Olarak II. Gemi Alacaklısı Hakkının Kapsamı Gemi Navlun Surrogatlar III. Gemi Alacaklısı Hakkının Sağladığı İmtiyazlar Takip hakkı Öncelik hakkı IV. Gemi Alacaklısı Hakkının Doğduğu Haller V. Gemi Alacaklısı Hakları Arasındaki Öncelik Sırası Birden fazla sefer halinde Aynı yolculukta doğan alacaklar arasında VI. Gemi Alacaklısı Hakkının Sona Ermesi Yük Alacaklısı Hakkı I. Genel Olarak II. Yük Alacaklısı Hakkının Doğduğu Haller III. Yük Alacaklısı Hakları Arasındaki Sıra IV. Yük Alacaklısı Hakkının Sona Ermesi Dokuzuncu Bölüm DENİZ TAKİP HUKUKU Giriş

12 xxv 1 Deniz Takip Hukukunda Gemi Alacaklısına Tanınan İmkanlar Deniz Takip Hukukunda Yetki Sorunu ve Kanuni Temsil I. Yetki Sorunu II. Gemi Alacaklısının Yaptığı Takipte Donatanın Kanunen Temsili Gemi Alacaklılarının Rehnin Paraya Çevrilmesi Yolu ile Takipte Bulunması I. Genel Olarak II. Takip Talebi III. Takibin Sicile Bildirilmesi IV. Takibin Kiracı, Navlun ve Surrogat Borçlularına Bildirilmesi V. İcra Dairesinin Merhunu Ele Geçirmesi VI. Paraya Çevirme Gemiye Haczin Uygulanması ve Sonuçları Gemilerde Haczin Sınırlandırılması I. Yola Hazır Geminin Haciz Muafiyeti II. Zararsız Geçiş Hakkı Right of Innocent Passage III. Devlet Gemilerinin Haciz Muafiyeti Teminat Karşılığında Gemiye Haciz Konulmasının Önlenmesi veya Gemi Üzerindeki İhtiyati Haczin Kaldırılması.245 Onuncu Bölüm DENİZ SİGORTALARI 1 Giriş ve Kaynaklar I. Giriş II. Türk Deniz Sigortası Hukukunun Kaynakları Deniz Sigortası Sözleşmesi I. Sözleşmenin Yapıldığı Yer II. Sözleşmenin Yapılması III. Sözleşmenin Tarafları ve İlgili Şahısları IV. Sözleşmenin Unsurları Menfaat Riziko Deniz Sigorta Sözleşmesinin Hükümleri

13 xxvi I. Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri Prim ödeme borcu Sigorta ettiren (ve sigortalının) görevleri a) Akit öncesi (yapılırken) ihbar görevi b) Akdin süresi içindeki görevler c) Rizikonun gerçekleşmesi halindeki görevler d) Sair görevler II. Sigortacının Sigorta Himayesi Borcu Sigortacının Sigorta Tazminatını Ödemesi I. Zararın Tayini II. Ödemenin Zamanı ve Şekli III. Sigortacının Halefiyeti Halefiyet şartları Halefiyete müsteniden açılan dava Kulüp Sigortaları Ek-I. EKLER Deniz Alacaklarına Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması Hakkında 1976 Tarihli Milletlerarası Sözleşme Ek-II. Deniz Alacaklarına Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması Hakkında 1976 Tarihli Milletlerarası Sözleşmeyi Tadil Eden 1996 Protokolü Ek-III Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukuki Sorumluluğu ile İlgili Uluslararası Sözleşme Ek-IV Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir Uluslararası Fonun Kurulması ile İlgili Uluslararası Sözleşme Ek-V York-Anvers Kuralları Ek-VI. Tekne Poliçesi Genel Şartları Ek-VII. Emtea Nakliyat Sigortası Genel Şartları Bibliyografya I. Deniz Ticareti Hukuku II. Deniz Sigorta Hukuku