Cumhurbaşkanlığı seçimlerine doğru К ПРЕЗИДЕНТСКИМ ВЫБОРАМ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ. towards presıdentıal electıons ın azerbaıjan. hazarworld.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Cumhurbaşkanlığı seçimlerine doğru К ПРЕЗИДЕНТСКИМ ВЫБОРАМ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ. towards presıdentıal electıons ın azerbaıjan. hazarworld."

Transkript

1 HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR EYLÜL 2013 SAYI: 10 Azerbaycan da Cumhurbaşkanlığı seçimlerine doğru towards presıdentıal electıons ın azerbaıjan К ПРЕЗИДЕНТСКИМ ВЫБОРАМ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ hazarworld.com yayında

2

3 ÖNSÖZ YÖNETİM İmtiyaz Sahibi Hazar Strateji Enstitüsü Adına Haldun YAVAŞ Genel Yayın Yönetmeni Gökhan ÇAY EDİTÖR Hande Yaşar ÜNSAL Yayın Kurulu Dr. Cemil ERTEM Efgan NİFTİYEV Prof.Dr. Mesut HAKKI CAŞIN Zeynep KAPTAN haldun yavaş Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreter İLETİŞİM Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok. No:3 Kat:4 Daire Maslak, Şişli / İstanbul - TÜRKİYE Tel: Faks: Merhabalar, Hızlı ve istikrarlı büyüyen ekonomisiyle geleceğe emin adımlarla yürüyen ve dev enerji projelerine imza atmakta olan Azerbaycan, topraklarının yüzde yirmisi Ermenistan tarafından işgal edilmiş olmasına rağmen Hazar Bölgesi nin dünyaya en açık ülkesi durumunda. Dev enerji projelerine imza atan Azerbaycan ın son on yılına baktığımızda fakirlik oranının yüzde 40 lardan, yüzde 6 lara düştüğünü ve devlet bütçesinin rekor seviyelere ulaştığını gözlemlemekteyiz. Başarılı devlet adamı Aliyev e halk desteği ise yüzde 80 leri bulmakta. Bu bağlamda, Doğu ve Batı arasında güvenilir bir köprü olan Azerbaycan da yaklaşan seçimleri bu sayımızda kapak konusu olarak işledik. Hazar Bölgesi nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan Hazar Strateji Enstitüsü nün (HASEN) düzenlediği Hazar Yaz Okulu sertifika programına dergimizde geniş yer ayırdık. 10 ülkeden genç diplomatlar, araştırma görevlileri ve yöneticileri bir araya getiren Hazar Yaz Okulu nda alanında uzman isimler, özel sektör yöneticileri ve akademisyenler enerji, dış politika ve güvenlik konularını içeren geniş bir yelpazede bilgi ve tecrübelerini paylaşma fırsatı yakaladı. Son yılların en kanlı çatışmalarına sahne olan Suriye deki iç savaşın etkileri her geçen gün daha da ağırlaşıyor. Suriye ye olası bir askeri operasyon doğal gaz ve petrol fiyatlarına nasıl yansır? Olası senaryolar nelerdir? Haber analiz sayfalarımızda bu konuyu mercek altına aldık. Geçtiğimiz ay Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan aynı günlerde Hazar Bölgesi ndeydi. Cumhurbaşkanı nın Azerbaycan a, Başbakan ın ise Türkmenistan a eş zamanlı gerçekleştirdiği önemli ziyaretlerde birçok anlaşmaya imza atıldı. Bu ziyaretlerin detaylarını sizler için masaya yatırdık. Bununla beraber, iki yeni köşe yazısı bölümünü dergimizin sayfalarına arasına ekledik. HASEN Uzmanı Dr. Cemil Ertem Gelecek Notları nda Azerbaycan doğal gazını Türkiye üzerinden Avrupa ya taşıyacak Güney Gaz Koridoru projesinin bölgenin geleceğini nasıl etkileyeceğini; HASEN Uzmanı Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın ise Diplomasi Akademisi nde İsrail-Filistin barış sürecini kaleme aldı. Finans Merkezi nin kalbi Borsa İstanbul un geçirdiği değişimi ve izleyeceği yol haritasını Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Turhan Hazar World için değerlendirdi. Özbekistan ın güçlenen ekonomisine ise analiz sayfalarımızda yer verdik. Kültür-Sanat bölümünde Beni Deli Etme dizisinin başarılı oyuncusu Doğan Doğru ile keyifli bir röportaj gerçekleştirdiğimiz bu sayının Rota sayfalarında ise dağların ülkesi Kırgızistan ın başkenti Bişkek e doğru gizemli bir yolculuğa çıktık. Ekim de görüşmek dileğiyle yayın YÖNETİM YAYIN GRUBU BAŞKANI Serkan ÜNAL GRUP KOORDİNATÖRÜ Mehmet Mücahid DEMİR FİNANS KOORDİNATÖRÜ Selim KARA genel yayın yönetmeni Serdar TURAN ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ Emin GÖRGÜN EDİTÖRLER Aynur ŞENOL ALTUN Can GÜRSU Nesrin KOÇASLAN E. Melek CEVAHİROĞLU SANAT YÖNETMENİ Özkan ORAL YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ Pınar GÜVEN Ahmet ÇELİK FOTOĞRAF EDİTÖRÜ Şeref YILMAZ KATKIDA BULUNANLAR Gizem GÜZEY Güzin GÜZEY Baran KARAKUZU Özbekistan Büyükelçiliği İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti Ebulula Mardin Cad. 4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1 Akatlar-Levent / İSTANBUL Tel: (0212) Faks: (0212) BASKI Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde No: 16 Esenkent Ümraniye İSTANBUL Tel: Yayın Türü Yaygın Yerel Süreli Yayın Süresi / Dili Aylık / Türkçe İLETİŞİM info@infomag.com.tr EYLÜL 2013 SAYI 10 1

4 içindekiler KAPAK 10 KISA KISALAR 04 Hazar Denizi nde milyar dolarlık yapay ada İran-Rusya nükleer işbirliği devam edecek Türkmenistan Türkiye ye elektrik satmak istiyor SOCAR 20 milyar dolara koşuyor Gazprom Irak a geliyor Kazakistan da yeni petrol yatağı keşfedildi Tacikistan, Afganistan a elektrik ihracatını artırdı New York da Hazar Zirvesi AJANDA 06 Bakü, Uluslararası Enerji Forumu na ev sahipliği yapıyor Türkiye enerji ticaretinde bölgesel merkez oluyor Lojistikte son gelişmeler ve yeni perspektifler Azerbaycan da Cumhurbaşkanlığı seçimlerine doğru Seçimlere kısa bir süre kala Azerbaycan, uluslararası siyasetin, ekonominin, diplomasinin ilgi odağı oldu. Ekonomi politikası ve enerji stratejisiyle uluslararası toplumun güvenini kazanmayı başaran Azerbaycan, bağımsız bir ülke olarak son 10 yıl içinde büyük mesafeler kat etti. İşte Azerbaycan ın dünü ve bugünü hakkında merak edilenler HABER ANALİZ 08 Suriye ye Askeri Operasyonun Petrol Fiyatlarına Etkileri Suriye deki iç savaş kronikleşerek tüm bölgeyi etkileme potansiyeline sahip bir soruna dönüşmüş durumda. 2

5 RÖPORTAJ 18 Finans Merkezi nin Kalbi İstanbul Finans Merkezi olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. Finans Merkezi nin kalbi Borsa İstanbul un geçirdiği değişimi ve yol haritasını Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Turhan değerlendirdi. 22 GELECEK NOTLARI Güney Gaz Koridoru Bölgenin Geleceğini Belirleyecek Enerji, Orta Doğu ve Hazar coğrafyası için hem bir zenginlik hem de siyasi çatışma potansiyeli olmaya devam ediyor. ANALİZ 26 HAZAR YAZ OKULU 10 ÜLKEYİ BİR ARAYA GETİRDİ Hazar Bölgesi nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), eğitim çalışmaları kapsamında, bir ilke imza attı. ANALİZ 37 DEVLETİN ZİRVESİ HAZAR DAYDI Hazar Bölgesi art arda önemli toplantı ve ziyaretlere ev sahipliği yaptı. Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Erdoğan aynı anda bölgedeydi. ANALİZ Özbekistan Cumhuriyeti nin ekonomik durumu İslam Karimov, son yıllarda ülkesini dünyaya açarak yabancı yatırımlar çekmeyi ve ihracatı artırarak ülke refahını yükseltmeyi amaçlıyor. DİPLOMASİ AKADEMİSİ İSRAİL-FİLİSTİN BARIŞ SÜRECİ: ORTA DOĞU UFUKLARINDA YENİ UMUTLAR VE RİSKLER İsrail - Filistin barış süreci, Obama nın Orta Doğu da üstlendiği rol ile daha sağlam adımlarla yürütülüyor. Filistin in resmi olarak tanınması ile sürecin önemli bir mesafe kaydederek bölgedeki gerilimin azaltılması bekleniyor. KÜLTÜR SANAT 54 oyunculukta er meydanı tiyatro sahnesidir Türk televizyonlarında yepyeni bir dizi daha izleyiciyle buluştu. Yönetmenliğini Gökten 3 Elma Düştü ve Can gibi başarılı yapımlarla tanınan Raşit Çelikezer in üstlendiği, senaryosunu ise Çetin Osman Büyükakın ın yazdığı Beni Deli Etme Ankara da geçen ilk günlük komedi dizisi. KÜLTÜR SANAT 58 Son dönemde yayınlanan kitaplar, gösterime giren filmler ve bölgedeki sanatsal faaliyetlerden Hazar World okuyucuları için seçtiklerimiz. ROTA 60 Dağların Ülkesinin Başkenti: BİŞKEK Türkiye ye, coğrafi olarak biraz uzak olsa da kültürel olarak tam tersine oldukça yakın bir başkent olan Bişkek, efsanevi Issık Göl e sadece üç saat uzaklıkta... EYLÜL 2013 SAYI 10 3

6 KISA KISALAR İRAN-RUSYA NÜKLEER İŞBİRLİĞİ DEVAM EDECEK HAZAR DENİZİ NDE MİLYAR DOLARLIK YAPAY ADA Kazakistan karasularında bulunan, Kaşagan sahasında üretim için oluşturulan yapay adanın maliyeti 50 milyar dolar. Petrolü taşıma konusunda ise Ruslar şirketler ön plana çıkyor. Son 30 yılda bulunan en büyük rezerv olan Kaşagan dan petrol çıkarılmaya bu sene içinde başlanacak. Kaşagan dan petrol çıkarılması için Hazar Denizi ne kurulan yapay adanın maliyeti ise öngörülenin 5 kat fazlasına, 50 milyar dolara ulaştı. Günde 1 milyon varil petrolün çıkacağı Kaşagan petrol havzası bu üretimle dünya günlük petrol üretiminin yüzde 1 inden fazlasını tek başına karşılamaya hazırlanıyor. Diğer bir taraftan havzadan çıkarılacak petrolün nasıl taşınacağı konusundaki yarış da devam ediyor. Reuters ın haberine göre Eni şirketinin Exxon Mobil, Shell ve Total gibi devlerle oluşturduğu konsorsiyumun yürüttüğü projede boru hattı için Rusların favori olduğu bildirildi. Rus şirket Transneft, dev projeyi yürüten konsorsiyumun günde 5 milyon ton petrol taşınmasını istediklerini, Transneft olarak bunu olumlu karşıladıklarını bildirdi. İran ve Rusya, nükleer güç alanında ortaklığını sürdürecek. Moskova ile Tahran yönetimlerinin, yeni bir nükleer tesis anlaşması için yakın zamanda bir araya gelecekleri belirtildi. İran, ABD ve müttefikleri tarafından ağır yaptırımlara maruz kalmasına neden olan nükleer programına Rusya nın desteğiyle devam ediyor. İran Dışişleri Bakanı Ali Ekber Salihi, Rusya ile İran ın yakında yeni bir nükleer tesis anlaşması imzalayacağını açıkladı. Salihi, İran ın nükleer programının barışçıl olduğunu ve enerji gereksinimini karşılamak üzerine yapılandırıldığını söyledi. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin in, Şanghay İşbirliği Örgütü toplantıları çerçevesinde 13 Eylül de Kırgızistan ın başkenti Bişkek te görüşmesi planlanıyor. TÜRKMENİSTAN, TÜRKİYE YE ELEKTRİK SATMAK İSTİYOR Türkmenistan ın Türkiye ye İran üzerinden elektrik satmayı amaçladığı açıklandı. İran gazetesi Donya-e-eqtesad News in haberine göre, Türkmenistan 2020 yılına kadar bölgede en çok elektrik ihraç eden ülke konumuna gelmeyi hedefliyor ve bunun için özel bir Türk şirketi ile imzalar atıldı. İran ın Türkmenistan dan elektrik ithal ettiğini hatırlatan gazete, İran ın kendi üzerinden geçecek elektrik hatları için tedarikçi ülkeden ödeme alacağı belirtiyor. Tahran Ticaret Odası Temsilcisi Muhammed Pars ise konu ile ilgili açıklamasında; İran ın, Türkmenistan ın elektrik ithalatı karşılığında bu ülkeye teknik ve mühendislik hizmetleri verdiğini kaydederek, İran ın sadece transite bağlı kalmayacağını, aynı zamanda özel sektörün de elektrik ihracatını artırabileceğini söyledi. 4

7 GAZPROM IRAK A GELİYOR Önde gelen Rus petrol ve doğal gaz şirketleri Irak taki varlığını genişletiyor. Lukoil ve Başneft ten sonra Gazprom Neft de projeye katılıyor. Bu yılın sonuna kadar şirket, hidrokarbon yatağı Badra da çalışmalara başlamış olacak. SOCAR 20 MİLYAR DOLARA KOŞUYOR Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ile beraber Türkiye de yürüttüğü yatırımların tutarı 17 milyar dolara ulaşan PETKİM, hızla 20 milyar dolara doğru gidiyor. SOCAR Türkiye CEO su ve PETKİM Yönetim Kurulu Üyesi Kenan Yavuz, SOCAR grubunun yatırımlarını Kaya Termal Otel de verilen iftar yemeğinde paylaştı. Yatırımları sinevizyon eşliğinde tanıtan Yavuz, PETKİM i devraldıktan sonra PET- KİM yarımadasını petrokimya, rafineri, enerji, lojistik ve dağıtım entegrasyonuna dayalı Türkiye nin en önemli üretim üssü haline getirebilmek için yatırımlara başladıklarına dikkat çekti. Yatırımlarını 2018 ve 2023 vizyonu ve daha sonra da 2030 vizyonu olmak üzere üç aşamalı olarak gerçekleştireceklerini söyleyen Yavuz, yatırımlarının en önemli boyutunu STAR Rafinerisi nin oluşturduğunu belirtti. STAR Rafinerisi yatırımı için taksimetrenin 20 Mayıs 2013 te çalışmaya başladığını, 51 ayın sonunda yatırımın tamamlanmış olacağını söyleyen Yavuz, rafineri altyapısı için şu ana kadar 250 milyon dolar fiilen harcama yaptıklarını ve bu harcamanın tamamını öz kaynaklarından karşıladıklarını söyledi. Petrol üreten dünya devleri, riskli çalışma koşullarına rağmen Irak ta gerçekleştirilen petrol ve doğal gaz projelerine aktif şekilde katılıyor. Rus şirketleri bu konuda ölçülü ve dikkatli davranıyor. Rusya Petrol ve Doğal Gaz Üreticileri Birliği Başkanı Gennadiy Şmal, çalışmaların güvenliğinden sadece yüzde yüz emin oldukları takdirde şirketlerin aktif şekilde projelere katıldıklarını belirtiyor. Şmal, Petrol rezervleri hacmine göre Irak önde gelen ülkeler arasında yer aldığını ayrıca madencilik içinde elverişli şartarın bulunduğunun altını çiziyor. Şmal, gerek Irak, gerekse Suudi Arabistan ve Kuveyt te çalışmaların petrol şirketleri açısından bir hayli karlı olduğu ve bu yüzden burada bir çok aktif şirket bulunduğunu vurguluyor. KAZAKİSTAN DA YENİ PETROL YATAĞI KEŞFEDİLDİ Kazakistan Petrol ve Doğal Gaz Bakanı Uzakbay Karabalin, Kazmunaygaz Ulusal Petrol Şirketi tarafından başlatılan petrol arama çalışmalarının başarılı sonuç verdiğini söyledi. Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev in kabulünde konuşan Bakan Karabalin, yeni petrol yatağının Jambıl Eyaleti nde keşfedildiğini söyledi. Karabalin, Yeni petrol yatağının günlük kapasitesi yaklaşık 60 ton. Çalışmaların yapıldığı bölgede incelemeler devam ediyor şeklinde konuştu. Petrol ve doğal gaz sektörüyle ilgili olarak Nazarbayev e bilgi veren Karabalin, 2013 yılının ilk altı ayında toplam 40 milyon ton petrol ve doğal gaz kondensatının üretildiğini açıkladı. Karabalin, petrol ve doğal gaz kondensatının üretiminin bu yıl, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 oranında artış kaydettiğini de dile getirdi. Geçen yıl hükümetin teşvik sistemini değiştirdiğini ve stratejik yatırımlar tanımı getirildiğini söyleyen Yavuz, bu kanun çıktıktan sonra bir ve iki numaralı stratejik yatırım teşvik belgelerini STAR Rafinerisi nin almasının mutluluk verici olduğunu söyledi. PETKİM Konteyner Limanı nın Türkiye deki üçüncü büyük yatırımları olduğunu söyleyen Yavuz, bu yatırım için dünyanın en büyük konteyner firması ile 28 yıllık bir anlaşma yaptıklarını dile getirdi. EYLÜL 2013 SAYI 10 5

8 AJANDA New York ta Hazar Zirvesi ABD, Güney Gaz Koridoru temasıyla düzenlenecek Hazar Forumu na ev sahipliği yapacak. Türkiye nin de dahil olduğu Geniş Hazar Bölgesi ni ilgilendiren enerji ve ekonomi konularından güvenlik sorunlarına kadar birçok konu ABD nin New York kentinde ele alınacak. Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), ilki geçen yıl Aralık ayında İstanbul da düzenlenen Hazar Forumu nun ikincisini 25 Eylül 2013 tarihinde ABD nin New York kentinde düzenliyor. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov un da katılacağı etkinliğe, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu na katılan BM üye ülkelerinden üst düzey yetkililer, Hazar ve Avrupa ülkelerinin cumhurbaşkanları, başbakanları ve dışişleri bakanları katılıyor. Akademi, iş ve siyaset dünyasından önemli temsilcilerin yanı sıra forumda uluslararası örgütler, finans kurumları, düşünce kuruluşları ve üniversiteler de yüksek düzeyde temsil ediliyor. Avrupa nın Enerji Güvenliğine Katkıda Bulunan Güney Gaz Koridoru Forumun teması, Güney Gaz Koridoru olarak belirlendi yılında imzalanan anlaşmayla hayata geçirilen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP), Avrasya nın enerji tarihinde bir devrim olarak nitelendiriliyor. Hat, alternatif ve güvenli doğal gaz kaynaklarına büyük ihtiyaç duyan Avrupa pazarına Hazar enerji kaynaklarının doğrudan ulaştırılmasını amaçlıyor. Proje, Avrupa ve Türkiye nin halihazırda yüksek olan ve artmaya devam eden enerji ihtiyaçlarını karşılaması beklenen Güney Koridoru nun uygulanmasında bir dönüm noktası olarak tanımlanıyor. Avrupa nın Güvenli ve Alternatif Kaynak İhtiyacı Avrupa daki mevcut doğal gaz talebi yılda yaklaşık 500 milyar metreküp. Kıtanın doğal gaz tüketiminin yaklaşık yüzde 64 ü ithalat ile karşılanıyor ancak bu oranın 2030 yılında yüzde 80 e çıkarak yılda 650 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Bölge içi üretim azalıyor, diğer iki büyük kaynak ise istikrarsız veya tekelci bir yapıya sahip. Avrupa nın enerji güvenliğinin sağlanması için çeşitlendirilmiş ve güvenli alternatif kaynaklara ihtiyaç duyuluyor. Bu noktada Güney Gaz Koridoru bu amaca en iyi şekilde hizmet edecek bir proje. Bir Barış ve Refah Vekili Doğal gaz boru hattı projelerinin uygulanması için kaynak zengini ülkeler, işletmeci ülkeler, transit ülkeler ve alıcı ülkeler arasında çok taraflı işbirliği gerekir, bu da söz konusu bölgede yakın ilişkilerin geliştirilmesine katkıda bulunur. Bu bağlamda Güney Gaz Koridoru nun bölgede öne çıkan siyasi sorunların ve güvenlik sorunlarının aşılmasına katkıda bulunması, ekonomik kalkınma ve refah düzeyini arttırması, aynı zamanda enerjiyi bir barış ve refah vekili haline getirmesi bekleniyor. TANAP Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP), Güney Gaz Koridoru nun hayata geçirilmesinde ilk adımdır. Bu boru hattı kapsamında yaklaşık 10 milyar dolarlık yatırım yapılması planlanıyor. Şah Deniz sahasından elde edilecek Azerbaycan gazı için belirlenen ilk taşıma kapasitesi ise 16 milyar metreküp. İlk doğal gaz sevkiyatının 2019 yılının başında gerçekleştirilmesi bekleniyor. TAP Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP), TANAP ile taşınan doğal gazın Yunanistan, Arnavutluk ve İtalya üzerinden Avrupa ya ulaştırılması için Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından seçilen projedir. Güneyden Avrupa ya ulaşan 4. doğal gaz koridorunun açılmasına yönelik atılan önemli bir adımdır. ABD nin New York kentindeki Waldorf Astoria Hotel de 25 Eylül akşamı düzenlenecek forum, yerel saatle 17:00 deki resepsiyonla başlayacak. 6

9 EYLÜL 2013 Bakü, Uluslararası Enerji Forumu na ev sahipliği yapıyor 5-6 Eylül 2013 Azerbaycan-BAKÜ Kurucuları arasında Türkiye nin de bulunduğu Ekonomik İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkelerin düşünce kuruluşları 5-6 Eylül 2013 tarihlerinde Azerbaycan da buluşuyor. Başkent Bakü de gerçekleşecek olan uluslararası forumda enerji, bölgesel entegrasyon ve sosyoekonomik kalkınma konuları masaya yatırılacak. Bakü İş Merkezi nde gerçekleşecek olan forum Azerbaycan Ekonomik Kalkınma Bakanlığı çatısındaki Ekonomik Reformlar için Bilim ve Araştırma Enstitüsü tarafından organize ediliyor. Lojistikte son gelişmeler ve yeni perspektifler Eylül 2013 Kazakistan-ASTANA Kazakistan ın başkenti Astana da Eylül 2013 tarihlerinde Kazakistan dan Petrol İhracatı Lojistiği konulu bir konferans düzenleniyor. Konferansta Kazakistan hidrokarbon ihracatı, taşımacılık pazarı, yeni perspektifler ve arzı çeşitlendirmenin yararları gibi konular tartışılacak. Bununla beraber lojistik alanında mevcut ve gelecekteki rotaların belirlenmesi, ulaşım sistemlerinin operatörleri ile çalışma stratejisi, gümrükleme konusundaki açıkların tartışılması ve taşımacılık pazarında tarife oluşumuna dair net bir anlayış sağlanması hedefleniyor. Konferansa katılacak kişiler arasında Küresel Enerji Çalışmaları Merkezi Kıdemli Enerji Analisti Julian Lee, Lojistik ve Ticaret Uzmanı Vadim Turdzeladze ve Natural Monopolies Enstitüsü Demiryolu Taşımacılığı Araştırma Başkanı Vladimir Savchuk bulunuyor. Türkiye enerji ticaretinde bölgesel merkez oluyor Eylül 2013 İstanbul Kongre ve Fuar Merkezi İstanbul Kongre ve Fuar Merkezi Eylül 2013 tarihlerinde gerçekleştirilecek olan All Energy Turkey (AET) Kongre ve Fuarı na ev sahipliği yapıyor. Türkiye nin ilk enerji ticareti etkinliği olan All Energy Turkey Türkiye ile yakından ilgilenen uluslararası şirketler, hizmet sağlayıcıları ve ortaklarını bir araya getirecek. Enerji sektöründeki diğer etkinliklerden farklı olarak All Energy Turkey özellikle toptan satış, ticaret, satış ve pazarlama konularına yoğunlaşacak. All Energy Turkey oturumlarında Sabancı Holding Enerji Grup Başkanı Selahattin Hakman, RWE Türkiye CEO su Dr. Ralph Jäger, Deloitte Danışmanlık Teftiş Kurulu Başkanı Sibel Çetinkaya gibi sektörün önde gelen isimleri; Türkiye nin Avrupa ve Orta Doğu arasındaki köprü ve ticaret merkezi konumunu tartışacak. Ayrıca EPİAŞ ın kuruluşu, bölgesel enerji tedarikçileriyle hizmet sağlayıcıları arasındaki etkileşim, elektrik ve gaz sektörlerindeki özelleştirme süreci başlıkları da değerlendirilecek. Kongrede enerji ticaretinin operasyonel başlıkları, enerji sektöründeki yasal çerçeve, risk ve portföy yönetimi, piyasa düzenlemeleri, fiyatlar ve enerji toptan ticareti piyasasının dizayn edilmesi de gündeme getirilerek uzmanlarca tartışılacak. Türk Sanayi ve İşadamları Derneği (TÜSİAD), Enerji Ticareti Derneği (ETD), Avrupa Enerji Ticareti Federasyonu (EFET) ile Türk Petrol Platformu Derneği (PETFORM), fuar kapsamında perakende ticarette satış ve rekabet konularında çeşitli atölye çalışmaları gerçekleştirecek. Türk Enerji İstanbul Forumu 3 Eylül 2013 İstanbul, Türkiye 6. Uluslararası Sergi ve Bilimsel Konferans EYLÜL 2013 Uluslararası Enerji Türkmenistan Elektrik Enerjisi Sektörünün Gelişimine İlişkin Başlıca Trendler i Eylül 2013 Aşkabat, Türkmenistan HAZAR TAKVİMİ 1. Avrupa-Azerbaycan Yatırım Konferansı Eylül 2013 Bakü, Azerbaycan Arenası İstanbul - Mapping the Future Eylül 2013 İstanbul, Türkiye EYLÜL 2013 SAYI 10 7

10 HABER ANALİZ Suriye ye Askeri Operasyonun Petrol Fiyatlarına Etkileri Arap Baharının en kanlı, en şiddetli ve en uzun süreli çatışmalarına sahne olan Suriye deki iç savaş kronikleşerek tüm bölgeyi etkileme potansiyeline sahip bir soruna dönüşmüş durumda. Emin Emrah DANIŞ Saldırı doğrudan rejim değişikliğini amaçlamadığı için süresinin, ırak operasyonunun aksine daha kısa olması bekleniyor. Suriye ye olası bir harekâtın, Orta Doğu da yaşanan her çatışma ve savaşta olduğu gibi ilk etkisinin petrol ve doğal gaz fiyatları üzerinden olacağı kesin. Dünya petrol rezervlerinin %48,4, doğal gaz rezervlerinin ise %43 ünün yer aldığı Orta Doğu, petrol ve gaz üreticisi ülkeler kadar sınır komşularındaki jeopolitik risk ve çatışmalardan da etkileniyor. Bölgedeki gerginlikler, enerji fiyatlarında artışları da beraberinde getiriyor. Amerika nın 2003 teki işgali sonrası istikrarın tam olarak sağlanamadığı, etnik ve mezhepsel gerginliğin hala devam ettiği Irak; Kaddafi sonrası istikrarın sağlanamadığı Libya, geçtiğimiz ay yaşanan darbe sonrası durumu daha karmaşık bir hal alan Mısır; İran ın nükleer programı nedeniyle uğradığı yaptırımlar nedeniyle Hürmüz boğazına yönelik zaman zaman dile getirdiği tehditler ve Batı ile ilişkilerindeki belirsizlik, bölgedeki tansiyonun sürekli yüksek kalmasına neden olurken Suriye deki durumun uluslararası bir harekâta dönüşmesi dünya enerji kaynaklarının yarısına sahip olan bölgedeki riskleri en üst seviyeye yükseltiyor. 8

11 Operasyonun izleyeceği seyir, Esad yönetiminin yapacağı olası hamleler ve çatışmanın bölgeye yayılma riski petrol fiyatlarında yaşanacak artışı belirleyici etkenler olacak. Konuya ilişkin yaptığımız analizde iki senaryo olasılığı öne çıkıyor saat süreceği düşünülen, sınırlı bir hava harekâtının beklendiği ilk senaryoda uluslararası koalisyon tarafından önceden belirlenen hedeflerin uzaktan füze ve uçaklarla vurulması, Suriye tarafından saldırılara çok büyük boyutta cevaplar verilmeyeceği beklenmektedir. Saldırı doğrudan rejim değişikliğini amaçlamamaktadır, Suriye rejimini sivillere karşı kimyasal silah kullanımından caydırma amacıyla bir uyarı ve kritik noktaların tahrip edileceği bir saldırı olarak gerçekleşecektir. Bu senaryoda çatışma kısa süreli ve sınırlı olacağı için çevre ülkelere ve enerji piyasalarına etkisinin de sınırlı olması beklenmektedir. SINIRLI BİR operasyon beklentisi, petrol fiyatları üzerinde sınırlı bir etki yaratabilir Operasyon olasılığının artması ile birlikte operasyon öncesi brent petrolün varil fiyatının dolar aralığında hareket etmesi, operasyonun ilk günlerinde ise dolar bandına yükselerek bu bantta seyrini sürdürmesi, WTI ın varil fiyatının ise brent petrole göre daha düşük bir artış yaşaması bekleniyor. Operasyondan sonraki günlerde mevcut senaryodaki beklentiler dahilinde Suriye deki gerginlik şu anki durumunu korumakla birlikte uluslararası koalisyonun saldırılarını durdurması, Esad rejimi üzerindeki baskının artması, ülke içindeki çatışmaların 3 muhalifler üzerinden destekle 1 sürdürülmesi olası görünmektedir. Bu durumda petrol fiyatlarının kısa vadede brentte tekrar dolar seviyelerine inmesi bekleniyor. Olumsuz senaryoda ise Esad rejiminin Hizbullah ve İran ın da desteği ile çatışmayı Lübnan, Irak, Türkiye ve İsrail üzerine yayarak bölgeselleştirmesi ve çatışmanın beklenenden uzun süreli olma olasılığı söz konusu. Bu durumda çatışmanın komşular ve önemli petrol üreticisi ülkelere doğrudan ve dolaylı olarak yayılma olasılığı ile bölgedeki petrol üretimini etkileyeceği için petrol fiyatlarında ciddi fiyat artışlarına neden olması beklenebilir. 1. Francois Hollande, Paris teki Elysee Sarayı nda Suriye Ulusal Konseyi (SUK) Başkanı Ahmet el Carba ile görüştü. 2. BM görevlileri bölgede incelemelerde bulunuyor. 3. Suriyeli mülteciler komşu ülkelerin sınır kapıları önünde kuyruklar oluşturmaya devam ediyor. Suriye ye olası askeri operasyonun uzaması ve bölgeye yayılma riski durumunda ise petrol fiyatlarının ilk önce dolar bandında seyretmesi, gelişmelerin seyrine göre 130 doların üzerine çıkması ve üçüncü aşama olarak görülen en kötü durumda ise bandında hareket etmesi bekleniyor. Bu fiyat seviyelerinin ise kısa ve orta vadede ılımlı senaryoda olduğu gibi brentte tekrar dolar seviyelerinde seyretmesi öngörülüyor. İçinde bulunduğumuz durumda ılımlı senaryonun gerçekleşmesi güçlü bir olasılık olarak öne çıkıyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 9

12 KAPAK 10

13 Azerbaycan da Cumhurbaşkanlığı seçimlerine doğru: Son 10 yıldaki büyük değişim Seçimlere kısa bir süre kala Azerbaycan, uluslararası siyasetin, ekonominin, diplomasinin ilgi odağı oldu. Ekonomi politikası ve enerji stratejisiyle uluslararası toplumun güvenini kazanmayı başaran Azerbaycan, bağımsız bir ülke olarak son 10 yıl içinde büyük mesafeler kat etti. İşte Azerbaycan ın dünü ve bugünü hakkında merak edilenler MERVE DAMCI EYLÜL 2013 SAYI 10 11

14 KAPAK 1 Türkiye halkı Bir millet, iki devlet sözünü çok iyi bilir. Zira merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev in bu güzel deyimi, dünden bugüne birbirine kenetlenmiş bu iki kardeş devletin yıllar süren işbirliklerinde kendini bulmuştur. Haydar Aliyev i andığımızda aklımıza nasıl yeni bağımsız devlet kurulması, istiklalin çok güç şartlarda korunması, istikrar ve demokrasi kavramları geliyorsa, İlham Aliyev in devlet adamlığı niteliklerini tanımlarken de kalkınma ve büyüme kelimelerini rahatlıkla yan yana kullanabiliriz. Dikkat çekici gelişimi ve büyümesi sırasında Türkiye de her zaman Azerbaycan ın en büyük destekçilerinden biri oldu. Karşılıklı gönül ilişkilerinin özellikle son on yılda çeşitli alanlardaki somut projelerle güçlendirilmesinin doğal sonucu ise bugün Türkiye nin en büyük doğrudan yabancı yatırımcısı konumunda kardeş Azerbaycan ın olmasıdır. Son 10 yılda neler değişti? Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in 10 yıllık AZERBAYCAN DA BAĞIMSIZLIK İLANI SONRASINDAKİ YEDİNCİ CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ 9 EKİM DE YAPILACAK. iktidarı döneminde hem ekonomik hem de politik anlamda önemli değişimler yaşandı. Aliyev in yönetimindeki son on yıl içinde Azerbaycan ekonomisini üç katına çıkardı. Böylece gayrı safi milli hasıla 3 kat artmış oldu. Yoksulluk sınırında yaşayanların oranı %44 den %4 e indi. Tarım üretimi 3,3; vatandaşların para gelirleri 6,5 kat arttı. Manat dünyanın en iyi değerli 5 para biriminden birine çevrildi. Bütün bunların dünyanın gelişmekte olan ekonomileri arasında nadir yaşanan, emsalsiz bir deneyim olduğunu söylemek çok da yanlış olmaz. Bu resme bakıldığında yapılan reformların sosyal yönlü olduğu dikkat çekiyor. Aliyev tarafından yürütülen politikaların merkezinde insan faktörünün ön planda olmasının ülkedeki gelişimi pozitif anlamda etkilediği apaçık ortada. Azerbaycan ın bölgedeki ekonomik rolü ise her geçen gün biraz daha artıyor. Yürütülen ekonomi politikaları ve enerji stratejisi dünyanın ilgisini çektiği gibi bugün Hazar Bölgesi nin parlayan yıldızı haline gelen Azerbaycan, uluslararası ilişkilerinde de 12

15 3 dünyanın güvenini kazanmış olan devletlerden biri olduğunu ortaya koyuyor. Yatırım ortamının her geçen gün iyileştirilmesi sayesinde ülkenin dünyadaki itibarı tüm açılardan yükselmiş ve zaman içinde borç alan ülkeden borç veren ülkeye dönüşerek Azerbaycan bağımsız ekonomik imkanlara sahip oldu. Eğitime ayrılan harcamalar 4,5; dış ticaret cirosu 6,6; sanayi üretimi 3 kat artırılmış, enflasyon tek haneli rakama indirilmiş; bunun yanı sıra altın, gümüş ve bakır üretimine başlandı. Azerbaycan Türkiye dostluğunun Avrasya da yeni enerji koridoruna çevrilmesi Azerbaycan, geride bıraktığımız yıllarda görülmemiş bir büyüme ve gelişmeye imza atmıştır. Rusya dan doğal gaz ithalatı durdurulmuş ve Kuzey komşusuna doğal gaz ihracatına başlandı. Petrolden 78 milyar dolar gelir elde edilirken, doğal gaz hasılatı 5,6 kat artmıştır. Azerbaycan ın tüm petrol ve gaz boru hatlarını işleten, şu anda 2 1. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve merhum babası Haydar Aliyev. 2. Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir yapılıyor. 3. Aliyev, Ekim 2003 ten bu yana Cumhurbaşkanlığı görevini yürütüyor. Gürcistan ın petrol ve doğal gaz satışı piyasasında lider duruma gelen Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Türkiye nin en büyük yabancı yatırımcısı durumuna gelmiştir. Azerbaycan doğal gazını Avrupa ya taşıyacak Şah Deniz-2 projesi için çok önemli bir anlaşma, 25 Ekim 2011 tarihinde Türkiye ile Azerbaycan arasında İzmir de imzalandı. Aynı gün İzmir in Aliağa yarımadasındaki petrol ürünleri tesislerine 5 milyar dolarlık yeni Azerbaycan sermayesi geldi. İzmir deki konuşmasında Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Bugün Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerde tarihi bir gündür diyerek günün önemine vurgu yaptı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ise 5 milyar dolarlık Azerbaycan yatırımının Türkiye nin cari açığının kapatılması noktasında büyük önem arz ettiğine dikkati çekti. Azerbaycan dan gaz alımını ve üçüncü ülkelere naklini öngören bu hükümetlerarası anlaşma, Türkiye nin Azerbaycan la ilişkilerindeki farklılığı ortaya koydu. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ayrıca, Azerbaycan doğal gazının Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden Adriyatik Denizi ne, oradan İtalya nın güneyine, İtalya dan da diğer Avrupa ülkelerine ulaştıracak olan Trans Adriyatik Do- EYLÜL 2013 SAYI 10 13

16 KAPAK 1 ğal Gaz Boru Hattı (TAP) projesine yüzde 20 hisse ile ortak olacaklarını açıkladı. Türkiye ile Azerbaycan ın enerji alanındaki dev işbirliği olan Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi nin (TA- NAP) resmi imzaları Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in şahitliğinde 28 Haziran 2012 tarihinde İstanbul daki Dolmabahçe Sarayı nda atıldı. Enerjinin İpek Yolu olarak adlandırılan TANAP projesinin 7 milyar dolarlık yatırımla altı yılda hayata geçirilmesi öngörülüyor. TAP VE TANAP ın Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından seçilmesiyle Güney Gaz Koridoru nun artık Avrupa da doğal gaz denkleminin içine girmeye başladığını söyleyebiliriz. İzmir in Aliağa yarımadasına yapılan liman yatırımları da eklendiğinde 2018 yılına kadar Azerbaycan ın Türkiye deki yatırım miktarının toplam 17 milyar dolara ulaşması beklenmektedir ki, bu da Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ülkeye yapılmış yabancı yatırımlar alanında Azerbaycan ın ENERJİ POLİTİKALARI VE SON ZAMANLARDA ORTAYA ÇIKAN ENERJİ PROJELERİ ÜLKENİN GELECEKTE ÇOK DAHA FAZLA PARLAYACAĞINI GÖSTERİYOR. ilk sıradaki pozisyonunun garanti altına alınması demektir. Küreselleşen dünyada sürekli artmakta olan enerji talebi, tüm ülkelerin hem ekonomik hem de stratejik politikalarını şekillendiriyor. İşte bu konjonktürde projelendirilen Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattı da, hayal olmasına rağmen gerçek oldu. Proje kapsamında, Bakü den başlayıp, Ceyhan da son bulacak bir boru hattı ile başta Azerbaycan petrolü olmak üzere bölgede üretilecek petroller Ceyhan a taşınıyor ve buradan da tankerlerle dünya pazarlarına güvenli biçimde ulaştırılıyor. Ulaşım ve iletişim projeleri Azerbaycan ve Türkiye arasındaki diğer önemli projelere bakacak olursak; Bakü Tiflis Kars demir yolu, nam-ı diğer Demir İpek Yolu sorunsuz bir şekilde devam ediyor. Gürcistan daki demir yolunun yapımı için Azerbaycan dan 800 milyon dolarlık kredi sağlanmıştır. Demir yolu hattı Azerbaycan ın başkenti Bakü den, 14

17 Aliyev, 2008 yılındaki seçimleri yüzde 85 lik bir oranla kazandı. 2. Azerbaycan halkı 2008 yılında Aliyev in cumhurbaşkanı seçilmesini kutlarken. 3. Oy kullanan Azerbaycan vatandaşları. bu yıl ilk kez uzaya kendi uydusunu göndermiştir. Gürcistan ın Tiflis ve Ahılkelek şehirlerinden geçerek Türkiye nin Kars şehrine gidecek. Projenin bu kadar önemli olmasının nedeni ise İstanbul Boğazı nda sürdürülen Marmaray Projesi nin de tamamlanmasına paralel olarak, çalışmalar sonuçlandığında Avrupa dan Çin e demir yoluyla kesintisiz yük taşınmasının mümkün hale gelecek olması Böylece Avrupa ile Orta Asya arasındaki yük taşımalarının tamamının demir yoluna kaydırılması planlanıyor. Enerji alanında elde ettiği başarıların yanı sıra petrol dışı sanayinin yaratılması konusunda atılan en önemli adımlardan biri olarak başkent Bakü de yapılan Balahanı Sanayi Parkı nı örnek olarak gösterebiliriz. Girişimciliğin desteklenerek, modern teknolojilere dayanan sanayi tesislerinin yapılmasını amaçlayan park projesiyle Azerbaycan halkının üretim alanındaki istihdamının artırılması öngörülmüştür. Bunun yanı sıra ülkede iki yeni petrol dışı sektör yaratılıp geliştirilmektedir. Bunlardan biri turizm diğeri de bilgi ve iletişim teknolojileridir. Bu bağlamda Azerbaycan Aliyev iktidarında ulaşım sektörüne yapılan yatırımlar da oldukça dikkat çekicidir. Son 10 yılda ulaşım sektörüne yaklaşık 14 milyar dolarlık yatırım yapılmıştır. Ulaşımda üretim hacmi 5 kat artırılmıştır. Bu kapsamda Bakü Elet Qazax Gürcistan; Elet Astara İran ve Bakü Guba Rusya sınır yolu yeniden yapılmıştır. Uluslararası havalimanlarının sayısı 6 ya yükseltilmiştir. Demir yolu taşımacılığından elde edilen gelir ise 2 kat artırılmıştır. Azerbaycan sandığa gidiyor Azerbaycan da bağımsızlık ilanı sonrasında yapılan yedinci Cumhurbaşkanlığı seçimleri için geri sayım başladı. Azerbaycan Merkezi Seçim Komisyonu (Merkezi Seçki Komissiyası), seçimlerin 9 Ekim 2013 Çarşamba günü yapılacağını ilan etmişti. İktidardaki Yeni Azerbaycan Partisi Cumhurbaşkanı İlham Aliyev i partinin tek adayı olarak göstereceğini açıklamıştı. Ekim 2003 ten bu yana Cumhurbaşkanlığı görevini yürüten ve adaylığını koyduğu seçimlerde oyların büyük bir çoğunluğunu alarak seçilen İlham Aliyev, bu seçimlerin de en güçlü adayı olarak görünüyor. Kamuoyu araştırmaları nüfusun %80 den ALİYEV TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN POLİTİKALARIN MERKEZİNDE İNSAN FAKTÖRÜNÜN ÖN PLANDA OLMASININ ÜLKEDEKİ GELİŞİMİ POZİTİF ANLAMDA ETKİLEDİĞİ APAÇIK ORTADADIR. EYLÜL 2013 SAYI 10 15

18 KAPAK genelinin istikrarı açısından büyük önem taşıyor. Enerji politikaları ve son zamanlarda ortaya çıkan enerji projeleri ülkenin gelecekte yıldızının çok daha fazla parlayacağını gösteriyor. Bağımsızlık sonrası dönemde yaşanan iç sorunlar ve Ermenistan ın işgal ettiği toprakları boşaltmamış olmasının yarattığı sıkıntılar ise Azerbaycan ın önündeki meseleler olarak hala çözüm bekliyor. Seçim süreci Peki kimler Cumhurbaşkanlığına adaylığını koyabiliyor? Bunun için en az 10 yıldır Azerbaycan da ikamet edilmesi, çifte vatandaşlığa sahip olunmaması, ağır bir suç işlenmemesi, üniversite mezunu ve 35 yaşın üzerinde Azerbaycan vatandaşı olunması şartı aranıyor. Bağımsız bireylerin de adaylığını koyabileceği seçimlere resmi aday gösterme süreci, seçimlerin resmi olarak ilan edilmesiyle başlayan 20 günlük süreyi kapsıyor. 1. İlham Aliyev, bu seçimlerin de en güçlü adayı olarak görünüyor. 2. Azerbaycan halkının büyük çoğunluğu Aliyev e destek veriyor. 3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve eşi Mehriban Aliyeva sandık başında. fazlasının Aliyev i desteklediğini göstermektedir. Şimdiye kadar Cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmak için 18 aday başvuruda bulunmuştur. Adaylığın Merkezi Seçim Komisyonu nda tescili için başvuru dilekçesinin sunulmasından sonraki birkaç gün içinde adaya seçmenlerce verilen belli miktarda destek imzasının da başvuru dilekçesine eklenmesi gerek. Azerbaycan ın siyasi ortamı, Kafkasya nın Uluslararası diplomasi Azerbaycan ın Rusya ve diğer ülkelerde olan işbirliği şüphesiz yeni dönemde de farklı paylaşımları doğurabilir. Geçen senedeki seçimleri kazandıktan sonra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Güney Kafkasya ya yaptığı ilk ziyareti, Azerbaycan ın başkenti Bakü ye gerçekleştirmişti. Siyaset uzmanları, Putin in 6 bakanıyla gerçekleştirdiği bu ziyareti, Rusya nın Azerbaycan a verdiği stratejik önemin işareti olarak yorumluyor. 16

19 17

20 RÖPORTAJ 18

21 Finans Merkezi nin Kalbi İstanbul, Finans Merkezi olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. Finans Merkezi nin kalbi Borsa İstanbul un geçirdiği değişimi ve yol haritasını Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Turhan Hazar World için değerlendirdi. CAN GÜRSU stanbul Menkul Kıymetler Borsası geçirdiği yapılanma süreçlerinin ardından Borsa İstanbul adını alarak bu yapılanmayı tamamladı. Bir şirket gibi yönetilmeye başlayan, Türkiye nin Altın ve Enerji Borsası gibi yapılarını tek çatı altında birleştirmeyi planlayan Borsa İstanbul, yaptığı uluslararası işbirlikleri ile de adından söz ettireceğe benziyor. Sürecin mimarlarından İbrahim Turhan, sürecin detaylarını Hazar World e anlattı. Sermaye piyasaları için hem yasal hem de teknolojik bir dönüşüm süreci başladı. Bu süreci anlatır mısınız? Her şeyden önce Sermaye Piyasası Kanunu değişti. Biz de Borsa İstanbul olarak görüşlerimizi aktarmaya çalıştık kanun için. Türkiye yi taşımak istediğimiz platforma zemin teşkil edecek hukuki altyapının oluşması için çalışmalarımızı sürdürdük. Geçen yıl 20 Aralık ta Sermaye Piyasası Kanunu yürürlülüğe girdi. Bankacılık sektöründe belli bir yere geldik ama Türkiye yi daha ileriye taşımak için bu seviye yeterli olmayacaktır. Türkiye önümüzdeki dönemlerde daha da büyüyecektir. Türkiye nin potansiyel büyüme hızı yüzde 5 civarında ve önümüzdeki 10 yılda gerçekleşecek yüzde 5 lik büyüme milli gelirin iki katından fazla artması anlamına gelir. Koyduğumuz 2 Türkiye nin elektrik piyasası son 10 yılda kapasitesini iki kattan fazla artırdı. Şu anda Avrupa nın en büyük üçüncü pazarı. trilyon dolarlık milli gelir hedefine çok rahatlıkla ulaşabilecek potansiyelimiz var. Yapmamız gerekeni yaparak Türkiye yi dünyanın birinci ligine, küresel lider, bölgesel aktör pozisyonuna taşıyacağız. Bu noktada sermaye piyasaları devreye giriyor. Şirketlerimizin ihtiyaç duyduğu büyümeyi sağlayacak motor sermaye piyasaları ve o motorun benzini de borsadır. Borsa için bu dönemde hem hukuksal altyapı anlamında hem teknolojik olarak önemli aşamalar kaydedildi. Bu adımlar sonucunda nasıl sonuçlar elde edilmeye başlandı? Bu aşamaları üç alana ayırmamız gerekir. Birinci alan yasal altyapı çalışmaları. Her şeyden önce Sermaye Piyasa Kanunu nun değişmesi oldukça önemliydi. Biz buna katkı vermek için elimizden geleni yaptık. Bu anlamda Türkiye yi taşımak istediğimiz platforma yönelik çalışmalarımızı sürdürdük, bu çalışmalar oldukça uzun bir zaman aldı. Sonucunda 30 Aralık 2012 de Sermaye Piyasası Kanunu Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girdi. İkinci aşama ise Borsa İstanbul ile ilgili düzenlemelerin yapılmasıydı. Kurumsal yapının yeni dönemin ihtiyaçlarına uygun şekilde değiştirilmesi ile devam ettik ve bu da Borsa İstanbul un kurulmasıyla oluştu. İMKB ile İstanbul Altın Borsası birleştirilip anonim şir- EYLÜL 2013 SAYI 10 19

22 RÖPORTAJ ket haline getirildi. Daha sonra da buna İzmir Vadeli Opsiyon ve İşlem Borsası da eklendi. Şu anda bu üç kurumun bir araya gelmesiyle oluşmuş bir yapımız var. Bu değişim ve dönüşüm ile amacımız daha evvel kooperatif olarak kurulmuş olan bir yapıyı anonim şirkete çevirmek, aynı zamanda kamu kurumu statüsünde değerlendirilen Altın Borsası kuruluşlarını ve çeşitli paydaşları olan İzmir Vadeli Opsiyon Borsası nı bir araya getirerek farklı bir kurumsal mimari kurmaktı. 1 Altyapı çalışmalarının üçüncü aşaması da belli bir stratejik plan çerçevesinde bir değişimi yaşarken stratejik hamleler yaparak kurumunuzu getirmek istediğiniz yere doğru ilerletmeye devam etmekti. Bahsettiğim perspektif, Türkiye için bir fırsat penceresinin açılmasını sağladı. Borsa İstanbul ve Nasdaq önemli bir iş birliğine imza attı. Nasdaq ın seçilmesinde kriterler nelerdi? Anlaşmanın hisse bazında olacağını biliyoruz, ne kadarlık bir hisse verilmesi söz konusu? 2 Anlaşma henüz sonuçlanmadığı için ayrıntı vermem doğru olmaz. Ama şunu söyleyebilirim ki konuştuğumuz çerçeve bir hazırlık, bir azınlık hissedarlığı çerçevesinde. Nasdaq, Borsa İstanbul un azınlık hissedarı olacak. Biz başka ortaklarda almak istiyoruz. Nasdaq ile yaptığımız stratejik ortaklık anlaşması temelinde know how transferini içeriyor. Ama bu basitçe gelişmiş bir teknolojiyi satın alıp uygulamaktan ibaret değil. Şunu söyleyebilirim ki alacağımız teknoloji şu anda dünyanın en iyi teknolojilerinden birisi ve son derece güvenli bir biçimde Türkiye sermaye piyasalarımızın ve Borsa İstanbul un yakın gelecekteki tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek kapasitede bir teknoloji. Biz bu teknolojiye sadece sahip olmuyoruz, bununla ilgili derin bir bilgiye de kavuşuyoruz, onun gerçek manada sahibi oluyoruz. Bununla ilgili sadece teknoloji kullanımı değil, teknolojinin uygulanmasına ilişkin know how ı da Nasdaq bize aktarmayı taahhüt ediyor. Bunun neticesinde iki yıl içerisinde birinci ve ikinci düzey teknik destek tamamen Borsa İstanbul un teknik ekipleri tarafından sağlanabilir hale gelecek. Bu çok önemli bir şey. Bu, teknolojide dışarıya bağımlı olmaktan kurtulmak anlamına geliyor Amerikan devi Nasdaq, Borsa İstanbul un yeni ortağı oldu. Anlaşmayı Nasdaq OMX grubu ünlü Times Meydanı ndan duyurdu. 2. Child & Youth Finance International, gençleri finans alanında bilinçlendirmeyi hedefliyor. 3. Child & Youth Finance International tarafından düzenlenen 2. CYFI Zirvesi, Borsa İstanbul ana sponsorluğunda gerçekleştirildi. 4. Euromoney Avrasya Forumu, 18 Haziran da İstanbul da ilk kez gerçekleştirildi. 5. Dünya Elmas Borsaları Federasyonu (WFDB) Başkanlar Toplantısı Borsa İstanbul daydı. Ayrıca Nasdaq, Frankfurt ve Londra da kendi sahip olduğu veri iletim merkezlerinden istifade etmemizi sağlayacak bir çerçeveyi bize sunuyor. Bizim ürünlerimizin Nasdaq ın dağıtım kanallarından pazarlamasının ve satışının yapılması, onların ürünlerinin gerekirse burada satışının yapılmasına imkan tanıyacak bir çerçeve de yine bu stratejik ortaklık anlaşmasının kapsamı içerisinde yer alıyor. Ayrıca Singapur kendi bölgesinde, Dubai de kendi bölgesinde Nasdaq ın teknolojik ortağıdır. Bu anlaşma bölgesel merkezler ile çok rahat şekilde entegrasyon sağlamanın kapısını açıyor. Birlikte ortak iş ve ürün geliştirmekten finansal bir küresel ağın parçası olmaya kadar farklı açılımları olan çok geniş kapsamlı bir ortaklık anlaşması. Enerji Borsası da bu kapsamda kuruluyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

23 3 5 kattan fazla artırdı. Şu anda Avrupa nın en büyük üçüncü pazarı. Önümüzdeki dönemde de ekonomik büyüme ve elektrik tüketimi arasındaki ilişkiye baktığınız zaman potansiyelin ne kadar büyük olduğu görüyorsunuz. Tabii aynı zamanda bizim yapmak istediğimiz yakın bölgede de önce elektrikte daha sonra doğal gaz, petrol, kömür ve karbondioksit emisyonu gibi diğer enerji ürünlerinde İstanbul u bölgesel bir merkez haline getirmek. Yakın bölgesinde elektriğin fiyatının oluştuğu, enerjinin alınıp satıldığı yerin Borsa İstanbul olmasını hedefliyoruz. Bunun bölgemizin istikrarına, refahına ve kalkınmasına da önemli katkı sağlayacağını düşünüyorum. Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu ve Enerji Bakanlığı ile yakın işbirliği içinde çalışıyoruz. Bu konuda uluslararası tecrübelerden de istifade ediyoruz. Ben sürecin şu ana kadar çok olumlu geliştiğini düşünüyorum ve yakın zamanda somut neticeler verecek aşamaya geldiğini görüyorum. Bu kanun ile özellikle elektrik piyasasında ciddi bir yeniden yapılandırılma süreci başladı. Bunun neticesinde 2013 yılı içinde Elektrik Piyasası İşletim Anonim Şirketi adı altında elektrik gücüne dayalı sözleşmelerin spot ticaretinin yapılacağı bir Elektrik Borsası kurulacak. Bu borsa gün öncesi ve gün içi dengeleme piyasalarını içerecek. Bu spot piyasayı tamamlayıcı bir de vadeli işlemler piyasası oluşturulacak. Borsa İstanbul EPİAŞ ın önemli pay sahiplerinden ve yönetim unsurlarından birisi olacak, tüm bu sözleşmelerin hangi şartlarda alınıp satılacağına katkıda bulunacak, aynı zamanda elektrik gücüne dayalı vadeli sözleşmelerin alınıp satılacağı platformların piyasa işleticisi olacak. Dolayısıyla biz sürecin tamamen içindeyiz diyebilirim. Biliyorsunuz, Türkiye nin elektrik piyasası son 10 yılda kapasitesini iki Bizim potansiyel büyüme hızımız yüzde 5 civarında ve önümüzdeki 10 yılda yüzde 5 LİK büyüme, milli gelirin iki katından fazla artmasi ANLAMINA GELİR yılı tamamlanmadan bu projelerin tamamlanması mümkün mü? Burada hedef olarak beklentiyi ne ile ölçüyorsunuz bahsedebilir misiniz? 2013 içinde somut netice almış olacağız. Fiyat oluşumunun şeffaf, sağlıklı, güvenilir ve öngörülebilir hale gelmesi çok önemli. Bunu sağlayabilecek unsurlardan en önemlisi piyasanın derinliğidir. Bu noktada Borsa İstanbul ile piyasanın uyumlu şekilde çalışıyor olması da çok önemli bir katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla sadece elektrik üreticileri değil, elektriği yatırım yapılmaya değer bulan herkesin katılabileceği bir piyasa oluşturmaya çalışıyoruz. Diğer enerji ürünleri de devreye girdiğinde burada ciddi bir işlem hacmi ve piyasa derinliğinin oluşacağı kanaatini taşıyorum. Bizim için önemli olan her şeyden evvel fiyat oluşumunun sağlıklı olması ve yıllardır başarıyla uyguladığımız iyi yönetişim kurallarının enerji piyasası üzerinde aynı şekilde uygulanması olacaktır. EYLÜL 2013 SAYI 10 21

24 GELECEK NOTLARI DR. CEMİL ERTEM Güney Gaz Koridoru Bölgenin Geleceğini Belirleyecek 22

25 Enerji, Orta Doğu ve Hazar coğrafyası için hem bir zenginlik hem de siyasi çatışma potansiyeli olmaya devam ediyor. Ancak bu coğrafyada şu günlerde yine çatışmaların, iç savaşa varan/varacak olan gerilimlerin öne çıktığını görüyoruz. Tabii ki enerji, bu gerilimlerin temel hareket noktalarından birisi. Orta Doğu nun, Hazar ın ve Orta Asya nın hızla değişen ekonomik şartları, ortaya çıkan kalkınma potansiyeli ve buna bağlı olarak siyasi açıdan etkin olma gücü, enerji oyunundaki güç dengesini de değiştiriyor. Şimdiye değin ortaya çıkmayan -belki de siyasi nedenlerle çıkarılamayan- enerji kaynaklarının ortaya çıkmaya başladığını ve bunların da yeni siyasi pazarlıklara neden olduğunu görüyoruz. Ancak, aynı anda, bu yeni kaynaklar ve eski kanıtlanmış kaynakların ticarileştirilmesi enerji alanında rekabet ortamı oluşturuyor ve bu da yeni bir ekonomik dinamiği ve döngüyü beraberinde getiriyor. Bu ekonomik döngü, aynı zamanda, siyasi bir yeniden yapılanma ve entegrasyon olarak da karşımıza çıkıyor. Böyle olunca Güney Gaz Koridoru gibi projeler tam da şu günlerde, ekonomik boyutlarının yanı sıra siyasi yönü ve gelecekteki siyasi etkileriyle de güçlü projeler olarak beliriyor. Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP), TANAP ile taşınan doğal gazın Yunanistan, Arnavutluk ve İtalya üzerinden Avrupa ya ulaştırılması için Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından seçilen projedir. Güneyden Avrupa ya ulaşan 4. doğal gaz koridorunun açılmasına yönelik atılan önemli bir adımdır. Örneğin Azerbaycan ve Türkiye nin Rusya ve İran a rağmen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ni (TANAP) gerçekleştirmesi yalnız bir enerji hamlesi değil; bu, siyasi bir değişimi anlatan, hem de Hazar dan Avusturya ya kadar olan bölgenin entegrasyonu için bir adım ve AB nin kendi doğusuna doğru genişlemesinin başlangıcı niteliğindedir. Ama bu başlangıç, enerjide Hazar ve Orta Doğu bölgesinde ilk önce Rusya sonra da İran dışında yeni arz merkezlerinin ortaya çıkması anlamına geldiği gibi AB de Almanya-Rusya geleneksel ittifakını da rahatsız edecek bir gelişme. Bu tespiti Hazar Raporu dergisi Yaz 2013 sayısında da yapmıştık. Ama bu tespite bazı hususları da ilave etmemiz gerekir. Bugün İsrail in ortaya çıkan ya da çıkmakta olan enerji kaynaklarını TANAP ve TAP ile Güney Gaz Koridoru vasıtasıyla değerlendirmesi yalnız İsrail için bir kazanım değil. Bu, şimdilerde darbe ile sarsılan ve kanın aktığı Mısır için de, Gazze için de ve tabii Türkiye için de önemli bir gelişme. Ancak bu, aynı zamanda, İsrail in ve bölgenin güvenliği için önemli bir adım olacak. Çünkü bu hattın alternatifi, Güney Kıbrıs, İsrail, Rusya anlaşması. Bunun AB-Türkiye, Türkiye-İsrail ve Türkiye-Yunanistan ilişkileri açısından sorunlu olduğunu söylememiz gerekir. EYLÜL 2013 SAYI 10 23

26 GELECEK NOTLARI Görüldüğü üzere, Güney Gaz Koridoru gibi bir projeye katılımın maksimum düzeyde olması, bölgedeki çok sıcak temel çatışma alanlarından en az birkaçını soğutmakta. Şunu unutmayalım; enerji geçişleri, boru hatlarının güvenliğinin birinci ve asli unsuru demokratik yönetimler ve buna bağlı siyasi istikrar. Demokratik siyasi istikrarın olmadığı bir bölgede enerji geçişini sağlayamazsınız. İstediğiniz kadar askeri ve fiziki önlem alın, uzun vadede hepsi geçersizdir ve sürdürülebilir değildir. Öte yandan, Orta Doğu ve Kuzey Afrika daki gelişmeleri göz önüne alırsak, Kafkasya bölgesindeki dondurulmuş çatışma alanlarının sıcak hale gelmesi güçlü bir ihtimaldir. Bu ihtimal karşısında yapılacak en anlamlı hamle, başta AB genişlemesi olmak üzere bölgesel entegrasyon araçlarını geliştirmektir. İşte Güney Gaz Koridoru bu anlamda güçlü bir bölgesel entegrasyon aracıdır. Hazar Raporu nda da belirttiğimiz gibi, Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye geçişinin bu şekilde sağlanması ve Azerbaycan gazının Türkiye dışındaki Avrupa pazarına doğrudan ulaşması, bize göre, yalnızca bir 1 enerji hamlesi değildir. Bu, Avrupa nın kendi doğusuna doğru genişlemesinin önemli bir adımıdır. Çok açık söyleyeyim; bu adım, Almanya dan ve Rusya dan bağımsız olarak, hatta bu iki ülkeye rağmen, AB nin 1. TAP ın ileride ulaşması beklenen kapasite yılda 20 milyar metreküp. 2. TAP ın toplam uzunluğu 870 km. 3. Bakü yakınlarındaki Sangaçal Terminali nde bulunan Hazar Enerji Merkezi sınırlarının Bakü ye kadar genişlemesi ve Türkiye nin ekonomik ve siyasi etkinliğinin bütün bu coğrafyada artması anlamına gelir. Bu cümleden olmak üzere, son aylarda başta Mısır olmak üzere, Suriye deki iç savaş ve Afganistan sorunu Orta Doğu yu, Filistin sorunundan da ayrı olarak, yeniden sıcak çatışma alanı haline getirdi. Bu sürecin geçilmesinde ve kalıcı barışın tesisinde, enerji hatları ve enerji hatlarının güvenliğinin barış ile sağlanması çok önemli bir etkendir. Bu bağlamda Güney Gaz Koridoru yalnız bir enerji projesi ve ekonomik proje değil; aynı zamanda barışın tesisinde etkili olan bir siyasi entegrasyon ve demokratik istikrar projesidir. Bu noktada şunu söylemek gerekir, Güney Gaz Koridoru gibi projeler ekonomik olarak rekabetçi bir enerji piyasası ve fiyatlama getirecektir ve Türkiye nin yakın gelecekte devreye sokacağı Enerji Borsası gibi önemli yapılanmaları da besleyecektir. Bu ekonomik ve finansal entegrasyon, aynı zamanda, yeni bir ticari ve hukuki üst yapıyı, ticari anlaşmaları ve bunun hukuki üst yapısını da önümüze getirecektir. Bu açıdan Güney Gaz Koridoru na Hazar dan Avrupa ya uzanan bu büyük coğrafyanın en önemli ekonomik ve siyasi projelerinden biri olarak bakabiliriz

27 25

28 ANALİZ HAZAR YAZ OKULU 10 ÜLKEYİ BİR ARAYA GETİRDİ 26

29 Hazar Bölgesi nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), eğitim çalışmaları kapsamında, bir ilke imza attı. Alanında uzman isimler, özel sektör yöneticileri, akademisyenlerin sunumu, genç diplomatlar, araştırma görevlileri ve yöneticilerin katılımıyla ilk kez düzenlenen Hazar Yaz Okulu sertifika programı, toplam 10 ülkeden 22 katılımcıyı ağırladı. MERVE DAMCI EYLÜL 2013 SAYI 10 27

30 ANALİZ 1 Hazar Strateji Enstitüsü (HA- SEN) tarafından ilk kez düzenlenen Hazar Yaz Okulu sertifika programı, Ağustos tarihleri arasında gerçekleşti. Hazar Yaz Okulu, 18 Ağustos ta Sheraton İstanbul Maslak Otel de verilen açılış resepsiyonuyla iş dünyası, bürokrat, gazeteci, yerli ve yabancı akademisyenleri bir araya getirdi. Resepsiyonda açılış konuşmasını gerçekleştiren HASEN Genel Sekreteri Haldun Yavaş, bu sertifika programı kapsamında katılımcıların enerji, güvenlik ve dış politika gibi birçok konuda bilgi ve tecrübelerini paylaşma fırsatı elde ettiğine değindi. HASEN Enerji ve Ekonomik Araştırmalar Direktörü Efgan Niftiyev, bu eğitim programının kaliteli insan yetiştirilmesi konusunda enstitünün attığı en iyi adımlardan biri olduğunu ve bu tür faaliyetlerin önümüzdeki dönemde daha da artacağını söyledi. 1. Hazar Yaz Okulu katılımcıları Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi nde. 2. Katılımcılar Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı nı ziyaret etti. 3. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Murat Mercan da konuşmacılar arasındaydı. 4. Hürriyet Daily News Genel Yayın Yönetmeni Murat Yetkin Türk dış politikası hakkında sunum yaptı. 10 ÜLKEDEN 22 KATILIMCI 2 Sertifika programına Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldovya, Rusya, Türkmenistan, Türkiye, Ukrayna ve ABD den genç uzmanlar, bürokratlar, araştırmacılar ve öğrenciler katıldı. Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi (SAM) ve Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı nın (TİKA) desteğiyle gerçekleştirilen Hazar Yaz Okulu sertifika programında katılımcılar, Hazar Bölgesi nde enerji, dış politika, güvenlik ve ekonomi konularında analizler yapma ve bilgi birikimlerini artırma fırsatı yakaladı. Program kapsamındaki dersler ve seminerler akademisyenler, karar vericiler ve özel sektör yöneticileri tarafından verildi. 28

31 GÜN Sertifika programının ilk gününde Türk Dış Politikası ve Çağdaş Türk Politikası konuları mercek altına alındı. Türk dış politikasının son yıllardaki değişimi, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun komşularla HAZAR YAZ OKULU NDA öncelikli olarak ENERJİ KONUSU MASAYA YATIRILARAK uzmanların konuşmacı olarak katılımı ile BÖLGE ÜLKELERİN ORTAKLAŞA GELİŞTİRDİKLERİ PROJELERE VURGU YAPILDI. sıfır sorun politikası ve Türkiye nin dış politikada attığı adımlar masaya yatırıldı. İlk oturumdaki sunumunda demokrasi ve güvenliğe değinen Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi (SAM) Başkanı Prof. Dr. Bülent Aras, iki konu arasında bir denge kurulmasına ihtiyaç duyulduğunu ifade etti. Uygulanacak bütün politikaların dünyanın her ülkesine ulaşabilirliği olması gerektiğine dikkat çeken Aras, Davutoğlu nun yeni diplomatlara sahada daha da aktif olmalarını önerdiğini hatırlattı. Katılımcılar, sunumların sonunda workshop çalışması kapsamında bilgi alışverişinde bulundu, uzmanlara merak ettikleri soruları yöneltti. İkinci oturumun konukları ise Hürriyet Daily News gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni Murat Yetkin ve Doç. Dr. Tuncay Kardaş oldu. Türk iç ve dış politikası, Arap Baharı, komşu ülkelerle ilişkiler, önümüzdeki dönemde gerçekleşecek olan yerel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri, PKK ile diyalog süreci dahil olmak üzere birçok konu geniş bir yelpazede ele alındı. Başarılı gazeteci Murat Yetkin, dokuz Türk ün hayatını kaybettiği Mavi Marmara saldırısıyla ilgili olarak sert bir tepki veren Türkiye nin haklılığına dikkat çekti. Türkiye de iç ve dış politikanın dinamiklerine değinen Doç. Dr. Tuncay Kardaş ise, uluslararası alanda atılan her adımın yurt EYLÜL 2013 SAYI 10 29

32 ANALİZ içinde de etkilerinin görülmesinin kaçınılmaz olduğunu ifade etti. 2. GÜN Hazar Strateji Enstitüsü, Hazar Yaz Okulu nun ikinci gününde SOCAR Türkiye Birinci Başkan Yardımcısı Samir Kerimli ve BP Türkiye Başkan Yardımcısı Hakan Türker i ağırladı. Bölgesel enerji dinamikleri, Şah Deniz, Güney Gaz Koridoru ve bölgedeki yatırımların geleceğinin ele alındığı seminerin ilk oturumunda Kerimli, katılımcılara Türkmenistan, Azerbaycan, Irak, İsrail ve Doğu Akdeniz deki rezervlerle ilgili detaylı bilgi verdi. Güney Kıbrıs açıklarındaki doğal gazın bölge için çok önemli bir rol oynadığını belirten Kerimli, bunun hem Türkiye ye ekonomik 1. Hazar Yaz Okulu öğrencileri TİKA da. 2. Hazar Yaz Okulu nun ikinci gününde SOCAR Türkiye Birinci Başkan Yardımcısı Samir Kerimli Güney Gaz Koridoru nun geleceğini anlattı. 3. TAP Türkiye Direktörü Cenk Pala Güney Gaz Koridoru hakkında sunum gerçekleştirdi. 4. HASEN Ekonomi ve Kalkınma Araştırmaları Merkezi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Fatih Macit Türkiye ekonomisinin son 20 yılını yorumladı. katkıları olacağını hem de Kuzey ve Güney Kıbrıs arasındaki ilişkileri daha da barışçıl hale getirebileceğini ifade etti. BP Türkiye Başkan Yardımcısı Hakan Türker ise konuşmasında bölgedeki doğal gaz rezervlerinin önemine değindi. Hazar Bölgesi nin doğal gaz alanında dünyanın en büyük üreticilerinden biri olduğunu vurgulayan Türker, Türkiye nin bu bağlamda sadece transit bir ülke olmadığını aynı zamanda iyi bir alıcı olduğunu hatırlattı. Önümüzdeki 20 yılda enerji ihtiyacının giderek artacağını söyleyen Türker, 30

33 Güney Gaz Koridoru seminerinin ikinci oturumunda TAP Türkiye Direktörü Cenk Pala ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Uluslararası Projeler Departmanı Proje Müdürü Ali Karakaya katılımcılarla buluştu. Başta TAP ve TANAP ın içinde yer aldığı, Azerbaycan doğal gazını Türkiye üzerinden Avrupa ya taşıyacak Güney Gaz Koridoru projesi, gaz fiyatları ve enerji alanında yapılan yatırımlar ve bunların geleceği masaya yatırıldı. TAP Türkiye Direktörü Cenk Pala, oturumda yaptığı konuşmada Ceyhan ı Rotterdam daki gibi bir enerji merkezine çevirmek istediklerini söyledi. Rusya ve Ukrayna da baş gösteren enerji krizine kadar, Avrupa Birliği nin Hazar ve Orta Doğu daki boru hattı projelerine önem vermediğine dikkat çeken Pala, Balkanlar ın enerji arzı ve güvenliği konusunda ise yapbozun kayıp bir parçası olduğunu söyledi. Güney Gaz Koridoru nun dünyanın en büyük projelerinden biri olduğunu, dünya enerji güvenliği konusunda ise Türkiye nin çok önemli bir konumda olduğunu belirtti. TANAP projesini tarihi bir adım olarak nitelendiren Türker, Azerbaycan ve Türkiye arasında imzalanan anlaşmaların önemine değindi. Prof. Dr. Bülent Aras SAM Başkanı Türkiye nin enerji transit hatları göz önünde bulundurulduğunda, birçok alanda geliştirmeye çalıştığı projeleri var. Fakat bu projeler yine reel politiğin, jeopolitiğin engelleriyle karşılaşıyor. Bence Türkiye nin yapması gereken, bu engellerin farkında olarak ve alternatifleri daha da çoğaltarak yeni siyasetler üretmek. Herhangi bir transit hat, herhangi bir enerji nakil hattının üzerine bütün yatırımlarını yapmak yerine ve herhangi bir ideolojik veya başka bir sebeple oraya teksif etmek yerine çeşitlendirme stratejisinin devam etmesi gerektiğini düşünüyorum. Hepimiz çok iyi biliyoruz ki Arap uyanışı olsun, Irak taki, Afganistan daki savaş olsun, Türkiye nin iyi niyetlerle yapmış olduğu enerji sektöründeki tüm hamleleri bir çırpıda sökebiliyor, yerinden edebiliyor. Bunlara da hazırlıklı olması lazım ve çeşitlendirmenin sürdürülmesi lazım. Hazar Yaz Okulu programı özellikle Orta Asya ve Kafkasya Cumhuriyetleri kardeş ülkeleri arasında, değişik branşlarda çalışan arkadaşların bir araya gelip fikir alışverişlerinde bulunması ve burada belli bir tecrübe edinmesi açısından çok önemli bir uygulama. TPAO Uluslararası Projeler Departmanı Proje Müdürü Ali Karakaya ise Türkiye nin milli petrol şirketi olan TPAO nun işleyişi, şimdiye kadar gerçekleştirilen projeler ve yatırımlara dair bilgi verdi. Güney Gaz Koridoru ve TANAP projelerinin avantajlarını anlatan Karakaya, TPAO nun 1990 ların başından itibaren Kazakistan, Azerbaycan ve Libya da aktif çalışmalar yaptığını söyledi. 3. GÜN Sertifika programının üçüncü gününde HASEN Ekonomi ve Kalkınma Araştırmaları Merkezi Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Fatih Macit Türkiye ekonomisinin son 20 yılını yorumladı larda Türkiye ekonomisinde bütçe açığının ciddi makro iktisadi sorun yarattığına değinen Dr. Fatih Macit, 2000 li yıllarda ekonomide bütçe disiplininin başarılı bir biçimde sağlandığını belirtti. Macit e göre, 2001 yılında yaşanan bankacılık krizinde edinilen tecrübeler ile Türkiye, 2008 krizinden derin yara almadan çıkmış, kriz sonrası Türkiye ekonomisi bir büyüme trendine girmiştir. Konuşmasında Türkiye nin enerji stratejisine de değinen Macit, Azerbaycan-Türkiye işbirliği ile geliştirilen TANAP ın Türkiye nin enerji ihtiyacının daha az maliyetle karşılanmasına olanak sağlayacağını söyledi. İkinci oturuma konuşmacı olarak katılan Prof. Dr. Kerem Alkin, 2008 yılındaki finansal krizin nedeninin deregülasyonlar olduğunu belirtti krizi sonrası büyüme rakamlarına da değinen Alkin, kriz sonrası küresel dengelerin değiştiğinin altını çizdi. Önümüzdeki 10 yılda ülke ekonomilerinin birlikte hareket etmesi EYLÜL 2013 SAYI 10 31

34 ANALİZ gerekliliğini vurgulayan Alkin, ayrıca Euro bölgesinin geleceği için Almanya nın daha etkin rol oynaması gerektiğinin üzerinde durdu.sunumların ardından Borsa İstanbul u ziyaret eden katılımcılar daha sonra Malta Köşkü nde Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (TYDTA) Başkan Yardımcısı Arda Ermut un hazırladığı Bölgesel Yatırımın Cazibe Merkezi Türkiye konulu sunuma katıldı GÜN Hazar Yaz Okulu nda ele alınan önemli başlıklarından bir diğeri de Hazar Bölgesi nde sürdürülebilir barış perspektifleriydi. HASEN Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Merkezi Uzmanı Doç. Dr. Mitat Çelikpala, Hazar Bölgesi nin tanımını ve bölgede sürdürülebilir barışa yönelik ana tehditleri masaya yatırdı. Sovyetlerin çöküşünden sonra bölgedeki yeni bir olgunun da uluslararasılaşma olduğuna dikkat çeken Çelikpala, bölgenin yeniden rekabete sahne olduğunu ve bu rekabetin yalnızca bölgeyi değil, tüm Avrasya bölgesini doğrudan etkilemekte olduğunu belirtti. 5. GÜN Yaz Okulu katılımcılarının bir sonraki adresi ise başkent Ankara ydı. Ankara programı çerçevesinde Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, TİKA, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve TBMM ziyaret edildi. Ziyaret sırasında Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanı Sefer Sakin, Dışişleri Bakanlığı Siyaset Planlama Daire Başkanı Ufuk Gezer, TBMM Genel Sekreteri İrfan Neziroğlu, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Murat Mercan ve TİKA Başkan Yardımcısı Harun Tuncer birer sunum gerçekleştirdi. Katılımcılar daha sonra Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi tarafından Ankara Palace Ulus ta düzenlenen akşam yemeğinde Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Rusya, Türkmenistan ve Ukrayna nın Ankara Büyükelçiliklerinden üst düzey temsilcilerle bir araya gelme fırsatı buldu. 6. GÜN Hazar Yaz Okulu sertifika programının ikinci haftasında bölgesel iletişim ağları 1. Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Büyükelçi Fatih Ceylan, bölgesel ulaşım ağları konulu bir sunum gerçekleştirdi. 2. Hazar yaz okulu katılımcıları Ankara programı çerçevesinde bakanlıkları ziyaret etti. türkiye, hazar bölgesi ile enerji alanında işbirliklerine önem veriyor ve enerji boru hatlarına ev sahipliği yapma konusunda çok istekli. mercek altına alındı. Bu kapsamda düzenlenen ilk oturuma Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Büyükelçi Fatih Ceylan, TOBB UND Genel Müdürü Selçuk Yılmaz ve Cambridge Üniversitesi nden Dr. Taleh Ziyadov konuşmacı olarak katıldı. Oturumda bölgesel ulaşım ağları, ulaşım maliyetleri, bölgesel işbirliği, alternatif rotalar gibi konular detaylı olarak incelendi. Katılımcılar sunumların ardından Marmaray Bölge Müdürlüğü ne ziyarette bulunarak Marmaray Projesi mühendisi Murat İlker den tüp geçit projesi ile ilgili bilgi aldı. Sertifika programı tüm hızıyla sürerken, katılımcılar günübirlik düzenlenen İstanbul şehir turunda yorgunluk attı. Rehber eşliğinde Topkapı Sarayı ve Ayasofya ya yapılan ziyaretlerin ardından üçüncü durak Kumkapı oldu. Buradaki öğle yemeği sonrasında katılımcılar özel tekneyle Boğaz turunun tadını çıkardı. 7. GÜN Hazar Yaz Okulu nun son gününde katılımcılar kendi hazırladıkları sunumları paylaştı. Yapılan münazaraların ardından Rixos Pera İstanbul Otel de bir resepsiyon düzenlendi. Resepsiyonda sertifikaları takdim edilen katılımcılar haftanın yorgunluğunu DJ performansı eşliğinde attı. 32

35 Samir Kerimli SOCAR Türkiye Birinci Başkan Yardımcısı Türk şirketleri TAP ve TANAP projelerinde ciddi rol alabilirler. Şu anda şirketlerin TANAP ile işbirliği yapmak için minimum 200 kilometre ve 42 inç boru hattı döşeme talebi var. Bakü-Tiflis- Ceyhan (BTC) Boru Hattı nda işbirliği yapmış herhangi bir Türk şirketi, TANAP ta da iş alabilecek. TANAP tan iş alan bu şirketler de ileride geliştirilecek doğal gaz boru hattı projelerinde rahat görev alabilecekler. Hazar Strateji Enstitüsü ilk kez bir Yaz Okulu programı düzenliyor. Buraya farklı ülke ve kültürlerden arkadaşların gelip Avrasya nın merkezi İstanbul da Hazar Bölgesi ni, Avrupa nın enerji konularını, Türkiye ve Avrupa yla ilgili geliştirilebilecek diğer projeleri konuşmalarını çok pozitif buluyorum. Hakan Türker BP Türkiye Başkan Yardımcısı Şu anda özellikle TANAP la ilgili konuşacak olursak, TANAP şu anda SOCAR liderliğinde götürülüyor. Bizim de BP olarak SOCAR la %12 lik bir anlaşmamız var. Ülkemizin ve bu bölgedeki diğer ülkelerin, Azerbaycan ın, Gürcistan ın Türkiye nin mümkün olan en fazla yatırımı alması, mümkün olan en fazla Türk iş gücünü kullanması, Türk sanayisini kullanması çok önemli. HASEN, BP için çok önemli bir partner. Burada güzel bir toplantı yapıldı. Özellikle katılımcı profiline baktığımız zaman bu bölgedeki, Asya nın muhtelif bölgelerinden gelen katılımcıların enerji ve diğer konularda bilgi sahibi olması, görüşlerini ifade etmeleri, kendi konularında daha fazla çalışma yapabilecek altyapıya sahip olmaları bence çok önemli. Dolayısıyla HASEN burada çok önemli bir iş yapıyor. Cenk Pala TAP Türkiye Direktörü Biliyorsunuz, Güney Koridoru nun inşa edilmesi, özellikle AB nin parçası olmamış Balkan devletlerinde bir enerji piyasası yaratılması için çok önemliydi. Elle tutulur bir projenin doğal gazla başlayarak gitmesi Balkan bölgesinin enerji piyasasında da yeni yapılanmaların önünü açacaktır. Bugüne kadar siyasi anlamda anlaşamayan bazı ülkelerin birbirlerine ihtiyacı olduğu ortaya çıkacak. Çünkü birlikte AB ye girecekler. Sonuçta TAP a da tespihin ipi gibi bakabilirsiniz. Boncukları dize dize gidiyor. Zaman içerisinde tüm Balkan ülkelerinin bunun parçası olacağını düşünüyorum. 2 Doç. Dr. Mitat Çelikpala KADİR HAS ÜNİ. ÖĞR.ÜY. HASEN Uzmanı TAP VE TANAP projelerinin dışarıdan dayatılması ya da desteklenmesinden ziyade bölgenin kendi kaynaklarıyla gerçekleştirilmesi önemli. Bu projelerin gerçekleşmesi sonuçta ekonomik zenginlikle dönüş sağlamasının ötesinde bölge ülkelerini birbirine bağlayacak ve bölge ülkeleri birbirini daha yakından tanıyacak. Bölgede sınırların kalkmasına katkı sağlayacak. Hazar Yaz Okulu çok önemli. Daha önce benzer toplantıları Batılılar, Amerikalılar farklı yerlerde yaptılar. Bu 1990 ların başından beri yapılıyordu ama HASEN gibi bölgenin kendisinden kaynaklanan yapılanmalar ilk defa ortaya çıkıyor ve bu yapılanmalar belli bir hedefle kendi güvenliği ve kendi geleceği ile ilgili tartışmaları ortaya atmak, en azından bir konsept üzere ilk defa yapılıyor. Yaz okulunda değişik ülkelerden farklı isimler var ve bunlar birbirlerinden farklılaşan perspektifleri tartışmalar çerçevesinde masaya koyuyorlar. Karşılıklı soru ve cevaplarla hem bu ülkelerin birbirlerini anlamaları hem de ortak bir vizyon geliştirmeleri mümkün olabilir. Bu programın çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bölgedeki en önemli eksiklik zaten bunun olmaması. HASEN in yaptığı faaliyetler de bu eksikliği kapatan önemli adımlardan bence. EYLÜL 2013 SAYI 10 33

36 ANALİZ Prof. Dr. Kerem Alkin İstanbul Ticaret Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü Başkanı Enerji açısından şanslı ülkeler var. Bir de Türkiye gibi enerji açısından yeterince şanslı olmayan ülkeler var. Yeterince şanslı olmayan ülkelere Almanya yı, kendi mecrasında Fransa yı, hatta İtalya yı da katabilirsiniz. Dikkat edin, Kıta Avrupası petrol ve doğal gaz açısından çok şanslı bir coğrafya değildir ve bu nedenle özellikle de petrol ve doğal gaz açısından en az Türkiye kadar dışa bağımlı coğrafyalardır. İşte bu noktada, eğer bu coğrafyalar birden fazla, birbirine alternatif olarak sayılabilecek farklı enerji imkanlarıyla yıllık enerji ihtiyaçlarını karşılayabilirlerse bunun çok büyük bir fırsat oluşturacağını düşünüyorum. Hazar Strateji Enstitüsü çatısı altında özellikle Kafkasya, kuzeydeki komşular ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile ekonomik, siyasi ve kültürel anlamda işbirliğini güçlendirmek; genç akademisyenler, bürokratlar, siyaset insanları ve belki kendi ülkelerinde önümüzdeki dönemde siyasette rol üstlenme ihtimalleri olan birtakım genç insanlarla bu tür bir organizasyon gerçekleştirmek çok önemli. Çünkü ülkeler ve toplumlar arasında önyargıları, bu yönüyle bakıldığı zaman yanlış anlaşılmaları veya doğru bilinen yanlışları düzeltmek gerekiyor. Bu platformlara bu tür yanlışları düzeltme, birbirini anlama, işbirliği fırsatlarını değerlendirme açısından çok önem veriyorum. Selçuk Yılmaz TOBB UND Genel Müdürü Taşımacılık tek taraflı bir iş değil. Taşımacılık özellikle yükleyenin, transit geçilen ülkenin, taşımacılığın son bulduğu ülkenin, taraflarının aynı vizyona sahip olmasını gerektiren bir yapıya da sahip. Özellikle ticaretin geliştirilmesine yönelik bu tür programlar çok önem arz ediyor. Bu anlamda bu ülkelerdeki etkin düşünceyi oluşturan yapıların, ticaretin geliştirilmesine yönelik bir vizyonun olması fayda sağlar. Dr. Taleh Ziyadov CambrIdge Üniversitesi Türkiye kamuoyunu Hazar konusunda daha çok bilgilendirmek bence önemli. Bu anlamda Hazar Strateji Enstitüsü nün yaptığı bu çalışma çok büyük bir katkı sağlayacaktır. Hazar Bölgesi aslında daima Türkiye nin yakınında, bir ortağı olmuştur. Bu yüzden bölge, Türkiye nin geleceği için çok önemlidir. Bu tür organizasyonların devam etmesi gerekli. YAR. DOÇ. DR. Zakir Chotaev Kırgızistan MANAS ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ Yaz Okulu çok ilginç bir programdı. Çok önemli konular burada gündeme geldi. Konusunda uzman insanlarla bir araya gelme fırsatı bulduk. Çok faydalıydı, katıldığım için memnunum. 34

37 Katılımcılar İstanbul Borsası nı görme fırsatı buldu. Nino Samvelidze GÜRCİSTAN STRATEJİ ENSTİTÜSÜ PROJE MÜDÜRÜ Öncelikle, dünyanın farklı ülkelerinden, farklı altyapılarda pek çok genç insanı İstanbul da bir araya getirerek, Hazar Bölgesi yle ilgili paylaşımlarda bulunabilmemiz için bize bu eşsiz fırsatı sunan Hazar Strateji Enstitüsü ne teşekkür ediyorum. Bu tür girişimlerle bölgesel işbirliğinin sağlanması ve ülkeler arasında iyi ilişkilerin güçlenmesi çok önemli. Bir Gürcistan vatandaşı olarak Hazar Bölgesi yle bağlantılı ilk kez böyle bir fırsat yakaladım. Enstitünün bu girişiminin çok başarılı olduğunu düşünüyorum ve gelecekte bu projelerin büyük başarılar getireceğine inanıyorum. Murad İsmayilov Azerbaycan DİPLOMASİ AKADEMİSİ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ Artık küreselleşen bir dünyada yaşıyoruz. Böylesi bir dünyada Hazar Bölgesi hakkında konuşabilmek çok güzel. Yaz Okulu, dünyanın birçok ülkesinden insanları bir araya getirmesi ve belirli bir seviyede iletişim kurabildiğimiz ülkelerden insanlarla tartışabilmek açısından çok önemliydi. Bu anlamda Hazar Strateji Enstitüsü nün bölgenin farklı ülkelerinden, farklı alanlar, iş tecrübeleri ve yaş gruplarından insanları bir araya getirmesi, katılımcıların birbirleriyle iletişime girmesine olanak sağladı. İlk kez bölgeden aralarında büyükelçilerin, asistanların, profesörlerin bulunduğu, yüksek kalitede katılımcılarla bir araya gelme fırsatı buldum. Türkiye nin bölgeyle ilgili fikirlerini dinlemek bizim için çok büyük bir fırsattı. DR. Roman Rukomeda Ukrayna STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞ UZMANI İnternetten ya da diğer kaynaklardan bilgi aldığınızda aslında o ülkenin resmini tam olarak çizemiyorsunuz. Buraya, bu yüksek düzeydeki etkinliği düzenleyen enstitüye geldiğinizde ise Türkiye nin enerji, ekonomi ve siyaset gibi farklı alanlarda ne kadar gelişmiş olduğunu görüyorsunuz. Bu resme içeriden baktığınızda her şeyin tamamen farklı olduğunu görüyorsunuz. Bence bu program çok iyi bir başlangıç oldu. Katılımcılar ülkelerine döndüklerinde buradaki kazanımlarını diğerleriyle paylaşacaklar. Böylece Türkiye, komşu ülkeler ve Hazar Bölgesi yle işbirliği sağlanabilecek. Shamkhal Abilov Azerbaycan KAFKAS ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ Bence çok yararlı bir programdı. Eğer davet edilirsem Hazar Strateji Enstitüsü nün düzenlediği programlara katılmaktan büyük memnuniyet duyarım. Sanıyorum ki herkes Hazar Yaz Okulu na katıldığı için memnundu ve burada pek çok şey öğrendi. Katılımcılar programın altıncı gününde Marmaray Bölge Müdürlüğü nü ziyaret ederek tüp geçit projesi ile ilgili bilgi aldı. Giorgi Badridze Gürcistan ın İngiltere Eski Büyükelçisi Hazar Yaz Okulu çok başarılı geçti. Program, değerli uzmanları ve politikacıları bir araya getirdi yıl sonra yeniden Türkiye de olmak çok güzeldi. Programa seçilen katılımcıların çoğu Türkiye ye profesyonel olarak bağlı kişilerdi. Sertifika programı son derece tatmin ediciydi. Çok ilginç tartışmalar vardı. Programa katıldığım için çok memnunum. Buradaki katılımcılarla tanışmış olmak çok güzeldi. Bize bu fırsatı sunduğu için Hazar Strateji Enstitüsü ne teşekkür ediyorum. EYLÜL 2013 SAYI 10 35

38 Hazar Yaz Okulu katılımcıları üst düzey temsilcilerle bir araya gelme fırsatı buldu. Kuralay Nurbek APA ULUSLARARASI İLİŞKİLER UZMANI Öncelikle bu etkinliği düzenleyen Hazar Strateji Enstitüsü ne beni davet ettikleri için çok teşekkür ederim. Çalıştığım akademi ve Hazar Strateji Enstitüsü arasındaki işbirliği bu yıl Nisan ayında başladı. Taraflar arasında bir işbirliği anlaşması imzalandı. HASEN, Mayıs ayında 6 ncısı düzenlenen Astana Ekonomik Forumu na davet edildi. Yaz Okulu nun çok iyi organize edildiğini düşünüyorum. Yaz Okulu genç araştırmacıların ve akademisyenlerin bir araya gelerek düşüncelerini paylaşabilecekleri bir platform sundu. DR. Evgeniy Bakhrevskiy Rusya STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ BAŞ UZMANI Saygın kişileri bir araya getirip konuşma fırsatı sunabilmek çok önemli bir şey. Şu anda Hazar Bölgesi ndeki her ülkenin farklı yaklaşımları var. Bu bağlamda, bölgeyle ilgili konuları konuşabilmek, uzmanlarla bir araya gelebilmek ve fikir alışverişi yapabilmek çok güzeldi. Bunun için Hazar Strateji Enstitüsü ne çok teşekkür ederim. Joshua Bartlett ABD BÜYÜKELÇİLİĞİ STAJYERİ Hazar Strateji Enstitüsü nün düzenlediği Yaz Okulu sertifika programı birçok açıdan önem taşıyor. Aralarında en çok öne çıkan ise daha önce birbirleriyle iletişim kurma şansı olmayan insanları bir araya getirebilmiş olması. Bölgenin birçok farklı ülkesinden gelen katılmcıların bilgi paylaşımında bulunması gerçekten çok önemliydi. Kerimguly Geldiyev TÜRKMEN DEVLET EKONOMİ VE İŞLETME ENSTİTÜSÜ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ Hazar Yaz Okulu programı özellikle Orta Asya ve Kafkasya Cumhuriyetleri, kardeş ülkeleri arasında, değişik branşlarda çalışan arkadaşların bir araya gelip fikir alışverişinde bulunması ve burada belli bir tecrübe edinmesi açısından çok güzel bir çalışmaydı. 36

39 ANALİZ DEVLETİN ZİRVESİ HAZAR DAYDI EYLÜL 2013 SAYI 10 37

40 ANALİZ 1 Hazar Bölgesi art arda önemli toplantı ve ziyaretlere ev sahipliği yaptı. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan aynı anda bölgedeydi. Cumhurbaşkanı Azerbaycan a, Başbakan ise Türkmenistan a önemli ziyaretler gerçekleştirdi. Eş zamanlı ziyaretlerde önemli işbirliklerine imza atıldı. YAZI: SELİN ŞEN SALTAŞ, RÖPORTAJLAR: SELİN ŞEN SALTAŞ, AYHAN GÜCÜYENER 2 Geçtiğimiz ay hem Cumhurbaşkanı Abdullah Gül hem de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Hazar Bölgesi nde önemli temaslarda bulundu. Azerbaycan ın ev sahipliğinde düzenlenen Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Üçüncü Zirvesi nde Türkiye yi Cumhurbaşkanı Abdullah Gül temsil etti. Cumhurbaşkanı Gül e Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım ın eşlik ettiği zirvede önemli kararlar alındı. Gebele kentinde 16 Ağustos 2013 tarihinde düzenlenen ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in ev sahipliğini yaptığı zirvede Kazakistan ı Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhuriyeti ni Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev CUMHURBAŞKANI ABDULLAH GÜL VE BAŞBAKAN RECEP TAYYİP ERDOĞAN TÜRK DÜNYASI LİDERLERİYLE BULUŞARAK ULAŞTIRMA, GÜMRÜK, KÜLTÜREL VE TİCARİ ANLAMDA BİRÇOK ÖNEMLİ KARAR ALDI. temsil etti. Ev sahibinin daveti üzerine Türkmenistan dan ise Başbakan Yardımcısı Sapardurdu Toylıyev toplantıya katılım sağladı. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül zirve kapsamında, Türk dünyası liderleriyle ikili temaslarda bulundu. Gül, ev sahibi mevkidaşı İlham Aliyev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ile bir araya geldi. Oldukça sıcak atmosferde geçen görüşmelerde liderler ikili ilişkilerin seyrinden duydukları memnuniyeti dile getirdi. Gül, Bu toplantılar vesilesiyle tüm Türk Cumhuriyetleri arasındaki dayanışma, işbirliği ve ortak projeleri hep beraber gerçekleştirme, kültürel işbirli- 38

41 3 ğimizi güçlendirme konusunda çok önemli kararlar alıyoruz. Önemli ilerlemeler oluyor. Bundan büyük bir memnuniyet duyuyoruz dedi. ULAŞTIRMA VE GÜMRÜKTE YENİ DÖNEM Konseyin toplantısında, önemli işbirliği kararlarına imza atıldı. Devlet Başkanları, yayınladıkları ortak bildiride Türk dili konuşan halkların ortak tarih, dil, kimlik ve kültürden kaynaklanan dayanışmalarını güçlendirme niyetlerini yineledi ve ilişkileri derinleştirme yönündeki kararlılıklarını bildirdi. Bu yılki tema olarak belirlenen Ulaştırma başlığı zirvenin en önemli gündem maddesiydi. Batı Avrupa ile Doğu Asya yı birbirine bağlayacak olan ve tarihi İpek Yolu nun yeniden canlandırılması olarak tanımlanan karayolu, demiryolu ve liman projelerine verilen önemin altı çizildi. Konseye üye ülkelerin Ulaştırma Bakanları tarafından daha önce imzalanan Ulaştırmanın Geliştirilmesi üzerine Ortak İşbirliği Protokolü ile Bakü, Aktau, Samsun Limanları Arasında İşbirliği ve Kardeş Liman İlişkisi Kurulmasına Yönelik Mutabakat Zaptı na atfedilen önem ise bir kez daha vurgulandı. Tarihi İpek Yolu nun canlandırılması olarak tanımlanan projeler kapsamında, Doğu-Batı 1. Bu sene Aliyev in ev sahipliği yaptığı Türk Dili Konuşan Ülkeler Konseyi ne üye Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan ve Kırgızistan olmak üzere dört ülke var. 2. Başbakan Erdoğan ve Türkmenistan Devlet Başkanı Berdimuhamedov bu ziyeret ile dostluklarını pekiştirdi. 3. Türk Dünyası liderleri zirve sonrası yemekte de bir araya geldi. ulaştırma koridorunun, diğer bir deyişle Merkez Koridor un geliştirilmesi öngörülüyor. Projelerin en önemli ayağını Azerbaycan ile Türkiye tarafından yürütülen Bakü-Tiflis- Kars Demiryolu oluşturuyor. İpek Rüzgarı Blok Tren ve Marmaray projesinin de tamamlanmasıyla birlikte Batı Avrupa dan çıkan bir tren kesintisiz olarak Hazar kıyılarına, Aktau Limanı üzerinden Şanghay a, son nokta olarak ise Seul e kadar ulaşabilecek. Türk konseyi ülkeleri arasında ulaştırmaya ek olarak gümrük işbirliği konusunda da önemli adımlar atıldı. Ülkeler arasında ihracat ve ithalat süreçlerinin basitleştirilmesi, modern ve bilgi teknolojilerine dayalı ulaştırma süreçlerinin hayata geçirilmesi kararlaştırıldı. KÜLTÜR, EĞİTİM VE ULUSLARARASI ARENADA İŞBİRLİĞİ Liderler hem eğitim hem de kültür alanında entegrasyonun sağlanması, halkların birbirine yakınlaştırılması konusunda çalışmalar yapılmasıyla ilgili görüş birliğine vardı. Türk dili konuşan ülkelerin diasporaları arasında sıkı işbirliğinin yanı sıra bölgedeki dondurulmuş sorunların çözümüne yönelik talepler toplantı sonunda yayımlanan ortak bildiride yer aldı. Ortak bildiride, Karabağ sorununun Azerbaycan Cumhuriyeti nin egemenliği, top- EYLÜL 2013 SAYI 10 39

42 ANALİZ rak bütünlüğü ve sınırlarının dokunulmazlığı temelinde çözülmesi gerektiği vurgulandı. Türk devletleri, kalıcı istikrarın ve bölgesel işbirliğinin önünde başlıca engellerden birini oluşturan Ermenistan-Azerbaycan Dağlık Karabağ sorununun çözümünün Avrasya coğrafyasında barış, istikrar ve refahın sağlanması yönünde kayda değer bir ilerleme oluşturacağına dair inançlarını teyit etti. BAŞBAKAN ERDOĞAN TÜRKMENİSTAN DAYDI Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün Azerbaycan ziyareti sırasında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ise Türkmenistan daydı. Günübirlik çalışma ziyaretinde bulunmak üzere Hazar Denizi kıyısındaki Türkmenbaşı şehrine giden Erdoğan ı Uluslararası Türkmenbaşı Havalimanı nda Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov bizzat karşıladı. Erdoğan ile Berdimuhamedov un baş başa yaptıkları görüşme samimi bir atmosferde geçti. Başbakan Erdoğan, Türkmenistan da bulunmaktan son derece mutluluk duyduklarını belirtti ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün selamlarını iletti. Cumhurbaşkanı Gül ün Türk Konseyi Zirvesi için Azerbaycan da bulunduğunu anımsatan Başbakan Erdoğan, önümüzdeki yıl bu zirvenin Türkiye de yapılacağını ifade etti ve Devlet Başkanı Berdimuhamedov u Türkiye ye davet etti. Başbakan Erdoğan, Türkmenistan da Türk şirketlerine hazırlanan zemini takdirle karşıladıklarını ifade ederek iki ülke arasındaki tarihi, kültürel, askeri, siyasi, ekonomik ve ticari ilişkilere verdikleri önemin de altını çizdi. İlişkilerin artarak devam ettiğini vurgulayan Erdoğan, 2013 yılının ilk yarısında ticaret hacminin yüzde 23 oranında artarak, 2 milyar dolar seviyesine ulaştığını hatırlattı ve İlişkilerimiz bir millet iki devlet inancı ortamında gelişiyor. Türk şirketleri Türkmenistan da altyapı ve üstyapı projelerinde daha fazla yer almak istiyor. Hazar ın kıyısındaki tersane çok önemli. Türkmenistan ı güçlendirecek ifadelerini kullandı. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov da Türkiye ile ilişkilerini geliştirme konusunda kararlı olduklarını ifade ederek enerji, ulaşım, iletişim, tekstil ve inşaat alanında çok sayıda projeye imza atıldığını anımsattı. Bu projelerde Türk şirketlerine öncelik tanıdıklarını belirten Gurbanguli Berdimuhamedov iki ülke arasında kültür ve 1 1. Başbakan Erdoğan Türkmenistan da Türk şirketlerine sağlanan yatırım zemininden memnun olduğunu belirtti. 2. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Başbakan Erdoğan a maket üzerinde ülkedeki projeleri tanıttı. 3. Erdoğan ve Berdimuhamedov, Türkmenbaşı Uluslararası Deniz Limanı nın temelini birlikte attı. 4. Cumhurbaşkanı Gül, Aliyev ve Atambayev ile konferansı izliyor. 5. Cumhurbaşkanı Gül ve Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev. 2 eğitim alanındaki ilişkilerin mükemmel düzeyde olduğunu söyledi. Türkiye nin turizm sektöründe iyi bir konumda olduğunu ifade eden Berdimuhamedov, bu nedenle Hazar kıyısında kurulmakta olan turizm bölgesi Avaza da Türk şirketleri ile çalıştıklarını kaydetti. AVRUPA İLE ASYA YI BAĞLAYACAK LİMANIN TEMELİ ATILDI Başbakan Erdoğan ile Devlet Başkanı Berdimuhamedov, Avrupa ile Asya yı birbi- 40

43 3 4 zaman zarfında büyük ilerleme kaydettiğine, bölgenin parlayan yıldızlarından biri haline geldiğine işaret ederek, Biz Türkmenistan ı ata yurdumuz olarak görüyoruz. Türkmenistan ın her başarısından en az Türkmenistan kadar büyük bir gurur duyuyoruz. Bölgemizde barışın kalıcı olması, refahın, istikrarın, huzurun daha fazla artması için birlikte çalışmaya, üretmeye ve işbirliğini güçlendirmeye devam edeceğiz diye konuştu. Türkmenbaşı Deniz Limanı nın, yeniden inşa edilen İpek Yolu üzerinde çok önemli bir durak olduğunu söyleyen Erdoğan, Asya dan Avrupa ya uzanan yol güzergahında, bu limanın çok büyük bir önem kazanacağını ifade etti. rine bağlayacak Türkmenbaşı Uluslararası Deniz Limanı nın temelini birlikte attı. Başbakan Erdoğan ve Berdimuhamedov inşaat alanına aynı makam arabasıyla gitti. Başbakan Erdoğan a, yol boyunca Türk ve Türkmenistan bayrakları sallayan Türkmenistan vatandaşları sevgi gösterisinde bulundu. Alandaki kalabalık, Erdoğan ve Berdimuhamedov a Yaşaşın Türk ve Türkmen dostluğu tezahüratları yaptı. Başbakan Erdoğan, burada yaptığı konuşmada ise, Türkmenistan ın çok kısa TÜRKMENBAŞI ULUSLARARASI DENİZ LİMANI ASYA VE AVRUPA NIN LOJİSTİK ÜSSÜ OLMA İDDİASINDA. LİMAN YENİ İPEK YOLU NUN ÖNEM BİR DURAĞI KONUMUNDA BULUNUYOR. 5 Türkmenistan Devlet Başkanı Berdimuhamedov ise liman inşaatında Türk şirketlerin başarısının uluslararası uzmanlar tarafından tescillendiğini kaydederek, bundan dolayı bu projeyi bir Türk şirketine verdiklerini vurguladı. Konuşmaların ardından, Erdoğan ve Berdimuhamedov, Uluslararası Türkmenbaşı Deniz Limanı nın ana yazıtını imzaladı. İmzaladıkları ana yazıtı bir kutu içerisinde liman temeline atan Erdoğan ve Berdimuhamedov daha sonra limana ilk harcı döktüler. Yaklaşık 1,5 milyar dolar maliyete inşa edilecek dev projenin, 4 yılda tamamlanması bekleniyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 41

44 ANALİZ BÜYÜKELÇİ HALİL AKINCI TÜRK KONSEYİ GENEL SEKRETERİ Tarihi İpek Yolu, Vasco dö Gama nın Ümit Burnu ndan dönmesinden sonra 15. yüzyılın sonundan itibaren önemini yavaş yavaş kaybetti. Bu kervan yolu, yükte hafif pahada ağır malların taşındığı ve son derece önemli bir yoldu. Bununla beraber Orta Asya daki şehirler de önemlerini kaybetti ve birçoğu bu nedenle ortadan kayboldu. Şimdi yapılan ise transit ticareti arttırma çabasıdır. Eğer Çin in kuzeybatısından bir mal deniz yoluyla sevk ediliyorsa Avrupa ya varışı kilometre; tarihi İpek Yolu ndan sevk edilirse kilometre olacak. Bu bir avantaj. Üstelik bu güzergahta çağdaş demir yolları, kara yolları, deniz yolları bulunuyor. Gayet süratli ve ucuz taşıma yapmak mümkün. Bizim amacımız bölgedeki konteyner taşımacılığını çok modlu şekilde gerçekleştirmek. Bu taşımacılık tabii ki demir yolu ve kara yolu ağırlıklı olacak. Konteynerler Hazar kıyısındaki Kazakistan ın Aktau Limanı na getirilecek, buradan deniz yoluyla Bakü Limanı na, oradan da Bakü-Tiflis-Kars demir yoluyla Türkiye ye ulaşmış olacak. Türkiye den Avrupa ya ise Marmaray vasıtasıyla bağlanacak. Dolayısıyla Doğu dan Batı ya, Batı dan Doğu ya Orta Asya yı kat ederek Çin den Avrupa ya kadar uzanan bir yoldan bahsediyoruz. Bu güzergahı oluşturacak projelerin altyapı çalışmaları epey ilerlemiş vaziyette. Malların sınırlardan serbest ve sorunsuz geçişine ilişkin sorunları da halletmeye çalışıyoruz. Türk Keneşi çok uzun vadeli bir proje de ilan edilen bağımsızlığa kadar her ülkenin, o zamanki konjonktür çerçevesinde oluşmuş bağlantıları vardı. Biz aramızdaki işbirliğini, bu bağlantıları da göz önünde bulundurarak geliştirmek zorundayız. Bizim metodumuz öncelikle işbirliğinin önündeki engelleri saptayarak bu engelleri ortadan kaldırmak, daha sonra işbirliğini her alanda geliştirmek. Mesela gümrük kapılarındaki bekleme sürelerinin uzunluğu önemli bir engel teşkil ediyor. Bu nedenle üye ülkelerimizin gümrük alanındaki fiziki ve mevzuat altyapılarını geliştirip uyumlaştırarak bu alandaki işbirliğini ilerletmeyi amaçlıyoruz. Bu konuyu elbette ulaştırma alanındaki işbirliğiyle beraber değerlendiriyoruz. Öte yandan, yatırım ortamının iyileştirilmesi meselesi de gündemimizde. O konuda da çalışmalarımız sürüyor. TÜRK KONSEYİ, BÖLGEYİ YENİDEN İPEK YOLU HALİNE GETİREREK DÜNYADA GEMİ YOLUYLA YAPILAN TAŞIMACILIĞI YENİDEN İPEK YOLU GÜZERGAHINA ÇEKMEYİ AMAÇLIYOR VE BU ALANDA GÜMRÜK BİRLİĞİ VE ORTAK MEVZUAT OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR. Şimdi hep sanılıyor ki 1000 yıldır değişik yönlere yönelmiş olan devletler 20 yılda tamamıyla yön değiştirecekler. Bu doğru değil; mümkün de değil. Yavaş yavaş hem bir yandan komşularıyla ve dış dünyayla ilişkilerini geliştirirken bir yandan da kendi aralarındaki ilişkileri geliştirecekler. Biz bunun temellerini hazırlamaya çalışıyoruz. Bu sürece, özel sektörün katılımının sağlanmasına da önem veriyoruz. Nitekim, bu amaçla daha ilk Zirve sırasında kurulmuş bir İş Konseyimiz var. İş Konseyi çerçevesinde iş adamları arasındaki ilişkileri arttırmaya çalışıyoruz. Türk Konseyi nin kurulduğu 2009 yılından günümüze kadar Üye Ülkelerimiz arasında, her alanda olduğu gibi, ekonomik sahada da belli ilerlemeler kaydedildi. Sonuçta bu projenin uzun soluklu bir proje olduğunu unutmamak gerekir. Türk Konseyi ni AB ile karşılaştırmak isteyenler var. Olaya şöyle bakmak lazım: AB şu anda siyasi ve ekonomik bir yapı; ancak nüvesini Almanya ile Fransa nın kavgasına ebediyen son vermek amacıyla kurulan kömür-çelik birliği oluşturuyordu. Yani ekonomik olarak başladı, nihayet siyasi bir yapıya dönüştü. Avrupa içindeki ulaştırma ağının gelişmişliğine ve sahip oldukları kültürel yakınlıklarına rağmen bu aşamaya gelmeleri 50 yılı buldu. Bizim de Türk Konseyi olarak nihayetinde AB ye benzer bir yapılanmaya kavuşmamız beklenebilir. Bu yapı, Üye Ülkelerimizin egemenliklerinden fedakarlık etmeden, ortak çıkarları olan noktalarda birlikte hareket etmelerini sağlayacak nitelikte bir oluşum olacaktır. 42

45 PROF. DR. BÜLENT ARAS STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ BAŞKANI Bunlar birbirini takip eden ziyaretler silsilesinin son halkası. Kafkaslar ve Orta Asya Türkiye için önemli bir coğrafya. Bu coğrafyayı ilgilendiren hemen her gelişmede Türkiye aktif olarak o coğrafyanın içerisinde pozitif katkı yapacak bir perspektif sunuyor. İki ziyaretin iki farklı perspektifi var aslında. Türkmenistan ziyareti, bölgenin yeniden ekonomik yapılanmasıyla alakalı. Türkiye nin bu ekonomik yapılanmada hem payını alması hem de bu yapılanma sürecinin içinde olmasının sonucuydu. Diğeri ise Türk Konseyi nin derinleşmesi, faaliyetlerini çeşitlendirmesi ve ortak çalışma anlayışının bir anlamda nihayete erdirilmesi için yapılan bir çalışmaydı. Bir taraftan bölgenin kendi içerisinde bölgesel oluşumuna katkı sağlayan, diğer taraftan bölgenin ekonomik yapısıyla alakalı bu ziyaretten oldukça pozitif sonuçlar elde edildi. Türk Konseyi nin, kurulduğu coğrafyayı ilgilendiren sorunlarla ilgili aktif bir platform haline dönüşmesi ve bu coğrafyadaki ülkelerin, dünyanın geri kalan coğrafyalarındaki sorunlarla ilgili perspektiflerini de ortaya koyması açısından önemliydi. Diğer taraftan Türkiye nin çok uzun zamandır uygulamaya çalıştığı bölgesel politikasında bir ilkesi var: Üst düzey siyasi diyalog. Bu üst düzey siyasi diyaloğun da bir anlamda somutlaşmış bir parçası oldu. Türkmenistan ziyaretine değinecek olursak, Türkmenistan, Azerbaycan, Kazakistan büyük ölçüde yeraltı kaynaklarıyla dolu, doğal gaz ve petrol kaynaklarıyla zenginleşen ülkeler. Bu ülkeler bu zenginleşmeyle ilgili elde ettiği kaynakları aynı zamanda petrol ve doğal gaz sonrası ekonominin oluşumu için de kullanıyorlar ve liman inşaatı bu açıdan çok önemliydi. Petrol ve doğal gaz sonrası ekonomi oluşumunda da Türkiye nin aktif olarak rol alması geleceğe yönelik altyapının oluşturulmasının bir sonucuydu. PROF. DR. BEKİR GÜNAY HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ UZMANI Türk Konseyi ni Türki cumhuriyetlerle olan 20 yıllık ilişkileri açısından önemli bir mihenk taşı olarak kabul etmek lazım. Aşağı yukarı 100 yıl önce İsmal Gaspıralı nın dilde, fikirde, işte birlik dediği sürecin ete kemiğe bürünmüş hali. Türk Konseyi nde, daha gerçekçi olarak bu işte biz de varız diyen Kırgızistan, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkiye nin aktif rol aldığı bir oluşum kuruldu ve bu konsey her sene kendine bir gündem belirleyip bu gündemi icraya dökmeye başladı. 20 yılda Türkiye nin Avrasya da, ayakları yere daha sağlam basan politikası ve buna paralel olarak da Türk cumhuriyetlerinin bu politikaya olan olumlu yaklaşımıyla karşı karşıya geliyoruz. Türk Konseyi Zirvesi nde Türkmenistan ın Başbakan Yardımcısı seviyesinde temsil edilmesi de önemli. Mütevazı ama bence büyük adımlar atılıyor. Hamasetten öteye daha realist politikaların hayata geçtiğini görüyoruz. Şu andan itibaren 3. aşama dediğimiz, özellikle ulaştırma alanından oluşan, klasik tarihsel İpek Yolu nun ete kemiğe büründüğünü düşünüyorum. orta asya da yer altı kaynaklarıyla zenginleşen ülkelerin kaynaklarını dünyaya rahatça satması ve gelişimini sürdürmesi adına yeni limanlar ve ulaştırma projeleri büyük önem taşıyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 43

46 ANALİZ Özbekistan Cumhuriyeti nin ekonomik durumu 44

47 İslam Karimov, son yıllarda ülkesini dünyaya açarak yabancı yatırımlar çekmeyi ve ihracatı artırarak ülke refahını yükseltmeyi amaçlıyor. Bu noktada Özbekistan dış ticaret ağırlıklı politikası ile bölgedeki iddiasını güçlendiriyor. Ülkede birbiri ardına organize sanayi bölgeleri, lojistik üsler ve ulaştırma projeleri hayata geçiriliyor. GÖKHAN ÇAY Küresel ekonomide devam eden ciddi sorunlara rağmen, Özbekistan 2012 yılında ekonomisini sağlam bir şekilde geliştirmeye devam etmiş ve halkın yaşam standardında sürekli bir artış sağlayarak dünya pazarındaki konumunu güçlendirmiştir. Ülkede Gayri Safi Milli Hasıla yüzde 8,2, sanayi üretimi hacmi yüzde 7,7, tarım yüzde 7, perakende ticaret hacmi yüzde 13,9 oranında artış gösterdi. Ekonomide, makroekonomik istikrar ve denge sağlandı. Özbekistan uluslararası ekonomik işbirliğinde aktif yer alıyor. Halihazırda Almanya, ABD, İngiltere, Japonya, Fransa, İtalya, Güney Kore Cumhuriyeti, Türkiye ve Çin gibi dünyanın önde gelen ülkeleri ile dinamik ilişkiler geliştiriyor. Özbekistan ın dış ticaret politikasının temellerinden biri de ulusal ekonominin rekabet gücünün artırılması, ülkenin ihracat potansiyelinin geliştirilmesi ve büyümesini amaçlayan bütüncül bir programın oluşturulması ve uygulanması. Bu kapsamda şu an 80 den fazla ülkeye ihracat yapılıyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 45

48 ANALİZ 1 2 İhracat hacmi önemli ölçüde (yüzde 11,6 oranında) artış göstermiştir. İhraç edilen ürünlerin yapısı ve kalitesi iyileştiriliyor. Bundan dolayı, ihraç edilen ürünlerin yüzde 70 ten fazlası hammadde olmayan hazır üretilmiş ürünlerden oluşuyor. Ülkede 2012 yılında dış ticaret hacmi 1 milyar 120 milyon dolardan fazla oldu. 3 Ülkenin kendi üretimini artırması sayesinde ayakkabı, alkollü ve alkolsüz içecekler ve yakıt dahil birçok ürün ithalatının hacmi düştü ve gıda ürünleri, tüketim mallarının ithalatı ise iki kat azaldı. Toplam ithalatın yaklaşık yüzde 74 ünü ülkenin ekonomik gelişiminde stratejik hedeflerine uyum gösteren donanım, ekipman ve endüstriyel ürünlerin ithalatı oluşturuyor. Enflasyon yüzde 7 oranını geçmeyip, hedeflenen seviyede kaldı yılında ülkenin ekonomisinin gelişmesinde en büyük etkiyi ana sermayeye yapılan ve devamlı büyüyen yatırımlar gösterdi. Bu yatırım türü ülkenin Gayri Safi Milli Hasılası nın yüzde 22,9 unu oluşturdu. Geçen seneye göre yüzde14 artışla ülkeye 11,7 milyar dolar yerli ve yabancı yatırım yapılmıştır. Bununla birlikte 2,5 milyar doları geçen yatırımların yüzde 22 sini yabancı yatırımlar oluşturuyor. Bu yatırımların yüzde 80 ini doğrudan yabancı yatırımlar teşkil ediyor. 1. Angren şehri, Özbekistan kömür endüstrisinin merkezi. 2. Navoi Serbest Endüstri Bölgesi nde kurulması planlanan yüksek teknoloji projelerinden biri. 3. Semerkand da patates satan bir kadın. 4. Semerkand da bir açık pazar alanı. 5. Navoi Elektrik Santrali Bugünlerde, ülkenin üretim potansiyelinin modernleştirilmesi projelerinin gerçekleştirilmesinde, Navoi Serbest Endüstri Bölgesi ve Angren Serbest Endüstri Bölgeleri önemli bir rol oynuyor. Serbest bölgelerin oluşturulması, bölgesel kalkınma politikalarında dış pazar odaklı yüksek verimli üretim yerleri kurulmasında, modern lojistik sistemlerinin ve ulaştırma altyapısının hazırlanmasında yeni bir adım. Yapılan yatırımların hacmine göre Navoi ve Angren Serbest Endüstri Bölgelerinde kurumlara geniş bir yelpazede vergi ve gümrük ayrıcalıkları tanıyor, garantili altyapı ve iletişim imkanları sağlanıyor. Navoi Serbest Endüstri Bölgesi kurulmasından bu yana 12 işletme inşa edildi ve faaliyete geçirildi yılında bu işletmeler 46

49 4 5 ÖZBEKİSTAN, ULUSLARARASI PİYASALARA AÇILIYOR Özbekistan, yeni dönemde yabancı yatırımlar ve ihracat ile büyümeyi hedefleyerek birçok yeni sanayi bölgesi kuruyor. 1 Milyar 120 Milyon $ 2012 yılı Özbekistan Dış Ticaret Hacmi 5 80 Özbekistan ın ihracat yaptığı ülke sayısı tarafından yaklaşık 40 milyon dolar değerinde üretim yapıldı yılında akümülatör kablosu, otomobil gaz tankı üretimi, cep ve sabit hatlı telefon, modem, internet konsolu ortak üretimi alanlarında yaklaşık 50 milyar dolar değerinde 10 yüksek teknoloji projesi planlandı. Angren Serbest Bölgesinde 200 milyon dolar değerinde 8 yatırım projesi gerçekleştiriliyor. Kullanılmış petrol ürünlerinden temel yağlar, farklı çapta bakır boru, sıhhi ve teknik ürünler için vana, stop vana ve parçaları, seramik, briket kömür, işlenmiş deri ürünleri üretimi ve yeni şeker fabrikası inşaatı için tesis kurulması bunlar arasında yer alıyor. Hükümet, ülkenin yatırım cazibesinin artı- rılmasının yanı sıra, ulaşım ve iletişim altyapısının geliştirilmesine, transit potansiyelinin artırılmasına, dış pazarlara en uygun ve güvenilir nakliyeyi sağlayabilecek olan uluslararası ulaşım koridorlarının çeşitlendirilmesine de büyük önem veriyor. Özbekistan da planlı bir şekilde uluslararası lojistik merkezleri kuruluyor. Bunlardan ilki Navoi Havalimanı nın temelinde Navoi Serbest Endüstri Bölgesine entegre olan Navoi Uluslararası İntermodal Lojistik Merkezi olarak karşımıza çıkıyor. Taşkent bölgesindeki Angren Uluslararası Lojistik Merkezi, ülkenin çeşitli bölgeleri ve Fergana Vadisi nde bulunan bölgeler arasında yıl boyu garantili ulaşım sağlıyor. GM Özbekistan Üretim tarafından imal edilmiş % 22,9 Ülkede ana sermayeye yapılan yatırımın GSMH ye oranı % 14 Özbekistan a yapılan yatırımlarin Geçen yıla göre artış oranı 11,7 Milyar $ 2012 yılında Özbekistan a yapılan yerli ve yabancı yatırım tutarı % 22 Ülkeye yapılan yatırımlardaki yabancı yatırım oranı EYLÜL 2013 SAYI 10 47

50 ANALİZ araçlar, otomotiv parçaları, Fergana rafinerisi tarafından üretilmiş petrol ürünleri, kimyasal ürünler ve tarım ürünleri temel nakil yapılan mallar arasında. Aşağıda adı geçen yeni lojistik merkezlerinin inşaatları devam ediyor: l Taşkent Uluslararası Lojistik Merkezi Özbekistan a komşu ülkelerin transit nakliyeleri, Taşkent şehrinin, bölgesinin ve Taşkent e yakın bölgelerin dış ticaret yüklerine hizmet vermek için planlandı. l Termez Uluslararası Lojistik Merkezi yüklerin işlenmesi, depolaması, gümrüklemesi ve teslimatı gibi geniş yelpazede hizmet verebilmek için Surhandarya bölgesinde kuruldu. l Namangan bölgesindeki Pap Uluslararası Lojistik Merkezi, Fergana Vadisi nin mevcut ulaşım altyapısının büyük ölçüde geliştirilmesi, kara ve demir yolları ile yapılan çok modlu nakliyatta ekonomik verimliliğinin artırılması için kuruldu. Artan ticaret hacmi ve bunun sonucu olarak nakliyatların çoğalması alternatif uluslararası hatların kurulmasını, yeni bölgesel ulaşım yollarının oluşturulmasını, yeni altyapı inşaatlarını ve mevcut altyapının modernizasyonunu gerektiriyor. Bugün, ulaşım yollarının çeşitlendirilmesinin bir sonucu olarak Klaipeda, Riga, Liepaja, Ventspils, Tallinn Baltık limanlarına; Ukrayna nın Odessa ve Illichevsk limanlarına; Gürcistan ın TRACECA koridorunda Poti ve Batum limanlarına; Nakhodka ve Vladivostok Rus Uzak Doğu limanlarına; İran ın Bandar Abbas limanına; bununla birlikte Brest (Beyaz Rusya), Chop (Ukrayna), Dostık/Alaşankoy ve Horgos (Kazakistan Cumhuriyeti) sınır kapılarına, Çin e ve Asya-Pasifik ülkelerine ihraç edilen ürünlerin nakliyeleri yapılıyor Taşkent-Semerkand arasında sefer yapan hızlı tren Afrosiyob. 2. Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov ve AB Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso. 3. Özbekistan son dönemde havacılık alanındaki yatırımlarına hız verdi. 4. Taşkent teki Chorsu Bazar. 5. Özbekistan-Afganistan arasındaki demir yolu. Bunun yanı sıra Özbekistan; Türkmenistan, Körfez ülkeleri ve Özbekistan arasındaki ulaştırma ve transit hattı oluşturulması üzerine yapılmış olan Uluslararası Aşkabat Anlaşması nın tarafı konumunda. Özbekistan ın aktif katılımıyla Orta Asya ülkelerinin dünya pazarına çıkması için İran ve Türkiye üzerinden yeni bir Trans-Asya hattı olan 320 kilometre uzunluğundaki Tejan-Serahs-Meşhed demir yolu açıldı. Ayrıca, 2010 yılında Afganistan da Özbekistan Demir yolları tarafından bölge için kilit öneme sahip olan 75 kilometre uzunluğunda, Hayraton-Mezarı-Şerif arasındaki ilk 2 demir yolu inşaatı projesi başarıyla hayata geçirildi. Ulaşım kompleksinin geliştirilmesi, altyapıda radikal bir iyileştirme olmadan mümkün değil. Şu anda uluslararası önem taşıyan kara ve demir yollarının inşaatı ve yenilenmesi, demir yolu, havacılık ve otomobil filosunun modernizasyonu için özel tedbirler alınıyor. 48

51 3 4 Ülkede, yarısı beton kaplı olan kilometre uzunluğundaki kara yollarının inşaatı Özbek Ulusal Karayolu Programı kapsamında adım adım yapılıyor. Köy yolları dahil olmak üzere iç yollarının inşaatı ve yenilenmesi programları gerçekleştiriliyor. Özbekistan da 2015 yılına kadar ulusal kara yollarının bir kısmı olan yolların inşaatı ve yenilenmesi; 900 kilometrelik kara yolunun eksenel yük kapasitesinin 10 tondan 13 tona çıkarılması planlanıyor. Özbekistan ulusal kara yolları inşaatı çerçevesinde Asya Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası, Arap Ekonomik Kalkınma Kuveyt Fonu ve Suudi Kalkınma Fonu katılımıyla değeri 1.3 milyar doları aşan 7 proje gerçekleştiriliyor. Demir yolları sektörünün geliştirilmesi ve modernizasyonu büyük önem taşıyor. 5 ÖZBEKİSTAN SON DÖNEMDE KALKINMA HIZINI ARTIRMAK ADINA DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARI ÇEKMEK İSTİYOR VE BİRBİRİ ARDINA DEV ENERJİ, Demir yolu, Kara yolu VE ULAŞTIRMA PROJELERİNİ HAYATA GEÇİRİYOR. Bugün 1000 kilometreden fazla demir yolu yeniden yapılandırılıyor, ayrıca 80 kilometrelik yeni inşaat yapılıyor. Yaklaşık 300 kilometrelik demir yolu elektrifikasyon çalışmaları gerçekleştiriliyor. Hükümet, Özbekistan ın merkezini Fergana Vadisi ile bağlayacak yeni bir demir yolu inşa etmeye karar verdi. Proje aşamasında olan Angren Pap demir yolunun ise tahmini maliyeti yaklaşık 2 milyar dolar. Asya Kalkınma Bankası, JICA, uluslararası finans kuruluşları ve Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti yardımı ile 360 milyon dolar bütçeyle toplam 10 yük lokomotifinin modernizasyonu ve 3 demir yolu elektrifikasyon projesi hayata geçiriliyor. Hava taşımacılığı modernizasyonu kapsamında batı üretimi filonun yenilenmesi ve karasal altyapının geliştirilmesi planlanmaktadır. Uzbekistan Airways ulusal hava yolu şirketi tarafından 7 adet Boeing ve 6 adet Airbus tedarik edilmiştir yılının sonuna kadar 1 adet Boeing-767 ve 2 adet Boeing-787 Dreamliner temin edilmesi; Taşkent ve bazı bölgesel havaalanlarının yeniden yapılandırılmasının tamamlanması planlanıyor. Genel olarak, yatırım projelerinin başarıyla uygulanması, ulaşım ve lojistik altyapısının gelişmiş olmasının yanı sıra ülkenin tarihi ekonomik ve ticari bağlantıları hem Özbekistan ekonomisinin dinamik gelişmesinde hem de halkın refah düzeyinin ve yaşam kalitesinin iyileşmesinde etkili oluyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 49

52 DİPLOMASİ AKADEMİSİ İSRAİL-FİLİSTİN BARIŞ SÜRECİ: ORTA DOĞU UFUKLARINDA YENİ UMUTLAR VE RİSKLER 50

53 Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın Orta Doğu da Suriye iç savaşı hız kesmeden devam ederken, Mısır da Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi yönetimini Silahlı Kuvvetler in askeri darbe ile askıya almasının ardından yaşanan kanlı çatışmalar, uluslararası kamuoyunun bölgedeki istikrarsızlık ve kaos ortamı hakkındaki endişelerini derinleştiriyor. Ancak, diplomatik çevreler, üç yıldır kesintiye uğrayan İsrail-Filistin barış görüşmelerinde Avrupa Birliği nin sert yaptırım kararları ile dikkatlerin yeni kurulan Netanyahu hükümetine çevrilmesine neden oldu. Mali yardımlarını 2014 ten itibaren şarta bağlamayı planlayan AB, işgal altında bulunan Batı Şeria daki konut projeleri için İsrail e artık mali destek vermek istemediğini açıkladı. Brüksel tarafı, öne sürdüğü bu yeni koşullar altında İsrail in 1967 yılındaki Altı Gün Savaşları öncesindeki topraklarını geçerli saymakla birlikte, işgal altındaki topraklarda inşa edilen Yahudi yerleşim birimlerinin uluslararası hukuka aykırı olduğuna işaret etti. Başbakan Netanyahu ise konu hakkında yaptığı sert açıklamada Başkentimiz Kudüs te yaşayan İsraillinin zarar görmesine izin vermeyeceğim. Sınırlarımıza dışarıdan yapılacak bir diktayı kabul etmeyeceğiz görüşünü öne sürdü. Bu noktada yıllardır kilitlendiği düşünülen İsrail-Filistin müzakerelerinde sürpriz çıkış bu defa Beyaz Saray kanadından geldi. Nitekim, Orta Doğu barış görüşmeleri üç yıllık aradan sonra, yeniden ABD nin arabuluculuk şemsiyesi altında İsrail in 100 den fazla Filistinli mahkûmu serbest bırakmasıyla başladı. EYLÜL 2013 SAYI 10 51

54 DİPLOMASİ AKADEMİSİ 1 Esasen gelişmelerin perde arkasında, Başkan Obama nın taraflar arasında çatışmalara son vermenin ancak İsrail tarafının Filistin in bağımsızlığını tanıması ile mümkün olabileceği arayışının yattığının altını çizmek gerekiyor. ABD Başkanı Barack Obama, Beyaz Saray daki ilk döneminde sağlayamadığı Orta Doğu barışı için ikinci yönetim döneminde kararlı adımlar atmaya hazır olduğunun mesajlarını vermişti. Bu bağlamda Obama; ikinci kez ABD Devlet Başkanlığı seçimlerini kazandıktan sonra Mart ayındaki ilk yurt dışı gezisini İsrail ve Filistin e yaparak, İsrail in Yahudi ve demokratik bir devlet olarak var olmasının ve ilerlemesinin tek yolu, bağımsız bir Filistin devletinin varlığını tanımaktan geçiyor dedi. Peki Obama, Gordion düğümündeki kilidi, barış kılıcı ile kırabilir mi? Üç mukaddes dinin önemli kenti Kudüs te yine duvarlar ve silahlar olmadan, Filistin ve İsrail halkları kalıcı ve güvenli barışı ortaklaşa kurabilir mi? Şüphesiz bu sorunun cevabında, ABD nin ne denli kararlı ve istekli bir duruş sergilediğine bağlı olduğunu ve tarafları siyasal anlamda diplomatik ikna yeteneğindeki risk katsayısının, Washington un bölgesel düzlemdeki hayati çıkarlarına geri dönüş etkisi ile doğru orantılı OBAMA, Orta Doğu DA BAŞLATTIĞI YENİ BARIŞ GİRİŞİMİ İLE İSRAİL-FİLİSTİN SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNE KATKIDA BULUNUP Orta Doğu DAKİ BAŞARISINI ARTIRMAYI AMAÇLIYOR. 2 olduğunu belirtmek gerekiyor. ABD nin işaret edilen minvalde başlattığı çözüm arayışları, Dışişleri Bakanı John Kerry nin bölgedeki yoğun diplomatik mesaisi ile şekillenmiş ve nihayet son karar, zamanlama olarak İslam alemi için kutsal olan Ramazan ayında dünya kamuoyuna duyurularak sonuç almak için düğmeye basılmıştır. Peki, Filistin tarafında Hamas ın karşı çıktığı, İsrail muhalefetinde ise şüphenin ön planda olduğu müzakerelerde taraflar yeni bir umut, risklerle yer değiştirip kalıcı barış tesis edilebilir mi? Bu kritik sorunun cevabında, ilk göze çarpan 52

55 3 4 husus olarak müzakerelerin amacı, İsrail-Filistin problemine iki devletli bir çözüm bulabilmenin formüllerinde mutabık kalınacak ortak bir yol haritasının tespiti olarak belirlendi. Ancak taraflar arasında sınırlar, işgal altındaki Filistin topraklarında yasadışı inşa edilen Yahudi yerleşimleri, Kudüs ün statüsü ve Filistinli mültecilerin gelecekteki statülerinin belirlenmesi gibi hayli zor ve köklü uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulması olarak özetlenebilir. Peki, tarafların beklenti ve taleplerini içeren pakette hangi konular esas olarak ön plana çıkıyor? Filistin barışının diplomatik iyi niyetten somut çözüme ulaşması için tarafların karşılıklı verecekleri tavizlerin boyutları dikkate alındığında, ortak bir tatminkar formülün oldukça zor ve tarafların kendi kamuoyları cephesindeki siyasal ve ahlaki desteğe sıkı sıkıya bağlı olduğu hususlarının altı çizilmelidir Filistinliler bağımsızlık istiyor. 2. İsrail polisi Gazze Şeridi ne girişleri 21 noktadan kontrol ediyor. 3. Yaser Arafat, Filistin Kurtuluş Örgütü Lideri olarak Filistin in bağımsızlığı için yoğun çaba harcadı. 4. Netanyahu nun seçim öncesi ajandasındaki en büyük öncelik İran ın nükleer çalışmalarına yönelik kuvvet kullanımı. 5. Obama, barış sürecine arabuluculuk ediyor. 6. İsmail Hanefi, İsrail hapishanelerinde bulunan Filistinli tutukluların bir kısmının serbest bırakılmasını istiyor. Sonuç olarak özetlemek gerekirse, ABD nin Orta Doğu da başlattığı yeni barış girişiminin, adeta geri planda duran ancak, esas olarak bölgedeki çatışmalar ve savaşların odak noktasını teşkil eden Filistin uyuşmazlığının sona erdirilmesi amacını taşıdığı söylenebilir. Uluslararası güç dengeleri açısından bakıldığında, Rusya nın Suriye cephesindeki kesin tavrının, Beyaz Saray ı daha az riskli çözüm alternatiflerine sevk ettiği söylenebilir. Filistin tarafında, Hamas ile mutabakat sorunu önemli bir hayati açmaz olarak ortadadır ve İsrail e atılan ihtar füzelerinin, Gazze nin tavrındaki derin şüpheyi yansıttığını unutmamak gerekir. Diğer yandan, İsrail in Mısır daki gelişmelere karşı sessizliğini koruması, Suriye ye gerekli gördüğü zamanlarda yaptığı nokta saldırılar ile Golan cephesini garantiye almaya özen gösterdiği söylenebilir. Ancak, Netanyahu nun seçim öncesinde ajandasında birinci öncelik olarak tuttuğu İran ın nükleer çalışmalarına karşı kuvvet kullanma seçeneğindeki ısrarı hatırlandığında, İsrail ordusunun da son yapılan ABD-İsrail ortak deniz tatbikatı ile kararlı tutumunu sürdürdüğünü ortaya koyuyor. Büyük resme bakıldığında Orta Doğu tarihinde, Netanyahu ve Abbas diyalog yolu ile kalıcı barış yolunda müşterek iradelerini ortaya koydular. Dünya ve bölge halkları, dokuz ay sonrasını merakla bekliyor. ABD tarafı, yeni seçimlere doğru Cumhuriyetçi cepheye karşı hazırlık yaparken, bölgedeki siyasal baskısını ağırlaştırıp, Orta Doğu da Irak, Afganistan, Libya cephelerindeki başarılarının çemberini genişletmek arzusunu ortaya koyuyor. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry nin ev sahipliğinde Washington da verilen iftar yemeğindeki iyimser barışçı yaklaşım; tüm zorlukları atlatıp barışı İsrail ve Filistin halklarına hediye etmesi, imkânsızın başarılması olarak yorumlanabilir mi? Uluslararası diplomasi ve hukuk literatüründe barış, zorlu bir umut yoludur ve risk barındırır. Ama unutmamak gerekir ki dil, din, ırk ayrımı gözetmeksizin nihai kazanç evrensel insan hayatıdır. EYLÜL 2013 SAYI 10 53

56 KÜLTÜR SANAT OYUNCULUKTA ER MEYDANI TİYATRO SAHNESİDİR Türk televizyonlarında yepyeni bir dizi daha izleyiciyle buluştu. Yönetmenliğini Gökten 3 Elma Düştü ve Can gibi başarılı yapımlarla tanınan Raşit Çelikezer in üstlendiği, senaryosunu ise Çetin Osman Büyükakın ın yazdığı Beni Deli Etme Ankara da geçen ilk günlük komedi dizisi. MERVE DAMCI Türkiye - Azerbaycan dostluğu Türk dizilerine de konu oluyor. Ekranların yeni dizisi Beni Deli Etme de Azerbaycanlı bir işadamını canlandıran, tiyatro aşığı Doğan Doğru ile Hazar World okuyucuları için bir söyleşi gerçekleştirdik. Sizi tanıyabilir miyiz? Konya nın Sultan Dağları eteğinde bulunan ve Anadolu nun en önemli Türk bilgelerinden biri olan, Türk mizahının kurucularından Nasrettin Hoca diyarı Akşehir de, 1981 yılında doğdum. İlk ve orta öğrenimimin bir kısmını başkent Ankara da, kalan kısmını ise Konya da tamamladım yılında Konya Devlet Tiyatrosu na sanatçı olarak atandım. Bugüne kadar yirminin üzerinde yerli ve yabancı tiyatro oyununda oyunculuk ve yardımcı yönetmenlik yaptım. Görev aldığım oyunların büyük bir kısmı Türkiye nin farklı illerinde sahnelendi. Oyunculukla birlikte birçok özel şirket ve kamu kuruluşunda diksiyon ve retorik eğitmenliği yaptım. Özel hayatımda ise, 2004 yılında tanıştığım, yine Devlet Tiyatroları nda sanatçı ve rejisör olan Bengisu Gürbüzer ile evlendik. Çok sevdiğimiz bir erkek, bir kız çocuğumuz oldu. Daha önce hangi projelerde yer aldınız? Bu kısmı tiyatro ve kamera önü olarak iki bölüme ayırmakta fayda var bence yılından bugüne kadar görevli olduğum Konya Devlet Tiyatrosu nda birçok başarılı projenin içinde yer aldım. Yerli ve yabancı büyük yazarların eserlerinden oluşan ve Türk tiyatrosunun usta yönetmenlerinin sahneye koyduğu yirmiyi aşkın projede oyuncu ve yardımcı yönetmen görevleri ile yer aldım. İçinde bulunmaktan büyük keyif aldığım bu eserlere ve rejisörlere birkaç örnek; usta yazarlarımızdan Güngör Dilme nin yazdığı, Bozkurt Kuruç un sahneye koyduğu Bağdat Hatun ; Cevat Fehmi Başkut un yazdığı, usta yönetmen Ahmet Mümtaz Taylan ın sahneye koyduğu Buzlar Çözülmeden ; Nikolay Vasilyeviç Gogol ün yazdığı, Tomris Çetinel in sahneye koyduğu Bir Evlenme ; dünyaca ünlü bir müzikal olan ve rejisörlüğünü sevgili eşim Bengisu Gürbüzer Doğru nun yaptığı Güzel ve Çirkin ; ünlü yazar ve oyuncu Civan Canova nın yazdığı, Türk tiyatrosunda kendisi ile çalışmanın yeri doldurulamaz keyfini yaşadığım yönetmenlerinden Işıl Kasapoğlu nun sahneye koyduğu Prömiyer gibi projelerdir. Asli görevim olan Devlet Tiyatroları ndan 54

57 arta kalan zamanlardaki kamera tecrübelerine gelince; tiyatro kadar çok olmamakla birlikte, keyif alarak çalıştığım televizyon filmi, tv dizileri ve tv reklamları da var. Örnek olarak Leyla ile Mecnun (sinema filmi), Düşlerin Kıyısında (tv filmi), Tek Türkiye (tv dizisi) gibi... Bu işlerin yanı sıra, 2009 senesinden bu yana Konya Devlet Tiyatrosu nun düzenlediği Bin Nefes Bir Ses Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivali organizasyonunun son 4 yılının festival sorumlusu olarak ekstra bir görev edindim kendime. Bu festivalleri şahsım için özel kılan en önemli nokta; farklı coğrafyalarda yaşayıp aynı dilin, yani Türkçe nin tiyatro sanatı çatısı altında birleşmesinde küçük bir emek sahibi olmaya çalışmamdır. Bu festivalleri, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Çuvaşistan, Balkarya Cumhuriyeti gibi birçok farklı ülkeden tiyatro toplulukları ile gerçekleştiriyoruz. Sizi oyunculuğa yönelten sebep ne oldu? Aşk desem hiç abartı olmaz biliyor musunuz. Yıllar önce Selçuk Üniversitesi Ziraat Mühendisliği bölümünde okurken aynı evi paylaştığım arkadaşlarımdan biri Konya Devlet Tiyatrosu nun kantinini işletmekteydi. Bana Oğlum gel şu kantinde birkaç gün yardım et bana, ben yeni eleman bulana kadar dedi. Ben de onun bu isteğini kırmayarak ilk adımımı attım tiyatroya. Aşkın başladığı andı belki de. Zaman geçtikçe aşk büyüdü ve orada, yani sahnede yapılan işin aslında benim işim olduğu inancı belirmeye başladı içimde. Ve dönemin sanat yönetmenine sahneye çıkmak istediğimi söyledim. İlk sahneye çıkışımda tek replikle yetinemeyeceğimi anlayınca hemen ziraat fakültesinden ayrılıp konservatuvar sınavına girdim ve kazandım. Konya Devlet Tiyatrosu nda sahnelenen birçok oyunda da yer aldınız. Civan Canova ve Işıl Kasapoğlu gibi değerli isimlerle çalıştınız. Tiyatronun hayatınızdaki yeri nedir? Sayın Civan Canova genlerinden bir tiyatro adamı. Çünkü babası rahmetli Mahir Canova Türk tiyatrosunun kurucu oyuncularından, hocalarından ve rejisörlerinden. Tabii ki bu usta kanı evladına da geçmiş durumda ki Sayın Civan Canova nın yazdığı birçok tiyatro eseri usta yönetmenlerin ve oyuncuların emekleriyle sahnelerde seyirci ile buluşuyor. Sayın Canova nın Prömiyer adlı eserinde oynama şansı da buldum geçtiğimiz yıllarda. Ve çok büyük keyif aldım. Işıl Kasapoğlu na gelince, Işıl hoca başka bir insan, onunla çalışırken sizi bir anda yaşadığınız bu somut dünyadan koparıverir. Ve normal hayatta sıradan olabilecek bir şeyi size sahnede öyle bir yaptırır ki bir anda sahnede ayaklarınızın yerden kesildiğini görürsünüz. Işıl Oyuncu Doğan Doğru dizi filmlerin yanı sıra birçok tiyatro oyununda rol alıyor. Sahnedeyken neredeyse seyirciye dokunacak kadar yakınsınızdır. Nefesini hisseder, soluğunuzu tuttuğunuzda gözbebeklerinin büyüdüğünü görürsünüz. Kahkahalarındaki o sıcaklık bütün binayı temelinden çatısına kadar sımsıcak yapar. Kasapoğlu gibi bir yönetmenle çalışabilme fırsatım olduğu için gerçekten çok şanslıyım. Tiyatronun hayatımdaki yerinin ne kadar olduğunu ve o kadarın ne ile ölçülebileceğini inanın ben de bilmiyorum ama tiyatro düşündüğüm, yarattığım ve yaptığım yerdir. Söze can katmaya çalıştığım, yalnızlıktan kurtulduğum, yaşamın bir sorumluluk olduğunu en iyi anlattığım yerdir. Sorumluluklarımızı yaşamamız gerektiğini anlattığım yer. Kıskançlığı, yalanı, bencilliği, nefreti, ihaneti anlattığım, erdemli, cesaretli, özgür ama sorumlu olanın korkulardan arındığı yerdir. Sessiz kalmaktan korkmanın ve tüm çıplaklığıyla kendini görmenin yeridir. Dahası bir tutam umut, bir elin sıcaklığını paylaşmak, gözdeki pırıltıyı, düşüncedeki aydınlığı, barışı, barışmanın önemini yaşadığım yerdir tiyatro. Daha ne diyeyim ki? Tiyatrodan televizyona dönelim. Leyla ile Mecnun ve Beşinci Boyut gibi projelerde boy gösterdiniz. Şimdi de Beni Deli Etme dizisinde sizi izleme fırsatımız olacak. Nasıl bir karakteri canlandıracaksınız? Beni Deli Etme benim için gerçekten çok özel bir proje. Nedeni ise kadroda bulunan neredeyse tüm oyuncuların Devlet Tiyatroları sanatçılarından oluşuyor olması. Yani ailemleyim. Ailede büyükler, küçükler vardır ve ailecek yapılan işler hep en iyisi olsun düşüncesi ile yapılır. İşte bu dizide de tam da böyle bir durum var. Canlandıracağım karaktere gelince; Daşgın Bulut Azerbaycanlı genç bir iş adamı. Yakasından hiçbir zaman düşürmediği Azerbaycan ve Türk bayraklarının yer aldığı rozeti ile iki devlet bir millet mantığında biri. Hayatı boyunca insanlara hep iyilik yapmış ve hala yapmakta olan, çok saf, temiz, hatta bu yardımları -kömenkleri- yüzünden kullanılabilecek kadar berrak bir karakter. Bu kadar iyi olmasının karşılığı olmaması gereken bir yalnızlık yaşamakta EYLÜL 2013 SAYI 10 55

58 KÜLTÜR SANAT Daşgın, hiç arkadaşının olmayışı onu çok üzmekte. Bu konuda yardım alabileceğini düşündüğü için bir psikoloğa danışıyor ve hayatında komik ama samimi yeni anlar yaşamaya başlıyor. Daşgın Bulut karakterini hangi bölümlerde izleme şansımız olacak? Daşgın karakterini Beni Deli Etme dizisinin kırkıncı bölümünden itibaren izleyebilirsiniz. Bizi ne gibi sürprizler bekliyor? İşte bu soruyu cevaplaması biraz zor. Ama şu kadarını söyleyebilirim ki, saf, yalnız ve zengin bir insanın etrafında biraz gözü açık birileri varsa sürprizler baya bir komik olacaktır. Türk sinemasının yurt dışında tanıtılmasında önemli bir rol üstlenen, değerli Türk yönetmenlerimizden biri olan Raşit Çelikezer ile çalışmak nasıl bir duygu? Raşit Çelikezer, Raşit Hoca, Raşit Abi Sayın Raşit Çelikezer ile ilk tanışmam Konya da oldu yılında seyirciden büyük ilgi gören ve eşimin oynadığı Hiçbir Şey adlı oyunun yazarı olarak tanıdım. Her şeyden önce bana göre bir sette çalışabileceğiniz en, bakın altını çiziyorum, en pozitif, yapacağınız hatalarda sayısız hoşgörüsü ile moralinizi yükselten, kendinizce metin içinden bulduğunuz oyunlarınıza, olmayacak bile olsa bir tatlı gülümseme ile provalarda izin veren rejisörlerden biri. Setlerde bence en önemli konulardan biri olan, insanların iş gücünün ne aşamada olduğunu ölçüp ona göre adaletli çalışan, çok keyifle çalışılan usta bir yönetmen. Ayrıca Sayın Raşit Çelikezer sadece dizi, sinema, reklam yönetmeni olarak değil, Türk tiyatrosu sahnelerinde sergilenen çok özel tiyatro oyunları yazarlarından biri. Tiyatro mu televizyon mu? Tiyatro. Lâkin bu durum şöyle; bir çocuğa Anneni mi yoksa babanı mı daha çok seviyorsun? demekle neredeyse aynı. Yaşamda ikisinin de eksikliği çok büyük şekilde hissedilir. Ama bir röportajında rahmetli Sayın Metin Serezli nin söylediği Oyunculukta er meydanı tiyatro sahnesidir sözü de kulağımda kocaman bir küpedir. Tiyatroda reaksiyon daha birebirdir. Oynadığınız karakterin enerjisi seyirciye, seyircinin tepkisi salona o anda sıcağı sıcağına dağılır. Doğan Doğru, Beni Deli Etme dizisinde Daşgın Bulut adlı Azerbaycanlı bir iş adamını canlandıracak. Son yıllarda seyircilerin tiyatroya olan ilgisini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu konuda çok olumlu düşünüyorum. Çünkü gerek çalışmakta olduğum bölgede gerek Türkiye genelinde Devlet Tiyatroları nın 60 a yakın sahnesinde sergilediğimiz temsillerde görüyoruz ki seyircisi Türk tiyatrosuna çok düşkün. Yüzde 90 ların üzerinde bir doluluk, temsil edilen piyesler sonrası alınan olumlu tepkiler beni çok mutlu ediyor. Tiyatro sahnesinden izleyiciyle bağ kurmakla kamera önünden kurmak arasında nasıl bir fark var? Sahnedeyken neredeyse seyirciye dokunacak kadar yakınsınızdır. Nefesini hisseder, soluğunuzu tuttuğunuzda gözbebeklerinin büyüdüğünü görürsünüz. Kahkahalarındaki o sıcaklık bütün binayı temelinden çatısına kadar sımsıcak yapar. Farkı şöyle anlatmak belki de daha değişik bir örnek olacak, tiyatroda seyirci sizin evinize gelir. Derli toplu, hazırlıklı, misafirperver ve enerjik olmak zorundasınız. O sizin için para vermiş, kendi adına bir koltuk almış olarak orada olur. Kamera biraz daha farklı tiyatrodaki duruma göre. Eğer sinema filmi değilse, siz o beyaz camdan içeri giriyorsunuz. Onu kendi evinde ziyaret edip bir emek sunuyorsunuz, en rahat halinde, en sinirli, en duygusal halinde Merhaba, ben buradayım diyorsunuz. Sizi tercih etmesi için çok özel ve dikkat çekici olmanız gerekiyor. Tercih değiştirme eşiği hemen değişebilir. Eşiniz de sizin gibi bir oyuncu. Metinlere çalışırken birbirinizden yardım alıyor musunuz? Tabii ki. Aynı evde yaşarken bir de aynı metin üzerinde çalışıyorsak tabii ki yardımlaşıyoruz. Yazarın metindeki düşüncelerini konuşuruz. Sahneden aktarımın nasıl olması ya da olmaması gerektiği ile ilgili fikir alışverişlerimiz de olur. Kimler hangi rolleri oynamalı gibi tatlı bir dedikoduya kaçan, bazen bizi hararetlendirip fikir çatışmasına düşüren çok konuşma geçmiştir aramızda. İleriki dönemlerde yeni projeleriniz var mı? Devam eden tiyatro oyunlarım var. Mesela Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe. Bu oyunda Şeyhzade Bayazıt ı oynuyorum ve çok keyif alıyorum. Bu sene repertuara girecek yeni oyunlar da var. Henüz resmi olarak açıklanmadığı için bahsedemiyorum. Kamera adına da bir dönem filmi, sıkı bir dram, ya da hoş bir reklam teklifine de hayır diyeceğimi düşünmüyorum. 56

59 YÖNETMEN RAŞİT ÇELİKEZER Sizi sinema ve tiyatro tutkunu olarak biliyoruz. Geçtiğimiz yıl da Can filmiyle dünyanın en büyük bağımsız film festivali Sundance te Jüri Özel Ödülü ne layık görüldünüz. Şimdi ise yepyeni bir dizi projesiyle karşımızdasınız. Biraz yeni projenizden bahseder misiniz? Çekimler nasıl gidiyor? Beni Deli Etme tam bir aile komedisi. Aile içinde olası her şeyi konu edinen, reel akışta bir komedi. Komedinin bütün enstrümanlarını kullanıyoruz bir kere. Gerçek hayatın akışından enstantanelere yer veriyoruz. Basit bir durumun bile nelere mal olabileceğini ve sonuçlarını tartışıyoruz hikayemizde. Projenin tasarımını senaristimiz Çetin Büyükakın la birlikte hazırladık. Yıllardır birçok projede birlikte çalışıyoruz ve aynı zamanda çok yakın dostumdur Büyükakın. Birbirimizin reflekslerini, nelere önem verdiğimizi ve onu nasıl anlatacağımızı çok iyi biliriz. Çekimler de ilk günkü enerjiyle devam ediyor. Tüm ekip projeye öyle çok inanıyor ki sanıyorum başarının anahtarı da burada Aralarında Ayrılsak da Beraberiz, Çocuklar Duymasın ve Sakarya Fırat ın da bulunduğu birçok başarılı projeye imza attınız. Beni Deli Etme diğer dizilerden farklı olarak izleyicilere neler sunuyor? Bizim bir ailede yaşanabilecek olumlu ve olumsuz tüm durumları, duyguları uygulayacağımız bir çekirdek ailemiz var. Baba (Engin), anne (Yasemin), çocuk (Merve). Üçü Her gün yayınlanacak olan dizi, tam bir aile komedisi. de yaşları ve içinde bulundukları konumları gereği tepkileri ve klasik davranışları sergileyecekler. Kısaca; üçü de birbirleriyle sorunlar yaşasalar da birbirlerinden vazgeçmeyecek ve bir arada olmanın yollarını arayacaklar. Bizim bir cümle telaşımız yok. Her ailede olası durumları işliyoruz. Biliyorsunuz psikologlar ve psikiyatristler bizde henüz anlaşılan ya da başvurulan bir meslek grubu değil. Yani Batı toplumlarındaki kadar yerleşik değil. Biz biraz da bunun üzerine gidiyoruz. Gerçi bizim terzimizin epey bir söküğü var. Ama bu da komedinin vazgeçilmez bir parçası. 20 yıldır mutlu mesut yaşayan ailemizde çiftimiz 40 yaş sınırına geldiğinde hayatlarını sorgulamaya başlarlar. Psikolog Engin in 20 yıl önce terk ettiği eski nişanlısı Reyhan onun hayatını mahvetmek için geldiğinde de ortalık karışıyor haliyle. Kendini gizli tutabilen Reyhan onların sağlam aile yapısını kırmak için epey uğraşacak. Uzun zamandır komedi çekmiyordum açıkçası. Televizyonda eğlenceli işler yapmayı seviyorum. Günlük, hemen tüketilen işler bunlar. Yoğun geçen iş dünyalarının ardından insanların karşısına komediyle çıkmayı uygun buldum bu aralar. Çok eğleniyorum ne yalan söyleyeyim. Dizinin bir özelliği de Ankara da çekiliyor olması. Son dönemlerde hem dizilerde hem de sinemada Ankara ya doğru bir yönelme dikkat çekiyor. Sizce bunu dönemsel bir popülerlik olarak değerlendirebilir miyiz? Hikayemizin büyükşehirde geçmesi aslında böylesine bir konsept için yeterliydi. Ama başkent Ankara da diğer şehirlerimizden çok daha rutin bir hayat var. Yaşam saatlerinde bence ürkütücü bir plan program var. Geçmişten beri böyle düşünüyorum. İlk kez bu kadar uzun süre yaşadım bu şehirde ve bu düşüncemin ne kadar doğru olduğunu daha çok hissediyorum. Biz de biraz rutini kırmaya çalışan aileler, kabuğundan çıkmaya çalışan karakterler işlediğimizden Ankara da bu işi çekmenin daha doğru olduğunu düşündük. Bir taraftan da prodüksiyonun bütçesi açısından Ankara da daha rahat bir ortam vardı. Ankara da birçok dizi çekilmesinin sebebinin buradaki mevcut prodüksiyon bütçelerinin daha kolay sağlanması olduğunu düşünüyorum. Ayrıca müthiş bir oyuncu potansiyeli var. Son olarak söyleyebileceğim ise Ankara nın tam anlamıyla bir başkent ve İstanbul a göre de yeni olması. EYLÜL 2013 SAYI 10 57

60 KÜLTÜR SANAT Haytarma filmi Özbekistan da festivale katılacak Yönetmen: Akhtem Seitablayev Oyuncular: Aleksey Gorbunov, Usnije Khalilova, Andrey Mostrenko Aleksey Gorbunov İlk Kırım Tatar sürgün filmi olan Haytarma, Özbekistan ın başkenti Taşkent te uluslararası prestije sahip olan Altın Çita Sinema Forumu na katılacak. Filmi çeken ATR televizyonunun Genel Sanat Yönetmeni Ayder Muradosilov, Argumentı Nedeli Kırım haber portalına verdiği demeçte, Eylül ayı başlarında filmin Moskova galası yapılacak. Ekim ayı ortasında ise Özbekistan da yapılan Altın Çita Uluslararası Taşkent Film Forumu nda gösterilecek. Kasım ayında Polonya da düzenlenen CAMERIMAGE Uluslararası Kameramanlar Festivali nde gösterilmesi planlanıyor. Şimdi aktif şekilde festivallere katılmak için çalıştığımızı söyleyebilirim dedi. Haytarma filmi, 5-11 Eylül tarihleri arasında yapılacak olan 9. Uluslararası Kazan Müslüman Filmleri Festivali nde yarışma dışı programa dahil edilmişti. Ayder Muradosilov, sürgünün 70. yıl dönümü dolayısıyla filmin DVD sinin ve film müzikleri CD sinin piyasaya sunulacağını bildirdi. 58

61 İnci Avcıları Yer: Ali Şir Nevai Opera ve Bale Tiyatrosu, Taşkent Yönetmen: Haydar Ali Kasımov Fransız besteci Georges Bizet tarafından yazılmış üç perdelik bir opera olan İnci Avcıları, Bizet in 24 yaşındayken bestelediği operadır. Geçimlerini inci avcılığı yaparak kazanan Nadir ve Zurga, birbirlerine sadık kalacaklarına yemin eden ve inançlarına sıkı sıkıya bağlı olan iki dosttur. Leyla ise kendini dine adamış bir rahibedir. Oyunda iki arkadaşın, aynı kadını sevmenin yazgısında dostluklarını zorlu bir sınavdan geçirmek zorunda kalması anlatılıyor ve bir dram örgüsü içinde insanlık, gelenek, aşk, dostluk gibi değerler arasındaki ilişki değerlendiriliyor. Küçük Prens Yönetmen: Bahtiyar Hanzade Yer: Azerbaycan Devlet Pandomim Tiyatrosu, Bakü Tarih: 29 Eylül Fransız yazar ve pilot Antoine de Saint- Exupéry tarafından yazılan ve 1943 te yayımlanan hikayeden uyarlanan oyunda bir çocuğun gözünden büyüklerin dünyası anlatılıyor. Sahra Çölü ne düşen pilotun, çöle düşen uçağı tamir etmeye çalışırken düşler görmeye başlayan ve başka gezegenden gelen Küçük Prens ile karşılaşması ile başlayan oyunda insanların hataları ve aptallıkları, büyüdükleri zaman unuttukları basit çocuk bakışı Bahtiyar Hanzade yönetmenliğinde vurgulanıyor. sergi 2. Uluslararası Heykel Çalıştayı Tarih: 2 Eylül 2 Ekim Yer: İnciraltı Rekreasyon Alanı, İzmir İzmir Büyükşehir Belediyesi nin düzenleyeceği çalıştay için 209 u yabancı, 52 si Türk olmak üzere 342 kişi ile rekor bir başvuru elde edildi. Muğla mermerlerinin kullanılacağı bu yılki çalıştayın teması mutluluk olarak belirlendi. Çalışmaları elemekte zorlanan jüri, 6 sı yabancı, 2 si Türk olmak üzere 8 heykeltraşın çalıştaya katılmasına karar verdi. İzmirlilerin de izleyebileceği bir aylık çalışma sürecinde Dokuz Eylül Üniversitesi Heykelcilik Bölümü öğrencilerinin de sanatçılara asistanlık yapacağı ve çalıştay alanının halka açık bulunacağı bildiriliyor. Türk Soykırımı Yazar: Prof. Dr. Boran Aziz Yayın: IQ Kültür Sanat Yayıncılık Azerbaycan ın tanınmış tarihçilerinden Prof. Dr. Boran Aziz in titiz, yorucu ve sabırlı çalışması sonucu ortaya çıkan Ermenilerin Türk Soykırımı, 20. Yüzyıl boyunca , 1918, ve nihayet 1988 sonrasında Ermenilerin Azerbaycanlılara karşı uyguladıkları soykırımları ele alıyor. Sadece yazılı kaynaklara değil, gözlemci raporlarına ve canlı şahitlerden alınan bilgilere de yer veren eser, önemli bir boşluğu dolduruyor. Azerbaycan Türkiye: Dostluk, Kardeşlik ve Stratejik Ortaklık Yazar: Cavid Veliyev, Reşat Resullu, Kenan Aslanlı Yazar: Berikan Yayınevi Azerbaycan ın yüzde 20 si Ermanistan tarafından işgal edilmiş iken dünyanın bu konuda uyguladığı çifte standart, uluslararası barış ve güvenliğe darbe vuruyor ve Dağlık Karabağ sorununun barış yoluyla çözümünü geciktiriyor. Azerbaycan ve Türkiye tarafından uluslararası kurumlarda konu defalarca gündeme getirildi ve bu yararlı işbirliği ile beraber Azerbaycan ve Türkiye hükümetlerinin ortak çalışmaları kitapta vurgulanıyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 59

62 ROTA Dağların Ülkesinin Başkenti: 60

63 Türkiye ye coğrafi olarak biraz uzak olsa da kültürel olarak tam tersine oldukça yakın bir başkent olan Bişkek, efsanevi Issık Göl e sadece üç saat uzaklıkta... Timur Özkan sya nın en çok merak edilen yerlerinden biri de Himalayalar dır. Aralarında dünyanın en yüksek noktası Everest in de bulunduğu zirveleri dağcıların ilgisini çekerken Tanrı ve Pamir Dağları ise dağcıların olduğu kadar doğa yürüyüşçülerinin de vazgeçemediği yerlerdendir. Daha güneyde kalan Pamir Dağları Tacikistan ve Çin topraklarında yer alırken, bu dağ silsilesinden bir vadiyle ayrılan Tanrı Dağları Çin le birlikte Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan a yayılır. Topraklarının % 65 i Tanrı (Tiyan Şan) Dağları üzerinde bulunan Kırgızistan bu yüzden Dağların Ülkesi veya Orta Asya nın İsviçre si olarak da anılır. Kırgızistan ın başkenti Bişkek, Tanrı Dağları nın bir uzantısı olan Ala Too nın (Ala Dağ) eteklerinde kurulmuş, planlı, yeşil, tipik bir Sovyet kenti. Bişkek in adı Sovyetler Birliği döneminde Frunze olarak değiştirilmişse de bağımsızlıktan sonra eski adını almış. Kuruluşu 1878 e kadar uzanan Bişkek in nüfusu 1 milyona yakın. Ankara nın Kardeş Kenti 1992 de Ankara yla kardeş kent ilan edilen Bişkek, 1991 de bağımsızlığına kavuşan Orta Asya Cumhuriyetleri içinde Ankara yla kardeş kent olan ilk başkent olmuş ve Emek Mahallesi ndeki 6. Cadde nin adı Bişkek Caddesi olarak değiştirilmiş. Bişkek te ise kentin en güzel caddelerinden birine Atatürk Caddesi ve içinde Atatürk heykelinin de bulunduğu büyük bir parka Atatürk Parkı adı verilmiş. Zaten Bişkek in adeta ormanı andıran parkları dikkatten kaçmayacak kadar büyük ve sayıları da fazla. Burada dikkat çeken bir diğer özellik sanata gösterilen ilgi ve destek. Bişkek te çok sayıda opera, tiyatro vb. sanat ve kültür kurumu görkemli binalarıyla dikkat çekiyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 61

64 ROTA 1 2 Bişkek in gezilecek yerlerinin başında Tarih Müzesi ve pazarları geliyor. Dün bağımsızlık gösterilerinin, bugün ise önemli kutlamaların yapıldığı Bişkek in merkezi Ala Too Meydanı nda büyük bir anıt yer alıyor. Bir sütunun üzerinde, elinde kırk Kırgız boyunu temsil eden kırk ışınlı bir güneş tutan kanatlı bir kızla simgelenen Bağımsızlık Anıtı nın önünde nöbet bekleyen askerler her saat başı bir seremoniyle nöbet değiştiriyor. Aynı motifi Kırgız bayrağı üzerinde de görüyoruz. Bayrakta ilave olarak kırk ışınlı güneşin ortasında geleneksel Kırgız çadırı yurt da yer almış. Tarih Müzesi, Ala Too Meydanı ile Parlamento binasının arasında. Müzenin önünde, şimdi Bağımsızlık Anıtı nın bulunduğu yerde eskiden Lenin heykeli varmış. Rusya nın kentlerinde olduğu gibi Orta Asya daki eski Sovyet cumhuriyetlerinde de eski Lenin heykellerinin birer tanesi korunduğundan buradaki Lenin heykeli Parlamento nun önüne taşınmış. Müzeye gelince, üç katlı binanın ilk iki katı Kırgız tarihine ait eserlere ayrılmış. Gerçek ölçülerinde bir yurt içindeki eşyalarıyla sergileniyor. Fotoğraf çekmenin yasak olduğu binanın, üçüncü katında ise Sovyet dönemi Kırgızistan ı sergileniyor. İlk katlarda tarihsel ve kültürel öğeler ön plana çıkarken burada daha çok çöldeki değişim ve Sovyet döneminde yapılanlar tanıtılıyor. Müzeden çıktıktan sonra yakındaki Ressamlar Sokağı nı gezmek ve usta ressamlara ayaküstü bir portre yaptırmak güzel bir Bişkek hatırası olabilir. 1. Bilim Koleji, Stalinist Mimari nin bir örneği. 2. Bişkek Ala Too Meydanı ndan bir görüntü. 3. Eski Sovyet tarzı, renkli Kırgız mermeri kaplamalı binaları ile Ala Too Meydanı gece göz kamaştırıyor. 4. Tolkuchka Pazarı. Ve pazarlar Bu coğrafyada pazarlar hem her türlü alışverişin yapıldığı yerler, hem de sosyal hayatın bir vitrinidir. Bişkek in pazarları da böyle, Kımız Pazarı, Semaver Pazarı, Köpek Pazarı gibi özel pazarların yanı sıra Dordoy Pazarı ve Oş Pazarı gibi genel mahiyette pazarlardan en azından birisini gezmek Bişkek fotoğrafını tamamlar. Kırgızistan ın ikinci büyük kenti Oş un adını taşıyan pazarda; kurutulmuş balıktan Kore turşusuna kadar her türlü yiyecek, ayakkabıdan iç çamaşırına kadar her türlü giyecek satılıyor. Aynı zamanda turistik sayılabilecek geleneksel el işleri, keçe kaftan, yelek ve kalpaklar da bulunabiliyor. Kırgızistan söz konusu olduğu zaman iki sözcük sık sık karşımıza çıkar; Manas ve Kımız. Kımızı Issık Göl e giderken tadacağız. Burada bulunan Türk-Kırgız ortak üniversitesine ve Bişkek Havaalanı na da adını veren Manas ise Türk boyları için yeni topraklar fetheden Manas ın serüvenini anlatan bir destan. 10 binden fazla dizede dönemin yaşantısından kesitler, konukların dağ gibi yığılı etlerden yiyip su gibi akan kımızdan 62

65 3 4 içtikleri şölenler, rüzgârdan hızlı koşan atlar anlatılıyor. Bugüne kadar kuşaktan kuşağa anlatılarak gelen Manas Destanı ancak geçen yüzyılda yazıya dökülmüş. Bişkek te 1995 yılında Manas ın yıldönümü şerefine büyük bir park yapılmış. Manas Ayil adındaki bu parkta Manas Destanı canlandırılmış. Bişkek e 3 saat uzaklıkta ve Tanrı Dağları üzerindeki Issık Kul (Sıcak Göl), Güney Amerika daki Titikaka dan sonra dünyanın en büyük ikinci dağ gölü. Çevresinde yer alan turistik tesisler Sovyet döneminde olduğu gibi bugün de Sibirya da yaşayan Ruslarla, Kırgızistan a komşu Kazakların en yakınındaki yaz tatili tercihleri. Yolculuk boyunca sık sık rastlayacağımız ve bazıları aile işletmesi yerel restoran olarak çalışan yurtlarda yemek molası verebilir ve yine yol boyunca tezgâhlarda satılan atanın içkisi köpüklü kımızı içebilirsiniz. Taze veya mayalanmış kısrak sütünden yapılan ve biraz bekletildiğinde düşük alkollü bir içki özelliği kazanan kımız, ekşi ayran tadında bir içecek. Bizim damak zevkimize oldukça uzak olduğu için bir bardağını bitirmek zor ama buralara kadar gelmişken bir kez olsun tatmamak olmaz. 5 Kırgızca Sözlük Selam: Salamat İyi günler: Kutmanduu tanınız menen İyi akşamlar: Kutmanduu keçiniz menen Lütfen: Suranıç Nasılsınız: Kandaysız Teşekkür: Rahmat Güle Güle: Çakşı kalınız Az/Çok: Az/Çon Evet/Hayır: Ooba/Cok Açık/Kapalı: Acık/Cabık Küçük/Büyük: Kiçine/Çon BİŞKEK E GİDECEKLER İÇİN ÖNERİLER Ne Yenir? Bişkek e gelip de Kırgızların ulusal yemeği Beşparmak ı tatmamak olmaz. Et suyunda haşlanmış hamurun üzerinde servis edilen et parçaları ve soğandan oluşan bu yemek, geleneksel olarak elle yenildiği için Beşparmak olarak adlandırılır. Kırgız Mutfağı nın diğer ilginç yemekleri arasında; Laghman (etli ve sebzeli erişte), Palov (parça etli pilav), Gurdede (sulu et), Kuurdak (kavurma), Cuçuk (at sucuğu), Şorpo (et suyu çorbası) ve buharda pişirilen Mantı sayılabilir. Ne alınır? Bişkek hatırası olarak; bütçenize göre bir Kırgız halısını ya da Kırgızlara özgü keçe kalpak, yelek veya kaftanları önerebiliriz. Nasıl Gidilir? THY ile İstanbul dan Bişkek e doğrudan uçuşlar 5 saat sürüyor. Kırgızistan, turistik ziyaretlerde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına vize uygulamıyor. EYLÜL 2013 SAYI 10 63

66 SUMMARY краткое изложение 64

67 SUMMARY/ краткое изложение haldun yavaş Caspian Strategy Institute Secretary General Халдун Яваш Каспийский стратегический институт Генеральный секретарь With its fast growing and stable economy, Azerbaijan is marching confidently into the future. Although twenty percent of its territory is occupied by Armenia, Azerbaijan is the most open to world country in the Caspian region. It is noted that major energy projects are signed, poverty rate decreased from 40 percent to 6 percent and the state budget has reached extremely high levels in Azerbaijan, in the last decade. Public support for successful statesman Aliyev reaches almost 80 percent. In this regard, as a reliable bridge between East and West, we discussed upcoming elections in Azerbaijan as our cover story. You may find the details about Caspian Summer School certificate program, organized by Caspian Strategy Institute (HASEN), aiming to reinforce cooperation in the Caspian region. President Abdullah Gul and Prime Minister Recep Tayyip Erdogan visited the Caspian region simultaneously and signed many important agreements in Azerbaijan and Turkmenistan. Details of these visits are brought to the table in this issue. The transformation and the road map of Borsa Istanbul, the hearth of finance is evaluated for Hazar World by the Chairman of Istanbul Stock Exchange, Ibrahim Turhan. We gave wide coverage to Uzbekistan s strengthened economy in the analysis pages. Hope to meet you in October... Несмотря на оккупацию Арменией 20% территории, Азербайджан является стабильной страной Прикаспийского региона с динамично развивающейся экономикой, открытой миру и уверенно шагающей в будущее. Благодаря крупным энергетическим проектам, за последние десять лет уровень бедности снизился с 40% на 6 %, государственный бюджет достиг рекордного уровня. 80% населения страны поддерживает успешного государственного деятеля Ильхама Алиева. В этом номере журнала основная статья посвящена предстоящим выборам в Азербайджане, выступающего в роли надежного моста между Западом и Востоком. Также мы расскажем о сертификационной программе Летней школы, организованной Институтом стратегических исследований Каспия (HASEN), основная цель которого направлена на укрепление сотрудничества в Каспийском регионе. В прошлом месяце президент Абдуллах Гюль и премьерминистр Турции Реджеп Таййип Эрдоган посетили Каспийский регион. Во время визита президента Турции в Азербайджан, а премьер-министра Турции в Туркменистан, были проведены важные встречи, в ходе которых были подписаны несколько соглашений. Деталями этих встреч мы поделимся с нашими читателями. Также мы представим интервью Hazar World с председателем совета правления Стамбульской фондовой биржи Ибрагимом Турханом, где он оценил изменения, произошедшие в Стамбульской фондовой бирже, являющейся сердцем финансового центра. На страницах журнала мы сможете ознакомиться с анализом развития экономики Узбекистана. С надеждой на встречу в октябре EYLÜL 2013 SAYI 10 65

68 SUMMARY/ краткое изложение 66

69 Countdown to the Presidential Elections in Azerbaijan: a great change in the last 10 years К президентским выборам в Азербайджане- огромные перемены за последние 10 лет Azerbaijan, as an independent country, managed to win the confidence of the international community, with its economic policy and energy strategy in the last 10 years. Here s the story about the past and present of Azerbaijan. Азербайджан со своей экономической политикой и энергетической стратегией, сумевший завоевать доверие мирового общества как независимая страна, преодолел огромный путь за последние 10 лет. Эта статья отражает вчерашние достижения и сегодняшние перспективы Азербайджана. EYLÜL 2013 SAYI 10 67

70 SUMMARY/ краткое изложение The people of Turkey know the quote very well, one nation, two states. This beautiful phrase of the deceased President Heydar Aliyev, found itself in the two fellow countries, years of collaboration and commitment from the past to the present. In Aliyev s reminiscence, we remember the establishment of a new independent state, the protection of its independence despite very difficult conditions, the concepts of stability and democracy. When we are defining qualities of Ilham Aliyev s statesmanship, these two words can be used side by side; development and growth. What has changed in the last 10 years? There has been both economically and politically important changes in the period of President Ilham Aliyev s power in the last 10 years. Aliyev has tripled Azerbaijan s economy in the last 10 years. Thus, the gross national product has also increased by the same margin. The number of people living below the poverty line decreased from 44% to 4%. Agricultural production increased by 3.3%; revenue increased 6.5 times. Manat changed into one of the world s best 5 valued currencies. This draws attention to the fact that there are socially oriented reforms. At the center of the policies being carried out by Aliyev, we see the human factor that leads the country s development in a positive sense. Народ Турции очень хорошо знает фразу: «Одна нация, два государства». Ибо в этой прекрасной фразе Президента Гейдара Алиева было отражено долгосрочное сотрудничество исторически близких двух братских народов. Когда мы вспоминаем Гейдара Алиева, перед нами предстает грандиозный образ создателя нового независимого демократического государства,сохранившего независимость и стабильность в сложных исторических ситуациях. А деятельность господина Ильхама Алиева,как государственного лидера, мы, без сомнения, можем охарактеризовать, как дальнейшие «развитие» и «рост». Что изменилось за последние 10 лет? В период 10- летнего правления президента Ильхама Алиева произошли важные перемены в политической и экономической сферах. Под руководством Алиева объем экономики вырос в 3 раза.таким образом, OВП страны увеличился в том же размере. Уровень живущих на грани бедности людей снизился с 44% до 4%. Объем сельскохозяйственной продукции увеличился в 3.3 раза. Денежный доход граждан в 6.6 раз. Национальная валюта «манат» вошла в первую пятерку среди самых дорогих денежных валют мира. 68

71 Azerbaijan s economic role in the region is growing a little more day by day. As its ongoing economic policy and energy strategy today attracted the attention of the world, which has become the shining star of the Caspian region. Azerbaijan is one of the states that have won the trust of international relations in the world. Expenditure on education in the last 10 years in Azerbaijan is 4.5 times higher, foreign trade turnover is 6.6 times higher, industrial production increased 3 times, inflation reduced to single digit numbers; as well as gold, silver and copper production has started. Azerbaijan - Turkey friendship turning into a new energy corridor in Eurasia Azerbaijan has achieved unprecedented growth and development over the past few years. Import of natural gas from Russia has stopped, and it has started to export natural gas to a northern neighbor. While revenue from oil is $ 78 billion, natural gas revenues increased 5.6 times. Operating all oil and gas pipelines in Azerbaijan, making Georgia the current market leader in the sales of oil and natural gas; State Oil Company of Azerbaijan (SOCAR) has become Turkey s largest foreign investor. For the Shah Deniz 2 project which will transport Azerbaijani natural gas to Europe, an agreement project was signed between Turkey and Azerbaijan on October 25, 2011 in Izmir. On the same day, the Azerbaijani capital investment of U.S. $ 5 billion was made for Aliaga petroleum products facilities in Izmir peninsula. Named as Energy s Silk Road, the TANAP project is expected to be implemented in six years with an investment of $ 7 billion. TAP and TANAP are to be selected by the Shah Deniz Consortium, we can say that now the Southern Gas Corridor has started to enter into the natural gas equation in Europe. Transport and Communication Projects If we look at other important projects between Turkey and В проводимых в жизнь реформах социальный фактор постоянно выходил на первый план. В центре всех экономических и политических преобразований всегда стоял человеческий фактор, позитивно влияющий на развитие страны. Экономическая роль Азербайджана в регионе день за днем укрепляется. В результате проводимой в жизнь экономической политики и энергетической стратегии, привлекающая внимание мира страна стала восходящей звездой Каспийского региона, проявляет надежное партнерство в международных отношениях. В последние 10 лет средства, выделенные на образование, увеличились в 4.5 раза, объем во внешней торговле в 6.6 раз, объем производства увеличился в 3 раза, инфляция снизилась до единоцифрового уровня и началась добыча золота, серебра и меди. Превращение Азербайджанско- Турецкой дружбы в новые энергетические коридоры в Европе В последние годы Азербайджан поставил свою подпись под неаналогичным ростом и развитием. Прекращен импорт природного газа из России, и был EYLÜL 2013 SAYI 10 69

72 SUMMARY/ краткое изложение Azerbaijan; Baku- Tbilisi-Kars railway, known as the Iron Silk Road, continues seamlessly. Georgia provided 800 million US Dollars loan for the construction of railway lines from Azerbaijan. Railways will go through Azerbaijan s capital Baku, Tbilisi and Akhalkalaki in Georgia and go to Kars in Turkey. Investments in the transportation sector in the rule of Aliyev are quite remarkable. In the last 10 years, about $ 14 billion have been invested in the transportation sector. Production volume increased 5 times in the transportation sector. In this context, the Baku-Alat-Qazax-Georgia; Alat-Astara-Iran and Baku-Guba-Russian border line was reconstructed. The number of international airports increased to 6. Revenues from railway transport doubled. Azerbaijan Calls an Election The countdown has begun for the seventh presidential elections after the independence. Azerbaijan Central Election Commission (Merkezi Seçki Komissiyası) declared that the elections will be held on Wednesday, October 9, The ruling party, The New Azerbaijan Party declared that the only candidate for the elections is President Ilham Aliyev. Since October 2003, Ilham Aliyev was elected by a majority of the votes in the presidential elections, and he seems to be начат экспорт газа северному соседу. В страну поступил доход от нефти на сумму 78 миллиардов долларов, объем добычи газа увеличился на 5.6 раз. Владелец всех нефтегазовых месторождений Азербайджанская Государственная Нефтяная Компания SOCAR по объему иностранных инвестиций вышла на первое место в Турции. Очень важное соглашение, предназначенное для транспортировки природного газа проекта Шах Дениз-2, было подписано в Измире 25 октября 2011 года. В тот же день в Алиагинский полуостров Измирской области был вложен новый Азербайджанский капитал на сумму 5 миллиардов долларов. Завершение проекта ТАNAP, называемого «Шелковым путем» энергоресурсов, планируется через 6 лет. После принятия решения Шахденизским Концорсиумом о ТАР и TANAP, уже наблюдается вхождение Южного Газового Коридора в Европейский баланс в области природного газа. Транспортные и коммуникационные проекты Если обратить внимание на другие важные проекты между Азербайджаном и Турцией, то можно 70

73 отметить беспроблемное продолжение строительства железной дороги Баку-Тбилиси-Карс, называемое Железнодорожный Шелковый Путь. Для грузинской части строительства Азербайджаном был выделен кредит на сумму 800 миллионов долларов. Железная дорога будет проходить через столицу Азербайджана Баку, через города Тбилиси и Ахалкелеки Грузии и продолжится до турецкого города Карс. Особенно привлекают внимание инвестиции, вложенные Алиевским правительством в транспортный сектор. В последние 10 лет эта сумма составляла около 14 миллиардов долларов. Объем перевозок увеличился в 5 раз. Были заново построены магистральные и приграничные дороги Алят-Казах Грузия; Алят-Астара Иран; Баку- Куба - Россия. Число международных аэропортов увеличилось до 6-ти. Доходы от железнодорожного транспорта увеличились в 2 раза. the most powerful candidate in the elections. Public opinion shows that more than 80% of the population supports Aliyev. So far, 18 candidates have applied for running in the presidential elections. The nomination has to be registered within a few days, with a certain amount of supporter/voter signatures added to the Central Election Commission letter of application. The political climate in Azerbaijan has great importance for stability in the entire Caucasus region. Energy policies and recently developed energy projects show that the country s future will be much brighter. Internal problems in the postindependence period and the issues of occupied territories by Armenia are still waiting for solutions. Election Process So, who can become a candidate for the Presidency? It requires at least 10 years of residency in Azerbaijan. The candidate has to be a citizen of Azerbaijan, graduated from university, over the age of 35. If the candidate has dual citizenship or has been charged with a felony, it s not possible to run for the elections. The process of nominations lasts for 20 days since the official announcement of the elections; and also independent candidates can stand for elections in this period. Азербайджан идет на выборы В скором будущем в Азербайджане пройдут седьмые по счету президентские выборы после обретения независимости. Центральная Избирательная Комиссия Азербайджана назначила выборы на 9 октября. Правящая «Партия Нового Азербайджана» в июне выдвинула кандидатуру нынешнего президента Ильхама Алиева. Алиев, находящийся у власти с октября 2003 года и одержавший убедительную победу на всех выборах, считается кандидатом и сильным фаворитом в предстоящих выборах. Проведенные общественные опросы показывают, что свыше 80% избирателей поддерживают господина Алиева. До сих пор 18 человек обратились с заявлением для того, чтобы баллотироваться кандидатами в президенты. Для регистрации в кандидаты в Центральной Избирательной Комиссии к заявлению должны прилагаться определенное количество подписей для поддержки каждого кандидата. Политическая обстановка в Азербайджане имеет важное значение с точки зрения мира и спокойствия на Кавказе. Политика в области энергоресурсов и появившиеся в последнее время новые проекты показывают, что звезда страны и в будущем будет блестеть еще ярче. Перед Азербайджаном стоит задача освобождения собственных территорий от армянской оккупации, и решение проблем, появившихся после объявления независимости. Кто может баллотироваться кандидатом в президенты? Для этого нужно 10- летнее постоянное проживание в стране, не иметь двойного гражданства, не иметь судимости, иметь высшее образование и иметь возраст свыше 35-ти лет. Беспартийные граждане могут выдвигать свою кандидатуру в течение 20-ти дней после объявления даты выборов. EYLÜL 2013 SAYI 10 71

74 SUMMARY/ краткое изложение Heart of the Finance Center Сердце финансового центра Istanbul is taking firm steps forward to become the center of finance. İbrahim Turhan, Istanbul Stock Exchange Chairman of the Board evaluated the transformation of the heart of the finance, and the road map of Istanbul for the Hazar World. After restructuring has been completed, Istanbul Stock Exchange took the name Borsa Istanbul. Started running as a company, Istanbul Stock Exchange plans to combine Turkey s Gold and Energy Exchange under one roof. It will make an impression with international cooperations soon. One of the architects of the process, İbrahim Turhan tells us the details of the journey. Equity markets started the process for both legal and technological transformation. Could you explain this process? First of all, capital market law changed. We also tried to convey our views as Istanbul Стамбул уверенными шагами продвигается, чтобы стать новым финансовым центром. О переменах в сердце финансового центра - Стамбульской биржи- и о новой дорожной карте читателям Caspian world рассказал Председатель правления Стамбульского фондового рынка Ибрагим Туран. После периода создания новой инфраструктуры и получения имени «Биржа Стамбул», в Фондовом рынке завершился процесс становления. Управление Фондовым рынком стало профессиональным, таким, как в крупных компаниях. Планируется объединение Фондов золотого запаса и энергетики под единую крышу. Подписав новые международные соглашения, Биржа-Стамбул привлекла внимание опытных игроков глобальных рынков.один из основателей процесса Ибрагим Туран поделился своими впечатлениями с нами. Начались новые преобразования в инвестиционных рынках. Вступили в силу новые законы,появилась новая технология. Расскажите,пожалуйста, об этом процессе. Прежде всего, изменился закон об инвестиционном капитале. Мы тоже предложили свою точку зрения в ходе применения закона. Мы хотели,чтобы в этой области в Турции была основана мощная 72

75 Stock Exchange. In this area, we have been working on this platform which would be a legal base for Turkey s desired future. Last year in 20th of December, Capital Markets Law came into force. Banking sector came to a certain point, but this will not be enough for Turkey to move forward. Turkey will grow more and more. Our potential growth rate is around 5 percent and if we consider this 5 percent increase in the next 10 years, total will be more than two times of national income. We have the potential to reach the goal of two trillion dollars of national income very easily. By doing what we need to do, we will bring Turkey to the world s first league to the position of the global leader, or regional actor. Therefore, capital markets come into play here. Growth engine that companies need is the capital markets. Important steps were taken in this period for the stock market in terms of legal infrastructure. Technological steps were taken also. How the results began to be obtained? First of all, a significant change must have been done in the law of capital markets, and we have tried to contribute to it. In this sense, we work on the platform that we are willing to see Turkey. This is quite a time-consuming process. The Capital Markets Law finally came into force and published in the Official Gazette in December 30th, The second phase of this process was the regulations on the Istanbul Stock Exchange. Continued with suiting the corporate structure to the needs of the new era and finalized with the establishment of the Istanbul Stock Exchange. Istanbul Gold Exchange and Istanbul Stock Exchange became a joint-stock company. İzmir Exchange Derivatives and Trading was added later, and now have a structure composed by a combination of the three agencies. The third phase was to experience a period of change within a framework of a strategic plan and to move forward with certain strategic steps. This perspective that I have been mentioning so far shows that a window of opportunity is opening for Turkey. What was the criteria for the selection of Nasdaq? We know that the agreement юридическая база. 20-го декабря прошлого года Закон об Инвестиционном Капитале вступил в силу. Были сделаны серьезные изменения и в банковском секторе, но этого не будет достаточно для продвижения Турции на более высокий уровень.турция должна быть мощнее во всех сферах экономики. Если в ближайшие 10 лет нам удастся сохранить этот темп развития, думаю,что в ближайшие 10 лет национальный доход увеличится более, чем в два раза. Сейчас Турция поставила перед собой задачу повышения общенационального дохода до 2 триллионов долларов. Мы должны делать все необходимое чтобы вывести Турцию на первую мировую лигу, на позицию глобального лидера, регионального игрока.если мы это не сделаем, это сделает кто- нибудь другой. Поэтому в этом пункте повышается роль инвестиционных рынков. Наши компании должны развиваться, двигателем этого развития являются инвестиционные рынки, а топливом двигателя-фондовые рынки. Для Фондового рынка, с точки зрения юридической инфраструктуры и технологии, в этот период были сделаны важные шаги. Каковы первые результаты этих шагов? Первые шаги были в области создания правовой инфраструктуры. Изменение закона об инвестиционных рынках было очень важно, и мы выдвинули свои предложения. Мы будем и в дальнейшем продолжать работу в этом направлении. Закон был опубликован в Официальном вестнике 30-го декабря 2012 года и вступил в силу. Второй этап был связан с принятием новых правил о работе Стамбульского Фондового рынка. Были сделаны очень важные изменения в правилах, и была создана компания «Биржа Стамбул». Стамбульская Биржа запасов по золоту и Стамбульский Фондовый Рынок были объединены под единой крышей, в новую структуру был введен Измирский Фондовый Рынок, и в настоящий момент мы действуем под знаком одной фирмы. В третьем, в рамках наших стратегических планов, этапе мы планируем вывести нашу новую структуру на запланированные нами позиции. Перспектива, о которой я рассказываю, открывает новые направления для развития Турции. EYLÜL 2013 SAYI 10 73

76 SUMMARY/ краткое изложение will be based on shares, how much stock do you expect to be given? It would not be right to give more details since the agreement have not been finalized yet. But I can say that the case we mention is about minority shareholding. Nasdaq will be a minority shareholder of Istanbul Stock Exchange and we want other shareholders too. The basis of our strategic partnership agreement with Nasdaq contains know how transfer. But this is not about applying and purchasing an advanced technology. I would say that technology that we will use is one of the world s best technologies and highly secure to cover all demands of Turkey s capital markets and stock market in the near future. We don t just purchase this technology, we gain deep knowledge about it, and we finally own it. Not just the use of technology also the implementation of it. Nasdaq is committed to transfer know how to us. Energy Exchange is established in this context. What do you think about this? With this law, a serious restructuring process began in the electricity market. As a result, in 2013 Electricity Exchange will be established under Electricity Market Operations Inc. for spot trading of agreements based on electricity power. This stock will include day-ahead and intra-day balancing. To complete the spot market, an integral futures market will be created. Istanbul Stock Exchange/ Borsa Istanbul will be one of the EPİAŞ s most important shareholders and elements of management. It will contribute to the conditions of buy-sell process. Therefore I can say that we are totally Каковы были критерии в процессе выбора Насдаг как партнера? Мы знаем, что соглашение ожидается на основании продажи акций. Сколько процентов акций вы намерены передать? Пока соглашение не заключено, поэтому было бы неправильно давать более подробную информацию. Но я могу сказать то, что речь идет о небольшой продаже акций в этом подготовительном периоде. Насдаг будет нашим мелким акционером, и хотелось бы видеть новых акционеров в наших рядах. Основу нашего соглашения о стратегическом партнерстве с Насдаг составляет передача know-how. Но речь не идет о просто покупке и применении новых технологий. Я хочу сказать,что технология, которую мы купим, будет самой лучшей технологией в мире и очень безопасной для Турецкого инвестиционного капитала. Благодаря этому, мы будем удовлетворять все нужды фирмы «Биржа Стамбул» в ближайшем будущем. Мы не только будем владельцем этой технологии, вместе с технологией мы увеличиваем свои знания, становимся настоящим обладателем этих знаний. И плюс к этому, Насдаг обязуется 74

77 operating this process. This is important that the capacity of Turkey s electricity market has more than doubled in the last 10 years. The third largest in Europe at the moment. We may see how big the potential is in this relationship between electricity consumption and economic growth in the period ahead. Our goal is to make Istanbul a regional center of electricity, natural gas, oil, coal and other energy products, such as carbon dioxide emissions. We aim to see Istanbul Stock Exchange as the center of energy being bought and sold. This will provide a significant contribution to the development of the welfare and stability of our region. We are in close cooperation with electricity regulation market and the Ministry of Energy. Do you think these projects would be completed before 2013 ends? Can you tell us how you measure the expectation as the goal here? Most probably we will have very concrete results before 2013 ends. It is important for the price expectations to be clear, healthy, reliable, and predictable. The depth of this market provides the most important elements. The most important factor is Istanbul Stock Exchange and the markets working in balanced conditions. Therefore, we are trying to create a market for not only electricity producers, but also other people who regard electricity as a valuable item for investment. When other energy products are engaged in the trading, volume and market depth will increase here. Above all, we would like to see our way of implementation that has been successful for many years to be used in the energy market. передать не только правила управления технологией, но и know-how о применении технологии. В этих рамках создается Фондовый энергетический рынок. Что можете сказать по этому поводу? После принятия закона,особенно в процессе реструктуризации рынка электроэнергии, начались серъезные изменения. В результате чего, в 2013 году будет создана новая фирма по реализации электроэнергетических ресурсов через Фондовый рынок. Новая биржа будет заниматься сбалансированием процессов до начала и во время реализации покупок и продаж на рынке. «Биржа Стамбул» будет одним из акционеров и управляющих фирмы АОЕR. Поэтому мы можем сказать, что полностью находимся в центре этих процессов. Это важно с этой точки зрения. Вы знаете, что за последние 10 лет объем рынка электроэнергии в Турции увеличился в два раза. В данный момент мы находимся на третьем месте в Европе. С точки зрения постоянного увеличения темпа Турецкой экономики, в будущем ожидается огромный спрос на электроэнергию. Конечно, мы хотим, чтобы Стамбул стал одним из экономических центров мира. Я думаю, что это внесет значительный вклад в развитие мира, стабильности и благосостояния в нашем регионе. Для урегилирования рынка мы работаем в тесном сотрудничестве с министерством энергетики и природных ресурсов. Как вы думаете, можете ли получить какие-то результаты до завершения 2013 года? Какова ваша цель,каковы ваши критерии успеха? Скорее всего в 2013 году мы будем иметь конкретные результаты. В первую очередь мы должны быть справедливыми, доверяемыми, транспарантными. Объем рынка и успешное сотрудничество с «Биржа Стамбул» будет играть важную роль во всех операциях. Мы намерены создать Фондовый рынок не только для производителей электроэнергии, но и инвесторов этого рынка. После появления на рынке других энергоресурсов, думаю, что рынку нетрудно будет достичь широкого объема реализаций. Для нас важнее всего формирование справедливых индексов и цен, и успешное управление рынком. EYLÜL 2013 SAYI 10 75

78 SUMMARY/ краткое изложение The Southern Gas Corridor Will Determine The Future Of The Region The Middle East, Caspian Sea and Central Asia s rapidly changing economic conditions, emerging development potential, and accordingly the power of being politically active is changing the balance of power in the game of energy. We see those new energy sources which haven t been revealed so far maybe for political reasons-, leading to new political negotiations. However, at the same time, these new sources and the former proven resources are bringing competitiveness to the environment in the field of energy in terms of economic dynamics and cycles. This economic cycle also emerges as political restructuring and integration. The projects such as the Southern Gas Corridor, emerge as economic projects, besides they stand out with their powerful political impact. Azerbaijan and Turkey s Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP) project is not only an energy move ; it is also a trace of a political change. A step towards the integration of the region between the Caspian and Austria is also the beginning of the EU s enlargement to the East. This beginning means emergence of new centers of supply in the Caspian region and Middle East, mainly Russia and outer Iran. It also means a disturbing development for Germany-Russia traditional alliance in EU. We discussed it in the summer 2013 issue of the Hazar Raporu. But there are some issues we need to add to our fixation. Today, it is not Южный Газовый Коридор определит будущее региона Быстро изменяющиеся экономические условия Ближнего Востока, Каспия и Среднеазиатского регионов, появляющиеся новые потенциалы развития и, связанная с этим, нарастающая политическая мощь меняют балансировку сил в игре по энергоресурсам. После появления на рынке продуктов, называемых «секретными ресурсами», в настоящий момент мы становимся свидетелями новых политических торгов. Но в то же время, новые ресурсы и торговизация старых ресурсов создают атмосферу конкуренции в области энергоресурсов. В связи с этим, появляется новый экономический динамизм и поворот в разных сферах отношений. Этот экономический поворот одновременно обусловливает новые политические структуры и интеграции. Поэтому, именно в эти дни, проекты типа Южный Газовый Коридор, появляющиеся в виде экономических проектов, с политической точки зрения и со своими воздействиями на будущее выходят на арену с очень сильными амбициями. Например, реализуемый Азербайджаном и Турцией проект Транс Анатолийский Газопровод (TANAP) вопреки Ирану и России, нельзя назвать только экономическим штурмом, проект олицетворяет собой политическую перемену, является важным шагом в интеграции от Каспийского региона до Австрии.Это начало символизирует появление новых продавцов энергоресурсов в Каспийском и Ближневосточном регионах, вопреки воле в первую очередь России, а затем Ирана.Этот шаг, конечно,беспокоит традиционное Германо- Российское газовое сотрудничество в Евросоюзе. Мы уже писали об этом в летнем номере журнала «Каспийский рапорт» 2013 года. Хотели кое-что добавить к нашим некоторым мыслям. Сегодня, когда 76

79 an achievement for only Israel to evaluate emerging or emerged energy sources through TAP - TANAP and the Southern Gas Corridor. This is an important improvement for Egypt, Turkey and Gaza. Areas of conflicts in Caucasus become more active, -if you consider the developments in the Middle East and North Africa-, the most significant move to make would be to develop regional integration, particularly EU expansion. The Southern Gas Corridor in this sense is a powerful tool for regional integration. As mentioned before in Hazar Raporu, Azerbaijan-Georgia-Turkey gas line operating this way and reaching directly to the European market, is not only an energy move. This is an important step of Europe s expansion to the East. Let me be very clear, independently of Germany and Russia, this means the enlargement of the EU to Baku and the increase of Turkey s economic and political activity in this region. In recent months, particularly the incidents in Egypt, civil war in Syria and issues in Afghanistan turned Middle East into an area of conflict. For permanent peace, power lines and their safety will play an important role to ensure peace and harmony because the Southern Gas Corridor project is also a political integration and democratic stability project. At this point we need to say, projects such as the Southern Gas Corridor project will create an economically competitive energy market and pricing. It will also feed the structures of Turkey s energy exchange in the near future. In this respect, the Southern Gas Corridor can be seen as one of the most important economic and political projects from Caspian region through Europe. Израиль проявляет желание вывести свои энергоресурсы на рынок, используя услуги TAG, TAP и Южный Газовый Коридор, это не только достижение для Израиля, от этого выигрывает Египет, Газза и Турция. Если мы будем иметь в виду, что замороженные конфликты в Кавказском регионе могут снова перейти в горячие конфликты и будем анализировать ситуацию на Ближнем Востоке и в Северной Африке, самым верным шагом в этом направлении будет развитие экономической интеграции. Здесь на первый план выходит расширение Евросоюза. В этом смысле Южный Газовый Коридор является сильным региональным интеграционным инструментом. Как отметили в Каспийском рапорте лета 2013 года, коридор Азербайджан-Грузия-Турция в этом процессе имеет особое значение, и вывоз Азербайджанского газа на Европейские рынки этим прямым путем, по нашему мнению, не только экономический штурм. Это важный шаг для расширения Европы на свой восточный фланг. Хочу быть откровенным, это означает расширение границ Евросоюза, независимо от Германии и России, до Баку и наращивание экономической роли Турции. В последнее время, независимо от Палестинской проблемы, гражданские войны в Египте и Сирии, события в Афганистане создали на Ближнем Востоке новые очаги волнения. Для нормализации ситуации и подписания долгосрочных мирных соглашений, энергоносители и обеспечение их безопасности будут иметь очень важную роль. Потому что Южный Газовый Коридор это одновременно проект политической интеграции и демократической стабильности. Необходимо поставить ударение и над этим пунктом; такие проекты, как Южный Газовый Коридор, с экономической точки зрения, создадут здоровую конкуренцию на рынке, цены будут определены на справедливых транспарантных основаниях.этот проект будет обеспечивать Турецкую биржу энергоресурсов, которая будет открыта в ближайшем будущем. С этой точки зрения мы можем смотреть на Южный Газовый Коридор как на самый важный проект этой географии, потому что он соединяет Каспийский регион с Европой. EYLÜL 2013 SAYI 10 77

80 SUMMARY/ краткое изложение With experts in their fields, presentations of private sector executives and academics, the 1st Caspian Summer School certificate program hosted 22 participants from 10 countries. 1st Caspian Summer School certificate program organized by Caspian Strategy Institute (HASEN) was held between August Caspian Summer School brought the business world, bureaucrats, journalists and international scholars together at the opening reception in the Sheraton Istanbul Maslak on August 18. The opening speech was given by Secretary General of HASEN Mr. Haldun Yavaş. Mr. Yavaş mentioned that the participants had the opportunity to share knowledge and experience on subjects such as energy, security and foreign policy within the scope of this program. HASEN Director of Center for Energy and Economy Studies Efgan Niftiyev stated that the certificate program is one of the best steps taken by the institute to train quality people and such activities will increase in the coming period. 22 PARTICIPANTS FROM 10 COUNTRIES CASPIAN SUMMER SCHOOL BROUGHT 10 COUNTRIES TOGETHER Каспийская летняя школа собрала вместе представителей 10 стран Проводящаяся в первый раз сертификационная программа Каспийской летней школы собрала специалистов отрасли, руководителей, а также представителей академических кругов, всего в общей сложности 22 человека из 10 стран мира. Сертификационная программа Каспийской летней школы, которая проводилась впервые Институтом стратегических исследований Каспия, прошла с 18 по 28 августа. На церемонии открытия 18 августа, проходившей в отеле Шератон Стамбул Маслак, собрались представители бизнес-кругов, чиновники, журналисты, местные и иностранные представители академических кругов. Выступавший с вступительной речью генеральный секретарь летней каспийской школы Халдун Яваш подчеркнул, что в рамках школы ее участники будут иметь возможность делиться своим опытом и знаниями в таких сферах, как безопасность и внешняя политика. Координатор по сотрудничеству специалистов летней школы Эфган Нифтиев заявил, что эта программа стала одной из лучших программ института по качеству образования, и что в будущем подобных программ станет больше. Certificate program hosted young professionals, government officials, researchers and students from Azerbaijan, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Moldova, Russia, Turkmenistan, Turkey, Ukraine and the USA. The partici- 22 участника из 10 стран В программе приняли участие молодые специалисты, чиновники, научные работники и студенты из Азербайджана, Грузии, России, Казахстана, Кыргызстана, Молдовы, Туркменистана, Турции, 78

81 pants attended the Caspian Summer School certificate program supported by the Center for Strategic Research (SAM), Presidency of Turkey Cooperation and Coordination Agency (TİKA) had the opportunity to discuss energy, foreign policy, analyze security and economic issues in the Caspian Region and increase their knowledge. DAY 1 On the first day of the certificate program, Turkish foreign policy and contemporary Turkish policy issues were discussed. Referring to democracy and security in his presentation in the first session, Chairman of Ministry of Foreign Affairs Center for Strategic Research (SAM) Prof. Dr. Bulent Aras reminded that Davutoglu proposed new diplomats to be more active. DAY 2 In the first session of the seminar, regional energy dynamics, Shah Deniz, the Southern Gas Corridor and the future of investment in the area were discussed. SOCAR Turkey First Vice President Samir Kerimli shared detailed information with the participants about the reserves in Turkmenistan, Azerbaijan, Iraq, Israel and the Eastern Mediterranean. The Southern Gas Corridor project which TAP and TANAP were primarily involved to carry Azerbaijani gas to Europe via Turkey, the investments made in the field of energy, gas prices and their future were discussed. DAY 3 On the third day of the certification program HASEN Expert Asst. Prof. Fatih Macit commented on Turkey s economy in the last 20 years. Dr. Fatih Macit stated that TANAP, which was developed by the cooperation of Azerbaijan-Turkey, will allow Turkey to meet energy needs at a lesser cost. Украины и США. Участники сертификационной программы летней каспийской школы, проходившей при поддержке Института стратегических исследований и турецкого агентства по сотрудничеству и координации, получили возможность провести анализ и поделиться знаниями об энергетической, внешнеполитической, экономической ситуации в регионе. 1-ый день В первый день внимание было сконцентрировано на турецкой внешней политике и современной политике Турции. В первом заседании, высказывавшийся о демократии и безопасности директор института стратегических исследований профессор, доктор Бюлент Арас напомнил новым дипломатам из ведомства Ахмеда Давутгоглу, что надо быть более активными. 2-ой день В первом заседании семинара,на котором обсуждались будущие инвестиции в регионе и проекты Шах дениз и Южный Газовый Коридор, первый вице-президент SOCAR Турция Самир Керимли дал подробную информацию слушателям о ресурсах Азербайджана, Туркменистана, Ирана, Израиля и Средиземноморья. Были обсуждены проекты TAP, TANAP, Южный Газовый Коридор, цены натурального газа, инвестиции в сфере энергетики и их будущее. 3-ий день Выступивший в третий день сертификационной программы специалист Центра экономики и развития Института стратегических исследований Каспия, доктор экономических наук Фатих Маджит анализировал последние 20 лет Турецкой экономики. Фатих Маджит отметил, что совместный Турецко-Азербайджанский проект TANAP поможет Турции импортировать энергию по более дешевым ценам. 4-ый день Одной из важных тем Летней школы был вопрос перспективы долгосрочного мира в Каспийском регионе. Специалист Центра политических наук и международных отношений Института стратегических исследований Каспия доцент Митхат Челикпала рассказал о Каспии, об основных источниках угрозы долгосрочному миру и безопасности в регионе. 5-ый день В этот день участники Летней школы посетили Анкару. В рамках программы они были в Министерствах коммуникации и связи, EYLÜL 2013 SAYI 10 79

82 SUMMARY/ краткое изложение DAY 4 One of the major topics dealt in the Caspian Summer School was sustainable peace perspectives in the Caspian Region. HASEN Expert Assoc. Prof. Mitat Çelikpala discussed the definition of the Caspian Region, and the main threats on sustainable peace around the area in detail. DAY 5 Summer School s next address was the capital city, Ankara. Participants visited from the Ministry of Transport, Maritime and Communication, Ministry of Foreign Affairs, Ministry of Economy, TİKA, Ministry of Energy and Natural Resources, and Parliament. Presentations were made during the visits. DAY 6 The second week of the Caspian Summer School certification program focused on communication networks. Issues such as regional transportation networks, transportation costs, regional cooperation and alternative routes were analyzed in detail. DAY 7 On the last day of the Caspian Summer School, participants shared their own presentations. A reception was held at the Hotel Rixos Pera Istanbul after the debates. After the certificates were presented at the reception, participants relieved the stress of the week with a DJ performance Иностранных дел, Экономики, Энергетики и природных ресурсов, в Великом Национальном Собрании Турции и в Агенстве по Развитию Сотрудничества с Тюркоязычными Странами. 6-ой день В этот день сертификационной программы Каспийской летней школы были обсуждены региональные коммуникационные сети. В семинарах на первый план вышло детальное обсуждение региональных коммуникационных сетей, цены перевозок, региональное сотрудничество, альтернативные дороги. 7-ой день В последний день Летней школы слушатели выступили со своими докладами. После дебатов был организован банкет в гостинице Rixos-Pera İstanbul. На банкете сертификаты программы были розданы слушателям. Prof. Dr. Bulent Aras Chairman of Center for Strategic Research For an ideological cause or for another reason, instead of making any investment on any transit line or a power transmission line, I think there should be a continued diversification strategy, rather than condensed. The Caspian Summer School program is a very important application, especially among the countries of Central Asia and the Caucasus, people who have worked in various areas and have come together for the exchange of ideas. Профессор Бюлент Арас Руководитель центра стратегических исследований Программа Каспийском летней школы имеет особое значение с точки зрения встречи и обмена мнениями коллег разных профессий из братских стран Средней Азии и Кавказа. Уверен, что в будущем мы сумеем собрать больше людей под крышу Каспийской летней школы. Samir Kerimli SOCAR Turkey First Vice President The Caspian Strategy Institute Summer School program was organized for the first time. I find it very positive that friends from different countries and cultures come here to the center of Eurasia and discuss energy issues in Europe and projects can be developed in Turkey or Europe. Самир Керимли Первый вице-президент компании SOCAR Турция Институт стратегических исследований Каспия впервые организовывает программу летней школы. Посещение коллег из разных стран, представляющих разные культуры, плодотворные дебаты вокруг Каспия, энергетических проблем Европы, обсуждение новых проектов с участием Турции и Европы- считаю очень позитивным. 80

83 Hakan Türker BP Turkey-Vice President Хакан Тюркер Вице-президент компании ВР Турция HASEN is a very important partner for BP. We previously worked together. Therefore, when I received the invitation I immediately came to Ankara. It was a nice meeting. It is very important for the participants coming from various parts of Asia, to be informed about energy issues and other issues, to express their views and to have the infrastructure to do more work. Therefore HASEN is doing a very important job here. Cenk Pala TAP Turkey-Director The Southern Corridor to be built was very important for the creation of a regional energy market especially in the Balkan states which were not members of the EU. A tangible natural gas project would pave the way for the energy market in the Balkan region. It will be revealed that conflicting countries in a political sense until now need each other, because they will become members of the EU. TAP is the key chain which holds them all together. ASSOC. PROF. Mitat Çelikpala HASEN EXPERT The Caspian Summer School is very important. Similar meetings have been held by the Americans and Westerners. This has been done since the early 1990s, but HASEN s concept is being done for the first time. This emerging structure is a specific target to have discussions about the future of their own safety for the first time. Dr. Murad Ismayılov Azerbaijan The Caspian Strategy Institute is bringing people together from different areas, work experiences and age groups, enabled participants to communicate with each other. For the first time, I had the chance to come together with ambassadors, assistants, professors, and high quality participants from the region. It was a great opportunity for us to listen to Turkey s ideas about the area. Институт стратегических исследований Каспия - очень важный партнер ВР. Мы и в прошлом сотрудничали. Получив приглашение на это мероприятие, сразу прилетел из Анкары. Мероприятие было организовано на высоком уровне. С моей точки зрения, особенно важно присутствие на этом мероприятии людей из разных стран Азии со своими знаниями и опытом, их участие в интересных дебатах. Хочу подчеркнуть, что Институт стратегических исследований Каспия занимается очень важным делом. Дженк Пала Директор проекта ТАР Турция Строительство Южного Коридора было особенно важным с точки зрения создания энергетического рынка в Балканских странах, ставшими членами Евросоюза. Конкретный проект начался с природного газа и открывает новые возможности для инвестирования новых проектов в регионе. До сегодняшнего дня некоторые страны, не сумевшие создать политический диалог, после этих проектов узнают, что они нужны друг-другу. Доцент Митхат Челикпала Специалист Института стратегических исследований Каспия Каспийская летняя школа очень важна. До этого такие мероприятия были организованы американцами и Западными организациями в разных точках планеты. Институт стратегических исследований Каспия является одной из первых организаций, которая вышла, если так можно выразиться, из «собственной шинели». Эта частная организация обсуждает представляющие интерес для своего региона концепции. Мурад Исмаилов Азербайджан По инициативе Института стратегических исследований Каспия люди из разных стран региона, разных профессий, разных возрастных групп собрались вместе и заложили фундамент плодотворного сотрудничества в будущем. Мне удалось впервые встретиться с известными послами, учеными и чиновниками высокого ранга из региона. Нам было очень приятно познакомиться с точкой зрения Турции о регионе. Selçuk Yilmaz Director General of TOBB UND Transportation is not a one-sided business. Transport structure requires the parties such as the up loader, the country of transit and the last stop of transportation to have the same vision. Such programs, especially for the development of trade have great importance. In this sense, the structures in these countries that make up an effective idea supporting the vision for the development of trade. Сельчук Йылмаз Генеральный директор ТОВВ UND Транспорт - это не односторонее дело. Отправитель, страна транзита и странабеневициар,т.е. все стороны, должны относиться к этому с особенной ответственностью. Такие программы очень полезны с точки зрения расширения торговых оборотов. Поэтому для плодотворного сотрудничества в регионе нужны умные и опытные люди. В этой связи, очень высоко оцениваю первую Каспийскую летнюю школу. EYLÜL 2013 SAYI 10 81

84 SUMMARY/ краткое изложение IMPORTANT MEETINGS IN THE CASPIAN Важные встречи в Каспийском регионе The Caspian repeatedly hosted important meetings and visits. President Abdullah Gul and Prime Minister Recep Tayyip Erdogan visited the region at the same time. Last month, Prime Minister Recep Tayyip Erdogan and President Abdullah Gul had important meetings at the same time in the Caspian Region. Turkey was represented by President Abdullah Gul at the Third Summit of Cooperation Council of Turkic Speaking States hosted by Azerbaijan. At the summit, held on the 16th of August 2013 in Gabala, hosted by the President of Azerbaijan Ilham Aliyev, President Nursultan Nazarbayev represented Kazakhstan and the Kyrgyz Republic was represented by President Almazbek Atambayev. Vice President Sapardurdu Toyliyev was also invited to represent Turkmenistan. President Abdullah Gul held bilateral meetings with leaders of the Turkic world. Gul got together with his counterparts, President of Azerbaijan Ilham Aliyev, and President of Kyrgyzstan, Almazbek Atambayev. NEW ERA FOR TRANSPORTATION AND CUSTOMS This year s theme, Transport, was the most important topic of the summit. Importance of the road, rail and port projects linking Western Europe and East Asia defined as the revitalization of the historic Silk Road was highlighted during the meetings. In projects identi- Каспийский регион стал местом важных мероприятий и визитов. Президент Абдуллах Гюль и премьер-министр Реджеп Таййип Эрдоган почти одновременно посетили регион. В прошлом месяце президент Абдуллах Гюль и премьер-министр Реджеп Таййип Эрдоган провели важные встречи в Каспийском регионе. На III Саммите Совета по Сотрудничеству Тюркоязычных стран, проходившем в Азербайджане,Турцию представил президент Абдуллах Гюль. В проходившем 16 августа в городе Гебеле Саммите под эгидой президента Азербайджанской Республики Ильхама Алиева, Республику Казахстан представлял президент Нурсултан Назарбаев, Республику Кыргызистан - президент Алмазбек Атамбаев, по приглашению организатора, вице-премьер Республики Туркменистан Сапардурду Толдуев тоже принял участие в Саммите. Во время Саммита президент Абдуллах Гюль провел двухсторонние встречи с лидерами Тюрского мира.турецкий президент встретился с президентом Азербайджанской Республики Ильхамом Алиевым и президентом Республики Кыргызистан Алмазбеком Атамбаевым. 82

85 fied as the revitalization of the historic Silk Road, the East-West transport corridor, in other words, the development of the Central Corridor is predicted. The most important pillar of the projects is the Baku- Tbilisi-Kars railway carried out by Azerbaijan and Turkey. CULTURE, EDUCATION AND COOPERATION IN THE INTERNATIONAL ARENA There was a consensus between the leaders about working in the field of culture and education as well as ensuring the integration of the people. Besides the close co-operation between the Turkic speaking countries diasporas, in the statement shared at the end of the meeting about the requirements for the solution of problems of frozen conflict in the region; it was emphasized that the Karabakh issues should be solved under the basis of the Republic of Azerbaijan s sovereignty, territorial integrity and inviolability of borders. PRIME MINISTER ERDOGAN VISITED TURKMENISTAN Prime Minister Recep Tayyip Erdogan was in Turkmenistan during President Abdullah Gul s visit to Azerbaijan. Prime Minister Erdogan was in Turkmenbashi by the Caspian Sea coast for a daily business visit. Erdogan was personally greeted by President Gurbanguly Berdimuhamedov at Turkmenbashi International Airport. Prime Minister Erdogan said that they were highly appreciated being in Turkmenistan and conveyed the greetings of President Abdullah Gul. Erdogan was reminded that President Gul was in Azerbaijan for the Turkic Council Summit and stated that the summit will be held in Turkey next year. Erdogan invited President Berdimuhamedov to Turkey for next years Новый период в транспортных и таможенных правилах Тема транспорта была самым важным пунктом повестки дня этого Саммита. Была подчеркнута особая важность проектов автомобильных дорог, железных дорог и портов, соединяющих Восточную Азию с Западной Европой, возобновляющих исторический «Шелковый путь». В рамках возобновления исторического «Шелкового пути» планируется развитие Восточно- Западного транспортного коридора, именуемого по-другому, Центрального коридора. Строительство самого важного участка проекта-железная дорога Баку-Тбилиси-Карс - ведется Азербайджаном и Турцией. Сотрудничество в области культуры, образования и в международной сфере. Лидеры продемонстрировали общую позицию в области интегрирования, образования и культуры, а также для проведения работы в области сближения народов. В заключительном заявлении Саммита особо отмечено важность плотного сотрудничества диаспорских структур Тюркоязычных народов. Коснувшись проблем решения замороженных конфликтов, было особо подчеркнуто безальтернативность решения проблемы Нагорного Карабаха на основании независимости, территориальной целостности и неприкосновенности границ Азербайджанской Республики. Премьер-министр нанес визит в Туркменистан. Во время визита президента Абдуллаха Гюль, премьер-министр Эрдоган был в Туркменистане. Господина Эрдогана, посетившего с однодневным рабочим визитом город Туркменбашы, расположенного на берегу Каспийского моря, в международном аэропорту встретил глава государства Гурбангулы Бердымухаммедов. Премьер-министр Эрдоган выразил удовлетворение от своего визита в Туркменистан и передал привет президента Гюля президенту Бердымухаммедову. Напомнив, что президент Гюль EYLÜL 2013 SAYI 10 83

86 SUMMARY/ краткое изложение summit. Prime Minister Erdogan expressed appreciation for the ground prepared for Turkish companies in Turkmenistan. Erdogan underlined the importance of historical, cultural, military, political, economic and trade relations between two countries. President Gurbanguly Berdimuhamedov agreed on the importance of the development of relations with Turkey, stating that they are committed to work in cooperation in the fields of energy, transportation, communication, textile and construction sectors. FOUNDATION OF THE PORT WAS LAID TO CONNECT EUROPE AND ASIA Prime Minister Erdogan and President Berdimuhamedov laid the foundation of Turkmenbashi International Maritime Port linking Europe and Asia together. Prime Minister Erdogan pointed out in his speech at the ceremony that Turkmenistan became one of the shining stars of the region. Erdogan said, We will continue to work together to have sustainable peace, prosperity, and stability in the region. Production and cooperation will continue to strengthen. Erdogan mentioned that the rebuilt Turkmenbashi sea port constitutes an important stop on the Silk Road and this route from Asia to Europe, the port will gain great importance. Turkmen President Berdimuhamedov explained that the success of Turkish companies in port building is registered by international experts, therefore, they have been involved in this construction process. This massive project which would cost approximately $ 1.5 billion, is expected to be completed in 4 years. участвует в Гебелинском Саммите лидеров Тюркоязычных народов, премьер-министр отметил, что Саммит в будущем будет проходить в Турции, и пригласил господина Бердымухаммедова в Турцию. Эрдоган поблагодарил за созданные турецким фирмам хорошие условия в Туркменистане и особо подчеркнул важность развития исторических, культурных, военных, политических, экономических и торговых связей между двумя странами. Глава Туркменского государства Гурбангулы Бердымухаммедов выразил решимость Туркменистана в дальнейшем развитии отношений с Турцией и привел примеры сотрудничества в области энергетики, транспорта, текстиля и строительства. Заложен фундамент порта, связывающего Азию с Европой Премьер-министр Эрдоган и Глава Туркменского государства Гурбангулы Бердымухаммедов заложили фундамент Туркменбашинского международного морского порта, который будет связывать Азию с Европой. В своем выступлении на церемонии, посвященной открытию порта, премьер-министр Эрдоган охарактеризовал Туркменистан как «восходящую звезду региона», добавил, что «для создания стабильного мира и счастливой жизни в регионе мы продолжим работать и развивать наше сотрудничество». Эрдоган отметил, что порт Туркменбаши является одной из важных точек в возобновленном историческом «Шелковом пути». По мнению турецкого премьера, этот порт будет иметь особое значение в будущем. Глава Туркменского государства Гурбангулы Бердымухаммедов отметил, что успех турецких строительных компаний был особо отмечен международными специалистами, и поэтому сооружение порта было передано турецкой фирме. Проектный объем капиталовложения составляет 1.5 миллиарда доллара, строительство планируется завершить за 4 года. 84

87 PROF. DR. Bulent Aras CHAIRMAN OF CENTER FOR STRATEGIC RESEARCH Бюлент Арас Руководитель центра стратегических исследований Ambassador Halil AKINCI SECRETARY GENERAL OF TURKIC COUNCIL Халил Акынджы Генеральный секретарь Тюркского совета, посол. The historical Silk Road was an extremely important road where light goods were heavy on cost. The significance of cities in Central Asia has faded since the product circulation on the Silk Road stopped. This is an effort to increase the transit trade. If the goods are shipped by sea from northwest China, the distance to Europe is 23,300 miles; if its shipped via the Silk Road, the number decreases to 8,500 miles. This is an advantage. Our aim is to perform a multimodal container transport in the region. We are talking about a road from East to West, West to East, passing through Central Asia, reaching from China to Europe. Infrastructure projects to create this road is already in an advanced condition. We are trying to figure out the problems about free and trouble-free passages of goods through the borders. We care about the participation of the private sector in the provision. In fact, we have established a council for this purpose during the first summit. This council s purpose is to improve the relationship between business people. По историческому «Шелковому пути» перевозили дорогие по цене, легкие по весу товары, и поэтому эта дорога была очень важная со многих точек зрения. Без этой дороги среднеазиатские города потеряли свою важность, и поэтому многие из них исчезли. Нынешняя работа это попытка повышения объема транзитной торговли. Если с юго-западных регионов Китая товар доходит до Европы после км.пути, то по историческому «Шелковому пути» дойдет после 8500 км. Это преимущество. Наша цель - реализовать многосторонную транспортировку в регионе. Речь идет о проходящей через Среднюю Азию с востока на запад и с запада на восток и соединяющей Китай с Европой дороге. Уже проведены значительные работы над инфраструктурными проектами этих дорог. Пытаемся решить проблемы для свободного и беспроблемного перехода товаров через границы. Мы придаем особое значение участию частного сектора в этом процессе. С этой целью еще на первом Саммите создали Рабочий совет. В этих рамках мы стараемся повысить уровень сотрудничества между деловыми людьми. There are two different perspectives of both visits. The Turkmenistan visit is about the region s economic restructuring. Turkey is taking its share of the economic structuring and remaining in the process of restructuring required during his visit. The other one was for deepening the Turkic Council, diversification activities and finalizing the sense of understanding and a collaboration period. Turkey has a regional policy principle that has been tried for a long time: the top-level political dialogue. This is an embodied way of high-level political dialogue. Существуют две стратегические перспективы этих двух визитов. Визит в Туркменистан связан с новыми экономическими процессами в регионе. Активно находящаяся в этих процессах Турция в результате получает свою долю. Другим важным результатом этих визитов было расширение и углубление деятельности Тюркского совета и получение результатов, совместно проводимых в жизнь работ. В течение длительного периода времени Турция в своей внешней политике основывается на принципе: «Политический диалог на высшем уровне». Эти визиты были конкретными образцами с конкретными результатами «Политического диалога на высшем уровне». ASSOC. PROF. BEKIR GUNAY EXPERT OF CASPIAN STRATEGY INSTITUTE Профессор Бекир Гюнай эксперт Института стратегических исследований Каспия In the last 20 years, we are face to face with Turkey s down to earth policy in Eurasia, and Turkic Republics have a positive approach to this. Turkmenistan is to be represented by Deputy Prime Minister at the Summit of the Turkic Council. It might seem modest but I think that shows strength. Beyond heroism, more realistic policies exist today. From now on, the 3rd phase has started to revive the historical Silk Road, especially in the area of transportation. Вот уже 20 лет мы видим здоровую политику Турции в Евразии и параллельно к этому- позитивное отношение Тюркских республик к этой политике. Представление Туркменистана на уровне вице-премьера в Тюркском Саммите было важным событием. Делаются скромные, но, с моей точки зрения, важные шаги. Мы становимся свидетелями реальных шагов. Думаю, что 3-й этап, особенно сотрудничество в области транспорта и планы возобновления исторического «Шелкового пути», продвигается вперед. EYLÜL 2013 SAYI 10 85

88 SUMMARY/ краткое изложение The Economic Situation in Republic of Uzbekistan Экономическое положение Республики Узбекистан Despite ongoing serious problems in the global economy, the economy of Uzbekistan in 2012 have continued to develop. Providing a steady rise in the standard of living of the people, Uzbekistan has strengthened its position in the world market. Gross National Product in the country increased 8.2%, the volume of industrial production by 7.7%, agriculture 7%, the volume of retail trade grew by 13.9%. Macroeconomic stability and balance ensured in the economy. Uzbekistan is actively involved in international economic cooperation. The Republic of Uzbekistan currently has dynamic relationships with the world s leading developing countries such as Germany, USA, UK, Japan, France, Italy, South Korea, Turkey and China. One of the foundations of Uzbekistan s foreign trade policy is to increase the competitiveness of the national economy, the development and growth of the export potential of the country and the creation and implementation of an integrated program. Uzbekistan is currently exporting over 80 countries. Export volume significantly (11.6%) increased. The structure of the exported products and quality amended. Because of this, more than 70% of the products exported are ready-made products, not raw materials. Foreign trade volume in 2012 was more than $ 1 billion 120 million. By the country increasing own production, footwear, alcoholic and nonalcoholic drinks, even fuel, decreased volume of imports of many products. Food products and consumer goods imports decreased by two times. Approximately 74% of total imports are complying with the country s economic devel- Несмотря на сохраняющиеся серьезные проблемы в глобальной экономике, Узбекистан в 2012 году продолжил устойчивыми темпами развивать экономику страны, обеспечил стабильный рост уровня жизни населения, упрочил позиции на мировом рынке. Валовой внутренний продукт страны возрос на 8,2 процента, объем промышленного производства на 7,7, сельского хозяйства на 7, объемы розничного товарооборота на 13,9 процента. Были обеспечены макроэкономическая стабильность и сбалансированность экономики. Узбекистан активно включился в многостороннее международное экономическое сотрудничество. В настоящее время наиболее динамично отношения республики развиваются с такими ведущими странами мира, как ФРГ, США, Великобритания, Япония, Франция, Италия, Республика Корея, Турция, Китай. Одной из основ внешнеторговой политики республики является разработка и реализация целостной программы, направленной на повышение конкурентоспособности национальной экономики, развитие и расширение экспортного потенциала страны. Экспортные поставки осуществляются в более 80 страны мира. Объем экспорта существенно возрос на 11,6 процента, улучшаются структура и качество экспортируемой продукции. В результате этого доля несырьевых готовых товаров составляет более 70 процентов. Положительное сальдо во внешнеторговом обороте в 2012 году превысило 1 миллиард 120 миллионов долларов. За счет освоения собственного производства сократился импорт по многим видам изделий и продукции, в том числе топлива, обуви, алкогольных и безалкогольных напитков. Вдвое сократился импорт продовольственных товаров и товаров народного потребления. Около 74% общего объема импорта приходится на импорт оборудования и товары производственно-технического назначения, что соответствует стратегическим целям развития экономики республики. Темпы инфляции сохранились на запланированном уровне и не превысили 7 процентов. Важнейшим источником устойчиво высоких темпов роста экономики страны явился растущий объем инвестиций в основной капитал, который составил в 2012 году 22,9 процента к ВВП. Было привлечено отечественных и иностранных инвестиций в эквиваленте 11,7 миллиарда долларов, или с ростом против предыдущего года на 14 процентов. При этом более 22 процентов всех инвестиций, или свыше 2,5 миллиарда долларов составили иностранные инвестиции, из которых более 80 про- 86

89 opment strategic goals, hardware, equipment, and industrial products. The target remained as the inflation rate stayed under the rate of 7%. In 2012, the greatest impact on the development of the country was economy and continuously growing major capital investment. This investment consisted 22.9% of the Gross Domestic Product. Volume of domestic and foreign investment increased 14% compared to last year with 11.7 billion dollars. However, 2.5 billion dollar of the investments are 22% foreign. These investments represent 80% of foreign direct investment. Nowadays, Navoi Free Industrial Zone and Angren Free Industrial Zones play an important role in the realization of projects of modernization of the country on production potential. The creation of free trade zones, the establishment of foreign market-oriented, highly efficient production facilities in regional development policies are new steps in the preparation of modern logistics systems and transport substructure. According to the volume of the investments made, in the Navoi and Angren Free Industrial Zones, institutions gain a wide range of tax and customs privileges. Also infrastructure and communication facilities are provided. Since the establishment of Navoi Free Industrial Zone, 12 companies was built and established. In 2012, nearly 40 million dollars worth of production was made by these businesses. In 2013, 50 billion dollars worth of coproduction of 10high-tech project is planned such as producing battery cable, automobile gas tank, mobile and fixed-line telephone, modem, internet consoles. In Angren Free Zone, 8 investment projects carried out worth $ 200 million. Petroleum products, essential oils, different diameter copper pipe, sanitary and technical products, valves, stop valves and fitцентов прямые иностранные инвестиции. Особое место в реализации проектов по обеспечению модернизации производственного потенциала страны занимают сегодня вновь созданные свободные индустриально-экономические зоны «Навои» и «Ангрен». Создание свободных зон представляет собой новый шаг в реализации политики по дальнейшей оптимизации регионального развития и размещения высокоэффективных производств, ориентированных на внешние рынки. Резидентам СИЭЗ «Навои» и СИЗ «Ангрен» в зависимости от объема внесенных инвестиций предоставляется широкий спектр налоговых и таможенных льгот и преференций, обеспечивается гарантированное подключение к инфраструктурным объектам и коммуникациям. С момента создания СИЭЗ «Навои» построены и введены в эксплуатацию 12 предприятий, которыми за 2012 год произведено продукции на сумму около 40 млн. долл. В 2013 году запланирована реализация 10 высокотехнологичных проектов на сумму около 50 млн.долл. в таких областях, как организация производства аккумуляторных проводов, производство автомобильных газовых баллонов, совместное производство сотовых и стационарных телефонов, модемов и интернет-приставок. На территории СИЗ «Ангрен» реализуются 8 инвестиционных проектов на сумму более 200,0 млн.долл. Среди них организация производства базовых масел из отработанных нефтепродуктов, изготовления медных труб различных диаметров, смесителей для санитарно-технических изделий, запорной арматуры и комплектующих изделий, санитарной керамики, керамических плит, брикетного угля, строительство нового сахарного завода, создание комплекса по производству готовых кожаных изделий. Наряду с улучшением инвестиционной привлекательности республики, Правительством придается важное значение развитию транспортно-коммуникационного комплекса, повышению транзитного потенциала, диверсификации международных транспортных коридоров, обеспечивающих оптимальную и надежную доставку грузов на внешние рынки. В республике на системной основе осуществляются мероприятия по дальнейшему созданию международных логистических центров. Одним из первых был создан на базе аэропорта г.навои - Международный интермодальный центр логистики «Навои», интегрированный в Свободную индустриально-экономическую зону «Навои». Международный центр логистики «Ангрен», расположенный в Ташкентской области, осуществляет гарантированную круглогодичную транспортную связь между регионами республики и областями Ферганской долины. В числе основных грузов - автомобили производства «GM Uzbekistan», автокомпоненты, нефтепродукты Ферганского НПЗ, химическая и сельскохозяйственная продукция, прочее. Ведется работа по строительству новых логистических центров, таких как: EYLÜL 2013 SAYI 10 87

90 SUMMARY/ краткое изложение tings, ceramic, coal brick, proccessed leather products are currently being produced. Also, establishment of a new facility for the construction of sugar factory is planned to be located in the area. The government, as well as increasing the country s investment attractiveness, cares for the development of transport and communication infrastructure. Improving transit potential to provide the most suitable and reliable transportation in foreign markets connected to diversification of international transport corridors. International logistics centers are being established conspiratorially in Uzbekistan. The first of these is the Naovi Intermodal Logistics Center. It is under the Navoi International Airport and integrated to Navoi Free Industrial Zone. Angren International Logistics Centre in Tashkent, providing guaranteed access in the country between various regions and Fergana Valley regions throughout the year. Produced by GM Uzbekistan, vehicles automotive parts, petroleum products manufactured by the Ferghana refinery, chemical products and agricultural products are the main transport goods. The new logistics centers under construction are mentioned below: - Tashkent International Logistics Center established to cover transit transportation from neighboring countries to Uzbekistan and to serve Tashkent city s, region s and close area s foreign trade loads. - Termez International Logistics Centre established Surhandarya in order to provide has a wide range of services such as cargo processing, storage, customs clearance and delivery. - Pap International Logistics Center in Namangan established in order to improve the existing transport infrastructure of Ferghana Valley s and to increase the economic efficiency of multi-modal transport via roads and railways. As a result of increasing trade volume, the requirements are the proliferation of alternative international lines, the creation of new regional transport routes, the modernization of the existing infrastructure and the construction of new ones. Today, with diversification of transport routes, it is possible to export to Klaipeda, Riga, Liepaja, Ventspils, Tallinn Baltic ports; Ukrainian ports of Odessa and Illichevsk; Georgia s TRACECA corridor, Poti and Batumi ports, Nakhodka and Vladivostok Russian Far East ports, Iran s Bandar Abbas port. Also, the Brest (Belarus), Chop (Ukraine), Dostie / Alaşankoy and Horgos (Republic of - МЦЛ «Ташкент» рассчитан на обслуживание транзитных грузов сопредельных с Узбекистаном государств, а также внешнеторговых грузов г.ташкента, Ташкентской и ближайших областей республики. - МЦЛ «Термез» в Сурхандарьинской области, где будет предоставляться широкий комплекс услуг по обработке, хранению, таможенной очистке и транспортировке грузов. - МЦЛ «Пап» в Наманганской области, который существенно расширит возможности имеющейся в Ферганской долине транспортной инфраструктуры и увеличит экономическую эффективность мультимодальных перевозок автомобильным и железнодорожным транспортами. Увеличение объемов торговли и как следствие грузоперевозок требуют создания альтернативных международных коридоров, новых региональных транспортных маршрутов, осуществления строительства новых и модернизации имеющихся коммуникаций и инфраструктуры. В результате реализуемой политики по диверсификации транспортных маршрутов, в настоящее время доставка экспортных грузов на внешние рынки может осуществляться в направлении прибалтийских портов Клайпеда, Рига, Лиепая, Вентспилс, Таллин; украинских портов Ильичевск и Одесса; грузинских портов Поти и Батуми по коридору ТРАСЕКА; российских дальневосточных портов Находка и Владивосток; иранского порта Бандар-Аббас; а также погранпереходов «Брест» (Беларусь), «Чоп» (Украина), «Достык/ Алашанькоу», «Хоргос» (Республика Казахстан) с выходом в КНР и страны АТР. Также Узбекистан является участником Ашхабадского Соглашения о создании международного транспортного и транзитного коридора между странами Персидского залива, Туркменистаном и Узбекистаном. При активном участии Узбекистана введена в эксплуатацию железнодорожная магистраль Теджен Серахс Мешхед, протяженностью 320 км, которая открыла новый трансазиатский коридор для выхода стран Центральной Азии на мировой рынок через территории Ирана и Турции. Кроме этого, в 2010 году ГАЖК «Узбекистон темир йуллари» успешно реализован проект по строительству первой в Афганистане железной дороги Хайратон Мазари-Шариф, протяженностью 75 км, которая имеет ключевое значение для всего региона. Дальнейшее развитие транспортно-коммуникационного комплекса невозможно без коренного улучшения ее инфраструктуры. Так в настоящее время реализуются конкретные мероприятия по строительству и реконструкции автомобильных и железнодорожных дорог международного значения, обновлению и модернизации железнодорожного, авиационного и автомобильного парка. В республике поэтапно осуществляется программа создания Узбекской национальной магистрали, включающей в себя 2300 км автомобильных дорог, половина из которых с цементобетонным покры- 88

91 Kazakhstan) at borders, China, and Asia-Pacific countries are in the list. In addition, Uzbekistan, Turkmenistan are on the side of International Ashgabat Agreement, signed between the Gulf countries and Uzbekistan for the creation of transport and transit lines. With the active participation of Uzbekistan, for Central Asia countries to come out in the world market, a 320 kms long new line Tejan-Sarahs-Mashhad, the new Trans-Asian Railway is established through Iran and Turkey. Also, the construction of one of the most impostant ones in the region, the 75 kilometers long railway project between Hayraton-Tomb-Sharif has been implemented successfully by Uzbekistan Railways in 2010, in Afghanistan. Transport complex development is not possible without a radical improvement in infrastructure. Currently, takes measures on the construction and renewal of highways and the modernization of railways, aviation and automobile fleet. 2,300-kilometer-long road (only half is concrete-covered) construction is carried out step by step by the Uzbek National Highway Program. Including village roads, construction and upgrading of all the internal roads are carried out. Until 2015, 900 kms national roads axial load capacity is planned to be increased from 10 to 13 tons. Within the framework of the construction of Uzbekistan national highways, 7 projects are carried out with the participation and support of the Asian Development Bank, the Islamic Development Bank, Kuwait Fund for Arab Economic Development and the Saudi Development Fund, over the value of $ 1.3 billion. Development and modernization of the railways sector has great importance. Today, more than 1000 kilometers of railways and 80 kilometers of new construction are being restructured. 300 kilometer railway electrification work is performed. The Government decided to build a new railway to connect Uzbekistan s center to Ferghana Valley. The project named Angren-Pap railway is estimated to cost approximately $ 2 billion. With help of Asian Development Bank, JICA international financial institutions and People s Republic of China, modernization of 10 freight locomotive and 3 railway electrification project will be implemented in total budget of 360 million dollars. Modernization of air transport and the renewal western-made fleet and land infrastructure development is planned. 7 Boeing and 6 Airbus has been supplied by Uzbekistan Airways national airline company. Until the end of 2015, 1 Boeing-767 and 2 Boeing-787 Dreamliner will be provided. Also, it is planned to complete the restructuring in Tashkent and some of the regional airports. тием. Осуществляются программы строительства и реконструкции дорог внутреннего пользования, в том числе сельских дорог. До 2015г. в Узбекистане запланировано строительство и реконструкция участков автодорог, входящих в состав национальной автомагистрали, 900 км автодорог будут переведены с осевой нагрузки в 10 тонн на осевую нагрузку 13 тонн. В рамках программы строительства Узбекской национальной автомагистрали при участии АБР, ИБР, Кувейтского фонда арабского экономического развития и Саудовского фонда развития реализуются 7 проектов на общую сумму более 1,3 млрд.долл. Большое значение придается развитию и модернизации железнодорожной отрасли. Сегодня реабилитируются более 1000 км железных дорог, строится более 80 км новых. Реализуется программа по электрификации железных дорог, протяженностью около 300 км. Правительством принято решение о строительстве новой железной дороги, которая свяжет центр Узбекистана с Ферганской долиной. На стадии проектирования находится железная дорога Ангрен-Пап ориентировочной стоимостью около 2 млрд. долл. При содействии международных финансовых институтов АБР и ДЖАЙКА, а также Правительства КНР реализуются 3 проекта по электрификации железнодорожных путей и модернизации 10 грузовых электровозов на общую сумму более 360 млн.долл. В рамках модернизации воздушного транспорта намечено обновление парка воздушных судов западного производства, а также развитие наземной инфраструктуры. Национальной авиакомпанией «Узбекистон хаво йуллари» закуплены воздушные суда марки «Боинг» - 7 ед. и «Эйрбас» - 6 ед. До конца 2015 года запланировано дополнительно приобрести «Боинг-767» - 1 ед. и «Боинг- 787 Dreamliner» - 2 ед., а также завершить реконструкцию аэропортов г.ташкента и ряда областных центров страны. В целом динамичному развитию экономики Узбекистана способствует успешная реализация инвестиционных проектов, наличие разветвленной транспортнологистической инфраструктуры, а также исторически налаженные торгово-экономические связи, что в свою очередь положительно отражается на повышении уровня и качества жизни населения республики. In general, with the successful implementation of investment projects, and with enhanced transport and logistics infrastructure, the country s historical, economic and trade connections will effect economy s dynamic development as well as the improvement of people s welfare and quality of life. EYLÜL 2013 SAYI 10 89

92 SUMMARY/ краткое изложение ISRAELI-PALESTINIAN PEACE PROCESS: NEW HOPES AND RISKS IN THE MIDDLE EAST HORIZON Израильско-Палестинский мирный процесс:новые надежды и риски на Ближнем Востоке When the civil war in Syria continues unabatedly in the Middle East, in Egypt, the bloody conflicts right after the administration of President Mohammed Mursi suspended by Armed Forces, feeds the concerns of international community about the deepening chaos and instability in the region. However, diplomatic circles while Israeli- Palestinian peace talks interrupted for three years with the European Union s harsh sanctions, focused attention on the newly established Netanyahu government. For housing projects in the occupied West Bank, The EU plans to tie up the financial assistance to Israel. Brussels side, under the new conditions put forward, pointed out that the Jewish settlements built in the occupied territories (in Day-War) are contrary to international law. Prime Minister Netanyahu stated on the subject Our capital will not allow damage to Israelis living in Jerusalem. We do not accept a diktat from outside our borders. At this point, Israeli-Palestinian negotiations considered locked for many years, come to a new era with Из-за беспрерывно продолжающейся гражданской войны в Сирии и кровавых столкновений в Египте, после свержения власти президента Мухаммеда Мурси путем военного переворота, хаос и нестабильность в регионе нарастает. Но после 3-х летнего срыва Израильско-Палестинских переговоров, строгие санкции, применяемые Евросоюзом, снова привлекли внимание к новому правительству Нетаньяху. Начиная с 2014 года, финансовые поддержки Евросоюза будут обусловленными и не будут финансированы строительные работы на Западном берегу реки Иордан, находящиеся под Израильской оккупацией. Брюссель, своими новыми условиями признает территорию Израиля до 6-ти дневной войны 1967 года, постройки для евреев на оккупированных Израилем землях объявляются незаконными по международным правилам. В ответ на это, премьер-министр Нетаньяху заявил: «Я не никому не позволю растоптать интересы израильтян, проживающих в нашей столице Иерусалим. Никакой натиск со стороны на наши границы не будет принят нами». В этот момент Белый Дом выступил с заявлением, которое может снова начать вот уже давно остановившиеся Израильско-Палестинские переговоры. Именно после этого заявления Израиль освободил из тюрем более 100 Палестинских заключенных, и под посреднической эгидой США Израильско- Палестинские переговоры начались после 3-х летнего перерыва. 90

93 the White House wing. After a lapse of three years, Middle East peace talks under the re-mediation umbrella of the United States, Israel began releasing more than 100 Palestinian prisoners. In fact, behind the scenes, President Obama s solution to end the fight between the two sides is Israeli side s recognizing independence of Palestine. U.S. President Barack Obama stated that he is after providing the peace in the Middle East that he couldn t provide in his first period in the White House. In this context, Obama made his first overseas trip to Israel and Palestine right after winning the U.S. presidential elections for the second time in March. Israel s existence as a Jewish and democratic state is only possible with recognizing the existence of an independent Palestinian Obama stated. Obama, can he break the Gordion node lock with the sword of peace? Jerusalem, the holy city of the three major religions, can be without walls and weapons? People of Palestine and Israel, can they jointly establish lasting harmony and secure peace? Surely the answer to these questions depends how the U.S. behaves in such position. The United States solutions launched in the search for pointed manner are formed by Secretary of State John Kerry in the region. Finally decided to be announced in the Islamic World s holy month of Ramadan, for more lasting results. But is it possible for the parties involved to establish a new hope and a long-lasting peace? This is a critical response to the problem. The first aim of the negotiations as a prominent issue is to find a twostate solution to the Israeli-Palestinian problem. However, the Надо отметить, что на заднем плане процессов стоит инициатива президента Обамы о признании Израилем независимости Палестинского государства. Ведь именно после этого можно подписать договор о долгосрочном прекращении огня между сторонами. В первый срок своего правления президент США Обама не смог достичь перемирия на Ближнем Востоке. Для разрешения проблемы во втором сроке он объявил о готовности делать решительные шаги в этом направлении. В связи с этим, после победы на выборах Обама нанес первый зарубежный визит в марте в Израиль и Палестину и заявил, что «Единственный путь существования и продвижения вперед демократического Еврейского государства проходит через признание Израилем независимого Палестинского государства». Но может ли Обама при помощи своих усилий установить постоянный мир и спокойствие в регионе? Может ли он в важном городе трех святых религий - в Иерусалиме- без стен и оружия достичь долгосрочного и безопасного мира для Израильского и Палестинского народов? Несомненно, решительность шагов США в разрешении конфликта во многом пропорционально связано с жизненными выгодами Вашингтона в регионе. Новые методы разрешения конфликта в этом контексте, диктуемые Вашингтоном, были сформулированы в поездке Госсекретаря США Джона Керри в регион, и после долгих дипломатических дебатов в святом для мусульман месяце Рамазан решение было объявлено. Но в той атмосфере, когда ХАМАС выступает против этого плана, а Израильская оппозиция с сомнением относится к переговорам, могут ли стороны заменить свои позиции на надежду? Для того, чтобы ответить на этот болезненный вопрос, в процессе дебатов на первый план выходит двухгосударственное разрешение проблемы.т.е. новая дорожная карта разрешения проблемы основывается на этом EYLÜL 2013 SAYI 10 91

94 SUMMARY/ краткое изложение базовом принципе. Но с другой стороны, границы между сторонами, обявленные незаконными, евреи в оккупированных Израилем Палестинских территориях, статус Иерусалима, проблемы и статус Палестинских беженцев и др. Слишком сложные вопросы должны быть решены до начала решающей стадии переговоров. Какие вопросы выходят на первый план в пакете, где излагаются ожидания и требования сторон? problem of illegal Jewish settlements in the occupied Palestinian territory, the status of Jerusalem and disputes on Palestinian refugees future status can be summarized as very difficult and deep-rooted. So, what is the main topics in the package based on expectations and demands of the parties? To reach from good intention to a concrete solution, considering the volume of the mutual concessions, a common formula is quite difficult but it must be underlined that with support in political and moral aspects it may be covered. New peace initiative the United States launched in the Middle East, almost standing in the background, however, is based on the purpose of ending the Palestinian conflict which forms the wars in the first place. From the perspective of the international balance of power, Russia s precise attitude at the Syria front leads White House to find less risky solution alternatives. On the Palestinian side, reconciling issue with Hamas seems like a deadlock. The warning missiles were thrown to Israel, which reflects a deep suspicion on Gaza s attitude. On the other hand, with Israel s silence against the developments in Egypt, and the attacks on Syria seem like, Israel is willing to ensure the Golan front first. However, as we can remember from the election agenda, Netanyahu s insistence on the use of force against Iran s nuclear activities and Israeli - U.S military naval exercise reveals a committed attitude. Looking at the big picture, for the first time in the history of Middle East, Netanyahu and Abbas have demonstrated their will jointly through dialogue towards a lasting peace. The peoples of the world and the region waiting the next nine months period impatiently. While the U.S. is preparing for the elections against the Republican right, reveals desire to expand the circle of political success in the Middle East, Iraq, Afghanistan, Libya facades in the meantime. Can we interpret the peaceful optimistic approach at the iftar meal hosted by John Kerry, U.S. Minister of Foreign Affairs in Washington D.C, result as a gift to the people of Israel and the Palestinian in terms of achieving the impossible? In international diplomacy and law literature, peace is a challenging way to hope. Although it is risky, it should be noted that regardless of the language, religion, race, the ultimate gain is human life universally. Для перехода решения Палестинской проблемы с дипломатической доброй воли в конкретное русло разрешения вопроса, на передний план выходят необходимые уступки. А это составляет самую сложную стадию процесса. Потому что обе стороны имеют серьезную политическую и моральную поддержку в своих обществах.этот нюанс должен особо быть подчеркнут. Обобщив ситуацию, можем сказать, что новые мирные попытки США на Ближнем Востоке имеют целью разрешения Палестинской проблемы, долгие годы приводящую к столкновениям и войне в регионе. Если смотреть с точки зрения мировых балансов,то решимость России на Сирийском фронте может направить США на более умеренные варианты. На Палестинской стороне, вопрос консенсуса с ХАМАС-ом опять стоит на повестке как жизненно важная дилемма, и направленные в Израильскую сторону ракеты отражают глубокие сомнения в позиции Газза.С другой стороны, не протестовавший против Египетского военного переворота, временами обстреливающий Сирийские позиции, Израиль хочет гарантировать свои позиции на Голанских высотах. Но когда мы вспоминаем предвыборные заявления Нетаньяху о необходимости атак на атомные объекты Ирана, в последнем Американо-Израильском совместном военно-морском учении, тогда не остается сомнения о продолжении жесткой политики Тель- Авива. Если смотреть на крупную картину, то должны отметить, что Нетаньяху и Аббас выразили совместную волю о решении конфликта путем диалога. Мир и народы региона с интересом следят за событиями, и все думают о том, что произойдет через 9 месяцев. Администрация Обамы, перед новыми выборами для увеличения рейтинга перед республиканцами, может увеличить политическое давление в регионе и в результате расширить круг своих успехов на Ближнем Востоке, в Ираке и Ливии. В международной юридической литературе и дипломатии мир-это долгий и рискованный путь надежды, но нельзя забывать о том, что независимо от расы, религий, языка на заключительном этапе мирных процессов главной ценностью является человеческая жизнь. 92

95 STAGE IS A BATTLEFIELD IN ACTING Характер моего нового образа будет отражением логики- «Одна нация, два государства» A whole new TV-series is presented to Turkish audience. From the director of Gökten Üç Elma Düştü/ Tree Apples Fell From Heaven and Can Rashid Çelikezer, and written by Osman Çetin Büyükakın, «Beni Deli Etme/Don t Drive Me Crazy «is the first comedy series taking place in Ankara. With his Azerbaijani businessman performance in the show, theater lover, Doğan Doğru answered questions for Hazar World. ACTOR: DOĞAN DOĞRU Актер Доган Дуру Can you introduce yourself? I was born in 1981 in Akşehir which is foothills of the Sultan Mountains in Konya, the land of Nasreddin Khoja, one of the most important Turkish humorists. I completed my primary and secondary education in Ankara and Konya. I was appointed to Konya National Theatre as an actor in Till now, I have been acting or co-directing in more than 20 different plays both foreign or local. Most of these plays were staged in different cities in Turkey. Which projects have you participated before? I think it is useful to part my works into theater and TV. I have been involved in many successful projects in Konya National Theatre since I was involved in more than 20 plays of great writers as an actor or co-director. All of them were staged by prominent directors of Turkish theater. I could give couple of examples to the ones that I had great pleasure, Bağdat Hatun/ Lady Bagdad written by Güngör Dilmen and directed by Bozkurt Kuruç; Buzlar Gözülmeden/ Before The Ice Melts written by Cevat Fehmi Başkurt and directed by veteran director Ahmet Mumtaz Taylan; A marriage written by Gogol and directed by Tomris Çetinel; a world wide fenomenon, Güzel ve Çirkin/Beauty and the Beast directed by my dear wife Bengisu Gürbüzer Doğru; Prömiyer/Premiere written by the famous actor Civan Canova and directed by Işıl Kasapoğlu, who is an amazing director to work with. What led you to acting? Many years ago, while I was studying Engineering Department of Agriculture in Selcuk University, my housemate was managing Konya National Theatre s canteen. He said, Come here for few days to help me until I find a new guy. That s how I ended up taking my first step on the stage. I left the faculty and took the conservatory exam right after I realized I had to be on stage. Зрители турецких телевизионных каналов ознакомились с новым сериалом. Режиссер таких известных сериалов, как «С неба упали 3 яблока» и «Душа», Рашит Челикозер на этот раз предстал перед зрителями со спектаклем «Не удручай меня». Автор сценария Четин Осман Буюкакын изобразил события, происходящие в Анкаре. Это первый турецкий каждодневный комедийный сериал. Исполняющий в сериале роль азербайджанского бизнесмена Доган Дуру поделился своими впечатлениями с читателями журнала Hazar world. Расскажите, пожалуйста,о себе Я родился в 1981 году в поселке Акшехир. Расположившийся на холмах Султанских гор, этот поселок считается местом рождения известного турецкого мудреца, создателя турецкого юмора Насреддина Ходжы. Начальную часть среднего образования получил в Анкаре, завершил в Конии. В 2005 году начал карьеру в Коньинском государственном театре. До сегодняшнего дня сыграл роли и был ассистентом режиссера более,чем в 20-ти спектаклях. Многие произведения, где я сыграл роли, были поставлены в разных театрах Турции. А в каких проектах вы участвовали раньше? Начиная с 2005 года в Коньинском государственном театре, выступал в нескольких успешных проектах. Могу привести несколько примеров, где я с большим удовольствием играл в основных ролях: «Мадам Багдад»(сценарий Гюнгер Дильмен, режиссер Бозкурт Куруч), «Без расстаяния льдов» (сценарий Джеват Фехми Башкут, режиссер Мюмтаз Тайлан) и в пьесе Николая Васильевича Гоголя «Женитьба» (режиссер Томрис Четинель). Что привлекло вас в театре? Почему выбрали актерскую профессию? Многие годы назад, когда я учился на факультете инженера сельского хозяйства Сельчукского университета, один из моих друзей, с которым мы жили в одной квартире, работал в кафетерии Коньинского государственного театра. Он предложил мне несколько дней помогать ему на работе, пока найдет нового помощника. Приняв его предложение, я сделал первый шаг к театру. После первого выхода на сцену я понял, что только реплики не будет достаточно для меня, ушел с факультета сельского хозяйства и поступил в консерваторию. В Коньинском государственном театре вы играли во многих ролях. Работали вместе с такими известными мастерами, как Дживан Джанова и Ишыл Касапоглы. Уважаемый Дживан Джанова из известной театральной семьи. Потому что его отец Махир Джанова был одним из основателей и первых преподавателей и режиссеров турец- EYLÜL 2013 SAYI 10 93

96 SUMMARY/ краткое изложение You have performed many plays at the Konya National Theater and worked with many prominent artists such as Isil Kasapoğlu and Civan Canova. Mr. Civan Canova, theatre is in his genes. His father Mahir Canova was one of the founders of Turkish theater as an actor, teacher and producer. Of course, the son resembles to his father. Mr. Civan Canova s works has been staged with involvement of many veteran directors and actors. Over the past few years I had the chance to be a part of Mr. Canova s Prömiyer/Premiere as an actor. When it comes to Işıl Kasapoğlu he is a unique person. You leave this concrete world when you are working with him. I am really lucky to be able to work with a director like Kasapoğlu. How do you assess the interest of the theater audience in recent years? I am very positive about it. The plays taking place in almost 60 different stages around Turkey shows that Turkish audience is very keen on it. Over 90 percent occupancy and the positive feedbacks after the shows makes me very happy. Do you have new projects in future? There are ongoing theater plays. For example, Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe/Either Victory or Death. I play the Şehzade Bayezid and I enjoy it. There will be new plays in the repertoire this year. DIRECTOR RAŞİT ÇELİKEZER We know you are addicted to cinema and theater. Last year, Can was deemed worthy of the Special Jury Prize at Sundance, the world s largest independent film festival. Now, you are back with a TV series. Can you tell us about the new project a little bit? How is the shooting going on? Beni Deli Etme/Don t Drive Me Crazy is a total family comedy. Focusing on anything possible in a family, in a real flow. We are using all the elements of comedy, showing scenes from real life. Discussing the results of those small situations, which can cause big trouble. We created the main lines of the project with the writer Çetin Büyükakın. He is a close friend of mine and we have been working together for many years. We know each other s reflexes, what and how to tell each other. The energy on set continues as it s the first day. I think our team is the key to success. They all believe in this project. One of the major features of the series is the shooting in Ankara. It has been very popular to shoot films and series in Ankara lately. Would you agree on that? A concept of a big city was enough for our story. But here in Ankara, there is a different routine in life. The life is very pre-planned in a creepy way. I have felt this way for a long time. The more I live here the more I make sure that I m right. The characters we have in this series, they are trying to break this circle and break the shells. So Ankara was the perfect place to do that. On the other hand there is a more relaxed atmosphere in Ankara in terms of budget. It is easier to budget the productions here. It must be the reason why it became popular to shoot projects in Ankara. Also there is a great actor potential. кого театра. Поэтому многие произведения уважаемого Дживана Джанова с участием известных режиссеров и актеров успешно демонстируются в разных театрах Турции. Если говорить об Ишыл Касапоглы, то должен сказать, что я получаю огромное удовольствие во время работы с ней, потому что она мгновенно отделяет нас от реального мира. Я считаю себя очень счастливым, потому что играю в постановках такого великого мастера. Можете ли рассказать о ваших новых проектах на ближайшее будущее? Продолжается показ нескольких постановок, где я играю в разных ролях. В этом году в моем репертуаре будут новые роли. Продюссер Рашит Челикэзер Как нам известно, кино и театр являются предметами вашей страсти. В прошлом году вы удостоились специального приза жюри крупнейшего в мире фестиваля независимого кино Сандэнс ( Sundance ) за ваш фильм «Can» ( Душа ). А теперь вы предстали перед нами с принципиально новым телесериалом. Расскажите нам немного о новом проекте. Как проходят съемки? Сериал «Beni Deli Etme («Не выводи меня из себя») семейная комедия, где отражены все стороны жизни, мы сосредоточили внимание на всем, что происходит в семье. В этой комедии все действия разворачиваются в режиме реального времени. В нашей истории затронуты все актуальные темы, вплоть до мелочи, которая может привести к неожиданным и непоправимым последствиям. Новый проект мы написали с нашим сценаристом и моим очень близким другом Четином Беюакыном, с которым мы вместе работаем на протяжении многих лет. Мы хорошо понимаем друг друга, знаем, что для нас важно и как это показать нашим зрителям. Мы полны энергии, съемки продолжаются в том же темпе, что в первой день. Вся съемочная команда верит проект, а это - ключ к успеху. Особенность сериала также в том, что съемки ведутся в Анкаре. В последнее время в сериалах и фильмах Анкара фигурирует в центре внимания. Можно ли сказать, что это связано с временной популярностью столицы? Скажу, что для истории, заложенной в основу сериала, этого было достаточно. Но по сравнению с другими городами, в столице жизнь рутинная. По-моему, повседневная жизнь жутко запрограммирована, думаю что, это было всегда. Я впервые за свою жизнь жил долгое время в этом городе, и убедился в правильности своих мыслей, что чему я очень рад. Наши герои пытаются выйти из паутины рутины, и мы подумали, в Анкаре самая непринужденная обстановка для проведения съемок. Не зря многие сериалы снимаются именно здесь. Скажу, что столица подходит для нас также по бюджету фильма. Кроме того, в Анкаре имеется огромный актерский потенциал. В завершении сказанному, отмечу, чтобы там не было, Анкара - это столица и в отличие от Стамбула, новое место в географии кинопроизводства. 94

97 Capital of the Mountain Land: Бишкек столица страны гор Kyrgyzstan s capital city, Bishkek, which is an extension of the Tien Shan Too nın Ala (Ala Mountain) in the foothills, planned, green, a typical Soviet city. The name was changed to Frunze during the former Soviet Union; after the independence it got back it s old name. Bishkek s organization dates back to Population is close to 1 million. Ankara s Sister City Bishkek was declared as Ankara s sister city in 1992, it was the first capital city of the Central Asian Republics which gained independence in The sister city Ankara modified the name of 6th Avenue in the Emek neighbourhood as Bishkek Street. One of the most beautiful streets of Bishkek was named Atatürk Caddesi, and a large park with the statue of Atatürk was named Atatürk Park later on. The History Museum and the markets should be visited in Bishkek. Bishkek s centre is Ala Too Square. The square with a great monument hosted independence protests yesterday, and major celebrations today. We also see the same motif on the Kyrgyzstan flag. In addition to that, we see traditional Kyrgyz tent homeland in the middle of the forth rays of sun. History Museum is located between the Parliament building and Ala Too Square. Столица Кыргызстана Бишкек, находящийся у предгорья Тянь-Шаня в Чуйской долине, представляет собой зеленый, типичный советский город. Во времена Советского союза город носил имя Фрунзе, а после его распада снова обрел свое историческое имя. Население Бишкека, основанного в 1878 году, сейчас достигло почти миллиона жителей. Город-побратим Анкары Бишкек стал первой среднеазиатской столицей, получившей звание города- побратима Анкары, где в районе Эмек «Шестая улица» была переименована в «Бишкекскую». В Бишкеке также одна из самых красивых городских улиц была названа в честь Ататюрка. На улице расположен парк, тоже получивший имя Ататюрка, там стоит памятник Ататюрку. Местами, по которым стоит пройтись в Бишкеке, являются музей, рынки и центральная площадь Ала-Тоо. На площади, где раньше шли демонстрации за независимость, а сегодня являющейся главным местом для празднеств, расположен большой мемориал. Исторический музей находится между зданием парламента и площадью Ала-Тоо. Рынки В Азии рынки являются и местами для покупок, и одновременно витриной социальной жизни. В Бишкеке EYLÜL 2013 SAYI 10 95

98 SUMMARY/ краткое изложение And bazaars Exchange markets are for any kind of trade in this region, as well as a showcase of social life. Bishkek s bazaars are just like that. Instead of special markets such as Mare s Milk Market, Samovar Market, Dog Market, it is a must to visit Osh Bazaar and Dordoy Bazaar in Bishkek to complete the big picture. Named after the second largest city in Kyrgyzstan, Osh Bazaar offers many traditional stuff from Korean pickled food to dried fish and all kinds of shoes, underwear. Also, you may find traditional arts and crafts, robe, vest an d caps which could be considered as tourist attractions. Two words often arise when it comes to Kyrgyzstan, Manas and Koumiss. Manas is a legend of an epic hero who conquered new lands for Turkish tribes. The Turkish-Kyrgyz university and Bishkek Manas Airport take their name after this legend. In more than 10 thousand string sections, legend tells about feasts where guests eat smoked meats piled up like a mountain, water flowing koumiss (mare s milk) and horses running faster than wind. wind. рядом с рынком кумыса, собачьим рынком, самоварным базаром и другими специальными рынками есть также и большие рынки, такие, как Ошский или рынок Дордой. Чтобы увидеть полную картину Бишкека, нужно посетить хотя бы один из них. На рынке, названном в честь второго по величине киргизского города Ош, можно найти различные деликатесы, от вяленой рыбы до маринованных по-корейски продуктов, одежду, от обуви до белья, и популярные у туристов традиционные изделия ручной работы: кафтаны, головные уборы и жилетки из войлока. Как только речь заходит о Киргизстане, вспоминаются два слова: Манас и кумыс. What to Eat? If you come to Bishkek you have to try the Kyrgyz national dish Besparmak. Other interesting dishes of Kyrgyz cuisine are Laghman (noodles with meat and vegetables), Palov (meat pieces with rice), Gurdede (juicy meat), Kuurdak (roasted meat), Cuçuk (horse sausage), Şorpo (beef broth soup) and steamed ravioli. What to buy? Kyrgyz rug or fur cap, vest or robes. How to get there? Direct flights from Istanbul to Bishkek with Turkish Airlines takes 5 hours. Turkish citizens do not need visas for touristic visits. Что поесть? Приехав в Бишкек, нельзя не попробовать киргизское национальное блюдо бешбармак. Среди других интересных блюд киргизской кухни Лагман (лапша с мясом и овощами), плов (рис с мясом), гурдеде (мясо в бульоне), куырдак (жаркое), чучук (колбаса из конины), шурпа (суп на мясном бульоне), паровые манты. Что купить? Мы бы посоветовали киргизский ковер или киргизский традиционный войлоковый головной убор, жилет или кафтан. Как добраться? Рейс турецких авиалиний из Стамбула в Бишкек длится 5 часов. Для тех, кто приехал в Киргизстан из Турции в качестве туриста, виза не требуется. 96

99

100

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org Azerbaycan Enerji GÖRÜNÜMÜ Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi EKİM 214 www.hazar.org 1 HASEN Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi, Geniş Hazar Bölgesi ne yönelik enerji,

Detaylı

Orta Asya da Çin ve Rusya Enerji Rekabeti

Orta Asya da Çin ve Rusya Enerji Rekabeti Orta Asya da Çin ve Rusya Enerji Rekabeti 05.02.2013 Toplam 26.2 trilyon metreküp ispat edilen doğalgaz rezervleriyle dünyadaki ispat edilen doğalgaz kaynaklarının yüzde 11,7 sini elinde bulunduran Türkmenistan,

Detaylı

AVRUPA ENERJİ BORU HATLARI

AVRUPA ENERJİ BORU HATLARI AVRUPA ENERJİ BORU HATLARI GÜNEY GAZ KORİDORU PROJELERİ ÇELİK BORU İMALATÇILARI DERNEĞİ 2012 AVRUPA ENERJİ BORU HATLARI GÜNEY GAZ KORİDORU PROJELERİ 1. Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP)

Detaylı

TÜRK KONSEYİ EKONOMİK İLİŞKİLERİ YETERLİ Mİ?

TÜRK KONSEYİ EKONOMİK İLİŞKİLERİ YETERLİ Mİ? TÜRK KONSEYİ EKONOMİK İLİŞKİLERİ YETERLİ Mİ? Dr. Fatih Macit, Süleyman Şah Üniversitesi Öğretim Üyesi, HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Üyesi Giriş Türk Konseyi nin temelleri 3 Ekim 2009 da imzalanan Nahçivan

Detaylı

YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ

YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ 2014 OCAK SEKTÖREL YURTDIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ Nurel KILIÇ Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri sektörü, ekonomiye döviz girdisi, yurt dışında istihdam imkanları, teknoloji transferi ve lojistikten ihracata

Detaylı

ÜÇÜNCÜ TÜRK KENEŞİ İŞ FORUMU. (24 Ekim 2014, Nahçıvan) TÜRK KENEŞİ GENEL SEKRETERİ RAMİL HASANOV UN İŞ ADAMLARINA HİTABI

ÜÇÜNCÜ TÜRK KENEŞİ İŞ FORUMU. (24 Ekim 2014, Nahçıvan) TÜRK KENEŞİ GENEL SEKRETERİ RAMİL HASANOV UN İŞ ADAMLARINA HİTABI ÜÇÜNCÜ TÜRK KENEŞİ İŞ FORUMU (24 Ekim 2014, Nahçıvan) TÜRK KENEŞİ GENEL SEKRETERİ RAMİL HASANOV UN İŞ ADAMLARINA HİTABI Sayın Âli Meclis Başkanı, Sayın Bakan, Sayın Oda Başkanları, Değerli İş Adamları,

Detaylı

ŞUBAT 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

ŞUBAT 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU ŞUBAT 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU İhracat taşımalarımızın %55 i (~685.000) Ortadoğu ve Körfez Ülkelerine, %30 u (~380.000) Avrupa Ülkelerine, %15 i ise (~185.000) BDT ve Orta Asya

Detaylı

MAYIS 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

MAYIS 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU MAYIS 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU İhracat taşımalarımızın %55 i (~685.000) Ortadoğu ve Körfez Ülkelerine, %30 u (~380.000) Avrupa Ülkelerine, %15 i ise (~185.000) BDT ve Orta Asya

Detaylı

ULAŞTIRMA 2015: Yatırımlar, Yeni Rotalar ve Trendler. Seray Özkan. Hazar Strateji Enstitüsü Ekonomi Merkezi Hazar Transit Koridoru Platformu

ULAŞTIRMA 2015: Yatırımlar, Yeni Rotalar ve Trendler. Seray Özkan. Hazar Strateji Enstitüsü Ekonomi Merkezi Hazar Transit Koridoru Platformu ULAŞTIRMA 2015: Yatırımlar, Yeni Rotalar ve Trendler Seray Özkan Hazar Strateji Enstitüsü Ekonomi Merkezi Hazar Transit Koridoru Platformu Şubat 2016 Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) Ekonomi Merkezi bünyesindeki

Detaylı

European Gas Conference 2015 Viyana

European Gas Conference 2015 Viyana GAZMER - GAZBİR European Gas Conference 2015 Viyana Toplantı Notları Rapor No : 2015 / 001 Tarih : 29.01.2015 Bu rapor 27.01.2015-29.01.2015 tarihlerinde yapılan Avrupa Gaz Konferansına katılım gösteren;

Detaylı

NİSAN 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

NİSAN 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU NİSAN 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU İhracat taşımalarımızın %55 i (~685.000) Ortadoğu ve Körfez Ülkelerine, %30 u (~380.000) Avrupa Ülkelerine, %15 i ise (~185.000) BDT ve Orta Asya

Detaylı

GÜMÜŞHANE TİCARET VE SANAYİ ODASI

GÜMÜŞHANE TİCARET VE SANAYİ ODASI (2015) GÜMÜŞHANE TİCARET VE SANAYİ ODASI İRAN ANLAŞMASININ TÜRKİYE ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİLERİ İRAN ANLAŞMASININ TÜRKİYE ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİLERİ İran ın nükleer programı üzerine dünya güçleri diye

Detaylı

TÜRKİYE - SUUDİ ARABİSTAN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1

TÜRKİYE - SUUDİ ARABİSTAN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1 ( STRATEJİK VİZYON BELGESİ ) TÜRKİYE - SUUDİ ARABİSTAN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1 Yeni Dönem Türkiye - Suudi Arabistan İlişkileri: Kapasite İnşası ( 2016, İstanbul - Riyad ) Türkiye 75 milyonluk nüfusu,

Detaylı

MART 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

MART 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU MART 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU İhracat taşımalarımızın %55 i (~685.000) Ortadoğu ve Körfez Ülkelerine, %30 u (~380.000) Avrupa Ülkelerine, %15 i ise (~185.000) BDT ve Orta Asya

Detaylı

ÜLKE RAPORLARI ÇİN HALK CUMHURİYETİ 2013. Marksist-Leninist Tek Parti Devleti Yüzölçümü 9,7 milyon km 2

ÜLKE RAPORLARI ÇİN HALK CUMHURİYETİ 2013. Marksist-Leninist Tek Parti Devleti Yüzölçümü 9,7 milyon km 2 ÜLKE RAPORLARI ÇİN HALK CUMHURİYETİ 2013 Başkent Pekin Yönetim Şekli Marksist-Leninist Tek Parti Devleti Yüzölçümü 9,7 milyon km 2 Nüfus 1,35 milyar GSYH 8,2 trilyon $ Kişi Başına Milli Gelir 9.300 $ Resmi

Detaylı

Erbil Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Dara Celil Hayat ile Türkiye-Kürdistan Ekonomik ilişkileri. 02 Temmuz 2014

Erbil Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Dara Celil Hayat ile Türkiye-Kürdistan Ekonomik ilişkileri. 02 Temmuz 2014 Erbil Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Dara Celil Hayat ile Türkiye ile Kürdistan arasındaki ekonomik ilişkiler son yılların en önemli rakamlarına ulaşmış bulunuyor. Bugünlerde petrol anlaşmaları ön plana

Detaylı

İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) GENEL SEKRETERİ SAYIN YOUSEF BIN AHMAD AL-OTHAIMEEN İN İİT. EKONOMİK ve TİCARİ İŞBİRLİĞİ DAİMİ KOMİTESİ (İSEDAK)

İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) GENEL SEKRETERİ SAYIN YOUSEF BIN AHMAD AL-OTHAIMEEN İN İİT. EKONOMİK ve TİCARİ İŞBİRLİĞİ DAİMİ KOMİTESİ (İSEDAK) İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) GENEL SEKRETERİ SAYIN YOUSEF BIN AHMAD AL-OTHAIMEEN İN İİT EKONOMİK ve TİCARİ İŞBİRLİĞİ DAİMİ KOMİTESİ (İSEDAK) 33. OTURUMUNDA YAPACAĞI KONUŞMANIN TASLAK METNİ İstanbul,

Detaylı

Sayın Kazakistan Uluslararası Ticaret Odası ve Türkiye Kazakistan İş Konseyi Kazak Tarafı Başkanı

Sayın Kazakistan Uluslararası Ticaret Odası ve Türkiye Kazakistan İş Konseyi Kazak Tarafı Başkanı Sayın Kazakistan Uluslararası Ticaret Odası ve Türkiye Kazakistan İş Konseyi Kazak Tarafı Başkanı Ayan YERENOV, Sayın Türkiye-Kazakistan İş Konseyi Türk Tarafı Başkanı Mert SARI, Değerli Katılımcılar,

Detaylı

HAZİRAN 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

HAZİRAN 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU HAZİRAN 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU Ocak-Haziran İhracat taşımalarımızın %49 u (~297.000) Ortadoğu ve Körfez Ülkelerine, %35 i (~208.000) Avrupa Ülkelerine, %16 sı ise (~100.000)

Detaylı

Ekim Ayı Tekstil Gündemi

Ekim Ayı Tekstil Gündemi 11.11.2016 Konfeksiyon işçileri suistimalleri bildirmek için cep telefonu kullanıyor Kamboçya da tekstil sektöründe çalışan işçilerin asgari ücreti arttırılacak Etiyopya da yaşanan olaylarda Türk firması

Detaylı

Türkmenistan ata yurdumuz

Türkmenistan ata yurdumuz Türkmenistan ata yurdumuz Ağustos 15, 2013-5:41:17 Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, "Biz Türkiye, Türkmenistan'ı ata yurdumuz olarak görüyoruz. Türkmenistan'ın her başarısından en az Türkmenistan kadar büyük

Detaylı

TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖRÜ 2014 YILI 4 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2014 BEKLENTİLERİ. Barbaros Demirci PLASFED - Genel Sekreter

TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖRÜ 2014 YILI 4 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2014 BEKLENTİLERİ. Barbaros Demirci PLASFED - Genel Sekreter TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖRÜ 2014 YILI 4 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ve 2014 BEKLENTİLERİ Barbaros Demirci PLASFED - Genel Sekreter 2013 yılı, dünya ekonomisi için finansal krizin etkilerinin para politikaları açısından

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

Türkiye 'Gaz Ticaret Merkezi' Olma Yolunda

Türkiye 'Gaz Ticaret Merkezi' Olma Yolunda www.mevzuattakip.com.tr Türkiye 'Gaz Ticaret Merkezi' Olma Yolunda Enerjide kaynak çeşitliliğini artırmak isteyen Türkiye, doğal gazda arz güvenliğini sağlamak ve gaz ticaret merkezi olma hedefine ulaşmak

Detaylı

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER Modern Siyaset Teorisi Dersin Kodu SBU 601 Siyaset, iktidar, otorite, meşruiyet, siyaset sosyolojisi, modernizm,

Detaylı

ULUSLARARASI KARADENİZ-KAFKAS KONGRESİ

ULUSLARARASI KARADENİZ-KAFKAS KONGRESİ STRATEJİK VİZYON BELGESİ ULUSLARARASI KARADENİZ-KAFKAS KONGRESİ Ekonomi, Enerji ve Güvenlik; Yeni Fırsatlar ( 20-22 Nisan 2016, Pullman İstanbul Otel, İstanbul ) Karadeniz - Kafkas coğrafyası, tarih boyunca

Detaylı

TEMMUZ 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

TEMMUZ 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU TEMMUZ 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU 2018 yılı içerisinde Türk araçlarının karayolu ile taşımacılık yaptığı ülkelerin harita üzerinde gösterimi OCAK-HAZİRAN 2018 İHRACAT VERİLERİ

Detaylı

EYLÜL 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

EYLÜL 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU EYLÜL 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU 2018 yılı içerisinde Türk araçlarının karayolu ile taşımacılık yaptığı ülkelerin harita üzerinde gösterimi İHRACAT TAŞIMALARI UND nin derlediği

Detaylı

Enerji Ülkeleri.Rusya En Zengin..! 26 Ocak 2015

Enerji Ülkeleri.Rusya En Zengin..! 26 Ocak 2015 Enerji Ülkeleri.Rusya En Zengin..! 26 Ocak 2015 Dünyanın Enerji Kaynakları Konusunda En Zengin Ülkeleri A1 Capital Yorumu Coğrafya ve tarih kitaplarında ülkemiz için jeopolitik öneme sahip kilit ve kritik

Detaylı

AĞUSTOS 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

AĞUSTOS 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU AĞUSTOS 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU 2018 yılı içerisinde Türk araçlarının karayolu ile taşımacılık yaptığı ülkelerin harita üzerinde gösterimi İHRACAT TAŞIMALARI UND nin derlediği

Detaylı

Orta Asya daki satranç hamleleri

Orta Asya daki satranç hamleleri Orta Asya daki satranç hamleleri Enerji ve güvenlik en büyük rekabet alanı 1 Üçüncü on yılda Hazar Bölgesi enerji kaynakları Orta Asya üzerindeki rekabetin en ön plana çıktığı alan olacak. Dünya Bankası

Detaylı

SOCAR TÜRKİYE Türkiye de Entegre Enerji

SOCAR TÜRKİYE Türkiye de Entegre Enerji SOCAR TÜRKİYE Türkiye de Entegre Enerji Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi: SOCAR Rakamlarla SOCAR: 51.000 Çalışan 11 ülkeden 21 uluslararası enerji şirketi ile anlaşmalar Dünyada 17 noktada faaliyet: 15

Detaylı

Uluslararası 15. MÜSİAD Fuarı ve 18. IBF Kongresi Lansmanı 03.06.2014. Yazın başlangıcını hissetmeye başladığımız Haziran ayının bu ilk

Uluslararası 15. MÜSİAD Fuarı ve 18. IBF Kongresi Lansmanı 03.06.2014. Yazın başlangıcını hissetmeye başladığımız Haziran ayının bu ilk Uluslararası 15. MÜSİAD Fuarı ve 18. IBF Kongresi Lansmanı Değerli Basın Mensupları, 03.06.2014 Yazın başlangıcını hissetmeye başladığımız Haziran ayının bu ilk günlerinde, size, Türk insanının aklından,

Detaylı

Title of Presentation. Hazar Havzası nda Enerji Mücadelesi Dr. Azime TELLİ 2015 ISTANBUL

Title of Presentation. Hazar Havzası nda Enerji Mücadelesi Dr. Azime TELLİ 2015 ISTANBUL Title of Presentation Hazar Havzası nda Enerji Mücadelesi Dr. Azime TELLİ 2015 ISTANBUL İçindekiler 1- Yeni Büyük Oyun 2- Coğrafyanın Mahkumları 3- Hazar ın Statüsü Sorunu 4- Boru Hatları Rekabeti 5- Hazar

Detaylı

TÜRKĐYE NĐN ENERJĐ ARZ POLĐTĐKALARI

TÜRKĐYE NĐN ENERJĐ ARZ POLĐTĐKALARI TÜRKĐYE NĐN ENERJĐ ARZ POLĐTĐKALARI Selahattin HAKMAN TÜSĐAD Enerji Çalışma Grubu Üyesi Sabancı Holding Enerji Grup Başkanı Enerji Arz ve Talebi 6000 (Mtoe) 5000 4000 3000 2000 1000 0 1980 2000 2006 2015

Detaylı

TÜRK-ARAP SERMAYE PİYASALARI FORUMU 2013 TÜRKİYE

TÜRK-ARAP SERMAYE PİYASALARI FORUMU 2013 TÜRKİYE TÜRK-ARAP SERMAYE PİYASALARI FORUMU 2013 TÜRKİYE 20 Eylül 2013, İstanbul DR. VAHDETTİN ERTAŞ SERMAYE PİYASASI KURULU BAŞKANI KONUŞMA METNİ 1 Sayın Maliye Bakanım, Yurt dışından gelen değerli misafirlerimiz,

Detaylı

Güncel Bilgiler. y a y ı n l a r ı

Güncel Bilgiler. y a y ı n l a r ı DÜNYA - SİYASET 2012 yılının Şubat ayında Tunus ta yapılan Suriye nin Dostları Konferansı nın ikincisi Nisan 2012 de İstanbul da yapıldı. Konferansta Esad rejimi üstündeki uluslararası baskının artırılması,

Detaylı

Berkalp Kaya KASIM 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

Berkalp Kaya KASIM 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU KASIM 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU 15,5 Milyar Dolar İle Tüm Zamanların En Yüksek Kasım Ayı İhracatı Kasım ayı ihracat verilerine göre kasımda ihracat geçen yılın aynı dönemine

Detaylı

11 EYLÜL SALDIRISI VE YENİ DÜNYA: SOĞUK BARIŞ DÖNEMİ

11 EYLÜL SALDIRISI VE YENİ DÜNYA: SOĞUK BARIŞ DÖNEMİ INSTITUTE FOR STRATEGIC STUDIES S A E STRATEJİK ARAŞTIRMALAR ENSTİTÜSÜ KASIM, 2003 11 EYLÜL SALDIRISI VE YENİ DÜNYA: SOĞUK BARIŞ DÖNEMİ 11 EYLÜL SALDIRISI SONUÇ DEĞERLENDİRMESİ FİZİKİ SONUÇ % 100 YIKIM

Detaylı

EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ocak 2012, No: 20

EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ocak 2012, No: 20 EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ocak 2012, No: 20 Bu sayıda; Dünya Bankası Küresel Ekonomik Beklentiler Raporundaki tespit ve değerlendirmelere yer verilmiştir. i Dünya Bankasından

Detaylı

T.C. BAKÜ BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

T.C. BAKÜ BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ BİLGİLENDİRME TOPLANTISI (KARS, ARDAHAN, IĞDIR, AĞRI) T.C. BAKÜ BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 14-15 MAYıS 2012 2 1. Azerbaycan Cumhuriyeti SUNUM PLANı Ekonomik ve Sosyal Göstergeler Enerji Kaynakları

Detaylı

DÜNYA DA BU HAFTA 14 18 ARALIK 2015

DÜNYA DA BU HAFTA 14 18 ARALIK 2015 DÜNYA DA BU HAFTA 14 18 ARALIK 2015 AVRUPA'DA İNŞAAT ÜRETİMİ EKİMDE ARTTI Euro Bölgesinde inşaat üretimi yıllık yüzde 1,1 artış kaydetti Euro Bölgesinde inşaat üretimi ekim ayında aylık bazda yüzde 0,5,

Detaylı

1 2 Eylül 2018, Bişkek

1 2 Eylül 2018, Bişkek T.C. Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan ın Kırgızistan a Resmi Ziyareti Vesilesiyle Özel Sektör Heyet Programı ve 1 2 Eylül 2018, Bişkek 2 T.C. Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan ın 1 2 Eylül

Detaylı

İZMİR TİCARET ODASI MECLİS TOPLANTISI 23.07.2014 Jak ESKİNAZİ İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Seçim maratonu devam ediyor Cumhurbaşkanlığı Seçimi, ülkenin en sıcak gündemi 10 Ağustos'ta

Detaylı

ENERJİ GÜVENLİĞİ ÇALIŞTAYI Türkiye Nükleer Güç Programı 2030

ENERJİ GÜVENLİĞİ ÇALIŞTAYI Türkiye Nükleer Güç Programı 2030 VİZYON BELGESİ(TASLAK) ENERJİ GÜVENLİĞİ ÇALIŞTAYI Türkiye Nükleer Güç Programı 2030 (03-05 Aralık 2015, İstanbul) BÖLÜM 1 Nükleer Güç Programı (NGP) Geliştirilmesinde Önemli Ulusal Politika Adımları Temel

Detaylı

EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI Hacı Dede Hakan KARAGÖZ

EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI Hacı Dede Hakan KARAGÖZ Ekonomik İşbirliği Teşkilat (EİT), üye ülkeler arasında yoğun ekonomik işbirliğinin tesis edilmesini amaçlayan bölgesel düzeyde bir uluslararası teşkilattır. Teşkilat, 1964 yılında kurulan Kalkınma İçin

Detaylı

Bush, Suudi Kralıyla petrol fiyatı konuştu

Bush, Suudi Kralıyla petrol fiyatı konuştu Bush, Suudi Kralıyla petrol fiyatı konuştu Orta Doğu gezisinin son durağı Suudi Arabistan'da bulunan ABD Başkanı George W. Bush, Suudi Kralı Abdullah'la, yüksek petrol fiyatlarının ABD'yi nasıl etkilediği

Detaylı

Güvenilir, uzun vadeli iş ortağınız. RWE Turkey 19/03/2015 PAGE 1

Güvenilir, uzun vadeli iş ortağınız. RWE Turkey 19/03/2015 PAGE 1 Güvenilir, uzun vadeli iş ortağınız RWE Turkey 19/03/2015 PAGE 1 RWE, başarılı ve uzun geçmişiyle enerji piyasasında güvenilir ve güçlü bir iş ortağıdır RWE Genel Merkezi, Essen, Almanya Rakamlarla RWE*

Detaylı

EKİM 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU

EKİM 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU EKİM 2018 TAŞIMACILIK İSTATİSTİKLERİ DEĞERLENDİRME RAPORU 2018 yılı içerisinde Türk araçlarının karayolu ile taşımacılık yaptığı ülkelerin harita üzerinde gösterimi İHRACAT TAŞIMALARI UND nin derlediği

Detaylı

Lojistik. Lojistik Sektörü

Lojistik. Lojistik Sektörü Lojistik Sektörü Gülay Dincel TSKB Ekonomik Araştırmalar dincelg@tskb.com.tr Kasım 014 1 Ulaştırma ve depolama faaliyetlerinin entegre lojistik hizmeti olarak organize edilmesi ihtiyacı, imalat sanayi

Detaylı

DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015. Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü

DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015. Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer. Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU TEMMUZ 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü DÜNYA BANKASI TÜRKİYE DÜZENLİ EKONOMİ NOTU Temmuz ayı içerisinde Dünya Bankası Türkiye

Detaylı

DİASPORA - 13 Mayıs

DİASPORA - 13 Mayıs DİASPORA - 13 Mayıs 2015 - Sayın Başkonsoloslar, Daimi Temsilciliklerimizin değerli mensupları, ABD de yerleşik Diasporalarımızın kıymetli temsilcileri, Bugün burada ilk kez ABD de yaşayan diaspora temsilcilerimizle

Detaylı

CEYHAN DA SANAYİ KURULUŞLARI BOTAŞ

CEYHAN DA SANAYİ KURULUŞLARI BOTAŞ CEYHAN DA SANAYİ KURULUŞLARI BOTAŞ AYLAR İTİBARIYLA TAŞINAN HAM PETROL MİKTARLARI (BİN VARİL) "Son 12 Ay" YIL AY IRAK- TÜRKİYE CEYHAN- KIRIKKALE BATMAN- DÖRTYOL 2011 Aralık 12.653 1.739 1.232 17.743 2011

Detaylı

İSLAM ÜLKELERİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM KONGRESİ SONUÇ DEKLARASYONU

İSLAM ÜLKELERİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM KONGRESİ SONUÇ DEKLARASYONU 18-20 Haziran 2009 İSLAM ÜLKELERİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM KONGRESİ 1 İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) üyesi 57 ülkeye yönelik düzenlenen İslam Ülkelerinde Mesleki ve Teknik Eğitim Kongresi 18-20 Haziran

Detaylı

TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ ÜÇÜNCÜ ZİRVE BİLDİRİSİ Gebele, Azerbaycan

TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ ÜÇÜNCÜ ZİRVE BİLDİRİSİ Gebele, Azerbaycan TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ ÜÇÜNCÜ ZİRVE BİLDİRİSİ Gebele, Azerbaycan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Devlet Başkanları Konseyi (bundan böyle Türk Konseyi olarak anılacaktır)

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

IŞIKFX Uluslararası Piyasalar Departmanı Günlük Yorum

IŞIKFX Uluslararası Piyasalar Departmanı Günlük Yorum IŞIKFX Uluslararası Piyasalar Departmanı Günlük Yorum Piyasalarda Bugün Ne Oldu? EURUSD USDTRY GBPUSD BRENT PETROL ALTIN FOMC Üyelerinin Yeni Yıl Beklentileri Dikkatle Takip Edilecek Yeni haftanın en önemli

Detaylı

TİCARİ İLİŞKİLER DURUM İKÖ ÜLKELERİ ARASINDA AVRUPA BİRLİĞİ >>

TİCARİ İLİŞKİLER DURUM İKÖ ÜLKELERİ ARASINDA AVRUPA BİRLİĞİ >> AVRUPA BİRLİĞİ >> Hazırlayan: Mustafa BAYBURTLU (TOBB AB Daire Başkanı) İKÖ ÜLKELERİ ARASINDA TİCARİ İLİŞKİLER VE EKONOMİK DURUM İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) üyesi ülkelerin ekonomik yapıları, ekonomik

Detaylı

LOJİSTİK SEKTÖRÜ BÜYÜME ORANLARI

LOJİSTİK SEKTÖRÜ BÜYÜME ORANLARI RAPOR: TÜRKİYE NİN LOJİSTİK GÖRÜNÜMÜ Giriş: Malumları olduğu üzere, bir ülkenin kalkınması için üretimin olması ve bu üretimin hedefe ulaşması bir zorunluluktur. Lojistik, ilk olarak coğrafyanın bir ürünüdür,

Detaylı

Dünya Enerji Görünümü 2012. Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012

Dünya Enerji Görünümü 2012. Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012 Dünya Enerji Görünümü 2012 Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012 Genel Durum Küresel enerji sisteminin temelleri değişiyor Bazı ülkelerde petrol ve doğalgaz üretimi

Detaylı

Türk araçlarının taşıma yaptığı ülkelere göre yoğunlukları gösterilmektedir. Siyah: ilk 15 ülke

Türk araçlarının taşıma yaptığı ülkelere göre yoğunlukları gösterilmektedir. Siyah: ilk 15 ülke Türk araçlarının taşıma yaptığı ülkelere göre yoğunlukları gösterilmektedir. Siyah: ilk 15 ülke İHRACAT TAŞIMALARI UND nin derlediği verilere göre; Türk araçlarının geçen yılın Aralık ayında 111.953 adet

Detaylı

Çelik sektörü önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri tartıştı

Çelik sektörü önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri tartıştı platin sponsor gümüş sponsorlar bronz sponsor medya sponsoru Çelik sektörü önümüzdeki döneme ilişkin beklentileri tartıştı Hurda fiyatları baskı altına girebilir SteelOrbis tarafından 2011 yılından beri

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

plastik sanayi Plastik Sanayicileri Derneği Barbaros aros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri

plastik sanayi Plastik Sanayicileri Derneği Barbaros aros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri plastik sanayi 2014 Plastik Sanayicileri Derneği Barbaros aros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri Türk ekonomisi 2014 yılının başında hızlı artırılan faiz oranlarıyla

Detaylı

ULUSLARARASI AYDINLATMA & ELEKTRİK MALZEMELERİ FUARI VE KONGRESİ İSTANBUL FUAR MERKEZİ

ULUSLARARASI AYDINLATMA & ELEKTRİK MALZEMELERİ FUARI VE KONGRESİ İSTANBUL FUAR MERKEZİ ULUSLARARASI AYDINLATMA & ELEKTRİK MALZEMELERİ FUARI VE KONGRESİ İSTANBUL FUAR MERKEZİ Türk aydınlatma ürünleri kalite, fiyat ve teslim sürelerindeki avantajından dolayı çevre coğrafyada tercih ediliyor.

Detaylı

Sayın Mehmet CEYLAN BakanYardımcısı Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Sayın Mehmet CEYLAN BakanYardımcısı Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sayın Mehmet CEYLAN BakanYardımcısı Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Üçüncü Birleşmiş Milletler Konut ve Sürdürülebilir Kentsel Gelişme Konferansı Habitat III 17-20 Ekim 2016, Kito Sayfa1

Detaylı

TÜRKİYE - POLONYA YUVARLAK MASA TOPLANTISI - 1

TÜRKİYE - POLONYA YUVARLAK MASA TOPLANTISI - 1 ( TASLAK STRATEJİK VİZYON BELGESİ ) TÜRKİYE - POLONYA YUVARLAK MASA TOPLANTISI - 1 Yeni Dönem Türkiye - Polonya İlişkileri; Fırsatlar ve Riskler ( 2016 ) Türkiye; 75 milyonluk nüfusu, gelişerek büyüyen

Detaylı

Türkiye ve Dünya, Marakeş te (COP22) Beklediğini Bulamadı!

Türkiye ve Dünya, Marakeş te (COP22) Beklediğini Bulamadı! Türkiye ve Dünya, Marakeş te (COP22) Beklediğini Bulamadı! REC Türkiye tarafından, Almanya Büyükelçiliği desteğiyle düzenlenen geniş katılımı konferansta; BM İklim Değişikliği Marakeş COP22 - Taraflar

Detaylı

5. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ. Prof. Dr. Atilla SANDIKLI

5. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ. Prof. Dr. Atilla SANDIKLI 5. ULUSLARARASI MAVİ KARADENİZ KONGRESİ Prof. Dr. Atilla SANDIKLI Karadeniz bölgesi; doğuda Kafkasya, güneyde Anadolu, batıda Balkanlar, kuzeyde Ukrayna ve Rusya bozkırları ile çevrili geniş bir havzadır.

Detaylı

Türk Elitlerinin Türk Dış Politikası ve Türk-Yunan İlişkileri Algıları Anketi

Türk Elitlerinin Türk Dış Politikası ve Türk-Yunan İlişkileri Algıları Anketi Türk Elitlerinin Türk Dış Politikası ve Türk-Yunan İlişkileri Algıları Anketi Araştırma üç farklı konuya odaklanmaktadır. Anketin ilk bölümü (S 1-13), Türkiye nin dünyadaki konumu ve özellikle ülkenin

Detaylı

DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ

DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ Hazırlayan ve Derleyen: Zehra N.ÖZBİLGİN Ar-Ge Şube Müdürlüğü Kasım 2012 DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİNDE ÜRETİM VE TÜKETİM yılında 9.546 milyon

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

Şişecam, Yenişehir de dünya genelinde tek lokasyonda kurulu en büyük Cam Kompleksi nin yeni yatırımlarını açtı.

Şişecam, Yenişehir de dünya genelinde tek lokasyonda kurulu en büyük Cam Kompleksi nin yeni yatırımlarını açtı. Basın Bülteni Şişecam, Yenişehir de dünya genelinde tek lokasyonda kurulu en büyük Cam Kompleksi nin yeni yatırımlarını açtı. Şişecam, Yenişehir Cam Kompleksi nde yer alan Anadolu Cam Fabrikası 4. Cam

Detaylı

BU YIL ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI!

BU YIL ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI! BU YIL ULUSLARARASI KOOPERATİFLER YILI! Birleşmiş Milletler Genel Kurulu; kooperatiflerin sosyo-ekonomik kalkınmaya, özellikle yoksulluğun azaltılmasına, istihdam yaratılmasına ve sosyal bütünleşmeye olan

Detaylı

TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ

TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ (TÜREK 2014 ) 5-6 Kasım 2014, İstanbul Fotoğraf: Emrah TAŞKIRAN TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ / 5-6 KASIM Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği (TÜREB) tarafından üçüncüsü

Detaylı

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ

İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ İZMİR TİCARET ODASI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (OECD) TÜRKİYE EKONOMİK TAHMİN ÖZETİ 2017 RAPORU DEĞERLENDİRMESİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ MART 2018 Hazırlayan: Yağmur Özcan Uluslararası

Detaylı

YAPI FUARI TURKEYBUILD İSTANBUL FUARI ZİYARET ORGANİZASYONU SONUÇLARI

YAPI FUARI TURKEYBUILD İSTANBUL FUARI ZİYARET ORGANİZASYONU SONUÇLARI YAPI FUARI TURKEYBUILD İSTANBUL FUARI ZİYARET ORGANİZASYONU SONUÇLARI Övgü PINAR-Nurel KILIÇ Yapı fuarları; mal ve hizmet üreten kuruluşlar ile yine bu sektörde çalışan yöneticiler, mimarlar, mühendisler,

Detaylı

Dünyada Enerji Görünümü

Dünyada Enerji Görünümü 09 Nisan 2014 Çarşamba Dünyada Enerji Görünümü Dünyada, artan gelir ve nüfus artışına paralel olarak birincil enerji talebindeki yükseliş hız kazanmaktadır. Nüfus artışının özellikle OECD Dışı ülkelerden

Detaylı

TÜRKİYE - GANA STRATEJİK DİYALOG PROGRAMI Sivil Diplomasi Kapasite İnşası: Sektörel ve Finansal Derinleşme

TÜRKİYE - GANA STRATEJİK DİYALOG PROGRAMI Sivil Diplomasi Kapasite İnşası: Sektörel ve Finansal Derinleşme VİZYON BELGESİ (TASLAK) TÜRKİYE - GANA STRATEJİK DİYALOG PROGRAMI Sivil Diplomasi Kapasite İnşası: Sektörel ve Finansal Derinleşme ( 2017-2021 Türkiye - Gana ) Türkiye; 80 milyonluk nüfusu, gelişerek büyüyen

Detaylı

2. GENEL BİLGİLER TABLOSU (2012)

2. GENEL BİLGİLER TABLOSU (2012) T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI 2013 A. MISIR GENEL BİLGİLERİ 1. HARİTA ve BAYRAK 2. GENEL BİLGİLER TABLOSU (2012) Nüfusu : 85 milyon Yüzölçümü : 1.001.450 km 2 Dil : Arapça Din : Sünni Müslüman %90, Kıpti %9,

Detaylı

YİSAD Üyelerinden Çanakkale Şehitliği ne ziyaret Ağustos 2012 / Demir Çelik Store

YİSAD Üyelerinden Çanakkale Şehitliği ne ziyaret Ağustos 2012 / Demir Çelik Store YİSAD Üyelerinden Çanakkale Şehitliği ne ziyaret 2 Ağustos 2012 / Demir Çelik Store Çanakkale Şehitlik Abidesi Tuncay Sergen / Y SAD Yön. Kur. Bşk. YİSAD - Yassı Çelik İthalat, İhracat ve Sanayicileri

Detaylı

TÜRKĠYE DÜNYANIN BOYA ÜRETĠM ÜSSÜ OLMA YOLUNDA

TÜRKĠYE DÜNYANIN BOYA ÜRETĠM ÜSSÜ OLMA YOLUNDA TÜRKĠYE DÜNYANIN BOYA ÜRETĠM ÜSSÜ OLMA YOLUNDA Nurel KILIÇ Türk boya sektörü; Avrupa nın altıncı büyük boya üreticisi konumundadır. Türkiye de 50 yılı aşkın bir geçmişi olan boya sektörümüz, AB entegrasyon

Detaylı

ANKARA KALKINMA AJANSI. www.ankaraka.org.tr

ANKARA KALKINMA AJANSI. www.ankaraka.org.tr ANKARA KALKINMA AJANSI www.ankaraka.org.tr TÜRKİYE'NİN En Genç Kalkınma Ajansı Ankara Kalkınma Ajansı bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak, bölgenin rekabet gücünü artırmak ve gelişimini hızlandırmak

Detaylı

TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu

TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu TÜBİSAD Bilişim Çözümleri Platformu Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler sektörde üretilen mal ve hizmetlerin hedef kitleye yeterli düzeyde ulaşmasını da zorlaştırıyor. Artık sadece

Detaylı

plastik sanayi PLASTİK SEKTÖR TÜRKİYE DEĞERLENDİRMESİ VE 2014 BEKLENTİLERİ 6 AYLIK Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri

plastik sanayi PLASTİK SEKTÖR TÜRKİYE DEĞERLENDİRMESİ VE 2014 BEKLENTİLERİ 6 AYLIK Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri plastik sanayi 2014 TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖR DEĞERLENDİRMESİ VE 2014 BEKLENTİLERİ 6 AYLIK Plastik Sanayicileri Derneği Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri Barbaros DEMİRCİ PLASFED Genel Sekreteri Türkiye

Detaylı

Türkiye ve Dünya, Marakeş te (COP22) Beklediğini Bulamadı!

Türkiye ve Dünya, Marakeş te (COP22) Beklediğini Bulamadı! Türkiye ve Dünya, Marakeş te (COP22) Beklediğini Bulamadı! REC Türkiye tarafından, Almanya Büyükelçiliği desteğiyle düzenlenen geniş katılımlı konferansta; BM İklim Değişikliği Marakeş COP22 - Taraflar

Detaylı

NATO Zirvesi'nde Gündem Suriye ve Rusya

NATO Zirvesi'nde Gündem Suriye ve Rusya NATO Zirvesi'nde Gündem Suriye ve Rusya Zirveye, aralarında Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Obama nın da bulunduğu 28 ülkenin devlet ve hükümet başkanı katılıyor. 09.07.2016 / 10:21 Türkiye'yi Cumhurbaşkanı

Detaylı

KRUVAZİYER TURİZMİNDE DÜNYA VE İZMİR, TÜRKİYE KRUVAZİYER PLATFORMU NUN ÇALIŞMALARI

KRUVAZİYER TURİZMİNDE DÜNYA VE İZMİR, TÜRKİYE KRUVAZİYER PLATFORMU NUN ÇALIŞMALARI KRUVAZİYER TURİZMİNDE DÜNYA VE İZMİR, TÜRKİYE KRUVAZİYER PLATFORMU NUN ÇALIŞMALARI DÜNYA KRUVAZİYER PAZARI NEREYE GİDİYOR? Hazırlayan: Mine Güneş Kruvaziyer destinasyonlar içerisinde, son yıllara kadar

Detaylı

11-16 ŞUBAT DEMİR CEVHERİ PİYASA FİYATLARI

11-16 ŞUBAT DEMİR CEVHERİ PİYASA FİYATLARI 11-16 ŞUBAT DEMİR CEVHERİ PİYASA FİYATLARI MADEN DERECE MENŞEİ CFR(USD/MT) DEMİR %65 TÜRKİYE 152-154 DEMİR %60/59 TÜRKİYE 131-133 DEMİR %55/54 TÜRKİYE 112-114 11-16 ŞUBAT CEVHERİ PİYASA FİYATLARI MADEN

Detaylı

SONUÇ RAPORU. CYF Fuarcılık A.Ş.

SONUÇ RAPORU. CYF Fuarcılık A.Ş. SONUÇ RAPORU Bitki sektörünün dev buluşması bu yılda 28 Kasım - 01 Aralık 2013 tarihleri arasında, İstanbul Fuar Merkezi nde gerçekleşti. Kıtaların buluşma noktası İstanbul da 21 farklı ülkeden gelen 286

Detaylı

KAMU POLİTİKASI BELGELERİ

KAMU POLİTİKASI BELGELERİ Ünite 4 Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN Türkiye deki kamu politikası belgelerinin tanıtılması amaçlanmaktadır. Kamu politikası analizinde görüş alanında olması gereken politika belgeleri altı başlık altında

Detaylı

JEOPOLĠTĠK ANALĠZ KURULUġU STRATFOR KOORDĠNASYONUNDA KÜRESEL ENERJĠ STRATEJĠLERĠ SĠMÜLASYONU: TÜRKĠYE NĠN GELECEK ON YILI

JEOPOLĠTĠK ANALĠZ KURULUġU STRATFOR KOORDĠNASYONUNDA KÜRESEL ENERJĠ STRATEJĠLERĠ SĠMÜLASYONU: TÜRKĠYE NĠN GELECEK ON YILI 4 Ekim 2011 TS/BAS-BÜL/11-82 JEOPOLĠTĠK ANALĠZ KURULUġU STRATFOR KOORDĠNASYONUNDA KÜRESEL ENERJĠ STRATEJĠLERĠ SĠMÜLASYONU: TÜRKĠYE NĠN GELECEK ON YILI TÜSİAD, 40. yılında Türkiye nin geçmiş 40 yılının

Detaylı

Sosyal Faaliyetler. Ankara Sanayi Odası. 2008 Yılı Faaliyet Raporu

Sosyal Faaliyetler. Ankara Sanayi Odası. 2008 Yılı Faaliyet Raporu Sosyal Faaliyetler 29 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından Türkiye deki oda ve borsalar arasında düzenlenen futbol turnuvası nın Ankara bölgesi grup maçları Odamızın ev sahipliğinde 15 Mart 2008

Detaylı

İZMİR TİCARET ODASI AZERBAYCAN ÜLKE RAPORU

İZMİR TİCARET ODASI AZERBAYCAN ÜLKE RAPORU İZMİR TİCARET ODASI AZERBAYCAN ÜLKE RAPORU TEMMUZ 2016 ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ 1. ÖZET BİLGİLER Resmi Adı : Azerbaycan Cumhuriyeti Nüfus : 9,780,780 Dil :Resmi dil Azerice dir. Rusca ve Ermenice

Detaylı

Rakamlarla 2011'de Türkiye Ekonomisi

Rakamlarla 2011'de Türkiye Ekonomisi On5yirmi5.com Rakamlarla 2011'de Türkiye Ekonomisi Avro bölgesindeki ülkelerde derinleşmekte olan kamu borç krizine rağmen 2011, Türkiye ekonomisinin yüksek büyüme hızı yakaladığı bir yıl oldu. Yayın Tarihi

Detaylı

HAZAR COĞRAFYASI RAPORU (İRAN AZERBAYCAN KAZAKİSTAN TÜRKMENİSTAN ÖZBEKİSTAN)

HAZAR COĞRAFYASI RAPORU (İRAN AZERBAYCAN KAZAKİSTAN TÜRKMENİSTAN ÖZBEKİSTAN) TESPAM AYLIK ÜLKE / BÖLGE RAPORLARI MAYIS 2016 HAZAR COĞRAFYASI RAPORU (İRAN AZERBAYCAN KAZAKİSTAN TÜRKMENİSTAN ÖZBEKİSTAN) OĞUZHAN AKYENER GİRİŞ Hazar Coğrafyasında düşen petrol fiyatları sektörü ve yeni

Detaylı

İTO Başkanı İbrahim Çağlar: İstanbul yerli ve yabancı yatırımcıya muazzam fırsatlar sunuyor

İTO Başkanı İbrahim Çağlar: İstanbul yerli ve yabancı yatırımcıya muazzam fırsatlar sunuyor İstanbul görkemli maketi ve inşaat firmalarıyla MIPIM Fuarı nda İTO Başkanı İbrahim Çağlar: İstanbul yerli ve yabancı yatırımcıya muazzam fırsatlar sunuyor "Nasıl ki Nuri Bilge, Cannes film festivalinin

Detaylı

DÜNYA ENERJİ SEKTÖRÜNDE 2040 A BAKIŞ

DÜNYA ENERJİ SEKTÖRÜNDE 2040 A BAKIŞ DÜNYA ENERJİ SEKTÖRÜNDE 2040 A BAKIŞ Dünyanın önemli petrol ve enerji şirketlerinden Exxon Mobil tarafından 2018 Enerji Görünümü ve 2040 yılına dair öngörüleri içeren bir rapor yayınlandı. Rapor, Outlook

Detaylı

ABD - AB SERBEST TİCARET ANLAŞMASI Ve TÜRKİYE ÜZERİNE ETKİLERİ

ABD - AB SERBEST TİCARET ANLAŞMASI Ve TÜRKİYE ÜZERİNE ETKİLERİ ABD - AB SERBEST TİCARET ANLAŞMASI Ve TÜRKİYE ÜZERİNE ETKİLERİ ÇERÇEVE SUNU Gülçiçek ÖZKORKMAZ Başkanlık Baş Danışmanı Mukim Özel Temsilciler Direktörü ABD - AB SERBEST TİCARET ANLAŞMASI ve TÜRKİYE ÜZERİNE

Detaylı

ENERJİ GÜNDEMİ SAYI 57 MART Enervis, 10. Enerji Verimliliği Forum ve Fuarı'nın iki farklı etkinliğinde konuşmacı olarak yer alıyor

ENERJİ GÜNDEMİ SAYI 57 MART Enervis, 10. Enerji Verimliliği Forum ve Fuarı'nın iki farklı etkinliğinde konuşmacı olarak yer alıyor SAYI 57 MART 2019 ENERJİ GÜNDEMİ 2 4 Enervis 6. İstanbul Karbon Zirvesi nde Mart Ayında Elektrik Üretimi ve Tüketimi Azaldı 5 6 Enerji depolama maliyetleri hızla düşüyor Küresel Karbondioksit Emisyonu

Detaylı