KALDIRAÇ ETKİSİ. Deneyimler ve Dersler. Türkiye nin İnternet Girişimcilerinden EKİM NAZIM KAYA. Editör-Danışman: Mustafa Temiztaş

Transkript

1 KALDIRAÇ ETKİSİ Türkiye nin İnternet Girişimcilerinden Deneyimler ve Dersler EKİM NAZIM KAYA ALPER AKCAN ASLI GÖKDERE ÇAĞLAR EROL DEVRİM DEMİREL EMRE AYDIN ERSAN ÖZER FATİH İŞBECER HASAN YALÇINKAYA MELİH ÖDEMİŞ ORKUN TEKİN ÖZGÜR ALAZ ÖZGÜR ZAN SELÇUK SARAÇ SERKAN BORANÇILI SİNA AFRA TÜMAY ASENA Editör-Danışman: Mustafa Temiztaş kaldiracetkisi.com

2 ISBN , Optimist Yay nlar Optimist Yay nlar Telefon : Faks : e-posta: optimist@optimistkitap.com facebook.com/optimistkitap twitter.com/optimistkitap Optimist yay n no. : 305 Konu : ş ve Yönetim Yay na haz rlayan : Utku Umut Bulsun Bas m Dü zel ti Düzenleme Kapak tasarım Bas k ve cilt : Ekim 2012, stanbul : Ahmet Ant : Selim Talay : Ulaş Uğur : Tor Ofset San. Tic. Ltd. Şti. Hadımköy Yolu Akçaburgaz Mah. 4. Bölge 9. Cadde 116. Sokak. No: 2 Esenyurt- STANBUL Tel: Kitaptaki bilgi ve görüşlerden TTNET A.Ş. sorumlu değildir.

3 Dünyaya gözümü açtığımda ilk gördüğüm girişimcilere; anne ve babama

4 Bu kitaba katkıda bulunan girişimciler ve kurucusu-ortağı oldukları şirketler: Alper Akcan Mikro Ödeme Aslı Gökdere Evmanya Çağlar Erol Enuygun.com Devrim Demirel Beriltech Emre Aydın Çiçeksepeti Ersan Özer Youlike Fatih İşbecer Pozitron Hasan Yalçınkaya fuyku): Put.io Melih Ödemiş Yemeksepeti Orkun Tekin Reklamz Özgür Alaz Promoqube Özgür Zan Done Selçuk Saraç Sadecehosting Serkan Borançılı Gittigidiyor Sina Afra Markafoni Tümay Asena Nokta

5 Teknoloji, girişimcilik, yaratıcılık Tarih boyunca ekonomik, kültürel ve sosyal kalkınmanın yaşandığı her zaman ve mekânda teknolojinin büyük bir rolü ve önemi olmuştur. Teknoloji denince aklımıza akıllı şehirler, dijital dünya, İnternet gibi kavramlar gelse de kalem, gözlük gibi herkes tarafından kullanılan cisimlerin de icat edildikleri döneme göre teknolojinin eseri bir yenilik olduğunu unutmamamız gerekiyor. Bunun gibi her türlü teknolojik gelişimin ve girişimciliğin altında bir sorunu çözme isteğinin bulunması, teknoloji üretimi ve kullanımı ile girişimciliği, birbirini destekleyen ve büyüten olgular haline getiriyor. Girişimciliğin ve teknolojinin problemleri çözme isteğinden hareketle TTNET olarak biz de girişimciliği tüm boyutlarıyla desteklemeyi en önemli hedefimiz olarak görüyoruz. Örneğin e-ticaret paketleri ile çevrimiçi dükkan açan girişimcilere elde ettikleri rekabet avantajıyla pazarda daha hızlı büyüme avantajı sunarken, Teknoloji Vadisi projemizle girişimcilerle yatırımcıları buluşturuyoruz. Tüm bu süreç ve çalışmaların sürdürülebilir olmasının girişimcilik eko-sisteminin gelişmesi ile mümkün olmasından hareket ediyoruz. Yeteneğe Destek Yaratıcı Ekonomiye Destek projemiz de bu bakış açımızın bir ürünü. Türkiye de yaratıcı ekonominin tanıtılması ve bu yeni ekonominin sahibi genç yeteneklerin desteklenmesi amacıyla başlattığımız sosyal sorumluluk projemizle bu eko-sistemin büyümesine destek oluyoruz. Başarılı girişimcilerin hikâyelerini bizlere aktaran Kaldıraç Etkisi projesine TTNET olarak destek vererek yeni girişimcileri cesaretlendirmeyi umut ediyoruz. Saygılarımızla TTNET A.Ş.

6 İçindekiler

7 Giriş Benim kısa hikâyem Girişimciler için İnternet Kaldıraç Etkisi Maaşlı mı çalışmalı, kendi işini mi yapmalı?...25 Hasan Yalçınkaya nın deneyimi Sina Afra nın deneyimi Serkan Borançılı nın deneyimi Alper Akcan ın deneyimi Devrim Demirel in deneyimi Ne yapmalı?...51 Serkan Borançılı nın deneyimi Devrim Demirel in deneyimi a. Talep gören bir şey satmak Ersan Özer in deneyimi Orkun Tekin in deneyimi b. Odaklanmak Aslı Gökdere nin deneyimi Selçuk Saraç ın deneyimi Alper Akcan ın deneyimi c. Doğru iş modelini kurmak Emre Aydın ın deneyimi d. Adapte olmak Hasan Yalçınkaya nın deneyimi Orkun Tekin in deneyimi Operasyon...87 a. Pazarlama... 87

8 Fatih İşbecer in deneyimi Özgür Alaz ın deneyimi b. Gelir-gider dengesi c. Sorun çözme Aslı Gökdere nin deneyimi Fatih İşbecer in deneyimi d. Basın PR Çağlar Erol un deneyimi e. Yatırım-Satış Melih Ödemiş in deneyimi Aslı Gökdere nin deneyimi Hasan Yalçınkaya nın deneyimi Alper Akcan ın deneyimi İnsanlarla İlişkiler a. Takım Tümay Asena nın deneyimi Alper Akcan ın deneyimi b. Güçler dengesi Çağlar Erol un deneyimi c. Algı yönetimi d. Etki alanı yaratmak Devletle İlişkiler a. Vergi ve sigorta Hasan Yalçınkaya nın deneyimi b. Destek-teşvik-hibe Özgür Zan ın deneyimi Şans Melih Ödemiş in deneyimi Sonuç...171

9 Teşekkür Bu kitabın yazılmasında ve hazırlanmasında bana destek olan, öncelikle girişimci arkadaşlarım olmak üzere pek çok kişiye teşekkür borçluyum. Onlar olmasa, olmazdı. Alaaddin Alpay, Alemşah Öztürk, Ali Akurgal, Alper Akcan, Alphan Manas, Arda Kutsal, Aslı Gökdere, Barış Kalan, Begüm Gürsoy, Belma Kılıç, Burak Büyükdemir, Burcu Meriç, Büke Çuhadar, Ceyhun Göcenoğlu, Çağlar Erol, Devrim Demirel, Didem Altop, Ege Ertem, Elif Erman, Emre Aydın, Erdal Kaplanseren, Erdal Sağlam, Erkan Akdemir, Ersan Özer, Fatih İşbecer, Fatoş Karahasan, Feridun Alkan, Füsun Feridun, Hasan Yalçınkaya, İdil Ezgi Esen, İhsan Elgin, Lebin Çokişler, Leyla Arsan, Mehmet Akif Dilmen, Melih Ödemiş, Metin Under, Mustafa Temiztaş, Mümin Sekman, Orkun Tekin, Özgür Alaz, Özgür Zan, Selçuk Saraç, Serkan Borançılı, Sina Afra, Tahsin Yılmaz, Tümay Asena, Utku Umut Bulsun. 11

10 EKİM NAZIM KAYA Giriş DEVRİM DEMİREL

11 K itabı yazmaya 24 Eylül 2011 de başladım. ( ac/1) adresindeki blog yazısını, kitaba başladığım gün yazdım. Bu yazıdaki ekran görüntüsüne bakarsanız, konu başlıklarının bu kitaptaki başlıklardan farklı olduğunu görebilirsiniz. Bir yıl gibi genişçe bir zamana yayılan bir kitap yazma sürecinde bunun doğal olduğunu sanırım takdir edersiniz. İlk taslağı yazmam Aralık ortasına kadar sürdü. Sonra, desteğini isteyeceğim girişimcileri belirledim. İki kriterim vardı: Şahsen tanıdığım biri olması ve İnternet sektöründe kendisini tanıyanların gözünde belirgin başarılarının olması. Uzun uzun düşündüm. 19 isim yazdım. Elbette bu küçük sektörde, bu iki kritere uyan kişilerin sayısı artırılabilirdi. 19 kişiden kaçının teklifimi kabul edeceğini bilmiyordum. Hiçbiri kabul etmeyebilirdi. Belki daha da kötüsü, yalnızca çok küçük bir kısmı kabul eder, projenin kapsayıcılığı kalmazdı. Yine de liste içime sinmişti. Girişimcileri projeye telefonla ya da yüz yüze davet edebilirdim. Ama hikâyesi olan bir yöntemi tercih ettim. Yazdığım taslağı tasarımcı arkadaşım Mehmet Akif Dilmen bir kitap formatında tasarladı. Bir ozalitçide kitap baskısı yapıldı. Benim yazdığım bölümlerin her birinin sonunda diğer girişimcilerin deneyimleri için ayrılmış boş sayfalar vardı. Bu boş sayfalardan ilkine buraya senin deneyimin gelecek yazan birer post-it yapıştırdım. Projeye davet ettiğim herkesin yoğun gündemleri olduğunu biliyordum. Sıklıkla yazı yazmayan biri için kitap gibi kalıcı bir ürüne katkıda bulunmanın zorluğunu da... Bu yüzden, onların işini kolaylaştırmalıydım. Kutuya kitabın taslağı dışında bir not defteri, bir de ses kayıt cihazı koydum. 13

12 14 Giriş Çok değil, 20 yıl önce günlük hayatımızın önemli bir parçasıyken, bugün sıra dışı hale gelmiş insani bir dokunuş eklemek istedim: İsme özel yazılmış el yazısı bir mektup. 19 kişiye gönderdiğim mektubun metni ortak, ama hitap cümlesi farklıydı. Kutuyu aldıklarında olumlu yanıt vermelerini sağlamak konusunda bu mektupların önemli birer koz olduğunu düşünüyordum. Proje fikrine olan güvenimden bağımsız olarak, bu kozu kullanmak istedim. Kutular paketlendi ve kargoya verildi. Ertesi sabah Twitter da Bugün güzel bir gün olacak yazdım. Öğlene doğru tatlı bir heyecan yaşamaya başladım. Kargolar ulaşmaya başlamıştı, paketi açan girişimciler Twitter da heyecanlı destek mesajları iletiyordu. ( Bu mesajları gören Batuhan Apaydın ın Sosyalmedya.co da yazdığı yazı ( sonrası kitap haberi CNBC- EBusiness Twitter hesabından da duyuruldu. ( Desteğini bildiren girişimci sayısı birer birer artarken, ilk fireyi de verdim: Girişimcilerden biri yakın bir tarihte kendi kitabını yazacağı haklı gerekçesiyle, projeye uygun gördüğüm için teşekkür ederek davetimi reddetti. İlk iki günde 10 dan fazla girişimci davetimi kabul etmişti. Ama şehir ya da yurtdışında olduğu için henüz paketin ulaşmadığı kişiler vardı. Beklemek gittikçe zorlaşmaya başlamıştı. Bir haftanın sonunda daha fazla bekleyemeyip, yanıt vermeyen son isimlere sordum. 18 kişi ben varım demişti. Bu oran bir başarı hikâyesi sayılabilirdi. Her girişimde olduğu gibi, bu projede de başarısızlıklar oldu elbette. Başarı saydığım 19 da 18 oranı, iki girişimciden yazı almayı başaramadığım için 19 da 16 ya düştü. İki isim geçtiğimiz bir yılda hem çok yoğundu, hem de anlaşılabilir başka öncelikleri vardı. Kaldıraç Etkisi nin bu öncelikler arasında üst sıralarda yer almamasının benden başka sorumlusu olamazdı. Kitabın etki alanını artırmak konusunda işbirliği olanaklarını görüşmek için girişimcilik konusuna yatırım yaptığını bil-

13 Giriş 15 diğim TTNET ten randevu istedim. Kurumsal İletişim birimi ile çok heyecan verici bir toplantı yaptık. Onlara kitabı üniversitelerde gençlere anlatma planım olduğunu söylediğimde toplantı odasında yükselen bir enerji hissedildi. TTNET de ülke çapında girişimci gençleri desteklemek amacıyla Yeteneğe Destek, Yaratıcı Ekonomiye Destek adında bir proje yürütüyordu ve şirketin bu projedeki hedefi Kaldıraç Etkisi nin vizyonuyla birebir örtüşüyordu. Tek bir görüşme ile TTNET in desteği karara bağlandı ve Kaldıraç Etkisi nde girişimcilerin anlattıklarını üniversite gençliğiyle paylaşmaya başladım. Kitabı yazmak için editörüm ve danışmanım Mustafa Temiztaş ve yardımcım Burcu Meriç le 292 kez, girişimcilerle toplam 563 kez e-posta ile yazıştım. 24 hafta boyunca, her hafta başında onlara kitapla ilgili gelişmeleri toplu olarak bildirdim. Girişimcilerle, şirketlerin girişimcilik departmanı yöneticileriyle, girişimcilik ekosisteminin önemli özneleriyle toplam 36 saat boyunca yüz yüze ve telefonla görüşme yaptım. TTNET in Yeteneğe Destek, Yaratıcı Ekonomiye Destek programı kapsamında 8 şehirde 1000 i aşkın üniversite öğrencisine Kaldıraç Etkisi sunumunu yapmak için TTNET ekibiyle birlikte 9892 kilometre yol kat ettim, toplam 12 saat kürsüde kaldım. Bu süreçte Burcu projenin sosyal medya hesaplarını yönetti, Twitter ve Facebook ta 500 den fazla mesaj yayınladı. Diğer araçlar 2000 li yıllarda bir kitap yazmanın başlıca zorluğu bu olsa gerek. İş yapma biçimleri ve kurallar sürekli değişiyor. Bu değişiklikler İnternet gibi dinamik ortamlara hemen yansıtılabiliyor. Sürekli yeni bir baskısı yapılmadıkça, kitap gibi kalıcı bir eserin ise bu değişiklikleri yansıtması mümkün değil. Bu nedenle, okurlara yıllar sonra da geçerliliğini yitirmemiş şeyler sunmak istiyorsanız, bir kitabı online bir araçla desteklemek zorundasınız. Bizim için bu araçlar, kaldiracetkisi.com web sitesi, face-

14 16 Giriş book.com/kaldiracetkisi sayfası Twitter hesabı olacak. Ayrıca kitap içindeki bazı İnternet adreslerine yönlendirme servisimiz aracılığıyla ulaşabilirsiniz. Bu araçları takip ederek kitabın akan zamana tutunmasına tanıklık etmek isterseniz, Kaldıraç Etkisi en azından sizin için hiçbir zaman güncelliğini yitirmeyecektir. Paylaşmak, sosyal medyada içerik tüketimini destekleyen, dolayısıyla içerik üreticilerini de daha fazla üretmeye teşvik eden bir eylem. Ama basılı bir kitabın sayfalarına paylaş butonu koyamıyoruz. Onun yerine, her bölüme konuyla ilgili birer Twitter etiketi içeren kutular koyduk. Konuyla ilgili görüşlerinizi tweet hesabını ve bu etiketi kullanırsanız, okurlar arasında kurulacak etkileşime de hep birlikte olanak sağlarız. Kaldıraç Etkisi ni birlikte baştan yazalım Twitter çağında, kitabın tek yönlü bir iletişim olmaktan çıkması gerektiğine inanıyorum. Bu araç sayesinde sevdiğimiz sanatçılara, köşe yazarlarına ulaşıp anlık etkileşim sağlayabiliyoruz. Ama ben bunun ötesine geçmek istedim. Bu yüzden, bu kitabın tüm okurlarına bir çağrım var. Bir süre sonra bu kez okurların deneyimini içeren bir Kaldıraç Etkisi e-kitabı çıkaracağız. Bu proje zamanla olgunlaşacağı için, nasıl kitabın yazarlarından biri olabileceğinizi öğrenmek için bizi Twitter da takip etmenizi öneriyorum. Çok sayıda girişimcinin deneyimini içeren bu kitap aynı zamanda Türkiye nin İnternet girişimciliği ekosisteminin bir dönemine ışık tutan kapsamlı bir almanak olacaktır. Kitapla ilgili görüş, eleştiri, önerilerinizi ve e-kitap versiyonu için katkılarınızı com adresine gönderebilirsiniz. Ekim Nazım

15 Giriş 17 Benim kısa hikâyem Kendi girişimciliğime dair gözümün önüne gelen ilk görüntü ilkokul çağından... Mahallemizdeki bakkalın yanında, mukavva bir kutudan yaptığım tezgâhın arkasında, çekirdek, çikolata, bisküvi satıyorum. Kutuya yapıştırdığım, renkli kalemlerle özenerek hazırlanmış fiyat listesinde ürünlerin fiyatları yazıyor. Fiyatlar, ürünleri temin ettiğim bakkaldaki fiyatlardan fazla mı, değil mi hatırlamıyorum. Tezgâhımda saatlerce oturuyor ve bitişiğinde durduğum bakkal dükkânıyla rekabet etme olanağım yokken, belki sunduğum sevimli görüntü sayesinde arada bir satış da yapıyorum. Yediğim ilk kazığa dair görüntüler de aynı sahnelerden. Bakkaldan çıkan bir çocuk, bana bir kâğıt 20 lira uzatıp bir çokokrem alıyor. O çokokremi yiye yiye giderken, elimdeki parayı kontrol ettikten sonra arkasından bakakalıyorum, çünkü para yırtık... Bir sonraki, yine ilköğretim çağından... Evde, ikinci hamur dosya kâğıdına suluboya resimler çiziyorum. Ama bunlar seri üretim resimler. Örneğin, iki araba, iki ev çizdiğim resmin aynısının dört farklı rengi var. Teyzem, annem ve babamdan oluşan müşterilerime, beğendikleri renkte arabalar ve evler içeren resmi satın alma olanağı sunuyorum. Seri üretim var ama özel üretim yok. Yani istenen renklerde resim üretmek üzere sipariş almıyorum. Bilet kesip, adına tiyatro dediğim, yaklaşık iki dakikalık oyunu da yine seyircilerime kendi odamda sergiliyorum. Biletler ücretsiz. İlkokulun son sınıfında, Anadolu Liseleri Sınavı na hazırlanmak üzere özel ders aldığım öğretmene özenerek, benden bir alt sınıftaki arkadaşıma özel ders veriyorum. Kolumun altında, öğretmenimin deri çantasına benzer bir çanta, içinde de ders notları var. Saatler ayırıp, sayfalarca hazırladığım bu notları ve test uygulamalarını saklayıp onlara bu kitapta yer verebilmek isterdim. Arkadaşımın babasının Ekim de bir ticari zekâ var dediğini hatırlıyorum. Ama verdiğim ders de ücretsiz.

16 18 Giriş Bugün geri dönüp para kazanmayan çocuk girişimcinin motivasyonunu sorguladığımda, durumu şöyle açıklayabiliyorum: Bir şey yapma isteği. Kendin için bir şey yapma isteği değil, yeni bir ürün, hizmet üreterek, fark yaratma isteği. Bu yüzden bence girişimcilik, yalnızca kendi işini kurmak değil. İnovatif bir ürün ya da hizmet sunan küçük bir ekipte yer almak da girişimcilik. Ağır bürokratik çarklara rağmen, bir kurumun içinde sektörü değiştirecek kadar önemli bir ürün çıkaran bir takımı yönetmek de girişimcilik. Devrim Demirel, kitaba adını veren sunumu anlatıyor Bilkent Üniversitesi Girişimcilik Kulübü nün davetlisi olarak, 2011 Nisan ında bir konferans verdim. Çoğunluğu mezun olma aşamasında olan genç mühendislere, İnternetin geleneksel ticaret alışkanlıklarını nasıl değiştirdiğini anlatmaya çalıştım. Bu sunumumun adını Kaldıraç Etkisi olarak belirlemiştim. Bir buçuk yıl sonra, bu adın Türkiye nin dört bir yanında girişimcilere ulaşacak bir kitabın adı olacağını o zaman bilmiyordum. Milattan önce 220 yıllarında, Arşimed in Bana yeterince uzun bir kaldıraç ve bir mesnet verin, dünyayı yerinden oynatayım dediği rivayet edilir. Dünyada en çok bu sözüyle bilinen büyük bilim insanı Arşimed in, çok farklı bilim dallarına sayısız katkıda bulunduğu daha az bilinen bir gerçektir. Kaldıraç Etkisi, Arşimed in kaldıracını, başarılı İnternet şirketleri kurmak ve geliştirmek için nasıl kullanacağımızı sorgulayan bir konseptti. Bu kitapta, ben dahil birçok girişimcinin İnternet şirketi deneyimlerini okuyacaksınız, ancak kitabın bu bölümü Bilkent te verdiğim konferansın biraz daha genişletilmiş bir devamından oluşuyor. İnternet çağında girişimcilik için hangi konulara odaklanmak gerektiğini paylaşmaya çalışacağım.

17 Giriş 19 İnternetten önce İçinde bulunduğum şanslı kuşağın aşağı yukarı yirmi yıl önce tanışma imkânı bulduğu İnternet, bundan sekiz yıl öncesine kadar sadece bir milyon kullanıcının erişebildiği, çoğu kişinin varlığını veya ne işe yaradığını dahi bilmediği, pahalı, ayrıcalıklı bir bilgi ortamıydı. İnternetten önceki dönemde dünyada iletişim, yayımcılık, medya faaliyetleri, yazılım ve bilgi işlem endüstrileri çok farklı dinamiklerle işliyordu. Bırakın genç bir girişimcinin binlerce, hatta milyonlarca kullanıcıya veya müşteriye erişen web servislerini kendi başına yaratmasını, en kritik ve hayati bilgilere erişmek için bile imkânlar son derece kısıtlıydı. İnternetten önce, bir girişimcinin bırakın dünyayı, yaşadığı şehri veya kasabayı bile etkileyebilmesi çok kolay değildi. Bilgiye erişimi her geçen zaman diliminde kolaylaştıran ve ucuzlatan İnternet, aynı zamanda bilgi üretimini ve sunumunu da teşvik etti. Öncesinde, tek veya birkaç kanal televizyon ve radyo, sayılı bazı gazete ve dergiler dışında, etki alanı yaratabilen mecralar yoktu. Bu mecralardan birine sahip olabilmek; sadece olağanüstü sermayesi olan medya devleri veya bürokratik kanallara yakın, sermaye sıkıntısı olmayan işadamlarına mahsustu. Şirketlerin imkânları az sayıdaki medya kanalları, telefon, postayla veya kapıdan/doğrudan satıştı. Tüketicinin hakları ve imkânları kısıtlıydı: Diğer ürünler ve rekabet hakkında araştırma olanağı yoktu, satın alınacak ürün hakkında diğer tüketicilerin ne düşündüğünü bilme şansları yoktu, bir sorun çıkması durumunda şikâyet ve bilgi edinme kanalları yoktu veya çok azdı. İnternetten önce tüketiciler şirketlere, şirketler devletlere, devletler de geleneksel uygulamalara mahkûmdu. İnternet ve sunduğu araçlar, dünyadaki tüm girişimcilere dünyayı yerinden oynatabilmek için gerekli uzun kaldıracı ve

18 20 Giriş mesneti sağlamaya başladı. Her yaş ve eğitim düzeyinden, her cinsiyet, ırk ve milletten tüm insanlar için düşük maliyetli, hatta çoğu zaman bedava. İnternetin ülkemize geldiği 1993 yılından beri hayatımı İnternet teknolojileri işine adadığım için, bu yolculuğa yakından şahitlik etme şansı buldum. Novell ve Banyan şirketlerinin network ürünlerini bilen bir öğrenci olarak eğitimime başladığım ODTÜ de, Amerika dan bir öğretim üyesi ile UNIX üzerinde talk komutu kullanarak karşılıklı konuştuğumuz gün, Bu, her şeyi değiştirir dedim ve tüm hayatımı değiştirdim. Bugünlerde de bir o kadar heyecanlıyım. Şimdi, İnternet çağında girişimcilik yeni başlıyor diyorum. İnternetten önce İnternetten sonra Sanal bir proje: Bir kitap yazmak ve yayımlamak İnternetten önceki dönemde 300 sayfalık bir kitap yazıp, bunu bir milyon insana okutmak isteyen hayalperest bir yazarı düşünelim. Bu girişimci ve maceracı yazarın önce kitabını oluşturması, sonra bir yayınevine bir milyon kitap kopyası bastırması, ardın-

19 Giriş 21 dan da bir milyon zarfa bu kitapları koyarak posta veya kargoyla göndermesi gerekirdi. En iyimser ihtimalle TL sermayesi olmadan bunu yapamazdı. İnternetin henüz olmadığı dijital yayımcılık döneminde, maceracı yazarımız bir milyon CD ye kitabını kopyalayarak, kitap baskı maliyetleri yerine bir milyon zarf ve posta maliyetleriyle, yaklaşık TL ye bunu başarabilirdi. Maliyetler yüzde 80 düşse de, bu proje sadece bir hayal olabilirdi. Şimdi, okumaya değer bir yayını olan bir İnternet yayımcısı, sıfıra yakın maliyetlerle kitabını birkaç milyon okuyucuya ulaştırabiliyor. Ünlü olsun olmasın, insanlar Twitter da milyonlara ulaşabiliyor, amatör bir müzisyen müziğini veya klibini milyonlarca kez Youtube da izletebiliyor, evinde takı yapan bir kadın oturduğu yerden Pasaj.com da yüzlerce satış yapabiliyor. Bu yüzden yeryüzünde neredeyse hiçbir sektör, hiçbir ticari faaliyet yirmi yıl önce yapıldığı gibi yapılamıyor. Dev yapılar çöküyor, endüstriler yeniden şekilleniyor. Hayalperest yazarımız gibi sayısız örnek verebiliriz artık. Üstelik, İnternetin altın çağının başladığı bugünlerde, gelecek beş-on yıl sonrasını tahmin bile edemiyoruz. Bundan beş yıl önce, 3G, iphone, ipad ve Android işletim sistemi de yoktu, nasıl yaşayabildiğimizi hatırlıyor muyuz? Girişimciler, müşteriler, devletler, okullar, her türlü kurum; bu değişimden nasibini almak ve bu evrime ayak uydurmak zorundalar. Çok sevdiğim bir dostumun ev kadını olan annesinin, geçenlerde söylediklerini asla unutmayacağım: 100 metrekare bir evde oturuyorum ama bilgisayarımın başından dünyanın her yerinde gibi yaşıyorum. İnternet olmasa ne yapardım bilmiyorum!