TEKERLEKLİ TARIM VEYA ORMAN TRAKTÖRLERİNİN DEVRİLMEYE KARŞI KORUYUCU YAPISI İLE İLGİLİ TİP ONAYI YÖNETMELİĞİ (2009/57/AT) BİRİNCİ BÖLÜM

Transkript

1 21 Aralık 2012 CUMA Resmî Gazete Sayı : (Mükerrer) YÖNETMELİK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından: TEKERLEKLİ TARIM VEYA ORMAN TRAKTÖRLERİNİN DEVRİLMEYE KARŞI KORUYUCU YAPISI İLE İLGİLİ TİP ONAYI YÖNETMELİĞİ (2009/57/AT) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu hükümleri uyarınca tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin yapım ve kullanım bakımından karayolu yapısına ve trafik güvenliğine uyma zorunluluğunu yerine getirmek üzere, tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısına, AT Aksam Tip Onayı Belgesi verilmesine ilişkin hükümleri ve bunların uygulanmasına ait usul ve esasları belirlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 8/6/2008 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Tarım veya Orman Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (2003/37/AT) kapsamında yer alan, aşağıdaki özelliklere sahip, havalı lastik tekerlekli ve azami tasarım hızı 6 ila 40 km/saat olan tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısına AT Aksam Tip Onayı Belgesi verilmesine ilişkin hususları kapsar. a) Arka dingilin yerden yüksekliği 1000 mm den fazla olmayan, b) Tahrikli dingillerinden birinin sabit veya ayarlanabilir iz genişliği 1150 mm veya fazla olan, c) Sökülebilir aletler ve çekme çubuğu için çok noktalı bağlantı aygıtı takılabilme imkanı olan, ç) Bu Yönetmeliğe uygun olarak takılmış olan devrilmeye karşı koruyucu yapı ve imalatçısı tarafından tavsiye edilen en büyük ebad lastikler takılı olarak, traktörün yüksüz ağırlığına (2003/37/AT Yönetmeliğinin EK-I inde yer alan Örnek A nın inde) tekabül eden kütlesi 1,5 ton ila 6 ton arasında olan, traktörler. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, a) 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 29 uncu maddesine, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunun 4 üncü maddesine, 3/6/2011 tarihli ve 635 sayılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 7 nci maddesine dayanılarak, b) Avrupa Birliğinin tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısı ile ilgili 13/7/2009 tarihli ve 2009/57/EC sayılı direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) 2003/37/AT: 8/6/2008 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Tarım veya Orman Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğini, b) Aksam: Traktörün bir parçası olarak ilgili yönetmelik hükümlerine tabi olan ve bu Yönetmelik hükümlerine göre traktörden bağımsız olarak da tip onayı alabileceği belirtilen, devrilmeye karşı koruyucu yapı gibi bir üniteyi, c) Aksam Tip Onayı Belgesi: Tekerlekli tarım veya orman traktörlerinde kullanılan devrilmeye karşı koruyucu yapının bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak imal edildiğini belirten belgeyi, ç) AT: Avrupa Topluluğunu, d) Bakanlık: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını, e) e İşareti: Tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapının bu Yönetmelik hükümlerine göre uygun olarak imal edildiğini gösteren işareti, f) İmalatçı: Tip onayı veya yetkilendirme sürecinin bütün aşamalarında ve imalat uygunluğunun sağlanmasında Onay Kuruluşuna karşı sorumlu olan ve onay sürecinin konusu olan araç, sistem, aksam veya ayrı teknik ünitenin bütün imalat aşamalarında doğrudan yer almasının şart olmadığı kişi veya kuruluş ile temsilcileri, ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişiyi veya imalatçı temsilcisini, g) İmalatçı temsilcisi: Bu Yönetmeliğin kapsadığı alanda yetkili kuruluşa karşı imalatçıyı temsil etmek ve

2 onun adına hareket etmek üzere imalatçı tarafından görevlendirilen, gerçek veya tüzel bir kişiyi, ğ) Onay Kuruluşu: Tip Onayı Belgelerini veren, gerektiğinde geri alan, Teknik Servis görevlendiren, diğer onay kuruluşlarıyla muhatap olan ve bunlarla temasları yürüten, imalatçının üretim uygunluk düzenlemelerine uyup uymadığını belirlemekten sorumlu Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını, h) Tanıtım dosyası: Başvuru sahibi tarafından Teknik Servise veya Onay Kuruluşuna Bilgi Dokümanı (Tanıtım Belgesi) gereğince verilen bilgi, çizim, fotoğraf ve bunun gibi belgeleri içeren dosyayı, ı) Tanıtım paketi: Tanıtım dosyasına Onay Kuruluşunun veya Teknik Servisin görevlerini yerine getirmeleri sırasında eklemiş oldukları deney raporları ve diğer belgeleri, i) Tanıtım paketi fihristi: Tanıtım paketi içinde bulunan belgelerin uygun bir şekilde numaralandırılarak veya bütün sayfaların tanımlanabilmesine imkan verecek şekilde işaretlenerek bir liste halinde yazılmasını, j) Tarım veya orman traktörü: Tarım veya ormancılıkta kullanılan, ana işlevi çekme gücü sağlamak olan, aletleri çekmek, itmek, taşımak veya belirli araçları, makineleri veya römorkları tahrik etmek için özel olarak tasarlanmış, en az iki dingilli, lastik tekerlekli veya sonsuz paletli, yük ve yolcu taşımak için donatılabilen motorlu araçları, k) Teknik Servis: Bir deney laboratuvarı olarak onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek gerekli deneyleri yapmak veya bir uygunluk değerlendirme kuruluşu olarak yine onay kuruluşu adına bizzat onay kuruluşu tarafından da yerine getirilebilecek ilk değerlendirmeyi ve diğer deney veya muayeneleri yapmak üzere Onay Kuruluşu tarafından görevlendirilmiş bir kuruluş veya kurumu, l) Devrilmeye karşı koruyucu yapı (Emniyet kabini veya çerçevesi): Traktör üzerine takılan ve esas amacı, normal kullanım sırasında sürücüyü devrilme neticesi oluşacak tehlikelerden koruyan veya tehlikeleri sınırlayan bir aksamı, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Uygulama Usul ve Esasları Tip onayı belgesi başvuruları MADDE 5 (1) Tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısına ait Tip Onayı Belgesi başvuruları, tanıtım paketi içinde bulunan tanıtım paketi fihristine uygun olarak düzenlenmiş tanıtım dosyasıyla birlikte imalatçı veya imalatçı temsilcisi tarafından Onay Kuruluşuna yapılır. Tanıtım dosyası başvurudan itibaren onayın verildiği veya reddedildiği tarihe kadar Onay Kuruluşunun incelemesine açıktır. (2) Tip Onayı Belgesi başvuruları, ancak bir onay kuruluşuna yapılabilir. Başvuru sahibi, başka bir ülkenin onay kuruluşuna başvuruda bulunmadığını bir yazı ile Onay Kuruluşuna bildirir. (3) Onaylanacak her tip için ayrı bir başvuru yapılır. Tip onayı işlemleri MADDE 6 (1) Tip onayı işlemlerine ait hususlar aşağıda belirtilmiştir. a) Onay Kuruluşu; EK-1, EK-2, EK-3, EK-4 ve EK-5 te belirtilen hükümlere göre tasarım, yapım ve deney şartlarını yerine getiren devrilmeye karşı koruyucu yapı tipine ve bunun traktöre bağlantılarına EK-6 da ve EK-7 de belirtilen örneğe uygun AT Tip Onayı İşareti, AT Aksam Tip Onayı Belgesi ve AT Aksam Tip Onay Numarası verir. b) Devrilmeye karşı koruyucu yapının traktöre takılması ile ilgili EK-8 de belirtilen şartlara göre traktöre verilen AT tip onayı belgesine, örneği EK-9 da gösterilen bir belge eklenir. Teknik servisler MADDE 7 (1) TS EN ISO/IEC ve/veya TS EN ISO/IEC veya eşdeğer ulusal veya uluslararası standartları sağlayan, deney ve analizleri yapabilecek laboratuvar ve/veya teknik imkânları bulunan resmi ve özel kurum ve kuruluşlar, yapılacak protokolle belirlenecek şartlar çerçevesinde Bakanlıkça teknik servis olarak görevlendirilir. Tedbirler MADDE 8 (1) Tedbirlere ait esaslar aşağıda belirtilmiştir. a) Onay Kuruluşu, AT Tip Onayı İşareti taşıyan devrilmeye karşı koruyucu yapısını ve bunların traktöre bağlantılarını yapımları ile ilgili gerekçelerle pazarlanmasını yasaklayamaz. Bununla birlikte onaylı tipe uymayan ancak AT Tip Onayı İşareti taşıyan devrilmeye karşı koruyucu yapısının pazarlanması yasaklanabilir. b) AT aksam tip onayını vermiş olan Onay Kuruluşu, gerektiğinde diğer Üye Ülkelerin yetkili mercileriyle işbirliği yaparak, imalat modellerinin onaylanmış tipe uygunluğunu doğrulamak için gerekli tedbirleri alır. Bu doğrulamalar ara kontrollerle sınırlıdır. c) Onay Kuruluşu, aksam tip onayı olan devrilmeye karşı koruyucu yapısının işaretleri ile diğer tertibatlar arasında karışıklık yaratacak işaretlerin kullanılmaması için uygun tedbirleri alır. ç) Onay Kuruluşu, AT Aksam Tip Onayı İşareti taşıyan belli sayıda devrilmeye karşı koruyucu yapısının ve bunların traktöre montaj bağlantılarının onaylanmış olan tipe uygun olmadığını tespit ederse, imalat modellerinin onaylamış olan tipe uyumlu olmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır. d) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan traktöre, bu Yönetmeliğin EK-1, EK-2, EK-3 ve EK-4'ünde belirtilen

3 şartları sağlayan veya aynı traktörün Tekerlekli Tarım veya Orman Traktörlerinin Devrilmeye Karşı Koruyucu Yapı ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğinin (Statik Deney) (2009/75/AT) 2 nci maddesinde tanımlanan kapsama da girmesi durumunda, 2009/75/AT Yönetmeliğinin EK-1, EK-2, EK-3 ve EK-4'ünde belirtilen şartları sağlayan devrilmeye karşı koruyucu yapı takılması zorunludur. e) Onay Kuruluşu, AT Aksam Tip Onayı İşareti taşıyan ve EK-8 de belirtilen şartları sağlayan devrilmeye karşı koruyucu yapı ve bunun traktöre bağlantılarından dolayı bir traktöre AT Tip Onayı Belgesi veya Ulusal Tip Onayı Belgesi vermeyi reddedemez ve bu traktörün satışını, tescilini, hizmete girmesini veya kullanımını reddedemez veya yasaklayamaz. Bildirim MADDE 9 (1) Bildirime ait hususlar aşağıda belirtilmiştir. a) Tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapı ile ilgili 2009/57/EC direktifine göre hazırlanan bu Yönetmeliğin uygulamaya konulduğu, AT üyesi ülkelerin onay kuruluşlarına, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesine ve Avrupa Komisyonuna bildirilir. b) Onaylanan veya reddedilen Aksam Tip Onayı Belgelerinin bir nüshası bir ay içerisinde AT üyesi ülkelerin onay kuruluşlarına, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesine ve Avrupa Komisyonuna gönderilir. c) Tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin koruyucu yapısına ait Aksam Tip Onayı Belgelerinin geri çekilmesi, reddedilmesi veya pazarlanması veya kullanımını yasaklayan kararlar ve alınan tedbirler imalatçıya veya imalatçı temsilcisine, AT üyesi ülkelerin onay kuruluşlarına, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesine ve Avrupa Komisyonuna bildirilir. ç) Görevlendirilen Teknik Servisler, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesine, Avrupa Komisyonuna ve AT üyesi ülkelerin onay kuruluşlarına bildirilir. Muafiyetler MADDE 10 (1) Teknolojik olarak gelişmiş tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısına ilişkin Tip Onayı Belgesi talep edilmesi halinde, Avrupa Komisyonuna, Gümrük Birliği Ortaklık Komitesine ve diğer ülkelerin onay kuruluşlarına bilgi verilerek tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısına Ulusal Tip Onayı Belgesi verilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Geçici ve Son Hükümler İdari yaptırımlar MADDE 11 (1) Bu Yönetmelik hükümlerinin ihlali halinde, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümleri ile diğer ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Yürürlükten kaldırılan yönetmelik MADDE 12 (1) 16/8/2000 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Tekerlekli Tarım veya Orman Traktörlerinin Devrilmeye Karşı Koruma Çerçevesi ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (77/536/AT) yürürlükten kaldırılmıştır. Uygulama GEÇİCİ MADDE 1 (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki tekerlekli tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısı için ilk defa tip onayı alacak araçlar 1/3/2013 tarihinden itibaren, tip onayı mevcut araçlar 1/9/2013 tarihinden itibaren bu Yönetmeliğin şartlarını sağlamak zorundadır. (2) 2003/37/AT kapsamındaki tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısı için, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girişinden önce Tekerlekli Tarım veya Orman Traktörlerinin Devrilmeye Karşı Koruma Çerçevesi ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğine (77/536/AT) göre AT Tip Onayı Belgesi olan araçların kapsam genişletmelerinde bu Yönetmelik hükümleri uygulanır. (3) 2003/37/AT kapsamındaki tarım veya orman traktörlerinin devrilmeye karşı koruyucu yapısı için, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girişinden önce Tekerlekli Tarım veya Orman Traktörlerinin Devrilmeye Karşı Koruma Çerçevesi ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğine (77/536/AT) göre AT Tip Onayı Belgesi olan araçların mevcut deney raporları Teknik Servis tarafından uygun görüldüğü takdirde kabul edilebilir. Ulusal tip onayı belgesi GEÇİCİ MADDE 2 (1) Avrupa Birliğinde uygulaması kabul edilene kadar traktöre AT Tip Onayı Belgesi yerine Ulusal Tip Onayı Belgesi verilir. Yürürlük MADDE 13 (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 14 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı yürütür. EK-1 TANIMLAR

4 1 - Tarif Devrilmeye karşı koruyucu yapı (emniyet kabini veya çerçevesi), esas amacı, normal kullanım sırasında sürücüyü devrilme neticesi oluşacak tehlikeleri önlemek veya sınırlamak olan bir yapıdır Madde 1.1 de belirtilen çerçeveler, devrilme sırasında, içlerinde sürücüyü korumak üzere yeterli genişlikte engelsiz boş bir alan sağlamalarıyla karakterize edilirler. 2 - Genel Şartlar 2.1- Her devrilmeye karşı koruyucu yapı ve bunun traktöre montaj bağlantıları bu Ekin 1 Tarif bölümünde belirtilen esas amacını yerine getirecek şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir Bu şart EK-3 de tarif edilmiş olan iki deney yönteminden birisi ile kontrol edilmelidir. Yöntem seçiminde aşağıda belirtildiği şekilde traktör kütlesi dikkate alınmalıdır. - Bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinin (d) bendinde belirtilen kütleye sahip traktörler için EK-3 B, - Kütlesi 1.5 tondan fazla, 3.5 tondan az traktörler için EK-3 A, - Tersine çevrilebilir sürücü pozisyonu bulunan (yani tersine çevrilebilir direksiyon simidi ve sürücü koltuğu) veya seçime bağlı koltukları bulunan traktörlerde sadece EK-3, Bölüm B de tarifi yapılmış olan deney yöntemi uygulanmalıdır. 3 - AT Aksam Tip Onayı Başvurusu Bir devrilmeye karşı koruyucu yapının dayanıklılığını ve bunun traktöre montaj bağlantılarının dayanıklılığı için AT aksam tip onayı başvurusu traktör imalatçısı veya koruyucu yapının imalatçısı veya bunların temsilcileri tarafından yapılmalıdır AT aksam tip onayı başvurusunda, aşağıda belirtilen dokümanlar üç nüsha olarak bulunmalı ve aşağıda belirten ayrıntılarla birlikte sunulmalıdır: - Teknik resimde belirtilmiş olan ölçeğe göre çizilmiş veya ana boyutları içeren bir genel düzen teknik resmi. Bu teknik resim özellikle montaj aksamının ayrıntılarını göstermelidir, - Montaj ayrıntılarını gösteren yandan ve arkadan çekilmiş fotoğraflar, - Devrilmeye karşı koruyucu yapının, yapım tipini, traktör üzerine montaj ayrıntılarını, ve gerektiği hallerde örtünme ayrıntılarını, giriş ve kaçış vasıtalarını, içinde kullanılmış olan yumuşak koruyucu malzemelerin ayrıntılarını ve devamlı devrilmeyi önleyecek özellikleri ve ısınma ve havalandırma ayrıntılarını içeren kısa bir tarifi, - Yapısal aksamda, bağlantı destekleri (braketleri) ve bağlama civataları dahil, kullanılmış olan malzemelerin ayrıntıları (EK-5 e bakınız) Onaylanacak olan koruyucu yapının tasarımlandığı traktör tipini temsil eden bir traktör aksam tip onayı deneylerini yapmaktan sorumlu teknik servise sunulmalıdır. Bu traktöre koruyucu yapı takılı olmalıdır AT aksam tip onayı sahibi bunun diğer traktör tiplerini de kapsam genişletmesi içine alınmasını talep edebilir. Orijinal AT aksam tip onayını vermiş olan yetkili kuruluş, onaylı

5 koruyucu yapı ve kapsam genişletilmesi istenen traktör tipi/tipleri aşağıdaki şartlara uyum sağlıyor ise, kapsam genişletme talebini onaylamalıdır: - Traktörün, EK-2 nin madde 1.3. de belirtilen yüksüz kütlesi, deneylerde kullanılan referans kütlesini %5 den daha fazla geçmemelidir, - Montaj yöntemi ve bağlantıların yapıldığı traktör üzerindeki aksamlar aynıdır, - Koruyucu yapıni destekleyecek çamurluk ve motor kaputu gibi aksamlar aynıdır, - Sürücü koltuğunun konumu değiştirilmemiştir. 4 - İşaretlemeler Onaylanmış olan tipe uyum sağlayan her koruyucu yapı aşağıdaki işaretleri taşımalıdır Ticari markası veya ismi EK-4 deki örneğe uygun bir aksam tip onayı işareti Koruyucu yapının seri numarası Koruyucu yapının tasarımlandığı traktör/traktörlerin marka ve tipi/tipleri Bütün bu ayrıntılar küçük bir plaka üzerinde bulunmalıdır Bu işaretler görülebilir, okunaklı ve silinemez olmalıdır. EK-2

6 KORUYUCU YAPININ VE BUNUN TRAKTÖRE BAĞLANTISININ DAYANIKLILIĞI İÇİN DENEY ŞARTLARI 1 - Genel Özellikler Deney amaçları Özel donanımlar kullanılarak yapılan deneylerin amacı traktör devrildiği zaman bir koruyucu yapının maruz kalacağı yükleri simüle etmektir. EK-3 de tarifi yapılan bu deneyler mutlaka bir koruyucu yapının ve bunun traktöre bağlantı desteklerinin (braketlerinin) dayanıklılığının belirlenebilmesini sağlayabilmelidir Deneye hazırlık Bir devrilmeye karşı koruyucu yapı mutlaka tasarımlandığı tipte bir traktör üzerinde deneye tabi tutulmalıdır. Traktöre montajı traktör imalatçısının ve/veya devrilmeye karşı koruyucu yapı imalatçısının talimatına göre yapılmış olmalıdır Deneyler için, devrilmeye karşı koruyucu yapının dayanıklılığını etkileyebilecek veya dayanıklılık deneyi için gerekli olabilecek tüm seri imalat çerçeve aksamları traktöre takılmış olmalıdır. Güvenli koruma bölgesinde tehlike arz edebilecek aksamlar da, bunların bu Ekin madde 4.1 ine uyumluluğunu belirlemek için takılmış olmalıdır Deneyler traktör hareketsiz konumda iken yapılmalıdır Traktör kütlesi Sarkaç ağırlığının düşme yüksekliğinin ve ezme kuvvetinin hesaplanmasında kullanılan formüldeki (EK-3 A ve EK-3 B ye bakınız) ölçülmüş kütle W en az Tekerlekli Tarım veya Orman Traktörleri Tip Onayı Yönetmeliğinin EK-1, madde inde tarif edilmiş olduğu gibi (isteğe bağlı aksesuarlar hariç, ancak soğutucu, yağlar, yakıt, avadanlıklar ve sürücü ile birlikte) artı koruyucu yapı eksi 75 kg olmalıdır. Dahil edilmeyenler isteğe bağlı ön ve arka safra ağırlıkları, lastik safrası, takılı aletler, takılı teçhizat veya herhangi özel aksamdır. 2 - Aparat ve Donanım Sarkaç ağırlığı Bir sarkaç ağırlığı, yerden yüksekliği 6 m den az olmamak üzere salıntı noktalarından iki adet zincir veya tel halatla asılmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliğini ve ağırlık ile asma zincirleri veya tel halatlar arasındaki açıyı birbirine bağımsız olarak ayarlayabilme yöntemi sağlanmalıdır Ağırlık, ağırlığı 100 kg ı geçmeyen zincir veya tel halatların ağırlığı hariç, kg +/- 20 kg olmalıdır. Darbe (çarpma) yüzünün kenarlarının uzunluğu 680 mm +/- 20 mm olmalıdır. (EK-4, şekil 4 e bakınız). Ağırlık, ağırlık merkezi değişmez olacak biçimde doldurulmalıdır Her bir deney için belirlenecek bir yüksekliğe erişilebilmesi için ağırlığın sarkaç olarak geri çekilebilme olanağı sağlanmalıdır. Bir çabuk salma mekanizması ağırlığın bağlantı

7 zincirlerine veya tel halatlara göre eğimini değiştirmeden aşağıya doğru salınmasını sağlamalıdır Sarkaç mesnetleri Sarkacın salıntı noktaları yer değişimleri düşme yüksekliğinin %1 ini aşmayacak biçimde esnemez olarak tespit edilmelidir Sabitleştirme bağlantıları Traktör, yere, esnemez bir zemine rijit demir putrellerle bağlanmış tutucu ve gerdirici aygıtlarla sabitleştirilmiş olmalıdır. Putreller, traktörün EK-4, Şekil 5, Şekil 6ve Şekil 7 de resimlenmiş olduğu gibi sabitleştirilmesine imkan verecek aralıkla yerleştirilmiş olmalıdır. Her deney esnasında traktörün tekerlekleri ve kullanılmakta olan dingil destekleri esnemez zemin üzerinde bulunmalıdır Gerdirme aygıtları ve zemin putrelleri bağlantılarına ilaveten traktör yere ölçüleri belirtilmiş olan tel halatla bağlanmalıdır. Bu tel halat lif göbek oluşumu ISO 2408 e uyumlu 6x19 herhangi bir yuvarlak tel halat olabilir. Anma (nominal) halat çapı 13 mm olmalıdır Belden kırma (mafsallı) traktörün merkez salıntı noktası; ön, arka ve yan darbeler için ve ezme deneyleri için uygun olarak desteklenmeli ve sabitlenmeli, ilaveten yandan darbe için yandan desteklenmelidir. Bu, tel halatlara bağlanmayı daha uygun hale getirirse, ön ve arka tekerleklerin aynı hatta olmasına ihtiyaç yoktur Tekerlek desteği ve kalas (kiriş) Yandan darbe deneylerinde EK-4, Şekil 7 de gösterilmiş olan gibi bir kalas tekerlek desteği olarak kullanılmalıdır mm kare ebadında yumuşak ağaçtan bir kalas EK-4, Şekil 5, Şekil 6 ve Şekil 7 de gösterilmiş olduğu gibi darbe tarafının karşı tarafında lastikleri sabitlemek için yere mengenelenmelidir Belden kırma traktörler için destek ve bağlantılar Belden kırma traktörler için ilave destek ve bağlantılar kullanılmalıdır. Bunların amacı, traktörün üzerinde koruyucu yapı bulunan bölümünün rijit bir traktörünki kadar rijit olmasını sağlamaktır Darbe ve ezme deneyleri için EK-3 de ilave özel ayrıntılar belirtilmiştir Ezme donanımı EK-4, Şekil 8 de gösterildiği gibi bir donanım, 250 mm genişliğinde ve yük uygulayan mekanizmaya kardan mafsalları ile bağlanmış olan rijit bir kiriş aracılığı ile koruyucu yapıya düşey bir güç uygulayabilmelidir. Traktör lastiklerinin ezme gücünü taşımalarını engellemek için uygun dingil destekleri sağlanmalıdır Ölçme aletleri

8 EK-3 A ve EK-3 B de belirtilen deneyler için, yan darbe deneyi esnasında oluşan azami geçici deformasyon ile artık deformasyon arasındaki farkı ölçmek amacıyla, üzerine sıkıca geçirilmiş bir sürtünme halkası bulunan yatay bir demir çubuktan oluşan bir tertibat kullanılmalıdır EK-3 A da belirtilen deneyler için, laboratuvar deneylerinden sonra koruyucu yapının herhangi bir kısmının, EK-3 A, madde 2 de tarifi yapılmış olan güvenli korunma bölgesine girmiş olup olmadığını belirlemek için ölçmeler yapılmalıdır EK-3 B de belirtilen deneyler için, laboratuvar deneylerinden sonra bu deneyler esnasında koruyucu yapının herhangi bir kısmının EK-3 B, madde 2 de tarif edilen güvenli korunma bölgesine girip girmediğini veya temasta bulunup bulunmadığını belirleyecek donanım ki bu fotoğraf donanımı da olabilir sağlanmalıdır Ölçme toleransları Deneyler esnasında yapılan ölçmeler için aşağıdaki toleranslar uygulanmalıdır Deney sırasında ölçülen doğrusal boyutlar (bu Ekin madde si hariç): koruyucu yapı ve traktör boyutları, yan darbe deneyleri için sabitlenmiş iken güvenli koruma bölgesi ve lastik deformasyonu: +/- 3 mm; Darbe deneyleri için belirlenmiş sarkaç yüksekliği : +/- 6 mm; Ölçülmüş traktör kütlesi : +/- 20 kg; Ezme deneyleri sırasında uygulanan yük : +/- % Ağırlık taşıyan zincirlerin veya tel halatlarının darbe noktasındaki açısı : +/ Deneyler Genel şartlar Deneylerin sırası Deneylerin listesi ve sıralaması aşağıdaki gibi olmalıdır. madde numaraları deneylerin EK-3 A ve EK-3 B de tarif edildiği numaralardır: 1. arkadan darbe: madde arkadan ezme deneyi: madde önden darbe: madde yandan darbe: madde önden ezme deneyi: madde Deney esnasında sabitleyici donanımın herhangi bir aksamı oynar veya kırılırsa deney tekrarlanmalıdır Deney esnasında traktöre veya koruyucu yapıya hiç bir tamir veya ayar yapılmamalıdır.

9 Deney boyunca traktörün vites boşta olmalı ve frenler basılı olmamalıdır Tersine çevrilebilir sürücü konumu bulunan (yani tersine çevrilebilir sürücü koltuğu ve direksiyon simidi) traktörlerde ilk darbe boylamasına olmalı ve en ağır ucuna (traktörün kütlesinin %50 sinden fazlasının bulunduğu) uygulanmalıdır. Bunu aynı uca uygulanacak ezme deneyi takip etmelidir. İkinci darbe en hafif ucuna ve üçüncü darbe yandan uygulanmalıdır. Son olarak ikinci bir ezme deneyi en hafif ucuna uygulanmalıdır İz genişliği Arka tekerleklerin iz genişliği, mümkün olduğu derecede koruyucu yapının deneyler esnasında lastikler tarafından taşınmasını önleyecek biçimde ayarlanmalıdır Tehlike arz etmeyen aksamın çıkarılması Komple üniteler olarak iklim/hava koruması dahil sürücü için koruma oluşturan tüm traktör ve devrilmeye karşı koruyucu yapı aksamı deneye tabi tutulacak traktör ile birlikte sağlanmalıdır. Hiç bir yapısal dayanıklılık fonksiyonu olmayan ve devrilme olayında tehlike arz edemeyecek olan ön, yan ve arka emniyet camları veya benzeri malzeme ve çıkartılabilir panolar, tertibat ve aksesuarlar çıkartılabilir Darbelerin yönü Traktörün yan darbeye tabi tutulacak tarafı en büyük deformasyona uğraması muhtemel olan tarafı olmalıdır. Arkadan darbe yan darbeden en uzak köşede, ve önden darbe ise yan darbeye en yakın köşeden yapılmalıdır Lastik basınçları ve deformasyonlar Lastiklerde su safrası (ballast) bulunmamalıdır. Muhtelif deneylerde sabitlenmiş olan lastiklerdeki basınç ve deformasyonlar aşağıdaki çizelgedeki gibi olmalıdır: Lastik basıncı (bar) Deformasyon (mm) Radyal lastikler Çapraz-kat Lastikler Ön Arka Ön Arka Ön Arka Dört-çeker, ön ve arka tekerler aynı ebad Dört-çeker, ön tekerler arkalardan küçük Çift-çeker Sonuçların Yorumlanması AT tip onayı için sunulmuş olan bir koruyucu yapı aşağıdaki şartları yerine getirdiği takdirde dayanıklılık ile ilgili şartları sağlamış kabul edilmelidir EK-3 A ve EK-3 B, madde 3.1 de tarif edildiği şekilde kırık ve çatlaklardan muaftır.

10 EK-3 A deneyleri için: güvenli koruma bölgesinin hiçbir bölümü koruyucu yapının dışında değildir; EK-3 B deneyleri için: EK-3 B, madde 3.2 de de tarif edilmiş olduğu gibi, darbe ve ezme deneyleri esnasında güvenli koruma bölgesinin hiçbir bölümüne koruyucu yapı tarafından girilmemelidir veya hiçbir bölümü koruyucu yapının dışında kalmamıştır EK-3 A deneyleri için: EK-3 A, madde 3.3. de belirtilen azami geçici deformasyon ile kalıtsal deformasyon arasındaki fark 15 cm yi geçemez. EK-3 B deneyleri için: yandan darbe deneyleri esnasında EK-3 B, madde 3.3. de belirtilen azami geçici deformasyon ile kalıtsal deformasyon arasındaki fark 25 cm yi geçemez Sürücüye özel tehlike arz edecek, tehlikeli bir biçimde parçalanabilir tipte cam, tavanın içinde veya sürücünün kafasını vurabileceği noktalarda yetersiz miktarda koruyucu yumuşak madde bulunması gibi diğer bir özellik yoktur. 5 - Deney Raporu Deney raporu EK-7 de belirtilen AT aksam tip onayı belgesine iliştirilecektir. Rapor EK-5 de gösterilmiş olduğu gibi hazırlanacaktır. Rapor aşağıdakileri içermelidir Koruyucu yapının şeklinin ve yapımının, malzeme ve bağlantılarını da içeren, genel bir tarifi; koruyucu yapı takılı halde traktörün dış boyutları; ana iç boyutlar; direksiyon simidinden asgari uzaklık; direksiyon simidinden koruyucu yapının yanlarına olan yanal uzaklık; koruyucu yapının tavanının koltuk üzerinden veya koltuk referans noktasından ve, var ise, taban sacından (platformundan) olan yüksekliği; koruma aksamınca belirlenmiş olan normal giriş ve çıkış ve kaçış olanaklarının (vasıtalarının) ayrıntıları; ve ısıtma ve uygun olduğu durumlarda, havalandırma sisteminin ayrıntıları; Traktörün sürekli devrilmeye devam etmesini önleyici aygıtlar gibi özelliklerin ayrıntıları; Kafa veya omuz yaralanmalarını asgariye indirmek veya gürültünün azaltılmasını sağlamak maksadı ile kullanılmış olan dahili koruyucu yumuşak maddelerin ayrıntıları; Ön cam ve diğer camların tipini belirten açıklama Rapor mutlaka deney için kullanılmış olan traktör tipini (markası, tipi, ticari tarifi, vs.) ve devrilmeye karşı koruyucu yapının kullanılacağı tipleri açıkça tanımlamalıdır AT aksam tip onayı diğer traktör tipleri için kapsamı genişletilecekse, rapor, EK-1, madde 3.4 de belirtilen özellikler ile ilgili belirtilenlere ilave olarak, orijinal AT aksam tip onayı raporunun tam referansını içermelidir. EK-3

11 DENEY YÖNTEMLERİ A Deney Yöntemi Darbe ve Ezme Deneyleri Arkadan darbe Traktörün konumu ağırlığa göre, koruyucu yapının darbe noktasında deformasyon esnasında düşeye daha büyük bir açı yaratmış olması hali dışında, ağırlığın darbe yüzü ve bağlantı zincir veya tel halatları çarpma anında düşeye 20 o lik bir açı yaratacak biçimde olmalıdır. Bu durumda, ağırlığın darbe yüzeyi azami deformasyon sırasında darbe noktasında devrilmeye karşı koruyucu yapısına paralel olacak şekilde, destekleme zincirleri veya tel halatlar düşeye göre 20 o açıda kalacak şekilde ağırlığın darbe yüzeyi ilave bir destekle ayarlanmalıdır. Ağırlığın darbe noktasında kendi etrafında dönmesini önleyecek önlemler alınmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliği ağırlık merkezinin gezeceği temas noktasından geçecek biçimde ayarlanmalıdır. Darbe noktası, geriye doğru ters dönmelerde devrilmeye karşı koruyucu yapının yer ile ilk temas etmesi muhtemel olan bölümü, normal olarak çerçevenin üst kenarı olmalıdır. Ağırlığın ağırlık merkezinin konumu, içeri doğru traktörün orta düzlemine paralel ve koruyucu yapının tepesinin en geniş dış yüzeyine değen bir düşey düzlemden ölçülen üst genişliğinin altıda biri olmalıdır. Bununla birlikte, koruyucu yapının arkasındaki bir eğri bu düşey düzlem içinde yukarıdaki mesafeden daha büyük bir mesafeden başlarsa, darbe eğrinin başlangıç noktasında uygulanmalıdır, yani, bu eğri traktörün orta düzlemine dik açılarda olan bir çizgiye teğet olduğu bir noktada (EK-4, Şekil 9 bakınız). Çıkıntılı bir bölüm ağırlık için yeterli yüzeye engel olduğu takdirde yeterli kalınlıkta ve derinlikte ve yaklaşık 300 mm uzunluğunda bir çelik levha bu bölüme iliştirilmeli fakat bu koruyucu yapının dayanıklılığını etkilememelidir Rijit gövdeli (mafsalsız) traktörler yere bağlanmalıdır. Bağlantıların iliştirilme noktaları arka dingilin yaklaşık 2 m arkasında ve ön dingilin 1,5 m önünde olmalıdır. Konumları sarkacın ağırlık merkezinin salınacağı düzlemin içinde olacak veya birden fazla bağlantı EK-4, Şekil 5 de görüldüğü gibi bu düzlemin içinde bir bileşke güç oluşturmalıdır. Bağlantılar, EK-2, madde de belirtilmiş olan ön ve arka lastik deformasyonlarını oluşturacak biçimde gerdirilmelidir. Bağlantılar gerdirildikten sonra arka tekerleklerin önüne 150 mm karelik bir tahta kalas kelepçelenip sıkıca tekerleklere dayatılmalıdır Belden kırma traktörlerin her iki dingili de yere bağlanmalıdır. Traktörün koruyucu yapının monte edilmiş olduğu bölümündeki dingil EK-4, Şekil 5 de gösterilmiş olan arka dingil gibi işlem görmelidir. Bundan sonra mafsal noktası 100 mm 2 lik bir kiriş ile desteklenecek ve tel halatlarla sıkıca yer putrellerine iliştirilmelidir Ağırlık, ağırlık merkezinin darbe noktasının üzerindeki yüksekliği aşağıdaki formül tarafından belirlenecek değerde olacak şekilde geri çekilmelidir: H = W EK-2, madde 1.3 te belirtildiği gibi; H= milimetre cinsinden düşme yüksekliği, W= Traktörün kütlesidir. Bundan sonra ağırlık serbest bırakılarak koruyucu yapıya çarpmasına izin verilmelidir.

12 1.2 - Önden darbe Traktörün konumu ağırlığa göre, koruyucu yapının darbe noktasında deformasyon esnasında düşeye daha büyük bir açı yaratmış olması hali dışında, ağırlığın darbe yüzü ve bağlantı zincir veya tel halatları çarpma anında düşeye 20 0 lik bir açı yaratacak biçimde olmalıdır. Bu durumda, ağırlığın darbe yüzeyi azami deformasyon sırasında darbe noktasında devrilmeye karşı koruyucu yapısına paralel olacak şekilde, destekleme zincirleri veya tel halatlar düşeye göre 20 o açıda kalacak şekilde ağırlığın darbe yüzeyi ilave bir destekle ayarlanmalıdır. Ağırlığın darbe noktasında kendi etrafında dönmesini azaltacak önlemler alınmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliği ağırlık merkezinin gezeneği temas noktasından geçecek biçimde ayarlanmalıdır. Darbe noktası, traktör ileri doğru hareket ederken, yana doğru devrilirse, normal olarak yere ilk temas etmesi muhtemel olan kısım üst ön köşe olmalıdır. Ağırlığın ağırlık merkezinin konumu, devrilmeye karşı koruyucu yapının üst kısmının en uç dış tarafına temas eden traktörün paralel düşey düzleminden orta düzlemine olan mesafe 80 mm den daha fazla olmamalıdır. Bununla beraber, koruyucu yapının önündeki bir eğri bu düşey düzlem içinde 80 mm den uzak bir mesafede başlarsa, darbe bu eğrinin başlangıç noktasında uygulanmamalıdır, yani, bu eğri traktörün orta düzlemine dik açılarda olan bir çizgiye teğet olduğu bir noktada (EK-4, Şekil 9 a bakınız) Rijit gövdeli traktörler EK-4, Şekil 6 da gösterildiği gibi yere bağlanmalıdır. Bağlantıların iliştirilme noktaları arka dingilin yaklaşık 2 metre arkasında, ön dingilin ise 1.5 metre önünde olmalıdır. Bağlantılar ön ve arka lastiklerdeki deformasyon EK-2, madde degösterildiği biçimde gerdirilmelidir. Bağlantılar gerdirildikten sonra yaklaşık 150 mm 2 lik bir tahta kalas arka tekerleklerin arkasına kelepçelenmeli ve sıkıca tekerleklere yaslandırılmalıdır Belden kırma traktörlerin her iki dingili de yere bağlanmalıdır. Traktörün koruyucu yapının monte edilmiş olduğu bölümündeki dingil EK-4, şekil 6 da gösterilmiş olan ön dingil gibi işlem görmelidir. Bundan sonra mafsal noktası 100 mm 2 lik bir kiriş ile desteklenmeli ve putrellere bağlı tel halatlarla sıkıca bağlanmalıdır Ağırlık, ağırlık merkezinin darbe noktasının üzerindeki yüksekliği aşağıdaki formül ile belirlenecek değerde olacak şekilde geri çekilmelidir: H = W Yandan darbe Traktörün ağırlığa göre konumu, koruyucu yapının darbe noktasında deformasyon esnasında düşey olmadığı haller dışında, ağırlık, koruyucu yapıya darbe yüzü ve bağlantı zincirleri veya halatları düşey konumda iken çarpacak biçimde olmalıdır. Bu durumda, ağırlığın darbe yüzeyi azami deformasyon sırasında darbe noktasında koruyucu yapıya paralel olacak şekilde, destekleme zincirleri veya tel halatlar düşey kalacak şekilde ağırlığın darbe yüzeyi ilave bir destekle ayarlanmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliği, ağırlığın ağırlık merkezinin gezeneği temas noktasından geçecek biçimde ayarlanmalıdır. Darbe noktası, yana doğru devrilmelerde devrilmeye karşı koruyucu yapının yer ile ilk temas etmesi muhtemel olan bölümü, normal olarak çerçevenin üst kenarı olmalıdır. Bu kenarın başka bir kısmının yere ilk çarpan kısım olduğu belirli olmadıkça, darbe noktası traktörün orta

13 düzlemine göre dik açılarda ve ayar orta noktasında koltuğun ortasından geçen düzlemde olmalıdır. Ağırlığın temas noktasında kendi düzlemi etrafında dönmesini önleyici önlemler alınmalıdır Rijit traktörlerde, konumu koruyucu yapıya göre rijit olan dingil darbenin uygulanacağı tarafta yere tespit edilmelidir. Tek çekerli traktörlerde bu normal olarak arka dingildir ve bu düzenek EK-4, Şekil 7 de gösterilmiştir. İki tespit bağlantısı dingilin altındaki noktalardan dingilin üzerinden geçmeli, birisi dingilin yaklaşık 1.5 m önündeki, diğeri dingilin yaklaşık 1.5 m arkasındaki bağlantı noktalarına ulaşmalıdır. Bağlantılar gerdirilerek, bağlantıların yanındaki lastiklerdeki deformasyonun EK-2, madde deki değerlere ulaşması sağlanmalıdır. Bağlantılardan sonra tahta bir kalas ağırlığın karşı tarafındaki tekerleğe destek olarak dayatılmalı ve EK-4, Şekil 7 de gösterilmiş olduğu gibi darbe sırasında janta sıkıca dayalı kalacak biçimde yere sabitlenmelidir. Kalasın uzunluğu tekerleğe dayalı olduğu zaman yataya 30 +/-3 o lik bir açı oluşturacak kadar olmalıdır. Uzunluğu kalınlığının katı, eni ise kalınlığının üç katı olmalıdır. Darbenin uygulanacağı tarafın karşı tarafındaki tekerleğe dayatılmış ve yere kelepçelenmiş bir kiriş ile her iki dingilin de yana doğru hareket etmesi önlenmelidir Belden kırma bir traktör bağlanarak, koruyucu yapıyı taşıyan bölümünün rijit (mafsalsız) bir traktörde olduğu gibi yere rijit olarak tespit edilmelidir. Belden kırma traktörlerin her iki dingili de yere bağlanmalıdır. Traktörün koruyucu yapının monte edilmiş olduğu bölümündeki dingil ve tekerlekler EK-4, Şekil 7 de gösterilmiş olduğu biçimde bağlanmalı ve desteklenmelidir. Mafsal noktası en az 100 mm 2 lik bir kirişle desteklenmeli ve yer putrellerine bağlanmalıdır. Mafsal noktasına bir destek dayatılıp yere bağlanarak bunun arka tekerleğe yaslanmış bir destekle aynı görevi görmesi ve rijit bir traktördekine benzer bir takviyede bulunması sağlanmalıdır Ağırlık, ağırlık merkezinin darbe noktasının üzerindeki yüksekliği aşağıdaki formül tarafından belirlenecek değerde olacak şekilde geri çekilmelidir: H = W Arkadan ezme Traktörün EK-2, madde 2.6 da tarifi yapılmış ve EK-4, Şekil 8 ve Şekil 10 da gösterilmiş olan donanım içindeki konumu, kirişin arka kenarının koruyucu yapının en arka üst yük taşıyan bölümünün üzerinde ve traktörün boylamasına orta düzlemi kirişe kuvvet uygulama noktalarının ortasında bulunacak biçimde olmalıdır. Dingil takviyeleri dingillerin altına lastiklerin ezme gücünü taşımasına engel olacak biçimde yerleştirilmelidir. Uygulanan kuvvet, traktörün EK-2, madde 1.3 de tarif edildiği şekilde kütlesinin iki katı olmalıdır. Traktörün ön tarafının bağlanması gerekebilir Önden ezme Bu deney, kirişin ön kenarı devrilmeye karşı koruyucu yapının en öndeki üst kısmının üzerinde bulunması haricinde, arkadan ezme deneyinin aynısı olmalıdır Koruyucu yapının ön kısmının tüm ezme gücünü karşılayamadığı durumlarda, tavan deformasyonu koruyucu yapının üst kısmı ile traktörün, devrilme durumunda traktörün kütlesini taşıyabilecek güçteki ön bölümü ile birleştiren düzlem ile yapışıncaya kadar güç uygulanmalıdır. Bundan sonra kuvvet uygulanmadan alınmalı ve traktör, kiriş koruyucu yapının traktör tamamen ters döndüğünde traktörün arka bölümünü taşıyacak olan noktasının

14 üzerinde bulunacak şekilde, EK-4, Şekil 10 da gösterilmiş olduğu gibi yeniden konumlandırılarak tüm kuvvet tekrar uygulanmalıdır. 2 - Güvenli Koruma Bölgesi Güvenli Koruma Bölgesi, traktör yatay bir yüzeyde iken aşağıdaki düzlemlerle tanımlanır: - Yatay düzlem, sıkıştırılmış koltuğun 95 cm üzerinde; - Düşey düzlem, traktörün orta düzlemine düşey ve koltuk sırtlığının 10 cm arkasında; - Düşey düzlem, traktörün orta düzlemine paralel ve koltuk merkezinin 25 cm solunda; - Düşey düzlem, traktörün orta düzlemine paralel ve koltuk merkezinin 25 cm sağında; - İçinde traktörün orta düzlemine düşey yatay bir hat bulunan, sıkıştırılmış koltuğun 95 cm üzerinde ve koltuk sırtlığının 45 cm (artı koltuğun normal öne arkaya hareketi) önünde bulunan bir eğimli düzlem. Bu eğimli düzlem direksiyon simidinin önünden geçer ve en yakın noktasında direksiyon simidinin dış kenarına 4cm uzaklıktadır Koltuk sırtlığı herhangi bir yumuşak dolgu maddesi ihmal edilerek belirlenmelidir. Koltuk traktörün oturularak normal sürülüş şartlarında kızak üzerinde en arka ayar konumunda olmalı ve bağımsız ayarlama olanağı var ise en yüksek konumuna ayarlanmalıdır. Koltuğun süspansiyonu ayarlanabildiği durumda, koltuk orta ayar konumunda bulunmalı ve üzerindeki ağırlık (yük) 75 kg olmalıdır. 3 - Yapılacak Ölçmeler Kırıklar ve çatlaklar Her deneyden sonra traktör üzerindeki tüm yapısal elemanlar, mafsallar ve bağlantı destekleri (braketleri) kırık ve çatlaklar için gözle muayene edilmeli, önemsiz aksamdaki küçük çatlaklar göz ardı edilmelidir Güvenli koruma bölgesi Her deneyden sonra koruyucu yapı muayene edilerek, herhangi bir bölümünün bu Ekin madde 2 inde tarifi yapılmış olan sürücü koltuğunun etrafındaki güvenli koruma bölgesine girip girmediği belirlenmelidir İlaveten, koruyucu yapı incelenerek güvenli koruma bölgesinin herhangi bir bölümünün koruyucu yapının dışında kalıp kalmadığı belirlenmelidir. Traktör darbenin geldiği yönde ters döndüğünde güvenli koruma bölgesinin herhangi bir bölümü yatay zemin ile temas edecek ise bu maksat için koruyucu yapının dışında kalmış sayılacaktır. Yine bu maksat için lastik ve iz ayarlarının imalatçı tarafından önerilmiş olanın en azı olduğu varsayılmalıdır Azami geçici deformasyon Yandan darbe deneyi sırasında yüklü koltuğun 95 cm üzerinde azami geçici deformasyon ile kalıcı deformasyon arasındaki fark kaydedilmelidir. EK-2, madde de tarifi yapılmış olan demir çubuğun bir ucu koruyucu yapının üst kısmına iliştirilecek diğer ucu ise düşey standartta bir delikten geçirilecektir. Çubuk üzerindeki sürtünme/friksiyon halkasının darbeden sonraki konumu azami geçici deformasyonu belirler.

15 3.4 - Kalıcı deformasyon Son sıkıştırma deneyinden sonra koruyucu yapının kalıcı deformasyonu kaydedilmelidir. Bu maksat için deney başlamadan önce devrilmeye karşı koruyucu yapının ana elemanlarının koltuğa göre konumları not edilmelidir. B Deney Yöntemi Darbe Ve Ezme Deneyleri Arkadan darbe Traktörün konumu ağırlığa göre, koruyucu yapının darbe noktasında deformasyon esnasında düşeye daha büyük bir açı yaratmış olması hali dışında, ağırlığın darbe yüzü ve bağlantı zincir veya tel halatları çarpma anında düşeye 20 o lik bir açı yaratacak biçimde olmalıdır. Bu durumda, ağırlığın darbe yüzeyi azami deformasyon sırasında darbe noktasında devrilmeye karşı koruyucu yapısına paralel olacak şekilde, destekleme zincirleri veya tel halatlar düşeye göre 20 0 açıda kalacak şekilde ağırlığın darbe yüzeyi ilave bir destekle ayarlanmalıdır. Ağırlığın darbe noktasında kendi etrafında dönmesini önleyecek önlemler alınmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliği ağırlık merkezinin gezeneği temas noktasından geçecek biçimde ayarlanmalıdır. Darbe noktası, geriye doğru ters dönmelerde devrilmeye karşı koruyucu yapının yer ile ilk temas etmesi muhtemel olan bölümü, normal olarak çerçevenin üst kenarı olmalıdır. Ağırlığın ağırlık merkezinin konumu, içeri doğru traktörün orta düzlemine paralel ve koruyucu yapının tepesinin en geniş dış yüzeyine değen bir düşey düzlemden ölçülen üst genişliğinin altıda biri olmalıdır. Bununla birlikte, koruyucu yapının arkasındaki bir eğri bu düşey düzlem içinde yukarıdaki mesafeden daha büyük bir mesafeden başlarsa, darbe eğrinin başlangıç noktasında uygulanmalıdır, yani, bu eğri traktörün orta düzlemine dik açılarda olan bir çizgiye teğet olduğu bir noktada (EK-4, Şekil 9 a bakınız). Çıkıntılı bir bölüm ağırlık için yeterli yüzeye engel olduğu takdirde yeterli kalınlıkta ve derinlikte ve yaklaşık 300 mm uzunluğunda bir çelik levha bu bölüme iliştirilmeli fakat bu koruyucu yapının dayanıklılığını etkilememelidir Rijit gövdeli traktörler yere bağlanmalıdır. Bağlantıların iliştirilme noktaları arka dingilin yaklaşık 2 metre arkasında ve ön dingilin 1.5 metre önünde olmalıdır. Konumları sarkacın ağırlık merkezinin salınacağı düzlemin içinde olacak veya birden fazla bağlantı EK- 4, Şekil 5 de görüldüğü gibi bu düzlemin içinde bir bileşke güç oluşturmalıdır. Bağlantılar, EK-2, madde de belirtilmiş olan ön ve arka lastik deformasyonlarını oluşturacak biçimde gerdirilmelidir. Bağlantılar gerdirildikten sonra arka tekerleklerin önüne 150 mm 2 lik bir tahta kalas kelepçelenip sıkıca tekerleklere dayatılmalıdır Belden kırma traktörlerin her iki dingili de yere bağlanmalıdır. Traktörün koruyucu yapının monte edilmiş olduğu bölümündeki dingil EK-4, Şekil 5 de gösterilmiş olan arka dingil gibi işlem görmelidir. Bundan sonra mafsal noktası 100 mm 2 lik bir kiriş ile desteklenecek ve tel halatlarla sıkıca yer putrellerine iliştirilmelidir Ağırlık, ağırlık merkezinin darbe noktasının üzerindeki yüksekliği aşağıdaki formül ile belirlenecek değerde olacak şekilde geri çekilmelidir: H = x 10-8 x WL 2 veya H = 5.73 x 10-2 x I Burada;

16 H = Düşme yüksekliği (milimetre olarak), W = Traktörün EK-II, madde 1.3 de tarif edildiği şekilde kütlesi, L = Traktörün azami dingil aralığı (milimetre olarak), I = tekerlekler çıkarılmışken metre kare başına kilogram (kg/m 2 ) olarak arka dingilin atalet momentidir. Bu işlemden sonra ağırlık serbest bırakılmalı ve koruyucu yapıya çarpmasına müsaade edilmelidir EK-2, madde 1.3 de tarif edildiği şekilde kütlesinin en az %50 si ön dingil tarafından taşınan traktörlerde arkadan darbe deneyi yapılmamalıdır Önden darbe Traktörün konumu ağırlığa göre, koruyucu yapının darbe noktasında deformasyon esnasında düşeye daha büyük bir açı yaratmış olması hali dışında, ağırlığın darbe yüzü ve bağlantı zincir veya tel halatları çarpma anında düşeye 20 o lik bir açı yaratacak biçimde olmalıdır. Bu durumda, ağırlığın darbe yüzeyi azami deformasyon sırasında darbe noktasında devrilmeye karşı koruyucu yapısına paralel olacak şekilde, destekleme zincirleri veya tel halatlar düşeye göre 20 o açıda kalacak şekilde ağırlığın darbe yüzeyi ilave bir destekle ayarlanmalıdır. Ağırlığın darbe noktasında kendi etrafında dönmesini azaltacak önlemler alınmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliği ağırlık merkezinin gezeneği temas noktasından geçecek biçimde ayarlanmalıdır. Darbe noktası, traktör ileri doğru hareket ederken, yana doğru devrilirse, normal olarak yere ilk temas etmesi muhtemel olan kısım üst ön köşe olmalıdır. Ağırlığın ağırlık merkezinin konumu, devrilmeye karşı koruyucu yapının üst kısmının en uç dış tarafına temas eden traktörün paralel düşey düzleminden orta düzlemine olan mesafe 80 mm den daha fazla olmamalıdır. Bununla beraber, koruyucu yapının önündeki bir eğri bu düşey düzlem içinde 80 mm den uzak bir mesafede başlarsa, darbe bu eğrinin başlangıç noktasında uygulanmamalıdır, yani, bu eğri traktörün orta düzlemine dik açılarda olan bir çizgiye teğet olduğu bir noktada (EK-4, şekil 9 a bakınız) Rijit gövdeli traktörler EK-4, Şekil 6 da gösterildiği gibi yere bağlanmalıdır. Bağlantıların iliştirilme noktaları arka dingilin yaklaşık 2 metre arkasında, ön dingilin ise 1,5 metre önünde olmalıdır. Bağlantılar, ön ve arka lastiklerdeki deformasyon EK-2, madde de gösterildiği biçimde gerdirilmelidir. Bağlantılar gerdirildikten sonra yaklaşık 150 mm 2 lik bir tahta kalas arka tekerleklerin arkasına kelepçelenmeli ve sıkıca tekerleklere yaslandırılmalıdır Belden kırma traktörlerin her iki dingili de yere bağlanmalıdır. Traktörün koruyucu yapının monte edilmiş olduğu bölümündeki dingil EK-4, şekil 6 da gösterilmiş olan ön dingil gibi işlem görmelidir. Bundan sonra mafsal noktası 100 mm 2 lik bir kiriş ile desteklenmeli ve putrellere bağlı tel halatlarla sıkıca bağlanmalıdır Ağırlık, ağırlık merkezinin darbe noktasının üzerindeki yüksekliği aşağıdaki formül ile belirlenecek değerde olacak şekilde geri çekilmelidir. H = W Yandan darbe

17 Traktörün ağırlığa göre konumu, koruyucu yapının darbe noktasında deformasyon esnasında düşey olmadığı haller dışında, ağırlık koruyucu yapıya darbe yüzü ve bağlantı zincirleri veya halatları düşey konumda iken çarpacak biçimde olmalıdır. Bu durumda, ağırlığın darbe yüzeyi azami deformasyon sırasında darbe noktasında koruyucu yapıya paralel olacak şekilde, destekleme zincirleri veya tel halatlar düşey kalacak şekilde ağırlığın darbe yüzeyi ilave bir destekle ayarlanmalıdır. Ağırlığın asılı yüksekliği, ağırlığın ağırlık merkezinin gezeneği temas noktasından geçecek biçimde ayarlanmalıdır. Darbe noktası, yana doğru devrilmelerde devrilmeye karşı koruyucu yapının yer ile ilk temas etmesi muhtemel olan bölümü, normal olarak çerçevenin üst kenarı olmalıdır. Bu kenarın başka bir kısmının yer ilk çarpan kısım olduğu belirli olmadıkça, darbe noktası traktörün orta düzlemine göre dik açılarda ve ayar orta noktasında koltuğun ortasından geçen düzlemde olmalıdır. Ağırlığın temas noktasında kendi düzlemi etrafında dönmesini önleyici önlemler alınmalıdır. Tersine çevrilebilir sürücü konumu bulunan (yani tersine çevrilebilir sürücü koltuğu ve direksiyon simidi) traktörlerde darbe noktası, traktörün orta düzlemi ve buna düşey bir düzlem ile iki koltuk referans noktasından eşit uzaklıkta bir noktadan geçen bir doğrusal hatta göre belirlenmelidir Rijit traktörlerde, konumu koruyucu yapıya göre rijit olan dingil darbenin uygulanacağı tarafta yere tespit edilmelidir. Tek çekerli traktörlerde bu normal olarak arka dingildir ve bu düzenek EK-4, Şekil 7 de gösterilmiştir. İki tespit bağlantısı dingilin altındaki noktalardan dingilin üzerinden geçmeli, birisi dingilin yaklaşık 1.5 metre önündeki, diğeri dingilin yaklaşık 1.5 metre arkasındaki bağlantı noktalarına ulaşmalıdır. Bağlantılar gerdirilerek, bağlantıların yanındaki lastiklerdeki deformasyonun EK-2, madde deki değerlere ulaşması sağlanmalıdır. Bağlantılardan sonra tahta bir kalas ağırlığın karşı tarafındaki tekerleğe destek olarak dayatılmalı ve EK-4, Şekil 7 de gösterilmiş olduğu gibi darbe sırasında janta sıkıca dayalı kalacak biçimde yere sabitlenmelidir. Kalasın uzunluğu tekerleğe dayalı olduğu zaman yataya 30 +/-3 o lik bir açı oluşturacak kadar olmalıdır. Uzunluğu kalınlığının katı, eni ise kalınlığının üç katı olmalıdır. Darbenin uygulanacağı tarafın karşı tarafındaki tekerleğe dayatılmış ve yere kelepçelenmiş bir kiriş ile her iki dingilin de yana doğru hareket etmesi önlenmelidir Belden kırma bir traktör bağlanarak, koruyucu yapıyı taşıyan bölümünün rijit bir traktörde olduğu gibi yere rijit olarak tespit edilmelidir. Belden kırma traktörlerin her iki dingili de yere bağlanmalıdır. Traktörün koruyucu yapının monte edilmiş olduğu bölümündeki dingil ve tekerlekler EK-4, Şekil 7 de gösterilmiş olduğu biçimde bağlanmalı ve desteklenmelidir. Mafsal noktası en az 100 mm 2 lik bir kirişle desteklenmeli ve yer putrellerine bağlanmalıdır. Mafsal noktasına bir destek dayatılıp yere bağlanarak bunun arka tekerleğe yaslanmış bir destekle aynı görevi görmesi ve rijit bir traktördekine benzer bir takviyede bulunması sağlanmalıdır Ağırlık, ağırlık merkezinin darbe noktasının üzerindeki yüksekliği aşağıdaki formül tarafından belirlenecek değerde olacak şekilde geri çekilmelidir. H = W Arkadan ezme Traktörün EK-2, madde 2.6 da tarifi yapılmış ve EK-4, Şekil 8 ve Şekil 10 da gösterilmiş olan donanım içindeki konumu, kirişin arka kenarının koruyucu yapının en arka üst yük

18 taşıyan bölümünün üzerinde ve traktörün boylamasına orta düzlemi kirişe kuvvet uygulama noktalarının ortasında bulunacak biçimde olmalıdır. Dingil takviyeleri dingillerin altına lastiklerin ezme gücünü taşımasına engel olacak biçimde yerleştirilmelidir. Uygulanan kuvvet, traktörün EK-2, madde 1.3 de tarif edildiği şekilde kütlesinin iki katı olmalıdır. Traktörün ön tarafının bağlanması gerekebilir Önden ezme Bu deney, kirişin ön kenarı devrilmeye karşı koruyucu yapının en öndeki üst kısmının üzerinde bulunması haricinde, arkadan ezme deneyinin aynısı olmalıdır Koruyucu yapının ön kısmının tüm ezme gücünü karşılayamadığı durumlarda, tavan deformasyonu koruyucu yapının üst kısmı ile traktörün, devrilme durumunda traktörün kütlesini taşıyabilecek güçteki ön bölümü ile birleştiren düzlem ile yapışıncaya kadar güç uygulanmalıdır. Bundan sonra kuvvet uygulanmadan alınmalı ve traktör, kiriş koruyucu yapının traktör tamamen ters döndüğünde traktörün arka bölümünü taşıyacak olan noktasının üzerinde bulunacak şekilde, EK-4, Şekil 10 da gösterilmiş olduğu gibi yeniden konumlandırılarak tüm kuvvet tekrar uygulanmalıdır. 2 - Güvenli Koruma Bölgesi Güvenli koruma bölgesi EK-4, Şekil 3 de gösterilmiş olup, tarifi, genelde traktöre boylamasına olan ve bu Ekin madde 2.3 inde tarifi yapılan koltuk referansı ve direksiyon simidinin merkezinden geçen düşey bir düzleme göre yapılmıştır. Referans düzleminin darbeler esnasında koltuk ve direksiyon simidi ile birlikte yatay olarak hareket edeceği fakat traktör tabanına ve esnek olarak monte edilmişse koruyucu yapıya dik konumda kalacağı kabul edilmelidir. Direksiyon simidi ayarlanabildiğinde, bunun konumu normal sürüş konumuna göre ayarlanmalıdır Güvenli bölge sınırlarında aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır Düşey düzlemler; referans düzleminin her iki yanından 250 mm, koltuk referans noktasının 300 mm üzerinde; Paralel düzlemler; bu Ekin madde deki düzlemlerin üst kenarlarından itibaren koltuk referans noktasının azami 900 mm yukarısına kadar uzanan ve yandan darbenin uygulanacağı taraftaki düzlemin üst kenarı referans düzlemine en az 100 mm uzaklıkta olacak biçimde eğimli olan paralel düzlemler; Koltuk referans noktasının 900 mm üzerinde yatay bir düzlem; Referans düzlemine dik ve içinde koltuk referans noktasının ve süspansiyonu dahil koltuk kurgusunun (yapısının) en geri noktasının tam üzerinde 900 mm yükseklikte bir nokta bulunan eğimli bir düzlem; Koltuğun en geri noktasından aşağı doğru uzanan referans düzlemine dik düşey bir düzlem;

19 Referans düzlemine dik, yarıçapı 120 mm ve bu Ekin madde ve madde deki düzlemlere teğet olan eğrisel bir yüzey; Referans düzlemine dik, yarıçapı 900 mm ve koltuk referans noktasının 150 mm ilerisinde bir noktada bu Ekin madde deki düzleme teğet ve bunun 400 mm ilerisine uzanan eğrisel bir yüzey; Referans düzlemine dik, bu Ekin madde deki yüzeyin ön kenarı ile birleşen ve direksiyon simidinden 40 mm mesafeden geçen eğimli bir düzlem; Yüksek direksiyon simidi konumunda, bu düzlem bu Ekin madde deki yüzeye teğet olan bir düzlemle yer değiştirilir Referans düzlemine dik ve direksiyon simidinin 40 mm ilerisinde düşey bir düzlem; Koltuk referans noktasından geçen yatay bir düzlem Tersine çevrilebilir sürücü konumu bulunan (yani tersine çevrilebilir sürücü koltuğu ve direksiyon simidi) traktörlerde açıklık, direksiyon simidi ve koltuğun iki konumundan belirlenen iki açıklığın bileşimi olmalıdır Seçilebilir koltuklarla donatılabilen traktörlerde deneylere esas olarak tüm mevcut seçilebilir koltukların koltuk referans noktasından açıklıklarının bileşimi alınmalıdır. Koruyucu yapı çeşitli koltuk referans noktaları etrafındaki bileşik açıklığa girmemelidir Deneyler yapıldıktan sonra yeni bir seçilebilir koltuk önerildiğinde, yeni bir hesap yapılarak yeni koltuk referans noktasının tamamen daha önce belirlenmiş olan bileşik açıklık içinde bulunup bulunmadığı belirlenmelidir. Değil ise yeni bir deney gerekecektir Koltuğun yeri ve referans noktası Bu Ekin madde 2.1 deki güvenli koruma bölgesinin tarifi amacı için koltuk, yatay ayar mesafesinin en geri noktasında olmalıdır. Koltuk yatay konumundaki ayarından bağımsız olduğu durumda, düşey ayar mesafesinin orta ayar mesafesinde (orta yükseklikte) bulunmalıdır. Referans noktası, EK-4, Şekil-1 ve Sekil-2 de gösterilen aparatlar kullanılarak ve sürücü ağırlığı benzeştirerek belirlenmelidir. Aparat bir koltuk tahtası ve arkalık tahtalarından oluşturulmalıdır. Aşağı arkalık tahtası kalça (ischium humps) (A) ve bel (B) bölgelerinde eklemli olmalı ve (B) eklemi yükseklik için ayarlanabilmelidir Referans noktası, arkalığın alt kısmına teğet düzlem ile yatay düzlemin kesiştiği yerde, koltuğun boylamasına orta düzlemindeki nokta olarak tanımlanır. Bu yatay düzlem, koltuk altlık tahtasının alt yüzeyini yukarıda anılan teğetin 150 mm önünden keser Sürücünün ağırlığına göre ayarlanabilir bir koltuk süspansiyonu bulunan hallerde bu süspansiyon koltuğun dinamik mesafesinin orta noktasında olacak şekilde ayarlanmalıdır. Aparat koltuk üzerine konumlandırılmalıdır. Daha sonra (A) ekleminin 50 mm ilerisinde 550 Newtonluk bir kuvvetle yüklenmeli ve arkalık tahtasının iki bölümü sırtlığa teğet olarak hafifçe bastırılmalıdır (yaslanmalıdır).

20 Sırtlığın her bölgesi (bel kısmının üstü ve altında) için belirgin teğetler tespit etmek mümkün olmazsa, aşağıdaki işlemler yapılmalıdır: Alt bölgede belirgin teğet olasılığı yoksa: arkalık tahtasının alt bölümü sırtlığa karşı düşey olarak bastırılır; Üst bölgede belirgin teğet olasılığı yoksa: arkalık tahtasının alt bölümü düşey iken (B) eklemi koltuk referans noktasının 230 mm üzerinde sabitlenir. Bundan sonra arkalık tahtasının iki bölümü sırtlığa teğetsel olarak hafifçe bastırılır. 3 - Yapılacak Ölçmeler Kırıklar ve çatlaklar Her deneyden sonra traktör üzerindeki tüm yapı (çerçeve) elemanları, eklemler ve bağlantı destekleri, kırıklar ve çatlaklar için gözle muayene edilmeli, önemsiz aksamdaki küçük çatlaklar göz ardı edilmelidir Güvenli koruma bölgesi Her deneyden sonra koruyucu yapı muayene edilerek herhangi bir bölümünün bu Ekin madde 2.1 ve madde 2.2. de tarifi yapılmış olan güvenli koruma bölgesine girip girmediği belirlenmelidir İlaveten, devrilmeye karşı koruyucu yapı incelenerek güvenli koruma bölgesinin herhangi bir bölümünün devrilmeye karşı koruyucu yapının dışında kalıp kalmadığı belirlenmelidir. Traktör darbenin geldiği yönde ters döndüğünde güvenli koruma bölgesinin herhangi bir bölümü yatay zemin ile temas ederse, bu amaç için koruyucu yapının dışında kalmış sayılmalıdır. Yine bu amaç için lastik ve iz ayarlarının imalatçı tarafından önerilmiş olanın en azı olduğu kabul edilmelidir Azami geçici deformasyon Yandan darbe deneyi sırasında koltuk referans noktasının 900 mm üzerinde ve 150 mm ilerisindeki bir noktada azami geçici deformasyon ile kalıcı deformasyon arasındaki fark kaydedilmelidir. EK-2, madde de tarifi yapılmış olan demir çubuğun bir ucu koruyucu yapının üst kısmına iliştirilmeli, diğer ucu ise düşey standartta bir delikten geçirilmelidir. Çubuk üzerindeki sürtünme/friksiyon halkasının darbeden sonraki konumu azami geçici deformasyonu belirler Kalıcı deformasyon Son sıkıştırma deneyinden sonra koruyucu yapının kalıcı deformasyonu kaydedilmelidir. Bu amaç için deney başlamadan önce koruyucu yapının ana elemanlarının koltuğa göre konumları not edilmelidir. ŞEKİLLER EK-4