ÜNİTE 10 SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM
|
|
- Tülay Sağlam
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 ÜNİTE 10 SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM ÜNİTENİN KONULARI Sürdürülebilir Tarım Tarım Topraklarının Günümüzdeki Durumu Su ve Su Ürünlerinin Günümüzdeki Durumu Hayvancılığın Günümüzdeki Durumu Sürdürülebilir Tarım İçin Gerekli Koşullar Sürdürülebilir Ormancılık Ormanların Günümüzdeki Durumu Ormanlardan Yararlanma ve Ormanları Koruma Yolları Sürdürülebilir Meracılık Meraların Dünyadaki ve Ülkemizdeki Durumu Meraların Kullanımı ve Korunması Özet ARAŞTIRMA KONULARI Üniteye başlamadan önce aşağıdaki soruların yanıtlarını araştırınız. 1. Günlük yaşamınızda kullandığınız tarımsal ürünlerin yetiştirilmesi sırasında yararlanılan maddeler ve araçlar nelerdir? 2. Tarımsal ürünlerin yetiştirilmesi sırasında kullanılan gübre, ilaç vb. gibi maddelerin üretime etkisi nedir? Araştırınız. 3. Çevre Ekonomisi kavramı size ne ifade etmektedir? Araştırınız 4. Çevrenizdeki orman alanlarından insanlar hangi amaçlar için ve ne ölçüde yararlanmaktadırlar? 5. Dünyada en çok orman bulunan ülkelerin orman varlıklarıyla ekonomik zenginlikleri arasında bir ilişki var mıdır? Araştırınız. 6. Meraların bir bölgedeki üretime katkısı neler olabilir? Araştırınız. 1
2 SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM Tarım Topraklarının Günümüzdeki Durumu Eldeki bilgilere göre halen dünya nüfusu yaklaşık olarak 5,8 milyar dolayındadır. Bu sayı gün geçtikçe daha da artmaktadır. Hızlı nüfus artışı, ister istemez ilk planda akıllara besin güvenliği sorununu getirmektedir. Kullanılabilen doğal kaynaklar, bunların potansiyelleri ve üretim güçleri düşünüldüğünde, artan nüfusun, bütün insanlığın besin güvenliğini ciddi olarak tehdit etmeye başladığı görülmektedir. Bugüne kadar çiftçiler, üzerinde tarım yapacakları arazileri bulmada ve onları üretime hazırlamada ustaca yöntemler kullanmışlardır. Tarım alanlarında sulama, teraslama, kurutma, nadasa bırakma ve kıyıları doldurarak toprak elde etme gibi yollarla belli ölçüde de olsa herkese yetecek kadar ürün elde edebilmişlerdir. Bu yüzden besin güvenliği fazlaca tehlikeye girmemiştir. Ancak 20. yüzyılın ortalarından itibaren, tarıma dayalı yerleşim alanlarının nüfusu, kentlere göre oransal olarak azalmaya başlamıştır. Bu durum çiftçileri, insanların temel besin kaynağını oluşturan tahılların daha fazla üretimine zorlamıştır. Çünkü kentlerde yaşayanlar tarımsal faaliyetlerle ilgilenemediklerinden besin ihtiyaçlarını köylerden ve çiftliklerden karşılamak durumundadırlar. Özellikle 1950 lerden sonra, tarımla uğraşan insanlar, artan nüfusun besin gereksinimlerini karşılayabilmek için, ancak tarıma uygun olmayan alanların (orman ve mera alanları) tarıma açılması ve teknolojik gelişmeler sayesinde üretimi artırabilmişlerdir. Örneğin, eski Sovyetler Birliği nde tahıl üretim alanlarının zirveye ulaştığı 1979 yılında, kullanılabilir toprakların toplamı 123 milyon hektara ulaşmış ve bu alanlarda her türlü tarımsal araç ve gereç kullanılmıştır. Fakat 1995 yılına gelindiğinde aynı bölgelerde kullanılabilir tarımsal toprakların toplamı 91 milyon hektara kadar gerilemiş ve tarımsal araç-gereçlerin kullanımı çok fazla ilerleyememiştir. Çünkü, tarıma uygun olmayan topraklar, bir süre kullanılınca verimsizleşmiş ve artık kullanılamayacak duruma gelmiştir. Tarımsal araç-gereçler ise, üretimin artırılmasında belli bir etki seviyesinin ötesine geçememiştir. Bu yalnızca eski Sovyetler Birliğine özgü bir durum değildir. Dünyanın pek çok yerinde tarımsal alanlar, erozyon, plansız kullanım, aşırı gübreleme ve ilaçlama sonucu tahribata uğramakta ve kullanılamaz hale gelmektedir. Tarım alanlarının azalmasıyla birlikte elde edilen ürün de bu suretle dünya nüfusunun gereksinimlerinin gerisinde kalmaktadır. 2
3 Toprakların, erozyon başta olmak üzere çeşitli şekillerde kaybının yanısıra endüstrileşme yoluyla işgal edilmesi ise bir başka önemli sorundur lı yıllardaki geniş tarım alanlarının yarısını yitiren Japonya, Güney Kore ve Tayvan da, endüstriyel ve ekonomik faktörler etkili olmuştur. Asya ülkeleri endüstrileşmelerini hızlandırdıkça, fabrikalarını, yollarını ve yeni kentlerini verimli tarım alanlarının üzerinde inşa etmişlerdir. Örneğin Güney Çin de, henüz yakın zamana kadar iki, ya da üç kez pirinç hasadı yapılabilen topraklarda şimdi fabrikalar işlemektedir. Bu topraklar, yalnızca Çin in değil dünyanın en verimli topraklarındandır. Daha zengin insanların yaşadığı yerlerdeki tarım alanları ise, alışveriş merkezleri, tenis kortları, golf sahaları ve özel villâlarla doldurulmaktadır. Gelişmekte olan pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye de de, verimli tarım alanları endüstriyel yapılar tarafından işgal edilmektedir. Bu endüstriyel yap ılar, kendi yan kuruluşlarına ait binaların yapımını, yeni yerleşim yerlerinin doğup gelişmesini ve ulaşım için karayollarının yapımını da beraberinde getirmektedir. Böylelikle geniş boyutlu bir tarımsal alan tahribatı ortaya çıkmaktadır. Mersin yakınlarında verimli araziler üzerine kurulmuş bir fabrikadan görünüm. Son yıllarda Sanayi kuruluşlarının tarım alanlarını nasıl işgal etmeye başladığına ilişkin tipik bir örnek. Fotoğraf: Hayrettin Karaca. Dünyadaki tarım alanları, 1980 li yıllara dek genişlemiştir. Buna karşın örneğin, 1950 yılında kişi başına düşen tahıl üretim alanı 2,3 dekar iken 1995' de 1,2 dekara gerilemiştir. Ancak 1990 larda dünya tahıl üretimi 1950 lere göre üç kat artmıştır. Bunda etkili olan faktör ise, toprakların sulanma olanaklarının aynı dönemlerde 2,5 kat artmış olmasıdır. Sulamanın yansıra gübreleme ve ilaçlamanın da artması üretim miktarı üzerinde etkili olmuştur. 3
4 Bitkisel tarım faaliyetlerinde üretim artışı, topraktaki bitki besin maddelerinin yeterli düzeye çıkarılmasıyla, sulamanın bitkinin ihtiyacına göre ve zamanında yap ılmasıyla, hastalık ve zararlılara karşı gerekli mücadelenin yapılmasıyla sağlanabilir. Ancak bu faaliyetlerde kullanılan araç-gereçler, gübre ve tarımsal ilaçlar bir ekonomik harcamayı gerektirirler. Üretim için zorunlu olan bu giderlere girdi denir. Her ekonomik faaliyette girdilerin mümkün olduğunca az ve sonuçta bu girdilere dayalı üretimin ise fazla olması istenir. Diğer ekonomik etkinliklerdeki gibi, tarımda da girdi miktarı çok fazla artarsa elde edilen net gelir azalır. Çünkü tarımsal üretimde azalan verim kanunu geçerlidir. Bu durumda, bir yandan üretim için gereksiz yere yapılan harcamalar artarken, bir yandan da aşırı toprak işleme, gübreleme ve ilaçlama ile toprak erozyona ve kirlenmeye maruz kalır. Bu yüzden sırf üretim artışı için aşırı sulama, gübreleme ve ilaçlama yapılmamalı, toprakların yapısının bozulmamasına özen gösterilmelidir. Aksi halde bir süre için belli bir düzeye kadar ürün artışı sağlansa bile, daha sonra ürün miktarında önemli düşüşler meydana gelir. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de insanların geleceği büyük ölçüde tarım alanlarının korunmasına bağımlıdır. İleride bir besin kıtlığı ile karşı karşıya kalınmaması için gerekli önlemler bugünden alınmalıdır. Su ve Su Ürünlerinin Günümüzdeki Durumu Tarımda su denilince, aklımıza toprakların sulanması ve sulardan elde edilen ürünler gelir. Sulama etkinliklerinin başlangıcından 1900 lü yılların başına kadar geçen sürede, sulanan alanlarda yavaş bir artış görüldüğü söylenebilir yılları arasında ise bu artış hızlanmıştır lü yıların başında 40 milyon hektar olan sulanan alanlar, 1950 yılına doğru 94 milyon hektara ulaşmıştır yılına gelindiğinde ise bu miktar, 284 milyon hektara yükselmiştir. Ancak, artan dünya nüfusu göz önüne alındığında 1980 li yıllara kadar artış gösteren sulanan alanların 1980 li yıllardan itibaren oransal olarak azalmaya başladığı söylenebilir. Sulama alanlarının genişlemesine karşın, sulama amacıyla kullanılan su kaynaklarının miktarında bir artış olmamıştır. Tarımsal su kaynaklarının artırılamamasının nedenlerinden başlıcaları, yeraltı sularının son zamanlara kadar aşırı kullanımı sonucu azalmaya başlaması ve su kaynaklarının sanayi gibi başka amaçlara da tahsis edilmesidir. 4
5 Nüfusa bağlı olarak özellikle kentlerde evsel kullanıma yönelik su gereksinimi artmıştır. Bu artış kontrolsüz bir şekilde büyüdüğü takdirde, akarsu kaynakları gelecekte neredeyse tarım alanlarından daha çok kentlerde kullanılmaya başlanacaktır. Dünyadaki ırmaklar aşırı kullanımdan dolayı su miktarı bakımından bugün için çok fazla bir zarar görmemektedirler. Ancak nüfusun yoğun olduğu bölgelerdeki akarsuların bazılarına, suyun çok azının serbest bırakılmasına izin verecek biçimde barajların kurulmakta olduğu ve tutulan suların kanallara akıtılarak kullanıldığı da bir gerçektir. Ekolojik dengeler dikkate alınmaksızın, suların aşırı ve düzensiz bir şekilde kullanılmaya başlandığı takdirde, birçok ırmak, belki gelecekte daha denize bile ulaşamadan yarı yolda kuruyup kaybolacaktır. Bu durumda, sulama alanı dışında kalan daha aşağı bölgelerdeki tarımsal faaliyetlerin, olumsuz şekilde etkilenme olasılığı ortaya çıkabilecektir. Türkiye, akarsuları bakımından zengin sayılabilecek bir ülkedir. Buna rağmen suların tarımsal amaçlı olarak, verimli ve yoğun bir şekilde kullanımı yakın tarihlere kadar pek mümkün olmamıştır. Çünkü akarsuların kontrol altına alınması ve tarım için kullanımı büyük yatırımları gerektirmektedir. Ancak son dönemlerde sulama ve enerji amaçlı bu yatırımlarda önemli bir artış olmuş ve akarsular barajlarda tutularak kanallarla tarım alanlarına akıtılabilmiştir. Bu yöndeki çabalar hızlanarak sürmektedir. Elektrik santrali ve sulama kanalı. Fotoğraf: TEMA arşivi. Dünyadan değişik olarak Türkiye de akarsuların kontrol altına alınması varolan ekosistemi olumsuz yönde etkilememiştir. Hatta, akarsu kontrolü çalışmalarına yönelik olarak yapılan barajlar, çevresinde tüm canlılar için yaşamaya daha elverişli yeni ekosistemler oluşturmuştur. Ülkemizde akarsu kaynaklarının ve yan derelerin çokluğu, eğimin fazla olması suların denize ulaşmadan bütünüyle yok olmasını önlemektedir. Gıda üretimi bakımından topraklar gibi denizlerin ve göllerin de önemi büyüktür. Özellikle balıkçılık, gıda üretiminin temel unsurlarından biridir. 5
6 1950 de denizlerden elde edilen toplam balık miktarı 19 milyon ton kadar iken, 1988 de bu miktar 88 milyon tona ulaşmıştır. Ancak daha sonraları belirgin bir yükseliş olmamıştır. Dünya nüfusunun artışı göz önüne alındığında kişi başına düşen balık miktarının yıldan yıla azaldığı görülmektedir. Yirminci Yüzyıl ın ikinci yarısından itibaren teknolojideki gelişmelere paralel olarak balıkçı teknelerinde de önemli teknik gelişmeler sağlanmıştır. Bu gelişmelerle birlikte dünyanın en ücra köşelerindeki balık yatakları dahi kullanılmış, ancak ulaşılan bu son yataklar da büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Geçmişte, daha fazla balık yakalayabilmek için yapılan yatırımlar genellikle av gereçleri gereçlerinin geliştirilmesine yönelik alınmıştır. Balık rezervinin artırılması için hiçbir alınmamıştır. Gerçekten de gelişmiş av gereçleri sayesinde yakalanan balık miktarında önemli artışlar sağlanmış ve neredeyse ulaşılamadık deniz ve av bölgesi kalmamıştır. Ancak balıkçılıkta sürdürülebilir ürün miktarının sınırlarına gelinmesiyle, kısa zamanda daha fazla balık yakalamanın da sınırına gelinmiştir. Böylece üretim için temel belirleyici, yine çevre ve doğal kaynaklar olmuştur. Hayvancılığın Günümüzdeki Durumu Hayvancılığın yaygınlaşması, tarımda meydana gelen en önemli değişimlerden biri olmuştur. Daha önceleri fiziksel gücünden, etinden, sütünden, gübresinden ve yumurtasından yararlanmak için yetiştirilen hayvanların, günümüzde diğer yan ürünlerinden daha büyük ölçüde yarar sağlanmaktadır. Et üretimi için kurulan hayvancılık işletmeleri, dünyanın pek çok yerinde artık ihtiyacın önemli bir bölümünü karşılar duruma gelmişlerdir. Üretiminin artmasıyla beraber, beslenme gereksinimleri daha kolay karşılanabilmiştir. Ancak çok sayıda hayvan yetiştirilmesi, çevre ve ekonomik dengeler açısından bazı sorunlar da doğurmuştur. Bugün besi hayvanları, dünyanın toplam karasal alanlarının yarısında otlamaktadırlar. Ayrıca bu hayvanlar, ekili alanların dörtte birinde yetişen tarım ürünlerini tüketmektedirler. Aslında hayvancılık ile diğer tarımsal etkinlikler ve doğal gelişim arasında bir uyum vardır. Ancak hayvan yetiştiriciliğinde zaman zaman yapılan yanlış uygulamalar, doğal dengeyi olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Ülkemizde pek olmasa da, hayvancılığın yoğun olarak ve başlı başına işletmeler şeklinde yapıldığı yerlerde önemli sayılabilecek sorunlardan biri hayvansal gübrelerdir. Bu gübreler, iyi depolanmayan bazı bölgelerde toprağı nitrat ve fosfata doyurmuş ve 6
7 suları kirletmeye başlamıştır. Ayrıca hayvan gübresinde bulunan azot, sıcak ve kuru koşullarda amonyak gazı olarak havaya karışmakta ve daha sonra da toprağın asitleşmesine yol açabilmektedir. Hayvancılığın kapalı alanlarda veya yaylalarda yapılmadığı yerlerde gelişigüzel otlatma, ormanların, steplerin ve yabani türlerin zarar görmesine yol açmaktadır. Dünyadaki karasal alanların önemli bir bölümünü oluşturan meralara, düzensiz ve erken otlatma yüzünden, hayvanların bugüne kadar önemli ölçüde zarar vermesine göz yumulmuştur. Bu uygulamaların sonucu ise toprağın besleyici özelliklerini yitirmesi ve erozyon olarak ortaya çıkmıştır. Ancak burada kusurun insana ait olduğu unutulmamalıdır. Bozulmuş bir mera. Fotoğraf: TEMA arşivi. Ülkemiz açısından baktığımızda hayvancılığın, özellikle köylerde bir ekonomik etkinlik olarak yoğun şekilde sürdürüldüğünü görmekteyiz. Fakat, hayvan say ısının ve hayvancılıkla ilgilenen insanların çokluğuna rağmen, bu konuda istenilen verim düzeyinde olduğumuz da söylenemez. Sorun, öncelikle hayvanlarımızın verimsiz oluşunda görülmektedir. Hayvanlarımızın verimsizliği, iyileştirme çabaları sürdürülmesine rağmen henüz hayvan varlığımızın çoğunun düşük verimli yerli ırklardan oluşmasından, yeni ve ıslah edilmiş ırklardan ülke şartlarına uyan kültür ırklarına dönüştürme çalışmalarının yetersiz kalmasından (genetik ıslah ve suni tohumlama çalışmalarındaki yetersizlik), besleme ve bakım olanak ve koşullarının yetersizliğinden, hayvan barınaklarının sağlıksız oluşundan, üreticilerin kendi alanlarındaki yeniliklere açık olmamalarından ve bütün bu konulardaki eğitim eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde artık kontrolü yüksek bir hayvancılık yapılırken, Türkiye de durum böyle değildir. Hayvancılık, ülkemizde eskiden olduğu gibi çoğunlukla doğal koşullara bağlı olarak yapılmaktadır. Otlatma için meraların geliştirilmesi ve korunması yönündeki çabaların eksikliği hayvancılığımızı 7
8 olumsuz yönde etkilemektedir. Bakımı ve koruması iyi yapılamayan meralar yeterli ot üretemediğinden hayvanların beslenme olanaklarını azaltmaktadır. Bu durum, doğa tahribatının yanısıra verimli bir hayvancılığı da engellemektedir. Elde edilen hayvansal ürün verimi ve miktarı bakımından Türkiye pek çok gelişmiş ülkenin gerisindedir. Hayvancılığa bağlı nüfusun çokluğu ve hayvanların yetersiz beslenmesi, sorunun kökenini oluşturmaktadır. Dünyadaki insanların çoğu henüz yeterli düzeyde hayvansal kökenli besin tüketim seviyesine ulaşamamıştır. Bu yüzden de bazı sağlık sorunları yaşamaktadırlar. Buna karşın bazı Avrupa ve Amerika ülkelerinde hayvancılığın özellikle et tüketimine yönelik olarak geliştirilmesinin, insanları doğrudan etkileyen bazı olumsuz yönleri de görülmektedir. Hayvansal ürünlerdeki proteine eşlik eden doygun yağ asitleri insanlarda önemli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Amerika ve Avrupa daki insanlarda sıkça görülen kalp rahatsızlıkları, felç, gö ğüs ve kolon kanseri gibi hastalıkların etmenleri arasında aşırı hayvansal ürün tüketiminin de yer aldığı, sağlık teşkilatları ve uzmanlarca bildirilmektedir. Sürdürülebilir Tarım İçin Gerekli Koşullar 1950 li yıllardan sonra dünyadaki besin gereksinimin karşılanmasında önemli aşamalar kaydedilmiş, açlık oranında büyük bir düşüş sağlanmıştır. Bunda teknolojik gelişmelerin etki payı çok büyüktür. Ancak bu katkının iyi irdelenmesi gerekir. Şimdiye kadar yapılan uygulamalardan görünen o ki, teknolojik gelişme, besin gereksiniminin daha az kaynak kullanımıyla karşılanmasını sağlayamamıştır. Aksine teknolojik gelişmelerle birlikte kaynak tüketimi de hızlanmış, insanın doğal kaynakları hor kullanmasının yolu açılmıştır. Fakat son yıllarda artık, kaynakları tüketme pahasına sağlanan bir gelişmenin sonuçlarının olumsuzluğunu herkes anlamaya başlamıştır. Böylelikle, sürdürülebilir tarımın nasıl yapılabileceği ve nasıl yapılması gerektiği üzerinde alternatif düşünceler üretilmeye de başlanmıştır. Sürdürülebilir tarım anlayışı, ilk baştan kabul edilmesi gereken iki temel görüşe dayanmaktadır. Bunlardan birincisi; tarımsal üretim için gerekli olan, dünyadaki kaynaklar sınırsız değildir. İkincisi ise; doğal dengeyi tahrip ederek istenilen ölçüde ve sürekli bir gelişme sağlanamaz. Buna göre sürdürülebilir bir tarım için yapılması gerekenler şöyle özetlenebilir: Öncelikle bu konudaki politik hedefler iyi belirlenmeli ve açıkça ortaya konulmalı, sürdürülebilir olmayan tarımsal etkinliklere destek verilmemelidir. 8
9 Sürdürülebilir tarım için bir bilgi tabanı oluşturulmalı, bunun için gerekli teknik, sosyal ve ekonomik bilgilere ulaşılmalı, ya da bu bilgiler üretilmelidir. Toplumun tüketim alışkanlıkları, toplumsal sağlığa yararlı olacak şekilde değiştirilmeli, yeterli ve dengeli beslenme dışında, lüks tarımsal ürün tüketimi mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Üretim kaynakları en verimli ve en çok insanın yararlanabileceği şekilde kullanılmalıdır. Hükümetler ve çeşitli örgütler çevreye zarar verebilecek uygulamalara karşı önlemler almalıdır. Örneğin toprağın aşırı şekilde sulanmasına, gübrelenmesine ve yanlış ilaçlanmasına karşı etkin eğitim ve kontrol önlemleri alınmalıdır. Çiftçiler sürdürülebilir tarımın uygulanmasındaki en önemli unsurlardır. Üretimin her aşamasıyla ilgili olarak bilgilendirilmeli ve gerektiğinde onlara yardımcı olunmalıdır. Aksi halde alınan önlemlerin yeterli düzeyde uygulanabilmesi ve başarıya ulaşması mümkün değildir. Her yıl dünya tahıl üretiminin %38 i hayvan beslemede yem olarak kullanılmaktadır. Bunun yanısıra hayvanlar, başka bitkileri de yemektedir. Bu yüzden çok fazla yem tüketen hayvanların (Örn. Sığır, koyun, keçi vb.) yetiştirilmesi yerine, daha az tüketen ve yemi daha iyi değerlendiren alternatif hayvanların, örneğin kümes hayvanları v.b.lerinin yetiştirilmesine yönelinmelidir. Hayvancılığın, tahıl tüketimini ön plana alan yönleri yeniden gözden geçirilerek diğer tarımsal etkinliklerle kaynaştırılmalıdır. Hayvancılığın, kaynakları tahrip eden ayrı bir sektör olarak sürdürülmesinin önüne geçilmelidir. Yeraltı-yerüstü su kaynaklarının,göllerin ve denizlerin hangi nedenle olursa olsun kirletilmesinin önüne geçilmelidir. Dünya balıkçılığının ilerlemesinde çözüm yolunun bütün balıkların avlanması ve tüketilmesi olduğu düşüncesinden vazgeçilmelidir. Balık türlerinin korunmasının yolları bulunmalı, bu konuda avlanmayla ilgili zaman düzenlemesi yapılmalıdır. Dünya nüfusu özellikle gelişmekte olan ülkelerde hızla artmaktadır. Bu da, nüfusa bağlı bölgesel ve küresel dengeleri bozmakta, giderek besin açığının artması sonucunu doğurmaktadır. Bunun için, her ülkede nüfus planlama etkinliklerinin bir düzene sokulması ve ısrarlı bir biçimde yürütülmesi gerekmektedir. 9
10 Doğayı ve çevreyi koruma ve iyileştirmeye yönelik projeler, gerekirse çeşitli ülkelerin ortak çalışmalarıyla geniş ölçekli ve planlı bir biçimde sürdürülmelidir. Çünkü dünyanın bir bölgesindeki doğa ve çevre tahribatı bazen kaçınılmaz olarak diğer bölgeleri ve ülkeleri de etkileyebilmektedir. Doğanın karşı karşıya kaldığı, insandan kaynaklanan sorunlar aynı zamanda sosyoekonomik çalışmaları da kapsayacak bir biçimde ele alınmalıdır. Örneğin; Güney Amerika daki Yağmur Ormanları nın yok edilmesinin o bölgede yaşanan yoksulluğun bir sonucu olduğu söylenebilir. Öyleyse bu insanların yoksulluğu bizler için de, başka bir ülke insanı için de sorun olabilmelidir. Çünkü eğer Yağmur Ormanları yok edilirse bundan yalnızca bir bölgenin insanları değil bütün dünya ve dolayısıyla bütün insanlar etkilenecektir. Nitekim doğa ve çevre tahribatının küresel boyutta etkilerinin olabileceğini ortaya koyan bir örneği insanlar, Mayıs 1986 da, eski Sovyetler Birliği ne ait Çernobil deki bir nükleer kaza ile gördüler. Kaza sonucunda çevreye yayılan radyasyon kirliliği yalnızca eski Sovyetler Birliği ni etkilemekle kalmadı aynı zamanda Avrupa nın pek çok ülkesi ve Türkiye de de çevre kirlenmesine yol açtı. Kaza, Avrupa ve Asya da yaşayan pek çok insan için bir sorun haline geldi. Bundan dolayı, kalkınma ve çevre koruma planları, daima bölgesel ve küresel boyutta düşünülmek zorundadır. Ekonomik yaşam için mutlaka planlamalar yapılmalıdır. Ancak bu planlamalar, hiçbir zaman insanın yaşam standardını düşürmemeli, bireysel özgürlükleri kısıtlanmamalıdır. SÜRDÜRÜLEBİLİR ORMANCILIK Ormanların Günümüzdeki Durumu Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından yayınlanan, 1980 yılı dünya orman kaynaklarına ilişkin bilgilere göre, dünyadaki toplam orman alanı yaklaşık 4,3 milyar hektardır. Orman alanlarının diğer alanlara oranı ise %32,3 tür. Bu değerler son yıllara kadar pek fazla bir değişiklik göstermemiştir. Dünyadaki ormanların ancak %20 si verimli ormanlardan oluşmaktadır. Günümüzde dünya orman varlığı pek kötü say ılamaz. Ancak ormanların dünya üzerindeki dağılımının iyi olduğu da söylenemez. Ormanların dünya yüzeyinde çoğunlukla tropikal kuşak ve kuzey yarım küresinin bazı bölgelerinde bulunması önemli bir dengesizlik yaratmaktadır. İklim yönünden uygun olmayan bazı yerlerde hemen hemen hiç orman yoktur. Bu da, o bölgelerde kuraklığa bağlı yoksulluğun başlıca nedenlerinden birini oluşturmaktadır. 10
11 Dünyada kişi başına 0,7 hektar (ha) orman düşmekle beraber bunun ancak 0,14 ha ı verimli orman özelliği taşımaktadır. Türkiyede ise kişi başına düşen orman alanı 0,3 ha olup dünya ortalamasının epeyce altındadır. Avrupa ülkeleri arasında Finlandiya, topraklarının %69 u ormanlık olan bir ülkedir. Finlandiya yı, %53 ile İsveç ve %38 ile Avusturya izlemektedir. Fransa nın ise yüzölçümünün %20 si ormanlarla kaplıdır. Bu değerler verimli orman miktarını ifade etmekte olup, anlaşılacağı gibi Avrupa ülkelerinin hemen hemen tamamı orman varlıklarını koruyabilmişlerdir. Türkiye de ise toplam orman alanları ülke yüzölçümünün %25,9 u kadardır. Ancak bunun hepsi verimli orman niteliğinde değildir li yıllarda dünyamızın %25 i verimli ormanlarla kaplı idi lerde bu oran %20 ye düşmüştür. Dünyadaki nüfus artışı dikkate alındığında ve kullanılan orman kaynaklarına bakılarak bir çıkarım yapıldığında 2000 li yılların başında bu oranın %17 ye ineceği düşünülmektedir. Eğer etkin önlemler alınmazsa, 2020 lere doğru sadece %14 olacaktır. Bu arada tropikal bölgelerdeki ormanların %40 ı kaybedilecektir. Ormanlarla birlikte bitki ve hayvan türlerinin de %20 si yok olacaktır. Türkiye bitki, ağaç çeşitliliği ve orman alanı yönünden yoksul say ılamayacak bir ülkedir. Ülkemizin toplam orman alanı 20,2 milyon hektardır. Bunun 8,8 milyon hektarı iyi verimli orman niteliği taşımaktadır. Diğer bir ifade ile ormanlarımızın %44 ü verimlidir. Verimli olan ormanlarımız ülke yüzölçümümüzün %11,4 ü kadardır. Bu da kişi başına 0,14 hektar verimli orman düştüğü anlamına gelmektedir. Özellikle Karadeniz Bölgesi ormanlar yönünden iyi durumdadır. Buna karşın İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri orman bakımından en yoksul yörelerimizdir. Buralardaki orman alanı, tüm diğer ormanlarımızın ancak %10 u kadardır. Günümüzde ormancılık, artık yeni bir anlayışla ele alınmaya başlamıştır. Ormanlar, üzerinde emek harcamayı gerektiren çok önemli bir zenginlik kaynağı olarak görülmektedir. Yeterli olmasa da buna ilişkin çeşitli çabalar sürdürülmektedir. Ülkemiz orman varlığı açısından çok kötü durumda olmamakla birlikte verimli ormanlarımız yeterli değildir. Ormanları koruma ve geliştirme yönünde çeşitli çabalar harcanırken sosyo-ekonomik bazı sorunlar yüzünden, verimli bir orman işletmeciliği yap ılamamaktadır. Bu da ormanlarımızı nicelik ve nitelik yönünden düşürmektedir. Örneğin, ülkemizdeki ormanların, hayvanlar için mera alanı olarak kullanımı, kaçak kesimler ve tarla açma, önemli tahribat nedenlerinin başında gelmektedir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Birleşmiş Milletler Çevre 11
12 Pozantı-Ulukışla dolaylarında mera olarak kullanılan bozulmuş bir orman. Fotoğraf: Hayrettin Karaca. Programı (UNEP) yetkililerinin açıklamalarına göre, 1990 lardan itibaren her yıl dünyada 17,5 milyon hektar orman yok edilmektedir. Buna karşın kaybolan her 10 hektarlık orman alanının yerine ancak 1 hektarlık orman oluşturulabilmektedir. Orman yokluğunun ekonomik darlığa ve ekolojik dengesizliğe neden olacağı bilinirken insanların bu kadar sorumsuzca davranmasının sebebi nedir? Bu soruyu yanıtlamak çok güç değildir. Ormanlar, çoğunlukla emek harcanmadan kendiliğinden yetişen doğal varlıklardır. Elde edilmesi kolay ve kullanıldığı alanlar da çok fazladır. Bu yüzden, çok emek harcanmadan kullanılabilen bu varlık, zaman zaman başlı başına bir ekonomik gelir kaynağı olarak görülerek, kaçak ve aşırı kesimlerle tüketilmektedir. Aynı zamanda hayvan otlatmada da ormanlardan yararlanma ve bu alanları uygun olmayan bir şekilde tarım alanlarına dönüştürme isteği de ormanları tahrip etmektedir. Özetle, ormanların yok oluş nedenleri şöyle sıralayabilir: Tarla ve yerleşim yeri açma, kaçak kesimler, Yangınlar, Keçi otlatma, Şehirlerin ve endüstrinin yol açtığı kava kirliliği nedeniyle ağaçların ölümü, Yanlış politik kararlar, Yetersiz yasal düzenlemeler ve eksik uygulama. Ormanlardan Yararlanma ve Ormanları Koruma Yolları Ormanlardan yararlanma, artık ormanları koruma anlamına gelmektedir. Çünkü, günümüzdeki orman tahribatı, bundan böyle ormanlardan yararlanmanın, onları 12
13 korumak ve geliştirmekle eş anlam taşıması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bir şeyden yararlanabilmek için, öncelikle onu koruma ve geliştirmenin gerekli olduğu açıktır. Ormanların korunması amacıyla yok olan ağaçların yerine yenilerinin dikilmesi, bu konuda yapılan çalışmaların önemli bir bölümünü oluşturur. Yok olan ormanların hızlı bir şekilde tekrar yerine getirilmesini amaçlayan ağaçlandırma çalışmaları ülkemizin çeşitli bölgelerinde yoğun bir şekilde sürdürülmektedir. Gelecekte orman ürünlerinden daha fazla yararlanma ve ekonomik kalkınma için bu türlü çalışmaların aralıksız sürdürülmesi ve etkin koruma önlemlerinin alınması kaçınılmazdır. Ormanları etkin olarak korumanın çözüm yollarından biri de, orman alanları üzerindeki nüfus baskısını azaltmaktan geçmektedir. Bugün için, bir hektarlık orman alanına Okyanusya da yaklaşık olarak 0,2 kişi düşerken bu, Avrupa da 3,1 ve Asya da 5,7 dir. Türkiye de ise bir hektarlık orman alanına yaklaşık 3,1 kişi düşmektedir. Ancak bu sayılar belirtilen yerlerin ortalama değerleridir. Bazı ülke ve bazı bölgelerde yoğunluk çok daha fazladır. Bu durum, ormanların yok olmasını önemli ölçüde hızlandıran etkenlerden biridir. Kuşkusuz ki orman ürünlerinden her şekilde yararlanılacaktır. Ancak plansız ve bozuk bir ekonomik yapının ihtiyaçları karşısında, yalnızca eldeki ormanları bir gelir kaynağı olarak görmek, onun sonunu hazırlayacak en büyük yanlıştır yılında İzmit-Kandıra Kerpe Mevkii nde oluşturulan bir endüstriyel ağaçlandırma (plantasyon) sahası. Fotoğraf: Ali Sencer Birler. Ormanları koruma ve geliştirme yönünde yürütülen projeler, geniş boyutlu düşünülmek zorundadır. Bir bölgedeki iklim, bitki örtüsü gibi doğal unsurların yanında, o bölgede yaşayan başka canlıların durumu da gözden geçirilip iyileştirilmelidir. Biyolojik çeşitliliğin korunmasına özellikle önem verilmelidir. 13
14 Ormanlar üzerinde en büyük etkiyi insanlar yapmaktadır. Koruma projelerinde bir bölgede yaşayan halkın istek ve beklentileri mutlaka hesaba katılmalıdır. Halkı, ormanları yok etmeye zorlayan koşullar ortadan kaldırılmadıkça, çalışmaların başarı oranı istenilen düzeyde olmayacaktır. Sonuç olarak, sürdürülebilir ormancılık da küresel çapta düşünülecek projelerle gerçekleştirilebilir. En pratik çözüm yolu ise, ülkeler ve bölgeler arası ekonomik gelişmişlik düzeyleri arasındaki farklılıkları ortadan kaldırmaktır. SÜRDÜRÜLEBİLİR MERACILIK Meraların Dünyadaki ve Ülkemizdeki Durumu Dünyada otlatma için değerlendirilen meraların alanı yeryüzünün %28 i kadardır. Buna karşın işlenmeyen alanlar dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %50 sini kaplamaktadır. Ülkemizde otlatmaya ayrılan arazi ise yaklaşık 21,5 milyon ha ile toplam arazi varlığımızın %27,6 sını oluşturmaktadır. Dünyadaki ve Türkiye deki mera alanları, otlak gereksiniminin önemli bir kısmını karşılayabilmektedir. Ancak meralarla ilgili birçok sorunlar da vardır. Meralar, daha çok hayvan otlatılması için kullanılan alanlardır. Bunun yanında meraların toprak erozyonunu önleme işlevi de vardır. Ancak aşırı otlatma ve hayvan yoğunluğu yüzünden pek çok yerde meralar bozulmuş ve işlevlerini yeterince yerine getiremeyecek duruma gelmişlerdir. Böylelikle toprak erozyonu da hızlanmıştır. Mera olarak yararlanılması gereken pek çok alan, tarımsal amaçla kullanılmaktadır. Aynı zamanda, meralar yerleşim yeri ve sanayi alanı olarak da amacı dışında kullanılmaktadır. Diğer bir ifadeyle ortada, arazi kullanım planlaması sorunu vardır. Bu ve benzeri sorunlar, mera alanlarının verimini ve yararlanma düzeyini düşürmektedir. Gürün-Darende dolaylarında aşırı otlatmanın neden olduğu bozuk bir mera. Fotoğraf: Hayrettin Karaca. 14
15 Meraların yararlılık düzeylerini belirlemedeki en uygun ölçütlerden biri, bu alanlarda ne kadar ot yetiştiğini saptamaktır. Avrupa ülkelerinde mera alanlarından bir büyüme döneminde kg/da kuru ot elde edilmektedir. Buna karşın Türkiye de, bölgelere göre değişiklik gösterse de ortalama verim çok düşüktür. Türkiye nin en az kuru ot yetişen meralarındaki yıllık verim, 30 kg/da, en yüksek olan yerlerinde ise 90 kg/da dır. Meraların yeterliliği ve verimliliği ile ilgili olarak başka ülkelerin de sorunları bulunmakla beraber, bu sorunlar ülkemizde daha yoğun yaşanmaktadır. Bu da ülkede ciddi sosyal ve ekonomik sıkıntılara yol açmaktadır. Çünkü, ülkemiz nüfusunun %40 ı tarım sektöründe çalışmaktadır. Oysa ki ABD ve Avrupa da bu oran %4 ile %10 arasında değişmektedir. Meraların Kullanımı ve Korunması Meralar, orta derecede eğimli ve çok eğimli arazilerde bulunan bitki örtüsü çeşididir. Mera alanlarını, toprak işlemeli tarım alanları olarak görmemek gerekir. Aksi halde hayvan beslenmesinde bol ve ucuz yem kaynağı olan bu alanların giderek azalması ve sonunda yok olması sorunuyla karşılaşabiliriz. Bu ise yetiştiricileri daha pahalı olan yem kaynakları bulmak ve tarımsal ürünleri hayvan yemi olarak kullanmak zorunda bırakabilir. İnsanların bile ciddi beslenme sorunları varken, bu konuda pahalı arayışlara girmek ve üretilen tarım ürünlerini hayvanlar için kullanmak pek çıkar bir yol olarak gözükmemektedir. Kaldı ki geviş getiren hayvanların beslenmesinde mutlaka kaba yem kullanılması gerekmektedir. Türkiye açısından bakıldığında mera alanlarının yeterli düzeyde olduğu söylenebilir. Cumhuriyetin ilk yıllarında 44 milyon ha olan mera alanları günümüzde yaklaşık 21 milyon ha a gerilemiştir. Bu kadar mera alanı da aslında verimli bir şekilde kullanıldığında yeterli olabilir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nun verilerine göre bu miktar meradan ancak 8-9 milyon ha ı verimli ve kaliteli mera niteliği taşımaktadır. Bir yandan meraların bozuk oluşu, öte yandan hayvan sayısının fazlalığına ilaveten meraların erken, düzensiz ve ağır otlatılması koşullarında meralarımız sürekli baskı altında kalmakta ve giderek daha da bozulmaktadır. Bu baskıyı gidermenin en çıkar yolunun, diğer önlemlerin yanısıra, tarımda yem bitkilerine yer vermek ve doğal yem alanlarını çok iyi korumaktan geçtiği bilinerek gerekli önlemler alınmalıdır. 15
16 Meraları sadece alan olarak korumak da yeterli değildir. Bu alanların mutlaka verimli bir biçimde kullanılması gerekir. Verimli kullanmanın bir yolu da otlatma zamanının iyi ayarlanması ve erken otlatmadan kaçınılmasıdır. Yurdumuzda otlatma zamanı ile ilgili olarak belli bir kural yoktur. Otların yeşermeye başladığı ilkbahar döneminden, soğukların başladığı sonbahara kadar aşırı bir otlatma uygulaması vardır. Bu ise bitki büyümesini engellemekte, ot gelişme hızını düşürmektedir. Hatta bitki örtüsünün giderek seyrelmesine neden olmaktadır. Çünkü erken otlatma sonucunda bitkilerde yeterli fotosentez yapabilecek yeterli yaprak kalmadığından, bitkinin kökleri beslenemediği gibi, ıslak toprakta otlanan bitkiler, koparak değil kökünden çıkarak hayvanın ağzına gittiğinden tamamıyla yok olur. Sürdürülebilir bir meracılık için işin bilimsel ve teknik gereklerine mutlaka uyulmalıdır. Bunun yanında sürdürülebilir bir yaşam için, kaynakların kendi kendini yenileyebilir durumda tutulmasına özen gösterilmelidir. Bu açıdan bakıldığında mera Yeni Zelenda nın Güney Adası ndaki bir meradan görünüm. Meranın durumu, bakımın ve korumanın olumlu sonuçlar vereceğini gösterir nitelikte. Fotoğraf: Hayrettin Karaca. alanlarının yeterli, verimli ve aşırı hayvan baskısından uzak durumda bulundurulmasının bir ön koşul olduğu ortadadır. Ülkemizde bu koşula ne yazık ki, yeterince uyulduğu söylenemez. Ancak son zamanlarda ülkemizde yapılan bazı örnek proje uygulamaları, korunduğunda ve geliştirilmeye çalışıldığında, meralarımızdan çok olumlu sonuçlar alınabileceğini göstermiştir. Ancak bu uygulamaların bütün meralarımıza yaygınlaştırılması ve ot veriminin diğer ülkeler düzeyine çıkarılması için daha yapılacak çok şey olduğunu dikkatten uzak tutmamak gerekmektedir. Avustralya gibi, mera alanlarının fazla olduğu bir ülkede bile, ekilen arazilerin yaklaşık %53 ünde yem bitkileri tarımı yapılmaktadır. Bu durum, hayvanlar için otun 16
17 dışında, diğer kesif yem maddelerinin de üretilmesini sağlamakta ve meraların aşırı kullanımını önlemektedir. Kuşkusuz ki Avustralya nın koşulları kendisine özgüdür. Ama yine de meraları koruma yönünden bu ülkedeki uygulamalar bir örnek oluşturabilir. Türkiye de ise tarım alanlarının ancak %3 ünde yem bitkisi üretilmektedir. Tarım arazilerinin büyük bölümünü yem bitkileri için ayırmak ülkemiz için belki uygun olmayabilir. Fakat yem bitkileri yetiştirilmesine daha fazla alan ayrılamayacaksa sürdürülebilir bir mera yönetimi ve hayvancılık için gerekli olan yem maddelerinin seçeneklerini bir başka şekilde mutlaka bulmak zorundayız. ÖZET Sürdürülebilir bir yaşam için doğal varlıkların ve doğal ekosistemlerin korunması bir zorunluluktur. Aksi halde bir dönem için aşırı ve geleceği düşünmeden yap ılan etkinlikler sonucunda, daha sonraları insanların güçlüklerle karşılaşması kaçınılmazdır. Dünyamızın halihazır durumuna baktığımızda sürdürülebilir bir yaşamın gereklerinin çok fazla önemsenmediğini görmekteyiz. Yaşadığımız yerlerde ve başka bölgelerde tarım alanları çok fazla kirletilmekte ve işgal edilmektedir. Endüstrileşmenin hızlı bir gelişme göstermesiyle, tarım alanlarından elde edilen ürünlerin önemli ölçüde artış gösterdiği söylenebilir. Ancak bu artışın daha fazla kaynak kullanımı pahasına olduğu da bir gerçektir. Sürdürülebilir bir tarım için endüstriden elbette vazgeçilmeyecektir. Ancak endüstri ile tarım birbirine karşıt üretim biçimleri olarak düşünülmeden, birbirini bütünler nitelikte geliştirilecektir. Bu ise, ancak bireysel sorumluluğa dayalı bir üretim kültürünün var olmasıyla mümkün olabilecektir. Sürdürülebilir bir yaşam için üzerinde durulması gereken konulardan biri de ormanların korunmasıdır. Ormanlar, tüm canlıların pek çok gereksinimini karşılayan ve çoğu gereksinim için kullanıma hazır durumda bulunan doğal ekosistemlerdir. İnsanlar, belki bu yüzden, genellikle üretimi için çok fazla emek harcamadıkları ve farkında olamadıkları işlevsel değeri daha yüksek olan bu varlığı, aşırı derecede kullanmaktan çekinmemişlerdir. Ama sonuçta, talebin daha da artması ve giderek ormansızlaşma yüzünden çok önemli sorunlar ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilir bir ormancılık için ekolojik dengeyi bozmayan bilimsel yaklaşımların seçilmesi kaçınılmazdır. 17
18 Meralar, doğal yaşamın dengesinin düzenlenmesinde ve hayvanlar için besin kaynağı oluşturmada önemli bir yere sahiptirler. Bu yönüyle hem ekonomik hem de tarımsal etkinlikler bakımından gereklilikleri göz ardı edilemez. Verimli bir hayvancılık için düzenli ve sürekli besin kaynağı seçenekleri sunan meralar, hayvancılıkta ilerlemiş ülkelerde özenle korunmakta ve geliştirilmektedir. Ancak yine de dünyada ve ülkemizde özellikle tarım alanlarını genişletmek için meralar gün geçtikçe tahrip edilmektedir. Sürdürülebilir bir meracılığın, her şeyden önce toprak korumanın ve hayvancılığın önemini kavramış bir anlayışı gerektirdiği açıktır. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Teknolojik gelişmeye bağlı olarak tarımsal üretimin aynı hızda artmayışının nedeni, teknolojinin aşağıda belirtilen hangi yönü ile ilgili olabilir? a) Teknolojinin insan emeğini bütünüyle ortadan kaldıramaması. b) Tarımsal üretimin yeterli düzeyde olması. c) Teknolojik ürünlerin, doğal kaynakların tüketilmesine de neden olması. d) Teknolojinin gelişmesiyle tarımsal üretimin önemini yitirmesi Yüzyılın sonuna doğru bilimsel ve teknolojik ilerlemeler, tarımsal etkinlikler için kullanılan su miktarını artırmamıştır. Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisi olamaz? a) Ekonomik sulama yöntemlerinin geliştirilmesi. b) Bitkilerin su gereksiniminin azalması. c) Suların kentsel kullanıma yöneltilmesi. d) Bazı yerlerde aşırı kullanımlar yüzünden su kaynaklarının azalması. 3. Aşağıdaki tabloya göre 1960 yılında tarımsal üretim için işlenen arazi 6.6 milyon ha dan 27.8 milyon ha a çıkmıştır. Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? Tarih Nüfus Arazi Buğday Milyon 6.6 Milyon ha Milyon 27.8 Milyon ha Milyon 28.5 Milyon ha 380kg/kişi Milyon 26.0 Milyon ha 30 kg/kişi 18
19 a) Tarımda çalışanların artması b) Ekmek tüketiminin artması c) Tarımda verimin artırılması d) Makineleşme ile birlikte uygun olmayan alanların tarıma açılması 4. Yukarıdaki tabloya göre 1960 yılında 27.8 milyon ha olan tarım alanları 1990 yılında 28.5 ha a çıkmıştır. Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? a) Tarımda çalışanların azalması b) Ekmek tüketimim azalması c) Tarımda makineleşmeye geçilmesi d) Tarıma uygun olmayan alanların tarıma açılması 5. Yukarıdaki tabloya göre 1995 yılında Türkiye de tarım alanları azalmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bunun temel nedenidir? a) Buğday üretiminden vazgeçilmesi b) Buğdaya olan talebin azalması c) Tarıma uygun olmayan alanların erozyona uğraması d) Buğday üretimindeki verimin azalması 6. Aşağıdakilerden hangisi dünyada hayvan sayısının önemli ölçüde artmasına neden olmuştur? a) Hayvancılığın et üretimine yönelik bir sektör haline dönüşmesi. b) Tarım işlerinde hayvanlara çok fazla gereksinim duyulmaması. c) Hayvan hastalıklarının önüne geçilmesi d) Hayvanlarda doğurganlık oranının yükselmesi. 7. Aşağıdakilerden hangisi gelişmekte olan ülkelerde ormansızlaşmasının çok hızlı olmasının temel nedenlerinden biridir? a) Endüstrinin hızlı bir gelişim içerisinde bulunması. b) Ormanların tarımsal etkinlikler için yeterli alan bırakmamış olması. c) Orman endüstrisinin gelişmiş olması. d) Tarım alanlarını genişletme isteği. 19
20 8. Küresel çapta sürdürülebilir bir ormancılığın gerekliliği aşağıda belirtilen hangi nedenden doğar? a) Ormanların tükenmesiyle enerji kaynaklarının bitebilecek olmasından. b) Ormanların yok olmasının dünya çapındaki turizmi kötü etkileyeceğinden. c) Ormanların küresel çapta ekolojik etkiye sahip olmasından. d) Ormanların yaşam standardı üzerindeki etkisinden. 9. Aşağıdakilerden hangisi meraların ekonomik olarak önemli olmasını sağlayan nedenlerden biridir? a) Meraların ucuz ve bol yem kaynağı olması. b) Meraların korunmaya gereksinim duymaması. c) Meraların her dönemde yem sağlaması. d) Meraların kolayca başka gereksinimler için kullanılabilmesi. 10. Mera alanlarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi bir sorun niteliğini taşır? a) Mera alanlarında yeterince ağaç bulunmaması. b) Mera alanlarında bitkisel tarım yapılmaması. c) Mera alanlarının sulak alanlara yakın olmaması. d) Mera alanlarının her şeyin yapılabileceği serbest alanlar olarak görülmesi. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Tarım alanlarının günümüzdeki sorunları nelerdir? 2. Tarımsal etkinliklerin değişmesinde etkili olan faktörler nelerdir? 3. Sürdürülebilir bir tarım için gerekli koşullar nasıl sağlanabilir? 4. Orman kaynağı ile gelişmişlik düzeyi arasında bir ilişki var mıdır? Yanıtınızı açıklayınız? 5. Hayvancılığın ilerlemesinde meraların önemi nedir? 20
DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3
DOĞA - İNSAN İLİŞKİLERİ VE ÇEVRE SORUNLARININ NEDENLERİ DERS 3 İnsan yaşamı ve refahı tarihsel süreç içinde hep doğa ve doğal kaynaklarla kurduğu ilişki ile gelişmiştir. Özellikle sanayi devrimine kadar
DetaylıTEMEL ZOOTEKNİ KISA ÖZET KOLAY AÖF
DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TEMEL ZOOTEKNİ KISA ÖZET KOLAY AÖF Kolayaöf.com
DetaylıİNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ
İNSAN VE ÇEVRE A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? B. DOĞAYI KONTROL EDEBİLİYOR MUYUZ? C. İNSANIN DOĞAYA ETKİSİ A. DOĞADAN NASIL YARARLANIYORUZ? Canlıların hareket etme, büyüme ve yaşamlarını sürdürebilmeleri
DetaylıSürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Sürdürülebilir Tarım Yöntemleri Prof.Dr.Emine Olhan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi TARIMSAL FAALİYETİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİSİ Toprak işleme (Organik madde miktarında azalma) Sulama (Taban suyu yükselmesi
DetaylıSu, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı,
GELECEĞİN SORUNLARI SU Su, evrende varolan canlı varlıkların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan en temel öğedir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı, ekonomik kalkınma, enerji üretimi,
DetaylıKONUYA GİRİŞ İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetine tarım denir. BÖLGELERE GÖRE TOPRAKLARDAN YARARLANMA
GÜNÜMÜZDE ve GAP KONUYA GİRİŞ İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetine tarım denir. BÖLGELERE GÖRE TOPRAKLARDAN YARARLANMA Türkiye nüfusunun yaklaşık %48.4
DetaylıTÜRKİYE DE TARIM ve HAYVANCILIK: SORUNLAR VE ÖNERİLER DOÇ.DR.BERRİN FİLİZÖZ
TÜRKİYE DE TARIM ve HAYVANCILIK: SORUNLAR VE ÖNERİLER DOÇ.DR.BERRİN FİLİZÖZ Tarım İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetidir. Türkiye nüfusunun yaklaşık %48.4
DetaylıBiyosistem Mühendisliğine Giriş
Biyosistem Mühendisliğine Giriş TARIM Nedir? Yeryüzünde insan yaşamının sürdürülmesi ve iyileştirilmesi için gerekli olan gıda, lif, biyoyakıt, ilaç vb. diğer ürünlerin sağlanması için hayvanlar, bitkiler,
DetaylıTürkiye de hayvancılık sektörünün önündeki sorunları iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlar;
Tarımı gelişmiş ülkelerin çoğunda hayvancılığın tarımsal üretim içerisindeki payı % 50 civarındadır. Türkiye de hayvansal üretim bitkisel üretimden sonra gelmekte olup, tarımsal üretim değerinin yaklaşık
DetaylıBölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme
Çayır-Mer a Ders Notları Bölüm 8 65 Bölüm 8 Çayır-Mer alarda Sulama ve Gübreleme 8.1 Gübreleme Çayır-Mer alarda bulunan bitkilerin vejetatif aksamlarından yararlanılması ve biçme/otlatmadan sonra tekrar
DetaylıTrakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Edirne İlinde Yem Bitkileri Ekilişi Kaba Yem Üretiminin İhtiyacı Karşılama Oranı
Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Edirne İlinde Yem Bitkileri Ekilişi Kaba Yem Üretiminin İhtiyacı Karşılama Oranı EDİRNE YATIRIM DESTEK OFİSİ EDİRNE İLİNDE YEM BİTKİLERİ EKİLİŞİ, MERALARIN DURUMU
DetaylıCOĞRAFYA-2 TESTİ. eşittir. B) Gölün alanının ölçek yardımıyla hesaplanabileceğine B) Yerel saati en ileri olan merkez L dir.
2012 LYS4 / COĞ-2 COĞRAFYA-2 TESTİ 2. M 1. Yukarıdaki Dünya haritasında K, L, M ve N merkezleriyle bu merkezlerden geçen meridyen değerleri verilmiştir. Yukarıda volkanik bir alana ait topoğrafya haritası
DetaylıSULAMA VE ÇEVRE. Küresel Su Bütçesi. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com. Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ
Sulama? Çevre? SULAMA VE ÇEVRE Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir ÇEVRE: En kısa tanımıyla
DetaylıÖSYM. Diğer sayfaya geçiniz KPSS / GYGK-CS
31. 32. Televizyonda hava durumunu aktaran sunucu, Türkiye kıyılarında rüzgârın karayel ve poyrazdan saatte 50-60 kilometre hızla estiğini söylemiştir. Buna göre, haritada numaralanmış rüzgârlardan hangisinin
DetaylıLAND DEGRADATİON. Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı
ARAZİ BOZULUMU LAND DEGRADATİON Hanifi AVCI AGM Genel Müdür Yardımcısı LAND DEGRADATİON ( ARAZİ BOZULUMU) SOİL DEGRADATİON (TOPRAK BOZULUMU) DESERTİFİCATİON (ÇÖLLEŞME) Arazi Bozulumu Nedir - Su ve rüzgar
DetaylıÇevre Sorunlarının Nedenleri. Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet
Çevre Sorunlarının Nedenleri Nüfus Sanayileşme Kentleşme Tarımsal faaliyet Başlıca çevre sorunları Hava kirliliği Su kirliliği Toprak kirliliği Gürültü kirliliği Katı atıkların oluşturdukları kirlilikler
DetaylıİKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI. Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 15 Ekim 2016
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: FAO NUN BAKIŞ AÇISI Dr. Ayşegül Akın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı 16 Ekim Dünya Gıda Günü Herkesin gıda güvenliğine ve besleyici gıdaya ulaşma
DetaylıTÜRKİYE EKONOMİSİ. Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü. Ankara
TÜRKİYE EKONOMİSİ Prof.Dr. İlkay Dellal Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 1 Ankara Ülke Ekonomisinde Etkili Olan Faktörler Tarih Doğal Kaynaklar Coğrafi yer Büyüklük Arazi şekilleri
DetaylıÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU
ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE KOMİSYONU KARAR 1. Çölleşme ve erozyonla etkin mücadele edilmeli, etkilenen alanların ıslahı ve sürdürülebilir yönetimi sağlanmalıdır. a) Çölleşme ve erozyon kontrolü çalışmaları
DetaylıTablo : Türkiye Su Kaynakları potansiyeli. Ortalama (aritmetik) Yıllık yağış 642,6 mm Ortalama yıllık yağış miktarı 501,0 km3
Dünyadaki toplam su miktarı 1,4 milyar km3 tür. Bu suyun % 97'si denizlerde ve okyanuslardaki tuzlu sulardan oluşmaktadır. Geriye kalan yalnızca % 2'si tatlı su kaynağı olup çeşitli amaçlar için kullanılabilir
DetaylıSAĞLIKLI HAYVANSAL ÜRETİM
SAĞLIKLI HAYVANSAL ÜRETİM Halk sağlığı veteriner hekimlerinin yürüttükleri hizmetler bütünü içerisinde hayvansal gıdaların, özellikle de kırmızı et, beyaz et, süt ve bunlardan elde edilen mamul gıdalar,
DetaylıTürkiye`de Hububat Alanları
BUĞDAY DOSYASI Türkiye, birçok ürünün yetiştirilmesine imkan veren iklim ve ekolojik özellikleri nedeniyle tarımsal üretim açısından avantajlı bir ülke olup, toplam istihdamın %24,6`sı tarım sektöründe
DetaylıArazi verimliliği artırılacak, Proje alanında yaşayan yöre halkının geçim şartları iyileştirilecek, Hane halkının geliri artırılacak, Tarımsal
Arazi verimliliği artırılacak, Proje alanında yaşayan yöre halkının geçim şartları iyileştirilecek, Hane halkının geliri artırılacak, Tarımsal kaynaklı kirlilik azaltılacak, Marjinal alanlar üzerindeki
DetaylıTarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI. Dr. Osman Orkan Özer
Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi 14.Hafta SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Dr. Osman Orkan Özer SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM VE GİRDİ KULLANIMI Sürdürülebilir tarım; Günümüz kuşağının besin gereksinimi
DetaylıBalık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları
Balık Yemleri ve Teknolojisi Ders Notları Giriş Balık, insanoğlunun varoluşundan itibaren değerli bir besin kaynağı olmuştur. Günümüzde ise kaliteli ve yüksek oranda vitamin, mineral ve protein yapısının
Detaylı1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur.
Türkiye de Nüfusun Tarihsel Gelişimi Türkiye de Nüfus Sayımları Dünya nüfusu gibi Türkiye nüfusu da sürekli bir değişim içindedir. Nüfustaki değişim belirli aralıklarla yapılan genel nüfus sayımlarıyla
DetaylıKONYA-EREĞLİ TİCARET BORSASI TÜRKİYE DE VE İLÇEMİZDE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ SORUNLARI
KONYA-EREĞLİ TİCARET BORSASI 2015 TÜRKİYE DE VE İLÇEMİZDE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ SORUNLARI TÜRKİYE DE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ Ülkemiz coğrafi özellikleri bakımından her türlü hayvansal ürün üretimi için uygun
Detaylı5. SINIF FEN BİLİMLERİ YER KABUĞUNUN GİZEMİ TESTİ
1) Aşağıdaki anıtlardan hangisi diğerlerinden farklıdır? A) B) C) D) 2) I Arazide daha önce olmayan, kaynak suların, suya doygun alanların ve su sızıntılarının oluşması. II Bina temelleri altında çatlama,
DetaylıDÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI
DÜNYADA ve TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER TARIMI Prof. Dr. Cemalettin Yaşar ÇİFTÇİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Ankara 2004 1 TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI TEKNİK
DetaylıTarım Alanları,Otlak Alanları, Koruma Alanları Öğrt. Gör.Dr. Rüya Bayar
Tarım Alanları,Otlak Alanları, Koruma Alanları Öğrt. Gör.Dr. Rüya Bayar Tarım, yeryüzünde en yaygın olan faaliyetlerden olup, gıda maddeleri ve giyim eşyası için gerekli olan hammaddelerin büyük bölümü
DetaylıÇaldıran daha önceleri Muradiye İlçesinin bir kazası konumundayken 1987 yılında çıkarılan kanunla ilçe statüsüne yükselmiştir.
Çaldıran Tarihçesi: İlçe birçok tarihi medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Medler, Bizanslılar, Urartular, İranlılar ve son olarak Osmanlı devleti bu ilçede hâkimiyet sürmüşlerdir. İlçenin tarih içerisindeki
DetaylıSÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM ve BİTKİ KORUMA
SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM ve Hasan Kıroğlu SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞME Bu günden yarına herkes için daha iyi bir yaşam olanağı sağlama düşüncesi. - Beslenme, Eğitim, Sağlık, Güvenlik, Çevre ve GÖNENÇ SÜRDÜRÜLEBİLİR
DetaylıORMAN ENDÜSTRİ POLİTİKASI DERS 3 DÜNYA VE AVRUPA ORMANLARI
ORMAN ENDÜSTRİ POLİTİKASI DERS 3 DÜNYA VE AVRUPA ORMANLARI DÜNYA ORMANLARI Orman Alanı FAO 2007 ye göre dünya orman alanı yaklaşık olarak 3.9 milyar hektardır. Bu miktar, dünya genel alanının % 30 udur.
DetaylıDÜNYA TARIMININ BAŞLICA SORUNLARI
DÜNYA TARIMININ BAŞLICA SORUNLARI Dünya tarımındaki başlıca sorunlar Nüfus artışı ve kişi başına tüketim miktarındaki artış. Tarımsal üretimin dengesiz dağılımı. Az gelişmiş ülkelerde kullanılan tarımsal
DetaylıPROJE KONUSU NASIL BULUNUR? Prof. Dr. Turan GÜVEN
PROJE KONUSU NASIL BULUNUR? Prof. Dr. Turan GÜVEN PROJE KONUSU SEÇERKEN ŞU SORULARIN CEVAPLARI ARANMALIDIR : 1. Proje yapmam için bir gerekçem var mı? 2. Niçin proje yapacağım? 3. Projemin amacı nedir?
DetaylıORGANİK MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİ. Vet. Hek. Ümit Özçınar
ORGANİK MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİ Vet. Hek. Ümit Özçınar ORGANİK TARIM VE HAYVANCILIK NEDİR? Organik tarımın temel stratejisi, kendine yeterli bir ekosistem oluşturarak, bu ekosistemdeki canlıların optimum
DetaylıDünya Mısır Pazarı ve Türkiye
Dünya Mısır Pazarı ve Türkiye Günümüzde çok amaçlı bir kullanım alanına sahip olan Mısır, Amerika Kıtası keşfedilene kadar dünya tarafından bilinmemekteydi. Amerika Kıtasının 15. yüzyıl sonlarında keşfedilmesiyle
DetaylıTARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA
TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA 6.3.2.4. Akdeniz Bölgesinde Tarımsal Ormancılık Uygulamaları ve Potansiyeli Bölgenin Genel Özellikleri: Akdeniz kıyıları boyunca uzanan Toros
DetaylıÇevre Yüzyılı. Dünyada Çevre
Çevre Yüzyılı Çevre; canlıların yaşamı boyunca ilişkilerini sürdürdüğü dış ortamdır. Hava, su ve toprak bu çevrenin fizikî unsurlarını; insan, hayvan, bitki ve diğer mikroorganizmalar ise, biyolojik unsurlarını
DetaylıTÜRKİYE ET ÜRETİMİNDE BÖLGELER ARASI YAPISAL DEĞİŞİM ÜZERİNE BİR ANALİZ
TÜRKİYE ET ÜRETİMİNDE BÖLGELER ARASI YAPISAL DEĞİŞİM ÜZERİNE BİR ANALİZ Arş. Gör. Atilla KESKİN 1 Arş.Gör. Adem AKSOY 1 Doç.Dr. Fahri YAVUZ 1 1. GİRİŞ Türkiye ekonomisini oluşturan sektörlerin geliştirilmesi
DetaylıKARS ŞEKER FABRİKASI RAPORU
Şu an 240 çalışana sahip şeker fabrikası da, üretimin artması durumunda daha önce olduğu gibi istihdamını 400 lere çıkarabilecek ve il ekonomisine giren sıcak para miktarı da artacaktır. KARS ŞEKER FABRİKASI
DetaylıDERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma
DERS VI-VII Nüfus Artışı Küresel Isınma Demografi (nüfus bilimi), sınırları belli olan bir coğrafyanın nüfus yapısını, özelliklerini ve değişimlerini incelemektedir. Doğum, ölümün yanı sıra göç gibi dinamikleri
DetaylıÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 6 : İNSAN VE ÇEVRE
ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNİTE 6 : İNSAN VE ÇEVRE C ÇEVRE SORUNLARI VE ETKİLERİ (5 SAAT) 1 Ekosistemlerin Bozulma Nedenleri (Çevre Sorunları) 2 Çevre Kirliliğine Neden Olan (İnsan Kaynaklı) Faktörler
Detaylı1. Nüfus değişimi ve göç
Sulamanın Çevresel Etkileri Doğal Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Biyolojik ve Ekolojik Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Sağlık Etkileri 1.Nüfus değişimi ve göç 2.Gelir düzeyi ve işgücü 3.Yeniden yerleşim 4.Kültürel
DetaylıPatatesin Dünyadaki Açlığın ve Yoksulluğun Azaltılmasındaki Yeri ve Önemi
Patatesin Dünyadaki Açlığın ve Yoksulluğun Azaltılmasındaki Yeri ve Önemi Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Antakya/HATAY Güney Amerika kökenli bir bitki olan patates
DetaylıİSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMI TÜRKİYE'DE ÇEVRE SORUNLARI DOÇ. DR.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMI TÜRKİYE'DE ÇEVRE SORUNLARI DOÇ. DR. SEVİM BUDAK Katı Atıklar Dünya nüfusu gün geçtikçe ve hızlı bir şekilde artmaktadır.
DetaylıÇEVRE KORUMA ÇEVRE. Öğr.Gör.Halil YAMAK
ÇEVRE KORUMA ÇEVRE Öğr.Gör.Halil YAMAK 1 Çevre Kirlenmesi İnsanoğlu, dünyada 1,5 milyon yıl önce yaşamaya başlamıştır. Oysa yer küre 5,5 milyar yaşındadır. Son 15 yıl içinde insanoğlu, doğayı büyük ölçüde
DetaylıBölüm 2. Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı
Bölüm 2. Tarımın Türkiye Ekonomisine Katkısı Nüfus ve İşgücü Katkısı Üretim ve Verim Katkısı Toplum Beslenmesine Katkı Sanayi Sektörüne Katkı Milli Gelire Katkı Dış Ticaret Katkısı Nüfus ve İşgücü Katkısı
DetaylıHAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü HAVZA SEÇİMİ YÖNTEM VE KRİTERLERİ Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanı Havza? Hidrolojik olarak; Bir akarsu tarafından parçalanan, kendine
DetaylıBAKLİYAT DOSYASI. 4 TÜRKİYE ABD 240 Kaynak: FAO
BAKLİYAT DOSYASI Dünya üzerinde tarımı çok eski yıllardan beri yapılmakta olan yemeklik dane baklagillerin diğer bir deyişle bakliyat ürünlerinin insan beslenmesinde bitkisel kaynaklı protein gereksiniminin
DetaylıTürkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri Nüfus; 1- Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Genç (Çocuk) Nüfus ( 0-14 yaş )
Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri Nüfus; ülkelerin kalkınmasında, ülkenin dünyadaki etki alanını genişletmesinde potansiyel bir güç olarak önemli bir faktördür. Nüfusun potansiyel gücü, nüfus miktarı
DetaylıDünya nüfusunun her geçen yıl artması, insanları beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını gidermek için değişik yollar aramaya
Dünya nüfusunun her geçen yıl artması, insanları beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını gidermek için değişik yollar aramaya zorlamıştır. Mevcut Dünya topraklarından daha çok verim elde
DetaylıC.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002.
C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI NIN GELİR DAĞILIMINDA ADALETSİZLİK VE YOKSULLUK SORUNUNA YAKLAŞIMI (SEKİZİNCİ
DetaylıBölüm 7. Tarımsal Üretim Faktörleri. Üretim Faktörleri Toprak Sermaye Emek (iş) Girişimcilik (yönetim yeteneği)
Bölüm 7. Tarımsal Üretim Faktörleri Üretim Faktörleri Toprak Sermaye Emek (iş) Girişimcilik (yönetim yeteneği) Tarımsal yapı, toprak (doğa), sermaye, emek ve girişimcilik gibi temel üretim araçlarının
Detaylı3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği Konutu, Ankara Saat: 16:00. Çevre ve Orman Bakanlığı nın Saygıdeğer Müsteşar Yardımcısı,
Türkiye nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı nın Geliştirilmesi Projesi nin Açılış Toplantısında Ulrika Richardson-Golinski a.i. Tarafından Yapılan Açılış Konuşması 3 Temmuz 2009 İngiltere Büyükelçiliği
DetaylıCOĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701
COĞRAFYA ARAZİ KULLANIMI VE ETKİLERİ ASLIHAN TORUK 11/F-1701 Türkiye de Arazi Kullanımı Türkiye yüzey şekilleri bakımından çok farklı özelliklere sahiptir. Ülkemizde oluşum özellikleri birbirinden farklı
DetaylıGübre Kullanımının Etkisi
1 Gübre Kullanımının Etkisi Tarımsal üretimi artırmanın en kolay yollarından biri gübre Dünyada gübre kullanımı sürekli artıyor. En çok tüketilen azotlu ve fosforlu gübreler Kirlilik açısından ahır gübresi
DetaylıORGANİK TARIMDA ÖNCÜ KENT: İZMİR
2015 KASIM-ARALIK- SEKTÖREL ORGANİK TARIMDA ÖNCÜ KENT: İZMİR Şebnem BORAN Dünya da ve Türkiye de organik tarım hızla gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Son 20 yılda Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya da organik
DetaylıGAMBİYA ÜLKE RAPORU. Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu Afrika Koordinatörlüğü http://www.tuskon.org africa@tuskon.
GAMBİYA ÜLKE RAPORU 1. Nüfus: 1.797.860 (Dünyada 149.) 2. Nüfus artış oranı: % 2,4 (Dünyada 32.) 3. Yaş yapısı: 0-14yaş: % 40 15 64 yaş: % 57 65 yaş ve üstü: % 3 4. Şehirleşme: % 58 5. En büyük şehir:
Detaylı5. Ünite. ÇEVRE ve TOPLUM. 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154. 2. Çevre Sorunları... 156. Konu Değerlendirme Testi... 158
412 5. Ünite ÇEVRE ve TOPLUM 1. Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz?... 154 2. Çevre Sorunları... 156 Konu Değerlendirme Testi... 158 153 Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz? 413 414 İNSANLARIN DOĞAL ÇEVREYİ KULLANMA
DetaylıBÖLGE VE NÜFUSUN GENEL DURUMU. Doç.Dr.Tufan BAL
BÖLGE VE NÜFUSUN GENEL DURUMU Doç.Dr.Tufan BAL GİRİŞ Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılında kurulan, o tarihten bu güne kadar ekonomik ve sosyal yapısını değiştirme anlayışı içinde gelişmesini sürdüren ve gelişmekte
DetaylıNeden GDO ya İhtiyaç Duyuyoruz?
Neden GDO ya İhtiyaç Duyuyoruz? İnsanoğlu avcı-toplayıcı yaşamdan yerleşik düzene geçtiği yani tarım devrimini başlattığı günden beri doğaya müdahale etmekte ve geçen 10 000 senedir evcilleştirdiği hayvanların
DetaylıTARIM ve GIDA GÜVENLİĞİ ve GÜVENCESİ - 1. Prof. Dr. Hami Alpas ODTÜ- Gıda Mühendisliği Bölümü-Ankara
TARIM ve GIDA GÜVENLİĞİ ve GÜVENCESİ - 1 Prof. Dr. Hami Alpas ODTÜ- Gıda Mühendisliği Bölümü-Ankara Türkiye Tarımına Gıda Güvenliği Penceresinden Genel Bakış Prof. Dr. Hami Alpas Tarımda Gelişmeler 2015
DetaylıAR&GE BÜLTEN 2016 OCAK-ŞUBAT SEKTÖREL SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ
SÜT SEKTÖRÜNE BAKIŞ Şebnem BORAN Ülkemiz ve bölgemiz tarım ekonomisi içerisinde hayvancılık sektörünün oldukça önemli bir payı bulunmaktadır. Hayvansal ürünler toplumun yeterli ve dengeli beslenmesindeki
DetaylıAR&GE BÜLTEN. İl nüfusunun % 17 si aile olarak ifade edildiğinde ise 151 bin aile geçimini tarım sektöründen sağlamaktadır.
İzmir İlinin Son 5 Yıllık Dönemde Tarımsal Yapısı Günnur BİNİCİ ALTINTAŞ İzmir, sahip olduğu tarım potansiyeli ve üretimi ile ülkemiz tarımında önemli bir yere sahiptir. Halen Türkiye de üretilen; enginarın
DetaylıKIRSAL YERLEŞİM TEKNİĞİ DOÇ.DR. HAVVA EYLEM POLAT 8. HAFTA
KIRSAL YERLEŞİM TEKNİĞİ DOÇ.DR. HAVVA EYLEM POLAT 8. HAFTA Araştırıcı ve bilim adamları fiziksel planlamayı değişik biçimlerde tanımlamaktadırlar. Bu tanımlar, genellikle, birbirleri ile eş anlam ve kapsama
DetaylıPolonya ve Çek Cumhuriyeti nde Tahıl ve Un Pazarı
Polonya ve Çek Cumhuriyeti nde Tahıl ve Un Pazarı Polonya da 400-450 un değirmeni olduğu biliniyor. Bu değirmenlerin yıllık toplam kapasiteleri 6 milyon tonun üzerine. Günde 100 tonun üzerinde üretim gerçekleştirebilen
DetaylıTohum ve Fidanlık Tekniği. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER
Tohum ve Fidanlık Tekniği Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Gerek ekim ve gerekse dikim yoluyla olsun ağaçlandırmalarda ilk çıkış noktası TOHUM dur. 1997 yılında: 20.703.122 Hektar (Ülke genelinin % 26,6 ' sı),
DetaylıÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır.
ÇYDD: su, değeri artan stratejik bir nitelik kazanacaktır. 2017 Dünya Su Günü Bildirisi 2016 yılı, ilk kayıtların tutulduğu 1880 yılından bu yana en sıcak yıl olarak kayda geçti. 2 yüzyıl, dünya ortalama
DetaylıÇevre Sorunları A- Çevre Kirliliği Hava kirliliğini azaltmanın en etkili yolları nelerdir?
Çevre Sorunları Doğal çevrede meydana gelen değişimlerin bazıları doğal yolla gerçekleşirken, bazıları da beşeri etkilerle yani insan faktörüyle ortaya çıkmaktadır. Çünkü bir yeri yaşam alanı olarak seçen
DetaylıYAPRAK TEST-31 4. SORU KPSS 2009 GK-(31) KONU ANLATIM SAYFA 33 13. SORU
KPSS 2009 GK-(31) 31. Bir Türkiye fiziki haritasında kahverengi tonlarının fazla olduğu yerlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Karın yerde kalma süresinin uzun olduğu B) Yıllık sıcaklık
DetaylıAğaç Nedir? Bir ağacın yaşayıp gelişebilmesi için; ışık, sıcaklık, CO 2, O 2, su ve mineral madde gereklidir.
AĞAÇ NEDĠR? Ağaç Nedir? Boyu en az 5 metre, çapı da 10 cm'den aşağı olmayan, dal sürgün ve yapraklarının oluşturduğu tepe tacını tek bir gövde üzerinde taşıyan, her yıl çap artımı yaparak kalınlaşan, sürgün
DetaylıULUSAL SÜT KONSEYĠ ARAġTIRMA VE DANIġMA KURULU SÜT SEKTÖRÜ 2010 YILI GENEL DEĞERLENDĠRME RAPORU 2.ÜLKEMĠZ SÜT HAYVANCILIĞINDA MEVCUT DURUM
ULUSAL SÜT KONSEYĠ ARAġTIRMA VE DANIġMA KURULU SÜT SEKTÖRÜ 2010 YILI GENEL DEĞERLENDĠRME RAPORU 1.GĠRĠġ Ülkelerin teknolojik alanda hızlı gelişmeleri, ülkede yaşayan bireylerin sağlıklı ve yeterli beslenmeleri
DetaylıORTA KARADENİZ BÖLGESİNDE TARIM ALANLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIMIYLA ORTAYA ÇIKAN SORUNLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
IV. Ulusal l Ta rr ım ı Ekonomisi i Kong rres i 6-8 - Eylül l 2000 Teki rrdağ ORTA KARADENİZ BÖLGESİNDE TARIM ALANLARININ AMAÇ DIŞI KULLANIMIYLA ORTAYA ÇIKAN SORUNLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Öğr. Gör. Hilmi
DetaylıTÜRKİYE DE HAYVANCILIK
TÜRKİYE DE HAYVANCILIK Geniş anlamda hayvancılık tarımsal etkinlerin bir koludur. Tarımla uğraşan nüfus bir yandan toprağı işleyip çeşitli ürünler elde ederken, diğer yandan da hayvan besler. Tarımın
DetaylıDünyada ve Türkiye de Endüstriyel Süt İşleme
Dünyada ve Türkiye de Endüstriyel Süt İşleme Dünyada üretilen toplam süt miktarı farklı kuruluşlar tarafından açıklanmaktadır. Bu kuruluşlar temelde birbirleriyle bağlantılı olmalarına rağmen veri toplama
DetaylıT.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi
T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi LİSANS YERLEŞTİRME SINAVI-3 COĞRAFYA-1 TESTİ 26 HAZİRAN 2016 PAZAR Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının
Detaylı1. DOĞAL ÜZERİNDEKİ ETKİLER. PDF created with pdffactory trial version www.pdffactory.com
SULAMANIN ÇEVRESEL ETKİLERİ SULAMANIN ÇEVRESEL ETKİLERİ Doğal Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Biyolojik ve Ekolojik Kaynaklar Üzerindeki Etkiler Sosyoekonomik Etkiler Sağlık Etkileri 1. DOĞAL KAYNAKLAR ÜZERİNDEKİ
DetaylıSU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ. Bir damla suyun atmosfer ve litosfer arasındaki hareketi HİDROLOJİK DÖNGÜ
SU KİRLİLİĞİ HİDROLOJİK DÖNGÜ Atmosfer de bulunan su buharı başlangıç kabul edilirse buharın yoğunlaşarak yağışa dönüşmesi ve yer yüzüne ulaşıp çeşitli aşamalardan geçtik ten sonra tekrar atmosfere buhar
DetaylıTürkiye'de Tarım. İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetine tarım denir.
Türkiye de Tarım Türkiye'de Tarım İnsanların toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla ondan ürün elde etmesi faaliyetine tarım denir. Türkiye Topraklarından Yaralanma Oranları Topraklarımızdan faydalanma
DetaylıDenizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım
Denizlerimizi ve Kıyılarımızı Koruyalım Denizlerimiz ve kıyılarımız canlı çeşitliliği bakımından çok zengin yerler. Ancak günümüzde bu çeşitlilik azalma tehlikesiyle karşı karşıya. Bunun birçok nedeni
DetaylıORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ?
ORMANLARIMIZ ve ORMANCILIĞIMIZ OLASI İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNE KARŞI DİRENEBİLİR Mİ? Yücel ÇAĞLAR ormanlarindelisi@gmail.com (Resim:Jakub Roszak (Yaş 8) Nedenleri mi? Sonuçları mı? Önlemleri mi? Ekolojik
DetaylıÇELTİK DOSYASI TÜRKİYE ÇELTİK EKİLİŞ ÜRETİM TÜKETİM VERİM
ÇELTİK DOSYASI Bileşiminde az miktarda protein bulundurmasına karşın beslenme için gerekli amino asitlerce zengin olması nedeniyle çeltik, insan beslenmesinde buğdaydan sonra en çok kullanılan tahıl ürünüdür.
DetaylıBÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ
BÖLGE KAVRAMI VE TÜRLERİ Doğal, beşerî ve ekonomik özellikler bakımından çevresinden farklı; kendi içinde benzerlik gösteren alanlara bölge denir. Bölgeler, kullanım amaçlarına göre birbirine benzeyen
DetaylıYıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler
1. HAVZA KORUMA PLANI KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN 2. SAĞLANMASI 3. ATIK SU ve ALTYAPI YÖNETİMİ 3.1. Göl Yeşil Kuşaklama Alanındaki Yerleşimler Koruma Planı'nda önerilen koşullarda önlemlerin
DetaylıYULAF YETİŞTİRİCİLİĞİ
YULAF YETİŞTİRİCİLİĞİ Yulafın Kökeni Yulafın vatanını Decandolle Doğu Avrupa ve Tataristan; Hausknecht ise orta Avrupa olduğunu iddia etmektedir. Meşhur tasnifçi Kornicke ise Güney Avrupa ve Doğu Asya
DetaylıEnerji ve İklim Haritası
2013/2 ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Enerji ve Çevre Yönetimi Dairesi Başkanlığı Enerji ve İklim Haritası Uzm. Yrd. Çağrı SAĞLAM 22.07.2013 Redrawing The Energy Climate Map isimli kitabın çeviri özetidir.
Detaylıİspanya ve Portekiz de Tahıl ve Un Pazarı
İspanya ve Portekiz de Tahıl ve Un Pazarı İspanya da 120 un değirmeni olduğu bilinmektedir. Bu değirmenlerin çok büyük bir çoğunluğu yılda 2000 tonun üzerinde kapasiteyle çalışmaktadır. Pazarın yüzde 75
DetaylıÜNİTE 3 YAŞAM KAYNAĞI TOPRAK
ÜNİTE 3 YAŞAM KAYNAĞI TOPRAK ÜNİTENİN KONULARI Toprak Nedir? Toprağın Tanımı Toprağın İçindeki Maddeler Toprağın Canlılığı Toprak Neden Önemlidir? Toprağın İnsanlar İçin Önemi Toprağın Hayvanlar İçin Önemi
DetaylıDünyada 3,2 milyon tona, ülkemizde ise 40 bin tona ulaşan pestisit tüketimi bunun en önemli göstergesidir. Pestisit kullanılmaksızın üretim yapılması
Pestisit; herhangi bir istenmeyen canlının (zararlı organizma), yayılmasını engelleyen, uzaklaştıran ya da ondan koruyan her türlü bileşik ya da bileşikler karışımıdır. Tarımda pestisitler, zararlı organizmaları
DetaylıGIDA GÜVENLİĞİ VE YENİ TARIM POLİTİKASINA İLİŞKİN ÖNERİLER
GIDA GÜVENLİĞİ VE YENİ TARIM POLİTİKASINA İLİŞKİN ÖNERİLER 30 10 2013 topraksuenerji-ulusal güvenlik denince çoğu zaman zihnimizde sınırda nöbet tutan askerler, fırlatılmaya hazır füzeler, savaş uçakları
DetaylıTRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME
Trakya'da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu II 127 T.C. ORMAN BAKANLIĞI O.G.M.. Çanakkale Bölge Müdürlüğü Çalışma Programı TRAKYA ORMAN ALANLARİ İLE ORMANLARIN AĞAÇ SERVETİ DEĞİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELENME
DetaylıTarım Ekonomisi ve İşletmeciliği
Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Doç.Dr.Tufan BAL 6.Bölüm Tarımsal Üretim Faktörleri Not: Bu sunuların hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.İ.Hakkı İnan ın Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Kitabından Faydalanılmıştır.
DetaylıİYİ TARIM UYGULAMALARI ve BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
BİOÇEŞİTLİLİK - GELECEĞİMİZDİR İYİ TARIM UYGULAMALARI ve BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK Prof. Dr. Hüseyin ÖNEN Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü - TOKAT BİOÇEŞİTLİLİK - GELECEĞİMİZDİR
Detaylı2016 Özalp Tarihçesi: Özalp Coğrafyası: İlçe Nüfus Yapısı: Yaş Grubu Erkek Kadın Toplam 0-14 Yaş Yaş Yaş Yaş Yaş
Özalp Tarihçesi: Özalp ilçesi 1869 yılında Mahmudiye adıyla bu günkü Saray ilçe merkezinde kurulmuştur. 1948 yılında bu günkü Özalp merkezine taşınmış ve burası ilçe merkezi haline dönüştürülmüştür. Bölgede
DetaylıBüyük baş hayvancılık
Büyük baş hayvancılık hayvancılık faaliyetleri özellikle dağlık bir araziye sahip kırsal kesimlerde ön plana geçerek, birinci derecede etkili ekonomik Yakın yıllara kadar bir tarım ülkesi olarak kabul
Detaylı5. SINIF SOSYAL BİLGİLER BÖLGEMİZİ TANIYALIM TESTİ. 1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır.
1- VADİ: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturdukları uzun yarıklardır. PLATO: Çevresine göre yüksekte kalmış, akarsular tarafından derince yarılmış geniş düzlüklerdir. ADA: Dört tarafı karayla
DetaylıKÜRESEL OTOMOTİV OEM BOYALARI PAZARI. Bosad Genel Sekreterliği
KÜRESEL OTOMOTİV OEM BOYALARI PAZARI Bosad Genel Sekreterliği SEKTÖR ANALİZİ Otomotiv OEM boyaları dünyanın en büyük boya segmentlerinden biridir. Otomotiv OEM boyaları, 2011 yılında toplam küresel boya
DetaylıDünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile
Dünya nüfusunun hızla artması sonucu ortaya çıkan dünyanın artan besin ihtiyacını karşılamak ve birim alandan daha fazla ürün almak amacı ile uygulanan kültürel önlemlerden biri de tarım ilacı uygulamalarıdır.
DetaylıĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ve TARIM VE GIDA GÜVENCESĠ
TÜRKĠYE NĠN BĠRLEġMĠġ MĠLLETLER ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ÇERÇEVE SÖZLEġMESĠ NE ĠLĠġKĠN ĠKĠNCĠ ULUSAL BĠLDĠRĠMĠNĠN HAZIRLANMASI FAALĠYETLERĠNĠN DESTEKLENMESĠ PROJESĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ ve TARIM VE GIDA GÜVENCESĠ
Detaylı