2 ARALIK 2007 TARİHİNDE YAPILAN RUSYA FEDERASYONU MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİNE İLİŞKİN AGİTPA GÖZLEM RAPORU

Transkript

1 2 ARALIK 2007 TARİHİNDE YAPILAN RUSYA FEDERASYONU MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİNE İLİŞKİN AGİTPA GÖZLEM RAPORU HAZIRLAYAN: DR. ALAATTİN BÜYÜKKAYA ADALET VE KALKINMA PARTİSİ İSTANBUL MİLLETVEKİLİ AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI PARLAMENTER ASAMBLESİ TÜRK GRUBU BAŞKANI

2 SOSYAL VE EKONOMİK YAPI: Rusya Federasyonu kilometre kare üzerinde nüfusa sahip bir ülkedir. Nüfusun yüzde 73 ü ( ) kentlerde, yüzde 27 si ( ) ise köylerde yaşamaktadır. Ortalama ömür süresinin kadınlarda 72, erkeklerde 60 yıl olduğu Rusya Federasyonu nda okur yazarlık oranı ise yüzde 99. Ülkenin önde gelen kentleri ise Başkent Moskova, St. Petersburg, Novosibirsk, Nizhni Novgorod ile Yekaterinburg Samara dır. Rusya Federasyonu ekonomisi son yıllarda önemli ilerlemeler kaydetmiştir yılında 310 milyar dolar olan GSYİH geçtiğimiz yıl dolara ulaşmış, 2007 yılı için ise dolar olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Buna göre, kişi başına düşen millî gelir de, 2001 yılında 2144 dolar iken 2006 yılında 7000 dolara ulaşmıştır. Son yıllarda enflasyon oranının yüzde aralığında seyrettiği Rusya Federasyonu nda işsizlik oranı yüzde 7,3, ortalama aylık gelir de Şubat 2007 itibarıyla 448 dolardır. Federasyonun 2006 yılı bütçesi dolar olarak gerçekleşirken, dolar da bütçe fazlası vermiştir. Kasım 2007 tarihi itibarıyla dolar döviz ve altın rezervi bulunan Rusya Federasyonu nun dış borcu ise dolardır. Başlıca ihraç ürünlerini ham petrol, petrol ürünleri, doğal gaz, taş kömürü, demir cevheri, alüminyum, kereste, makine, ekipman, kimyasal maddeler, lastik, tüketim malları, gübre ve hububatın oluşturduğu Rusya Federasyonu nun belli başlı ithal maddeleri ise şunlardır: Makine ve teçhizatı, gıda ürünleri, ilaç, hazır giyim, ayakkabı, çelik boru, kimyasal maddeler, elektrikli ve elektronik cihazlar, otomobil. TÜRKİYE RUSYA EKONOMİK İLİŞKİLERİ: Dış politikamızın önemli bir eksenini oluşturan Rusya Federasyonu ile yoğun bir biçimde devam eden ilişkilerimiz, ekonomik alanda oldukça kısa bir süre içerisinde önemli ivmeler kazanmıştır. Bu çerçevede devam eden iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin hacmi geçtiğimiz yıl dolar tutarındaki ihracatımıza karşılık, bu ülkeden yaptığımız dolarlık ithalatla toplam 20 milyar doları aşan bir meblağa ulaşmıştır. Doğalgaz, ham petrol ve petrol ürünleri ithalatı Rusya ile ticaretimizdeki açığı oluşturan en önemli kalemlerdir. Sözkonusu rakamlara, 2006 yılında 4 milyar dolar civarında olan iki ülke arasındaki bavul ticareti tutarı dahil değildir. Geçtiğimiz yıl Rusya dan 5,5 milyar dolarlık doğalgaz, 6 milyar dolarlık ham petrol ve petrol ürünleri ithalatı gerçekleşmiştir. Türkiye ise otomobil, turunçgiller, sentetik iplik, domates, demir-çelik başta olmak üzere çok sayıda kalem malla Rusya pazarına girmiştir. Rusya daki Türk yatırımları 5,6 milyar doları bulurken, Türk müteahhitlerinin bu ülkedeki iş hacimleri de 23,5 milyar doları bulmuştur. Finans sektöründeki çalışmalar çerçevesinde ise Yapı Kredi Moscow, Garantibank, Denizbank, Finansbank ve Ziraat Bankası toplam 120 milyon dolarlık bir sermaye ile Rusya Federasyonu nda faaliyet göstermektedir. İki ülke vatandaşlarının karşılıklı ziyaretlerinde de son yıllarda önemli gelişmeler kaydedilmiş, 2002 yılında Türkiye yi ziyaret eden Rus vatandaşı sayısı iken

3 2006 yılında ya ulaşmış, 2007 yılının ilk on ayında ise bu rakam 2,3 milyon olmuştur. RUSYA FEDERASYONU NDAKİ SİYASİ YAPI: Rusya Federasyonu; kendi Anayasaları ile yasama ve yürütme organlarına sahip Cumhuriyet, Eyalet, Bölge, Federal Statüye Sahip Şehir, Özerk Bölge ve Özerk Saha dan oluşan 85 idari birimli bir federasyonudur. Federatif yapının hakim olduğu ülkede, Anayasa uyarınca yürütme erkinin başında Rusya Federasyonu Devlet Başkanı bulunmaktadır. Başkan, dört yılda bir halk tarafından seçilmektedir. 14 Mart 2004 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde Vladimir Putin ikinci kez bu göreve seçilmiştir. Rusya Federasyonu nda Başbakan ise Anayasa gereğince Devlet Başkanı tarafından atanmaktadır. Devlet Başkanı nın vekaleten atadığı Başbakan ın Duma tarafından onaylanması gerekmektedir. Federal Parlamento nun iki kamarası bulunmaktadır. Bunlardan Federasyon Konseyi, 85 federal birimin yürütme ve yasama organları tarafından tayin edilen ikişer temsilciden oluşmaktadır. Parlamento nun diğer kanadı olan 450 üyeli Duma daki milletvekillerinin yarısı dört yılda bir yenilenen seçimlerde tek temsilcili seçim bölgelerinden, diğer yarısı ise partilerin ulusal listelerinden nispî temsil sistemine göre seçilmektedir. SEÇİMLER: Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin in otoriter yönetim anlayışı Batı dünyasında kontrollü demokrasi olarak nitelendirilmekte ve eleştirilmektedir. Bununla birlikte Rusya da Putin yönetimi, güvenlik ve istikrar ın teminatı olarak algılanmaktadır. Rusya Federasyonu seçmeni, 2 Aralık Pazar günü sandık başına gitmiş ve bu algısını teyid eden bir seçim sonucunu sandığa yansıtmıştır. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Parlamenter Asamblesi Türk Grubu Başkanı olarak OSCEPA adına bulunduğum Rusya seçimlerine ilişkin gözlem ve yorumlarım aşağıda sıralanmıştır: * 29 Kasım 2007 günü geldiğim Moskova da saat da Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçisi Sayın Kurtuluş Taşkent i ziyaret ederek Rusya-Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler hakkında bilgi alındı. Seçimler hakkında Büyükelçiliğimizin izlenimlerini dinlendi. * 30 Kasım 2007 günü saat saatleri arasında AGİT Parlamenter Asamblesi Seçimleri İzleme Komisyonu nun düzenlediği programa katılındı. Parlamento binasında gerçekleştirilen State DUMA başlıklı programda konuşan DUMA Birinci Başkan Yardımcısı Bayan Lyubov Sliska, seçimlerin Avrupa Konseyi, AGİT, demokratik toplum kuruluşları ve Bağımsız Devletler Toplulukları ndan gelen gözlemciler tarafından izleneceğini anlattı. Bayan Sliska, toplam gözlemci sayısının 150 nin üzerinde olacağını da belirtti. * Aynı toplantıda söz alan Merkezî Seçim Komisyonu Başkanı Vladimir Churov ise başlangıçta 23 parti seçimlere girmek için kayıt yaptırdığını ancak işlemlerini tamamlayarak seçimlere girecek olan partilerin sayısının 11 olduğunu açıkladı.

4 Seçimlerde 2 milyon kişinin görev adlını kaydeden Churov, seçimlerin eşit şartlarda geçmesi için her türlü tedbirin alındığı görüşünü de savundu. Churov; her partinin harcamalarının kaynağını açıklamak zorunda olduklarını, adayların yaklaşık yüzde 30 unun kadın adaylardan oluşmasının bir zorunluluk olduğunu dile getirirken, özellikle özürlü ve yaşlılar için tedbirler aldıklarını da vurguladı. * Sözkonusu teknik açıklamaların ardından bazı siyasi parti liderleri söz aldı. Birleşik Rusya Partisi Birinci Başkanı Valery Bogomolov, partisini tanıttıktan sonra istikrar içindeki Rusya nın devamı için bu seçimleri büyük bir farkla kazanacaklarını ve Rusya da ABD deki gibi iki partili bir sistemin değil çok partili sistemin olduğunu ifade etti. Bogomolov, Devlet Başkanı Putin in kendi partilerinden milletvekili adayı olmasının yasal bir sakınca getirmediğini de vurguladı. * Daha sonra söz alan Komünist Parti Lideri Gennady Zugonov ise seçimleri izlemek üzere partisinin 500 bin partiliyi görevlendirdiğini, yaşlı ve özürlülerin oy kullanımında suistimallerin olacağını, yaşlı ve özürlü belgelerinin keyfî olarak düzenlendiğini ve sayısının belli olmadığını ve seçimler konusunda kendilerine yeterli kolaylıkların sağlanmadığını belirtti. * Rusya Anavatan Partisi Koordinatör Başkanı Gennady Seleznev de, adil bir seçim olması için gerekli şartların oluşmadığını dile getirerek, Devlet Başkanı Putin in Birleşik Rusya Partisi nin kazanması için ağırlığını koyduğunu, internet üzerinden ve mektuplarla halkı bu partiye oy vermeye çağırdığını bildirdi. Partisine ilişkin de bilgi veren Seleznev, yeni kurulan bir parti olduklarını ve ağırlıklı seçmen kitlelerini gençlerin oluşturduğunu kaydetti. * Liberal Demokratik Parti Lideri Vladimir Zhirinovsky ise kendileri dışındaki partilerin Rusya ya hizmet edemeyeceğini, Putin ve Birleşik Rusya Partisi nin Yeltsin İdeolojisi ni savunduğunu, kendi partisinin seçimleri kazanacağını anlattı. Kendisine, bugüne kadar hiçbir seçim kazanamadığı halde önemli harcamalar yaptığı hatırlatılarak kaynaklarının neler olduğunun sorulması üzerine Vladimir Zhirinovsky, soruyu cevaplandırmak yerine Avrupalılar ı suçlayarak, Biz sizi, siz de biz anlayamazsınız dedi. SONUÇ: Seçimlere katılım ortalama yüzde 63 oranında gerçekleşmiş olup, bazı bölgelerde ise bu katılım oranı yüzde 90 a kadar çıkmıştır. 450 üyeli parlamento için yapılan seçimlerde Birleşik Rusya Partisi yüzde 64 oy oranıyla 315 milletvekili, Komünist Parti yüzde 11,6 oy oranıyla 57 milletvekili, Liberal Demokratik Parti yüzde 8,2 oy oranı ile 40 milletvekili ve Adil Rusya Partisi de yüzde 7,8 oy oranı ile 38 milletvekili çıkartmıştır. Seçimler, genel kabul görmüş Avrupa standartlarıyla mukayese edildiğinde bazı eksiklikleri olmakla birlikte genel olarak kabul edilebilir niteliktedir. Başkan Putin in iktidar olanaklarını Birleşik Rusya Partisi için belirgin bir biçimde kullandığı anlaşılmaktadır.

5 Ancak her şeye rağmen, Devlet Başkanı Vladimir Putin in yönetim anlayışı Batı dünyasından yönelen eleştirilere rağmen Rus halkı tarafından takdir görmüştür. Ayrıca, Sovyetler in son yıllarında yaşanan dağılma travması nın Putin in politikaları ile ortadan kalktığı da gözlenmektedir. Ülkede etkileri açık bir biçimde hissedilen refah artışının sağlaması, Rusya nın dünya aktörü bir ülke konumuna giderek daha fazla yaklaşması son tahlilde seçmenin tercihinin Devlet Başkanı na yönelmesine yol açmıştır. Geniş halk kitleleri, Putin i bu seçimlerde de güven ve istikrarın teminatı olarak gördüklerini bariz bir biçimde ortaya koymuşlardır. Ülkemiz açısından ise Putin li yılların devamı, mevcut ilişkilerimizi koruyacağı için seçim sonuçları olumlu değerlendirilmektedir.