ZEYNEP KAMÝL TIP BÜLTENÝ CÝLT: 40 YIL : 2009 SAYI: 2 Gebelerin Doðuma Ýliþkin Korkularý ve Etkileyen Faktörler Nevin Þahin 1, Hüsniye Dinç 2, Melike D

Transkript

1 Gebelerin Doðuma Ýliþkin Korkularý ve Etkileyen Faktörler Nevin Þahin 1, Hüsniye Dinç 2, Melike Diþsiz 3 1 Ýstanbul Üniversitesi, Florence Nigtingale Hemþirelik Yüksekokulu 2 Ýstanbul Üniversitesi,Bakýrköy Saðlýk Yüksekokulu 3 Bakýrköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Ve Sinir Hastalýklarý Eðitim Ve Araþtýrma Hastanesi Adres: Florence Nigthingale Hemþirelik Yüksekokulu Abide-i Hürriyet Cad. Þiþli Ýstanbul Türkiye Tel: /27082 Cep: nevinsahin34@yahoo.com ÖZET: KLÝNÝK ARAÞTIRMA Amaç: Araþtýrma gebelerin doðum korkularýný ve etkileyen faktörleri belirlemek amacýyla tanýmlayýcý olarak planlanmýþtýr. Gereç ve yöntem: Çalýþmaya Ýstanbul da bir devlet hastanesine 1/31Ekim 2008 tarihleri arasýnda doðumhaneye baþvuran, son trimesterde ve çalýþmaya katýlmayý kabul eden 100 gebe kadýn alýnmýþtýr. Veriler araþtýrmacý tarafýndan yüz yüze görüþme yöntemi kullanýlarak toplanmýþtýr. Verilerin toplanmasýnda, 20 soruluk Tanýtýcý Bilgi Formu ve 33 soruluk Wijma Doðum Beklentisi/Deneyimi Ölçeði (W-DEQ) A versiyonu kullanýlmýþtýr. Veriler SPSS 11.5 programýnda sayý, yüzdelik, student s t test ve mann whitney U testi kullanýlarak istatistiksel deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Çalýþmaya katýlan kadýnlarýn yaþ ortalamasý 27,87±6,42, %69 u ilkokul mezunudur ve %92 si ev kadýnýdýr. Kadýnlarýn %30 ýnýn primipar ve þimdiki gebelikleri boyunca 7,64±2,99 kez herhangi bir saðlýk kuruluþundan doðum öncesi bakým almýþtýr. Çalýþmaya katýlan gebe kadýnlarýn %15 inin daha önceki, %19 unun da þimdiki gebeliklerinde gebelikle ilgili sorun yaþadýklarý belirlenmiþtir. Travaydaki kadýnlarýn %70 inin normal spontan vaginal doðum yaptýðý ve %58 ine doðum aðrýsýyla baþ etmede hiç bir þey yapýlmadýðý belirlenmiþtir. Diðerlerine doðumhanede stajyer ebe ve hemþirelerin solunum egzersizleri ve masaj teknikleri gibi nonfarmakolojik giriþimler uyguladýklarý belirlenmiþtir. Kadýnlarýn Wijma Doðum Beklentisi ve Deneyim Ölçeði nden ortalama 85,63±13,76 puan aldýklarý, yaþa, eðitim durumuna, pariteye ve doðum aðrýlarýyla baþ etmede herhangi bir yöntem uygulama durumuna göre istatistiksel açýdan fark saptanmamýþtýr. Sonuç: Çoðunluðu çalýþmayan, ilkokul mezunu ve yarýdan fazlasý multipar olan çalýþma grubu kadýnlarýn travaydaki korkularý ve beklentileri benzer þekilde yüksek bulunmuþtur. Antenatal bakým alma oranlarý Dünya Saðlýk Örgüt ünce önerilen sayýlarýn üzerinde olmasýna raðmen doðuma yeterince iyi hazýrlanmadýklarý ve doðum korkusu yaþadýklarý belirlenen grubun yarýdan fazlasýna herhangi bir aðrý ile baþ etme giriþimi uygulanmamýþtýr. Saðlýklý anne ve bebekler için Güvenli annelik hedefleri doðrultusunda yeterli ve kaliteli doðum öncesi ve aný bakým sunmada tüm saðlýk çalýþanlarýnýn yaný sýra ebe ve hemþirelerin önemli görevleri vardýr. Anahtar Kelimeler: Doðum, Doðum Korkusu, Gebe, Wijma Doðum Beklentisi/Deneyimi Ölçeði SUMMARY: Pregnant Women's Fear of Childbirth and Related Factors Objective: The aim of this descriptive study was to determine the fears, expectations and experiences of birth in pregnant women during intrapartum period. Material and Method: The study was performed through face to face interviews in a delivery room of a state of hospital in Istanbul. The sample of the study consisted of 100 pregnant women who applied to the delivery room of the hospital for giving birth in the third trimester. A Participant information form (20 questions) and Wijma Delivery Expectancy/Experience Questionnaire (W-DEQ A) (33 items) were used for data collection. Results: The mean age of the women were 27,87±6,42 years, 92% were housewife. 30% of women were primiparous. Average number of antenatal care received from a health center at the present pregnancy was 7,64±2,99 times. 70% women had spontaneous vaginal birth. 58% of women did not receive any help for the pain relief during labor. The mean W-DEQ A score of women was 85,63±13,76. No statistically significant difference was found in W-DEQ A scores in relation to the age of the women, education status, parity and using a method to cope with the labor pain. Conclusion: The results of this study showed that, -57-

2 the intrapartum fears and expectations were similarly high in women who were mostly multiparous, primary school graduates and housewives. Although the numbers of antenatal care were higher than the recommendations of WHO, women were not prepared for the birth good enough. More than half of the women who experienced fears during birth were not offered any help for coping with the labor pain. According to the goals of "Safe motherhood" for healthy mothers and babies, midwives and nurses have important responsibilities in providing adequate and qualified care during prenatal, intrapartum and postpartum periods as well as all health care professionals. Key words: Childbirth, Fear of Childbirth, Pregnant, Wijma Delivery Expectancy/Experience Questionnaire (W-DEQ A) GÝRÝÞ Gebelik, kadýnýn yaþamýnda bir dönüm noktasýdýr. Gebelik boyunca kadýnlar fizyolojik ve psikolojik deðiþiklikler yaþar. Gebeliðin ilk trimesterinde yaþanan psikolojik deðiþikliklerden en baskýn olaný kadýnýn gebe olup olmaya iliþkin yaþadýðý ambivalan duygulardýr. Ýkinci trimesterde bu duygular azalýr fakat son trimesterde kadýn yeniden ambivalan duygular yaþamaya baþlar. Gebelikten sýkýntý duyar, bebeði ister fakat doðumdan korkar ve yakýnda olacak doðuma yönelik diðer trimesterlere göre daha yoðun anksiyete yaþar(1,2). Anksiyete ve korku çoðu zaman birbirinin yerine kullanýlmasýna raðmen farklý kavramlardýr. Türk Dil Kurumu na göre korku bir tehlike veya tehlike düþüncesi karþýsýnda duyulan kaygý ve üzüntüdür. Yani korkunun kaynaðý bellidir, anksiyetenin ise belli deðildir. Yaygýn bir klinik problem olmasýna raðmen doðum korkusunun kesin bir tanýmý yoktur. Gebelik boyunca korku yaþadýðýný ifade eden her kadýn korkuyu kendince tanýmlar(2, 3). Doðuma iliþkin duyulan korkunun nedenleri farklýlýk göstermektedir. Yapýlan çalýþmalara göre doðumda bebeðin ölmesi ya da zarar görmesi, aðrý yaþama, sezaryen doðumun gerekli olmasý, ölüm, epizyotomi, doðumda çaresiz kalma, bebeðin malformasyonlu olmasý, doðum personeline güvenmeme, expulsiyon fazýnda zarar görme ya da yýrtýlma, doðum yapabilecek yetenekte olmadýðýný düþünme, doðumda panik yaþama, kontrolsüz çýðlýk atma, kontrol kaybý yaþama, doðum boyunca yalnýz olma, doðumun nasýl olacaðýný bilmeme gibi birçok neden bulunmaktadýr (2, 4, 5, 6). Gebelerin yaþadýklarý bu korkular strese neden olmaktadýr. Streskorku döngüsü durumu daha aðýrlaþtýrarak günlük yaþamlarýný etkilemektedir. Korku nedeniyle gebeler sezaryen doðum yapmak istemekte ve bu durum isteðe baðlý sezaryen oranlarýnda artýþa neden olmaktadýr(7). Araþtýrma son trimesterde doðum nedeniyle hastaneye baþvurmuþ gebelerin doðum korkularýný, beklentilerini ve etkileyen faktörleri belirlemek amacýyla planlanmýþtýr. MATERYAL VE METOD Çalýþma tanýmlayýcý ve iliþki arayýcý araþtýrma özelliðindedir. Ýstanbul da bir devlet hastanesi doðumhanesine 1/31Ekim 2008 tarihleri arasýnda baþvuran, son trimesterde olan ve çalýþmaya katýlmayý kabul eden 100 gebe kadýn alýnmýþtýr. Veriler araþtýrmacýlar tarafýndan yüzyüze görüþme yöntemi kullanýlarak toplanmýþtýr. Verilerin toplanmasýnda Tanýtýcý Bilgi Formu ve Wijma Doðum Beklentisi/Deneyimi Ölçeði (W-DEQ) A versiyonu kullanýlmýþtýr. Araþtýrýcýlar tarafýndan hazýrlanan Tanýtýcý Bilgi Formu nda; gebelerin sosyodemografik özelliklerini ve obstetrik özelliklerini içeren 20 soru bulunmaktadýr. Wijma ve arkadaþlarý (1998) tarafýndan geliþtirilen W-DEQ- A ölçeði doðum esnasýndaki stres ve korkuyu ölçen 33 ifadeden oluþan likert tipte bir ölçektir (8). Her bir ifadeye 1 den 6 ya kadar puan verilir. Ölçeðin cut-off deðeri 84 dür. Puan yükseldikçe stres ve korku artmaktadýr. Ölçeðin Türkçeye uyarlamasý Körükçü ve Kukulu (2009) tarafýndan yapýlmýþtýr. Veriler SPSS 13 programýnda sayý, yüzdelik, student s t test ve mann whitney U testi kullanýlarak istatistiksel deðerlendirilmiþtir. BULGULAR Çalýþmaya katýlan kadýnlarýn yaþ ortalamasý 27,87±6,42, eðitim yýlý ortalamasý ortalamasý 6.03± 3.27, Günde içilen sigara sayýsý ortalamasý 4.22± 2,5 tir. Katýlýmcýlarýn tanýtýcý özelliklerinin daðýlýmý Tablo 1 de verilmiþtir. -58-

3 Tablo 1: Katýlýmcýlarýn Tanýtýcý Özelliklerinin Daðýlýmý Çalýþmaya katýlan kadýnlarýn obstetrik özelliklerine bakýldýðýnda gebelik sayýsý ortalamasý 2,26± 1,48, doðum sayýsý ortalamasý 1,69± 1,36, düþük sayýsý ortalamasý 1,55± 1,23, ortalama yaþayan çocuk sayýsý 1,56± 0,91 olarak bulunmuþtur Kadýnlarýn %39 unun ilk gebeliklerini deneyimledikleri, %30 ununda daha önceden bir defa doðum yaptýklarý ve gebe kadýnlarýn þimdiki gebelikleri boyunca 7,64±2,99 kez herhangi bir saðlýk kuruluþundan doðum öncesi bakým aldýðý bulunmuþtur. Çalýþmaya katýlan gebelerin obstetrik özelliklerinin daðýlýmý Tablo 2 de sunulmuþtur. Tablo 2: Katýlýmcýlarýn Obstetrik Özelliklerinin Daðýlýmý nonfarmakolojik giriþimler uyguladýklarý belirlenmiþtir. Kadýnlarýn W-DEQ-A ölçeðinden ortalama 85,63±13,76 puan aldýklarý, yaþa (t:- 1,634, p:0,105), eðitim durumuna ( t:0,027, p: 0,97), bir defa doðum yapanlarla birden fazla doðum yapanlar arasýnda (Z:0,528, p:0.597) ve doðum aðrýlarýyla baþ etmede herhangi bir yöntem uygulananlarla, herhangi bir yöntem uygulanmayanlar arasýnda istatistiksel açýdan fark saptanmamýþtýr (t:0,285, p:0,776) (Tablo3). Tablo-3: W-DEQ-A ölçeði puan ortalamalarý ve bazý deðiþkenler ile iliþkisi NS: Non significant (p >0.05) *Student s test Mann-Whitney U test Gebelerin %70 i normal spontan vajinal doðum %30 u sezaryan ile doðum yapmýþtýr. Doðum öncesi indüksiyon uygulanma durumuna bakýldýðýnda ise gebelerin %16,4 üne indüksiyon uygulandýðý görülmüþtür. Ayrýca %58 ine doðum aðrýsýyla baþ etmede hiç bir þey yapýlmadýðý belirlenmiþtir. Diðerlerine doðumhanede stajyer ebe ve hemþirelerin solunum egzersizleri ve masaj teknikleri gibi W-DEQ- A puanýyla ile yapýlan çoklu regresyon analizinde yaþ, gebelik boyunca alýnan kilo, doðum sayýsý artýkça gebelerde gözlenen doðun korkusu istatistiksel olarak anlamlý bir þekilde artmaktadýr (Tablo 4). Tablo-4: Gebelerde W-DEQ-A ölçeði puanlarýyla iliþkili deðiþkenlerin çoklu regresyon analizi R 2 =0.335, F=5.327, P<

4 Verilerin toplandýðý zaman diliminde doðumhanede çalýþan ebe- hemþire sayýsý ortalamasý 3,98±0,40 ve kadýn doðum hekimi ortalamasý 3,26±0,56 olarak bulunmuþtur. TARTIÞMA Hemen her kültürde doðum, kontrol kaybý, aðrý ve ölüm korkusu ile iliþkilendirilebilir Gebenin doðumdan beklentileri onun geçmiþ deneyimleri ve sosyal öðrenmelerle oluþur. Her kadýn doðumdan az ya da çok korkar (9). Doðum korkusu ve etkileyen faktörlerin bilinmesi intrapartum bakýmýn niteliðini olumlu etkileyecektir. Anne yaþýnýn annelik sorunlarýyla ilgili korkularýn ve ambivalan duygularýn derecesini direkt olarak etkilediði bilinmektedir. Bernazzi ve arkadaþlarýnýn 213 gebe kadýnla yaptýðý çalýþmada ileri yaþýn ambivalan duygularý ve korkularý arttýrdýðý ortaya çýkmýþtýr (10). Yapýlan çalýþmalarda genç yaþta anne olan kiþilerin yaþadýðý sýkýntýlar ileri yaþta anne olan bir kiþiye göre daha az bulunmuþtur (6). Çalýþmadan elde edilen bulgular literatürü desteklemektedir. Gebelerin sahip olduklarý kronik hastalýklar doðum korkusuna neden olabilmektedir (6). Çalýþmadaki bulgularda kronik hastalýða sahip olma durumu ile doðum korkusu arasýnda anlamlý bir fark bulunmamýþtýr. Acak literatürde gebelerin aþýrý kilolu olmasýnýn (obezite) doðum korkusunu arttýðý bildirilmektedir(2). Çalýþmada literatüre paralel olarak katýlýmcýlarýn gebelik döneminde aldýðý kilo oraný artýkça doðum korkusunun arttýðý saptanmýþtýr. Saisto ve Halmesmaki tarafýndan yazýlan bir derlemede düþük sosyo-ekonomik düzey ve düþük eðitim durumunun (12), Saisto ve arkadaþlarýnýn yaptýðý diðer bir araþtýrmada ise iþsizliðin doðum korkusunu arttýrdýðý belirtilmiþtir(13). Çalýþmada katýlýmcýlarýn çalýþma durumu, eðitim düzeyi ve ekonomik düzey ile doðum korkusu arasýnda bir iliþki saptanmamýþtýr. Bu durumun Türkiye de genel olarak kadýnlarýn daha az eðitimli, çalýþmayan ve ekonomik düzeyi düþük bireyler olmasýndan kaynaklandýðý düþünülebilir. Alehagen ve arkadaþlarýnýn 35 primipar ve 39 multipar kadýn üzerinde yaptýðý ve doðumun erken evresinde yaþanan doðum korkusunu gruplar arasýnda karþýlaþtýrdýðý çalýþmada primipar gebelerin multipar gebelerden daha fazla korku yaþadýklarý belirtilmiþtir (14). Alehagen ve ark. çalýþmasýndan farklý olarak çalýþmadaki parite etkili bir faktör olarak bulunmamýþtýr. Çalýþmadaki gebelerin yalnýzca %30 unun primipar olmasý nedeniyle daha büyük örneklemli çalýþmalar ile paritenin doðum korkusuna etkileri araþtýrýlmalýdýr. Özellikle multipar gebelerin daha önceki gebeliklerinde yaþadýklarý olumsuz deneyimler, doðumda bebek kayýplarý v.b sorunlar gebenin korku yaþamasýna ve elektif sezeryan kararýnda etkili olmaktadýr (6). Yapýlan bir çalýþmada anne isteminin aslýnda önemli bir oranda doktor yönlendirmesi ile oluþtuðu, annelerin öncelikle bebekleri için doðru olan ne ise onun yapýlmasýný istedikleri görülmüþtür (15). Baþka bir çalýþmada ise sezaryen istemi olan kadýnlarýn çoðunun mevcut gebeliklerinde sorun olan veya daha önceki gebeliklerinde obstetrik komplikasyonlarla karþýlaþanlar olduðu saptanmýþtýr (16). Çalýþmada ortaya çýkan bulgular doðum sayýsý arttýkça doðum korkusunun arttýðýný göstermektedir. Bunun nedenin literatürde de bahsedildiði gibi önceki doðumlarda yaþanan olumsuz deneyimlerden kaynaklandýðý düþünülmektedir. Yine de çalýþmadaki sezaryen ile doðum oraný(%30 u), üniversite ve özel hastane oranlarýna göre daha düþük bulunmuþtur (17,18). Literatürde antenatal dönemde alýnan bakým ve eðitimin doðum korkusuyla ilgili önemli bir deðiþken olduðu ve doðum korkusunu azalttýðý bildirilmektedir. Klinikte saðlýk personeli tarafýndan desteklenen gebelerin daha fazla özyeterlilik hissettiði ve memnuniyet oranlarýnýn arttýðý ve daha az doðum korkusu yaþadýðý bildirilmiþtir (17,19,20). Ülkemizde TNSA 2003 verilerine göre gebelerin yalnýzca %53,9 u doðum öncesi dönemde 4 ve daha fazla sayýda doðum öncesi bakým almýþlardýr (10). Çalýþmaya katýlan gebe kadýnlarýn þimdiki gebeliklerin aldýðý doðum öncesi bakým oraný, ülkemizdeki doðum öncesi bakým alma oraný karþýlaþtýrýldýðýnda yeterli doðum öncesi bakým aldýðý, ancak doðuma hazýrlýk konusunda yeterince destek almadýklarý söylenebilir. Önceden var olan þartlanmalar ve korkularý gidermede prenatal eðitim programlarýnýn önemi tartýþýlmazdýr. Ayrýca, hekimlerin de gebelerin prenatal eðitimlere katýlmalarýný -60-

5 desteklemeleri saðlanmalýdýr Doðum öncesi eðitim ve intrapartum destek, kadýnlarýn anksiyete ve korku düzeyini azaltarak ikinci evrenin daha kýsa sürede, müdahale olmadan ve olumlu deneyimlerle tamamlanmasýna yardýmcý olmaktadýr (18). Ebe ve hemþirelerin, gebelik döneminde verdiði doðum öncesi eðitim programý ile doðum anýnda nefes alma egzersizleri, aðrý ile baþ etme, destek ve bakým ile olumlu doðum deneyimleri yaþatýlmasý ile kadýnlarýn sezaryen seçme oranlarý azalacaktýr. Özellikle isteðe baðlý sezaryenlerde de iyileþme ve eski fonksiyonelliðine dönme daha geç olmakta, loðusa ve yenidoðan için daha fazla bakým ve destek gereksinimi doðmaktadýr (17,18). Doðum korkusu yaþayan ya da yaþama olasýlýðý olan gebelerin, olumlu doðum deneyimi yaþayan kadýnlarla paylaþýmýnýn saðlanmasý, eðer ciddi düzeyde doðum korkusu yaþýyor ise gebeyi liyazon psikiyatriye yönlendirmek önerilebilir. Çalýþmada gebelerin yarýsý (%58) doðum aðrýsýyla baþ etmede hiç bir þey yapýlmadýðý belirlenmesi, ilgili birimde çalýþan ekibin sayýsal yetersizliði ve doðum sayýsý fazla olan bir kamu hastanesinde iþ yükü fazlalýðýndan kaynaklandýðý düþünülebilir. Çalýþmalar intrapartum dönemde eþ/partner desteði ile doðumun daha memnun edici ve olumlu bir deneyim olarak algýlanmasýnýn arttýðýný göstermektedir(22,23). Gebelerin yarýsýna doðumhanede stajyer ebe ve hemþirelerin uyguladýðý solunum egzersizleri ve masaj gibi nonfarmakolojik giriþimlerinin doðum korkusu stresini azaltmada etkili bulunmasý literatüre benzer bulunmuþtur. Ortamýn uygun hale getirilerek eþ ya da doðuma destek olacak eðitilmiþ bir yakýnýn travayda gebeye desteði saðlýk çalýþanlarýnýn iþ yükünü azaltacak ve gebeye önemli destek saðlayacaktýr. KAYNAKLAR 1. Terzioðlu F. Ebeveynliðe Hazýrlanma ve Doðum Öncesi Bakým. In: Taþkýn L(ed). Doðum ve Kadýn Saðlýðý Hemþireliði. Ankara: Sistem Ofset Matbaacýlýk,2005: Serçekuþ P. Nullipar Kadýnlarda Normal Spontan Doðuma Ýliþkin Korkular ve Nedenlerinin Ýncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Hemþirelik Anabilim Dalý Yüksek Lisans Tezi. Ýzmir Türk Dil Kurumu Eriþim Tarihi: Ryding EL. Investigation of 33 women who demanded a cesarean section for personal reasons. Acta Obstetricia Et Gynecologica Scandinavica, 1993; 72: Ryding EL, Wijma B, Wijma K, Rydhström H. Fear of childbirth during pregnancy may increase the risk of emergency ceserean section. Acta Obstetricia Et Gynecologica Scandinavica, 1998; 77: Melender HL. Experiences of fears associated with pregnancy and childbirth: A study of 329 pregnant women. Birth, 2002; 29:2; Gözükara F. Primiparlarýn Doðum Þekline Yönelik Tercihleri ve Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Doðum ve Kadýn Hastalýklarý Hemþireliði Yüksek Lisans Tezi. Ankara Wijma K,Wijma B,Zar M. Psychometric aspects of the W-DEQ:A new questionnaire fort he measurement of the fear childbirth. J. Psycosom Obstet. Gynecol.1998;19 (2): Wiklund I. Caesarean section on maternal request personality, fear of childbirth and signs of depression among first time mother. Thesis for doctoral degree in Karolinska Institutet. Stockholm Bernazzi O, Saucier J-F, David H, et al. Psychosocial factors related to emotional disturbances during pregnancy. J Psychosom Res. 1997; 42: Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü, Ankara, Saisto T and Halmesmaki E. Fear of childbirth: a neglected dilemma. Acta Obstetricia Et Gynecologica Scandinavica. 2003; 82:3, Saisto T, Salmelo- Aro K, Nurmi JE, Halmesmaki E. Psychosocial predictors of disappointment with delivery and puerperal depression. Acta Obstetricia Et Gynecologica Scandinavica. 2001; 80:1,

6 14. Alehagen S, Wijma K, Wijma B. Fear during labour. Acta Obstetrica Et Gynecologica Scandiavica. 2001; 80:4, Burns LR, Geller SE, Wholey DR. The Effect of Physician Factors on the Cesarean Section Decision. Medical Care. 1995; 33:4, , 16. Gamble H, et al. Women s Request for a Cesarean Section: A Critique of Literature. Birth. 2000; 27: Þahin, N,H., Güngör, Ý., ve Sömek, A.Kadýnlarýn Doðum Yöntemlerine Ýliþkin Görüþleri ve Erken Postpartum Dönemdeki Sorunlarýnýn Belirlenmesi: Bir Özel Hastane Örneklemi Jinekoloji ve Obstetrik Dergisi. 2007;21 (4): Güngör Ý., Gökyýldýz Þ. & Nahcivan N. Sezaryen doðum yapan bir grup kadýnýn doðuma iliþkin görüþleri ve doðum sonu erken dönemde yaþadýklarý sorunlar. Ýstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi (53), Wiklund I, Edman G, Ryding EL, Andolf E. Expectation and experiences of childbirth in primiparae with caesarean section. BJOG: An International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2008; 115:3, Christiaens W and Bracke P. Assessment of social psychological determinants of satisfaction with childbirth in a cross- national perspective. BMC Pregnancy and Childbirth. 2007; 7:26, Ryding EL, Persson A, Onell C, Kvist L. An evaluation of midwives counseling of pregnant women in fear of childbirth. Acta Obstetrica Et Gynecologica Scandiavica. 2003; 82:1, Turan JM,Bulut A,Nalbant H,Ortaylý N, Erbaydar T. Challenges for the adoption of evidence-based maternity care in Turkey Social Science & Medicine. 2006; 62: Gungor, I., Beji, N,K. Effects of Fathers Attendance to Labor and Delivery on The Experience of Childbirth in Turkey. Western Journal of Nursing Research. 2007; 29(2): , -62-