Öğr. Gör Süleyman Türkoğlu

Transkript

1 Öğr. Gör Süleyman Türkoğlu 2008

2 Bilgisayar her alanda olduğu gibi iletişim teknolojileri alanında aslında daha doğrusu elektroniğin girdiği her alanda kullanılmaktadır. Bu nedenle iletişim fakültesi öğrencileri olarak bilgisayarın nasıl çalıştığı ve bilgisayarı oluşturan fiziksel ve yazılımsal donanımlardan haberdar olmamız gerekmektedir. Aşağıdaki şekil ve şeklerle sizlere ana hatlarıyla bu donanımları ve kullanım amaçları anlatılmaya çalışılacaktır. BİLGİSAYARIN TANIMI Bilgisayar, kullanıcıdan aldığı verilerle mantıksal ve aritmetiksel işlemleri yapan; yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen; sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir makinedir. Bu işlemleri yaparken veriler girilir, işlenir, depolanabilir ve çıkışı alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. Bilgisayar programlanabilir özelliğe sahiptir kendi başına bir iş yapmaz. Giriş: Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlar şeklindedir. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır. İşlem: Toplanan bu veriler kullanıcının amaçları doğrultusunda, programın yetenekleri ölçüsünde işlem basamaklarından geçer. Bellek: Verilerin ve işlem sonrasında elde edilen yeni verilerin veya sonuçların saklandığı yerdir. Giriş yapılan veriler, işlenen veriler bellekte saklanır. Çıkış: Bilgisayar tarafından üretilen rapor, döküman, müzik, grafik, video, resim vb. sayısal veya fiziksel ürünlerdir. İşlenmiş sonuçların yazılı olarak ekrandan sayısal olarak veya diğer çıkış birimlerinden hem sayısal hemde fiziksel çıkarılmasıdır. Bir bilgisayar sisteminin işlevlerini yerine getirebilmesi için yazılım ve donanıma ihtiyaç duymaktadır. Bilgisayarı donanım ve yazılımdan ayırmak mümkün değildir. Donanım (Hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı vb Yazılım (Software): Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl çalışacağını söylerler. Sanal verilerden kod parçalarından oluşurlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara yüklenirler. Örneğin: İşletim sisteminiz, ekran kartınızın sürücüsü, kelime işlemci programlar (word processor), sunum programları (presentation), programlama dilleri (Pascal, C...), grafik programları gibi. 2 İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

3 BİLGİSAYAR DONANIMLARI Bilgisayarın temel donanımları olarak; 1) Anakart 2) İşlemci (CPU) 3) RAM 4) Ekran Kartı 5) Hard disk 6) Monitör 7) Klavye ve mause (Fare) 8) Bilgisayar Kasası ve Power (Güç Ünitesi) ANAKART Anakart ın (Motherboard) üzerindeki temel bileşenler yukarıdaki şekilde görülmektedir. Anakart ın görevi üzerine takılan birçok donanımı eş zamanlı ve uyumlu bir şekilde çalıştırmaktır. Anakart üzerinde bulunan ve önceden üretici firma tarafından programlanmış BIOS (Basic Input/Output System; Temel Giriş/Çıkış Sistemi) Chipi bulunmaktadır. Bilgisayarın açma tuşuna basıldığında BIOS Chipi ndeki programla bilgisayar donanım parçaları taranır ve gerekli sürücü yazılımlar yüklenir. BIOS programı ilk olarak üzerindeki ekran kartını tanır. Sonra klavye okeyini alır ve İşlemcinin ve RAM in türlerini ve çalışma hızlarını saptar. Ardından bilgisayarın diğer donanımlarını saptar. (Harddisk, floppy, ses kartı, tv kartı, modem, eternet kartı vs..) Bunu yapmadaki amaç bilgisayarın bütün donanımlarının sorunsuz olarak çalıştırılabilmesidir. 3 İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

4 Burada bilinmesi gereken diğer önemli nokta ise anakart üstünde bulunan ve board üstündeki iletişimin daha hızlı ve sorunsuz gerçekleşmesini sağlayan kuzey ve güney köprüleridir. Kuzey köprüsü üzerinden CPU (İşlemci) Ram ve Ekran Kartı iletişimi sağlanır. Güney köprüsü üzerinden ise PCI slotuna takılan kartların iletişimi gerçekleşir. Kuzey köprüsünün veri tranfer hızı güney köprüsüne göre daha fazladır. Donanım (Hardware) bilgisayar tarafından tanındıktan sonra kullanıcının isteği doğrultusunda Harddiske yüklenmiş işletim sistemi yüklenmeye başlanır. İşletim sisteminin yüklenmesi tamamlandığında bilgisayar kullanılmaya hazır konuma gelir. PCI slotları bilgisayarın anakartında bulunan ve bilgisayarımıza istek ve ihtiyaçlarımız doğrultusunda farklı amaçlar için kullandığımız kartları takabilmemizee yarayan yuvalardır. (Ses kartı, modem, eternet kartı, tv kartı vb ) PCI slotunun 32 bit veri genişliği vardır. 128 MB/sn lik veri aktarabilir. AGP Slotu ise (Ekran kartını taktığımız slot) 4 x 1 GB/sn lik veri aktarır. Görsel imajların bilgisayarımızdaa sorunsuz bir şekilde görüntülenebilmesi için bilgisayarımızlaa yüksek hızlarda iletişim kurmaları gerekmektedir. Bu sebeple anaa kart üreticileri bu slotu (AGP) ortaya çıkardılar. Yandaki resimde de görüldüğü gibi PCI slotlarının yanındaa AGP portunu görebilirsiniz. Gelişen teknoloji ile birlikte AGP slotu önce 8 x 1 GB/sn veri iletim hızına sonradaa yerine dahaa hızlı iletişim sağlayabilen PCIXpress 16 slotuna dönüşmüştür. İŞLEMCİ (CPU) Bir bilgisayarın en popüler ve en önemli parçası işlemcidir. Kısaca CPU (Central Processing Unit / Merkezi İşlem Birimi) olarak anılan işlemciler, adından da anlaşılacağı üzere bir bilgisayardaki işlemlerii yürüten ve sonuçları gerekli yerleree gönderen elemandır. CPU'nun, bilgisayarlarımızın temel parçası olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bir parça ne işe yararsa yarasın mutlakaa işlemciye olarak çalışır. sistemdeki herhangibirr 1971 yılında Intel firmasının ilk defa binlercee transistörü bir silikon çip üzerindee birleştirmesiy yle bilgisayar çağında devrim gerçekleştiril miş oldu. Bu şekilde daha önce sadece büyük şirketlerin ve üniversitelerinn kullanabildiğ i bilgisayarlar iyice küçüldü ve evleree girmeye başladı. Mikroişlemciler, açma kapama anahtarı gibi çalışan milyonlarca transistörden oluşmaktadır. Bu anahtarlarınn programlanma durumuna göre elektrik sinyalleri bunların üzerinden akar. Bu sinyaller, bilgisayarın yaptığı tüm işleri toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi temel matematiksel işlemlere indirir. İşlemci de bu işlemleri en 4 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

5 basit sayma sistemi olan ikilik düzen yani sadece 0 ve 1 sayılarını kullanarak yapar. Mikroişlemciler, gündelik hayatta kullandığımız ondalık sayı sistemi yerine, ikilik sayı sistemi kullanmaktadır. İkilik sayı sisteminde her hane, sıfır veya bir değerini almaktadır. Voltaj ve akım değerlerinin değişken olduğu elektronik dünyasında ikilik sayı sistemi sıfır ve bir yerine alçak ve yüksek voltajla gösterilebilmektedir. Bu sayı grupları üzerinde işlem yapmak için işlemci içerisinde bir takım komut listesinden ibaret bir program mevcuttur. Bu komutlar işlemciye iki sayının çıkarılması, toplanması yönünde emir verebildiği gibi klavyeden girilen tercihlere göre bir takım komut satırını atlayıp (şartlı dallanma conditional branch) diğer komut satırlarını icra etmeye devam edebilir. Yani klavyeden bir soru karşısında gireceğimiz E (evet) veya H (hayır) ifadelerine göre program belirli komut satırlarını icra eder veya etmez. Temel olarak, mikroişlemcinin yaptığı iş, bitler üzerinde işlem yapmak üzere komutları çalıştırmaktır. Mikroişlemcilerde ikilik sayı sisteminin kullanılmasının en önemli avantajı bu sistem sayesinde mantık işlemlerinin gerçekleştirilmesinin mümkün olmasıdır. Bilindiği gibi mantıkta çeşitli önermeler doğru veya yanlış olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde ikilik sayı sisteminde 1 veya 0 değeri kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra mantıkta, doğruluğu ya da yanlışlığı bilinen önermelerin, VE, VEYA, gerektirme gibi mantık işlemleriyle birleştirilmesiyle oluşturulan önermelerin doğruluğu ya da yanlışlığı da belirlenebilmektedir. Bu ilişkiden yola çıkarak, çeşitli mantık işlemlerinin elektronik ortamda modellenmesiyle, bu işlemlerin bileşkesi olan daha karmaşık işlemler, yani fonksiyonların tanımlanabileceğini söyleyebiliriz. Geliştirilen elektronik devreler VE, VEYA, VE'nin değili, VEYA'nın değili, gibi birçok mantık işleminin modellenmesini sağlamıştır. Üniteler: İşlemci üzerinde komutları icra etme işini uygulama ünitesi (execution unit) ya da fonksiyon ünitesi (function unit) adı verilen üniteler gerçekleştirir. Modern işlemcilerde değişik komut türlerini işletmek üzere birden fazla fonksiyon ünitesi bulunur. Çoğunlukla aritmetik/mantıksal ünite (arithmetic/logic unit) olarak da anılan tamsayı (integer) üniteleri tam sayılar ile ilgili işlemleri yapar. Kayan nokta ünitesi (FPU Floating Point Unit) ise 5,21 gibi küsuratlı sayılarla ilgili işlemleri yapar. Bir mikroişlemcide ne kadar fazla fonksiyon ünitesi varsa aynı anda çalışabilecek komut sayısı da o kadar artar. Bu mantık işlemlerinden en yaygın olarak bilinenleri VE ve VEYA'dır. VE işleminin sonucu, her iki önerme de doğru olmadığı sürece yanlıştır. AND Kapısı A B Q A Q NOT Kapısı OR Kapısı A B Q NAND Kapısı A B Q İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

6 Bu işlemde yanlışı 0, doğruyu 1 ile eşleştirecek olursak, VE işleminin 1 sonucunu vermesi için işleme giren ikii değişkenin de 1 olması gerektiğinii görürüz. 0'ın düşük voltaj değeriyle, 1'in ise yüksek voltaj değeriylee gösterildiği pozitif mantığı kullanırsak, bir devrenin VE işlevini görmesi için sadece iki girişine yüksek voltaj uygulandığında, çıkışında yüksek voltaj oluşacağı sonucuna varırız. Bir veya birkaç transistor yardımıyla bu tip bir devre kolayca oluşturabilmektedir. Ancak VE, VEYA gibi işlemler mantığın temel işlemleri olmasınaa rağmen, VE'nin değili ve VEYA'nınn değili elektronik elemanlarla daha kolay oluşturulabilmektedir. Bu nedenle bu iki temel işlem yerine elektronikte bu işlemlerin değillerinin kullanılması tercih edilmektedir. Bunların yanında NOR ( not OR), XOR (exclusive OR) ve XNOR (exclusive not OR) gibii değişik kapıların değişik kombinasyonlarından oluşan ve çok daha farklı aritmetik ve mantık işlemleri için kullanılan kapılar vardır. Bu mantık kapıları dijital anahtarlarla beraber çalışırlar. Oda boyutundaki bilgisayarların zamanında bunlar bildiğimiz fiziksel anahtarlardı fakat günümüzde MOSFET (Metal Oxide basit ama hayati öneme sahip bir görevi vardır: Voltaj uygulandığında devreyi açarak veya kapatarak tepki verir. Genel olarak kullanılan MOSFET türü, üst sınırda veya ona yakın voltaja sebep olan bir akım uygulandığında devreyi açar, uygulanan voltaj 0'a yaklaşınca da devreyi kapatır. Bir programın verdiği komutlara göre milyonlarca MOSFET aynı andaa çalışarak gerekli sonucuu bulmak için akımı gerekli mantık kapılarına yönlendirir. Her mantık kapısı bir veya daha fazla transistör içerir ve her transistör akımı öyle kontrol eder ki, sonuçta devre kapalıyken açılır, açıkken kapanır veya mevcut durumunu Semiconductor Field Effect Transistor) denen bir çeşit transistör kullanılır. Bu transistörün korur. Execution Unit (Core=Çekirdek): Bu ünite komutları çalıştırır ve pipeline (işhattı) denen yollarlaa beslenip tamsayıları kullanarak okuma, değiştirme ve komut çalıştırma işlemlerini yapar. Artimetik hesaplamalar için ALU (Arithmetic and Logic Unit) denen aritmetik ve mantık üniteleri kullanılır, ALU için işlemcilerin yapıtaşıdır diyebiliriz. 6 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

7 Branch Predictor: Bu ünite bir program çalışırken başka bir satıra atlayacağı zaman hangi satırların işleme konacağını tahmin etmeye çalışarak Prefetch (komutların bellekten ne zaman çağrılacağına a karar verir ve komutları Decode ünitesine doğru sırayla gönderir) ve Decode (bu ünite de kompleks makina dili komutlarını ALU'nun ve registerların kullanabileceği basit komutlara dönüştürür) ünitelerine hız kazandırmaya çalışır. Floating Point sorumludur Unit: Bu ünite tamsayı olmayan floating point (kayar nokta) hesaplamalarındann L1 Cache: İşlemci için önbellek. Önemli kodlar ve veriler bellekten buraya kopyalanır ve işlemci bunlaraa daha hızlı ulaşabilir. Kodlar için olan Code ve veriler için olan Data cache olmak üzere ikiye ayrılır. Güncel işlemcilerde L2 (Level 2, 2. seviye) önbellek de bulunur. Önceleri L2 önbellek anakartta bulunurdu. Dahaa sonra slot işlemciler ortayaa çıktı ve işlemci çekirdeğinin de üzerinde bulunduğu kartuj şeklindekii paketlerde önbellek çekirdeğin dışında ama işlemciyle aynı yapıdaa kullanılmaya başlandı. Bu kısa geçişş döneminden sonraysa önbellek işlemci çekirdeklerine entegre edildi. BUS Interface: İşlemciye veri kod karışımını geitirir, bunları ayırarak işlemcinin ünitelerininn kullanmasını sağlar ve sonuçları tekrarr birleştirerek dışarı yollar. Bu arayüzün genişliği işlemcininn adresleyebileceği hafızayı belirler. Örneğin 32 bitlik hafıza genişliğine sahip bir işlemci 232 byte (4 GB) hafızayı adresleyebilir ve bu hafızadan aynı anda 32 bit üzerinde işlem yapabilir. Günümüzde masaüstü pazarına 32 bitlik işlemciler hakimken sunucu uygulamarı ve bilimsel çalışmalar için de 64 bitlik işlemciler yaygın olarak kullanılır. HAFIZA, BELLEK (RAM) Bilgisayarlarımızdaki bellekler, sistemde yer alan işlemci ve grafik kartları gibi veri yaratan ve işleyen birimlerin ortaya çıkardığı verilerin uzun ya da kısa süreli olarak saklandığı işlevsel birimlerdir. Sabit disk sürücüler, sistem RAM'leri, işlemcilerin içindeki CACHE diye adlandırılan bellekler, BIOS'un saklandığıı EPROM'lar, grafik kartlarının üzerindeki RAM'ler hepsi PC'lerde yer alan bellek türleridir. RAM (Ramdom Accsess Memory, Rastgele Erişilebilir Bellek) işlemcinin çalışma sahasıdır diyebiliriz. HARDDİSK teki işletim sisteminin ilgili programları önce RAM in üzerine yazılır ve kullanılmaya hazır şekilde bekletilir. Örneğin bilgisayar açılınca masaüstü diye adlandırdığımız sanal ortam RAM üzerindeki verilerden ibarettir yada internete girmek için kullandığımız Explorer programı yine RAM a kaydedilen verilerden oluşur son olarak WORD programında yazdığımız yazı harddiske kaydetmediğimiz sürece RAM de yazılıdır. CPU ya kullanıcı tarafından bir emir verildiğinde, mesela bir programı çalıştırmak için programın EXE sine tıkladığımızda; program bilgileri RAM üzerine yazılır ve kullanılmaya hazır şekildee kullanıcıya sunulur. Programı kullandığımız sürece çalışmalar hep RAM üzerinde tutulur. Çalışmamızıı 7 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

8 kaydetmek demek RAM üstündeki verilerin fiziksel olarak bir alana kaydedilmesi demektir. Bilgilerimizi HARDDİSK e, DİSKETE, CD ye, DVD ye, FLASH RAM e veya diğer ortamlara kaydederiz. RAM'lerin en önemli özelliği sakladıkları verilere manyetik teyplerdeki ya da CD ROM lardaki sıralı erişimin aksine, sırasız ve hızlı bir şekilde rastgele erişime imkan vermeleridir. Erişimde sağladıkları hız, RAM'lerin sistemde bu denli önemli ve performansı belirleyici olmalarında en önde gelen etkendir. Veri barındırma kapasiteleri ve hız konusunda, merkezi işlemci üzerindeki düşük kapasiteli ancak çok hızlı bir RAM olan CACHE belleklerle, kapasiteleri günümüzde inanılmaz boyutlara ulaşmış olan sabit disk sürücüler arasında yer alırlar ve bir çeşit tampon görevi görürler. İşletim sistemi, sabit sürücünün yavaşlığını gizlemek amacıyla, yakın gelecekte ihtiyaç duyulabilecek veriyi henüz ihtiyaç durumu ortaya çıkmadan sabit diskten sistem RAM'leri üzerine yükler ve gerektiğinde hızlı bir şekilde işlemcideki cache belleğe iletilmesini sağlar. Bellekler, hem yazılabilen hemde okunabilen RAM'ler ve sadece okunabilir bellekler yani ROM'lar (Read Only Memory) şeklinde sınıflandırılmaktadır. RAM'ler veriyi saklamak için beslemeye yani elektrik enerjisine ihtiyaç duymaktadır. ROM'lar ise besleme olmasa bile veriyi saklayabilirler. Ayrıca, ROM'lar genellikle, kısaltmanın açılımından da anlaşıldığı gibi sadece okuma amacıyla kullanılırlar. Üzerlerinde saklı verinin kullanıcı tarafından kolayca değiştirilmemesi hedeflenir. RAM Çeşitleri: Çoğumuz, SDR RAM, DDR RAM, DDR II RAM, RDRAM ve hatta artık mazi de kalmış olsa da EDO RAM gibi kısaltmaları duymuşuzdur. Bu kısaltmalar, RAM'e erişmek, yani RAM'den veri okumak ya da RAM'e veri yazmak için kullanılan protokol hakkında bize bilgi verir. Örnek olarak, günümüzde en popüler RAM türü olan DDR türü bellekleri verebiliriz. Buradaki DDR (Double Data Rate) kısaltması, çift veri hızlı bellekler anlamında kullanılıyor. DDR öncesi bellek türlerine ise SDR (Single Data Rate) kısaltmalı tek veri hızlı RAM'leri simgeliyor. Bu noktada, ön bilgi olarak söyleyebileceğimiz, DDR ve SDR kavramlarının senkron olarak çalışan, yani veri akışının bir saat işaretiyle düzende tutulduğu tip RAM'lerde, bir saat periyodu içinde gerçekleşen veri akış hızını belirttikleri olacaktır. RD RAM ise RAMBUS firması tarafından geliştirilen RAMBUS veriyolu üzerinde çalışan, bazı yönlerden DDR'a benzeyen, İngilizce'deki 'RAMBUS Direct' kelimelerinin baş harflerinden ismini alan bir RAM türüdür. Çalışma hızı çok yüksek bir RAM çeşididir. Anakartlarımızdaki bellek soketlerine yerleştirdiğimiz baskı devreleri, anakarta bağlandıkları veri yolunun genişliğine göre DIMM (Dual Inline Memory Module) ve SIMM (Single Inline Memory Module) gibi kısaltmalarla adlandırılır. Günümüzde en çok kullanılan RAM türü, üzerinde genellikle bant genişliği yüksek ve dolayısıyla daha geniş veriyoluna ihtiyaç duyan DDR bellek yongalarını barındıran DIMM'ler, dizüstü bilgisayarlarda kullanılanlar ise daha küçük olduklarından SO DIMM (Small Outline Dual Inline Memory Module) yani küçük izdüşümlü RAM ler diye adlandırılır. RAM leri incelediğimizde, genellikle 4, 8, 6 gibi belli sayılarda bellek yongaları, dirençler ve kondansatörlerin yanı sıra SPD (Serial Presence Detect) denilen bir ROM yongası bulunduğunu görebiliriz. Bilgisayarda kullandığımız veri büyüklük cinsleri: Byte Kilo Byte (KB) 1024 B Mega Byte (MB) 1024 KB Giga Byte (GB) 1024 MB 8 İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

9 EKRAN KARTI Ekran kartları, diğer bir adıyla grafik kartları, bilgisayar monitöründeki her türlü yazı, grafik, resim, film gibi şekillerin oluşturulmasında işlemci ile monitör arasında görev yapan adaptörlerdir. Yani ekran kartları bir bilgisayarın CPU sunda işlenen verileri monitöre anlaşılır bir şekilde iletme amacıyla kullanılır. Bilgisayarın yaptığı işlerin sonucu, ekranımızda görüntülenir. Bilgisayar anlatılırken, elde edilen işlemlerin sonuçlarının alındığı ortam veya cihazlara çıkış ünitesi denilir. Bu nedenle, monitörlerde, yani çıkış araçlarında görülen sonuçlar, ekran kartından gelen bilgilerdir denilebilir. Ekran görüntüsünün oluşumu Monitöre yeteri kadar yakından veya bir büyüteç ile bakarsanız monitörünüzün ve üzerinde oluşan görüntünün çok küçük noktalardan meydana geldiğini görürsünüz. İşte bu noktlara görüntünün en küçük birimi olan piksel denilmektedir. Her pikselin kendine ait renk ve yoğunluk bilgileri vardır. Daha genel bir tanımla piksel, ekranın bağımsız olarak kontrol edilebilen en küçük parçası olduğunu söyleyebiliriz. İşte bu piksellerden binlercesi bir araya gelerek ekrandaki görüntüyü oluşturmaktadır. Ekran kartların hepsinin farklı özellikleri olmasına karşın 3 temel özelliğe sahiptirler. 1. Video Chip i: Ekranın yansıtması gereken görüntüleri oluşturacak olan sinyalleri üretir. Piyasada Voodoo, Permedia, Riva, TNT, Intel, ATI gibi birçok video chip i markası mevcuttur. 2. RAM: Hafıza, ekrana gönderilen görüntü bilgilerinin saklandığı bölümdür. Bu bölüme erişimin mümkün olduğunca hızlı olması gerekmektedir. Ayrıca RAM boyutu ne kadar fazla olursa ekran kartını çalışma ve görüntü işleme kapasitesi de o kadar rahat olur. Buna bağlı olarak bilgisayarımız daha performanslı olur. 3. RAMDAC: Grafik işlemcisinde işlenen ve video belleğine aktarılan bilgiler işlendiği şekilde direkt monitöre gönderilemez çünkü bu sinyaller dijitaldir. Bu dijital görüntü sinyallerinin bir şekilde monitörlerin kabul edebileceği analog RGB sinyallere dönüştürülmesi gereklidir. Bu görevi grafik kartındaki RAMDAC ünitesi üstlenir. RAMDAC, frame buffer dan aldığı bilgileri analog verilere dönüştürür ve klasik CRT (Cathode Ray Tube) monitörlerin anlayabileceği hale getirir. DVI (Digital Visual Interface) destekli monitörler için bu dijital/analog çevrimine gerek yoktur. Çünkü bu cihazlar yapıları gereği zaten dijitaldirler. Bu yüzden çevrim sırasında ortaya çıkan bir miktar görüntü kalitesi kaybı bu monitörlerde görülmez. Aslında bu cihazlara monitörden ziyade panel demek daha doğru olur. Çünkü LCD yapıda olan bu görüntüleme birimleri, bildiğimiz monitörlerden oldukça farklıdır. RAMDAC hızı dijital/analog çevriminin hızını gösterir ve MHz ile ölçülür. 9 İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

10 Ekran Kartının Çalışma Prensibi Ekran kartları yukarıda anlatılan üç bileşenin teknolojilerine göre performans gösterirler ve bilgisayarın işlemcisine büyük oranda yardımcı olurlar. Çünkü diğer donanımlardan farklı olarak kendi üzerlerinde işlemler yapan işlemcileri bulunmaktadır. Ancak bu işlemciler yalnızca CPU dan gelen görüntünün ekrana gönderilmesi ile yükümlüdürler. Yani CPU nun yapması gereken işi üzerine alamaz ve bilgisayarın işlemcisi sinyali görmedikçe ekran kartının yapabileceği çok fazla bir şey yoktur. İlk VGA grafik kartları günümüz grafik kartlarına oranla oldukça hantal bir teknolojiye sahiptirler. CPU dan aldıkları bilgileri doğrudan ekrana gönderir ve ek olarak herhangi bir görev üstlenmezlerdi. CPU ekrana gönderilecek olan resmin tüm hesaplamalarını kendisi yapmak zorundaydı. Ekrana gönderilecek olan her imaj, boyut olarak yüklü veriler yığınlarıydı ve CPU, RAM dan aldığı bu büyük veri yığınını ekran kartına gönderiyordu. Windows işletim sistemleri piyasaya çıkınca grafik görüntüler daha da arttı ve bu da CPU ların yetersiz kalmalarına neden oldu. Daha fazla grafiksel görüntü ekrana yansıtılıyordu ve bu sebeple, CPU zamanının büyük kısmını ekrana gönderilecek bilgiyi oluşturmak için harcıyordu. 1024x768 piksel ebatlarında ve 16 bit renk derinliğindeki bir görüntü yaklaşık olarak 1.5 MB yer tutmaktadır. Sürekli değişken bir ekranda aktarılan bilginin yoğunluğu CPU yu çok yormaktaydı. Tabii bütün bu bilgiler ise çok yavaş olan ISA veri yolundan gönderiliyordu. Bunun sonucu olarak hızlandırıcı kartların geliştirilmesi zorunlu hale geldi. Hızlandırıcılı ekran kartlarının çıkması ile birlikte görüntü işlemlerinde büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Artık ekran kartları çizgiler, pencereler ve daha karmaşık resimleri çizebiliyorlardı. CPU ise tüm bitmap resmi ekran kartına göndermek yerine yalnızca bir önceki ekran ile bir sonraki ekran arasında ne gibi değişiklikler olduğunu ekran kartına gönderiyordu. Ekran kartı ise bu bilgilere dayanarak monitör üzerindeki görüntüyü değiştiriyordu. İşlemler bu şekilde yapılmaya başlanınca, CPU üzerindeki işlemlerin miktarı gittikçe hafifledi. Günümüzde ekran kartları AGP veya PCIExpress veriyolunu kullanmakta ve CPU dan aldıkları bilgileri çok hızlı bir şekilde ekrana yansıtmaktadırlar. Bu da CPU nun daha rahat çalışmasını sağlamaktadır. Bundan sonra görüntü ile ilgili tüm iş ekran kartına kalmaktadır. Ekran kartının gücü ve hafızası ekrana yansıtılan görüntünün hızını ve kalitesini belirlemektedir. Dolayısıyla daha önceden saydığımız ekran kartının 3 unsuru grafik kalitesinde büyük önem taşımaktadır. Örneğin 800*600 çözünürlük noktadan oluşur. Ekrandaki bu resmin saniyedeki tazeleme hızı aynı zamanda resmin video bellekten bir saniyedeki okuma adedidir. Eğer bu hız 70 Hertzin altında ise interlaced olarak adlandırılır. Bu hız ergonomik değildir ve uzun süre bilgisayar başında çalışıyorsanız yorucu bir etkisi olmaktadır. Ekran tazeleme hızı 70Hz in ne kadar yukarısına çıkarsa o kadar iyidir. Çözünürlük Çözünürlüğün görüntü kalitesini belirleyen en önemli faktör olduğunu söylenebilmektedir. Çözünürlük, ekrandaki görüntünün kaç pikselden oluşacağını belirler ve yatay ve dikey piksel cinsinden belirtilir 10 İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

11 (800x600,1024x768, 1152x1024 gibi). Çözünürlük arttıkçaa görüntü birbirinden bağımsız olarak kontrol edilebilen daha çok pikselden oluşur ve görüntüü kalitesi de yükselir. Örneğin çözünürlüğü 640x480 e getirdiğimizdee ekranda piksel bulunur yani çözünürlük arttıkçaa piksel sayısı ve görüntüü netliği artar ve uygulama alanı da bir o kadar genişler. Günümüz ekran kartlarıı normal windows ekranında 640x480 ile 2048x1536 ( piksel)arasındaki bir çok çözünürlüğüü destekleyebilmektedir. Windows 95 ile hayatımıza giren "scaleable screen objects" teknolojisi sayesinde çözünürlük arttıkçaa ekrandaki kullanılabilir alanında arttığı görülmektedir. Çözünürlük arttıkça pikseller de küçüleceği için nesneler daha az yer kaplar ve masaüstündeki kullanılabilir alan çözünürlükle doğru orantılı olarak artar. Çözünürlük arttıkça yükselen görüntü kalitesinin de bir bedeli var tabi ki: Çözünürlük yükseldikçe kontrol edilmesi gereken piksel sayısı ve dolayısıyla da gerekli işlem gücü, ayrıcaa bu piksellerin bilgilerinii tutmak için gerekli bellek miktarıylaa onların transferi için gereken bellek bant genişliği artar. Bu yüzden de performans düşer. Kullanmak istediğiniz çözünürlüğü hem ekran kartınız desteklemeli, hem de monitörünüz fiziksel olarak gerekli sayıda pikseli ekrandaa oluşturabilmeli. Ekran kartları ile ilgili bazı kavramlar AGP (Advanced Graphic Port): PCI veri yolu hız pek çok donanım için yeterli veri yolu hızını sağlasa da, üç boyutlu grafiklerde gerçekliği yakalayamamaktadır. Çünkü PCI veri yolu hızı olan 132 Mbit/sn veri transferi yetersiz kalmaktadır. Bu durum Intel i yeni bir arayışa yöneltti ve 1998 yılının ortasında AGP veri yoluna sahip anakartlar geliştirildi. AGP sadece ekran kartına ait bir veri yolu olduğundan grafik alt sistemi için daha etkin bir veri aktarımı sağlamaktadır. Veri yolu frekansı 66MHz üzerinden AGP 1X 264 Mbit/ /sn veri aktarım hızı, AGP 2X çift veri oranı sayesinde 528 Mbit/sn veri aktarım hızı, AGP 4X 1,06 Gbit/sn veri aktarım hızıı ve yeni çıkan AGP 8X düşük voltajıyla 2,1 Gbit/sn veri aktarım hızı sağlamaktadır. PCIExpress: PCI Express'in mimarisii klasik PCI veri yolundan farklı olmakla birlikte daha yüksekk saat hızına olanak sağlayan seri veri transfer planını kullanmaktadır. Bu sayede PCI Express kanalları birleştirilerek, x8 ve x12 gibi geliştirmeleri mümkün kılıyor. Son olarak aynıı veri hızı ikii yönlü olarak yürütülmektedir. Bu sayede 250 MB/s ve 500 MB/s, bant genişliğini ulaşmaktadır. TV Out: Monitörümüzde gördüğümüz görüntüyü TV ye aktarmaya yarayan çıkıştır. Genellikle ekran kartınınn destekleyebildiği çözünürlükten daha düşük çözünürlükte aktarılırlar. Frame Ratel (Çerçeve Oranı): Bu özellik daha çok 3 boyutluu görüntülerr için geçerli olan bir özelliktir. İnsann gözü normal olarak saniyede 30 görüntü yani 30fps yi algılar daha üstü görüntüyü fark edemez, ancak görüntü 30 fbs nin altına düştüğü anda görüntüde problemlerin olduğunu fark ederiz. Bir 3D uygulamaa sırasında frame rate değeri sabit kalmayarak devamlı değişim göstermektedir. 3D Ekran Kartları: Bilgisayar ekranları iki boyutludur. Monitörlerimizdee gördüğümüz grafiklerde genelliklee iki boyutludur. 2D (2 dimension) hesaplanması ve oluşturulması 3d görüntülere oranla çok daha kolaydır. Bu 11 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

12 nedenle ekran kartlarında, 3 boyutlu görüntülerin oluşturulmasını amacıyla 3d chip veya ekstra ekran kartları kullanılmaktadır. ve hesaplanmalarını hızlandırmak 3D grafik chipleri CPU nun yapması gereken hesaplamaları yapar ve CPU üzerindeki yükü kaldırır ve 3d işlemlerini normal işlemlerin hızına getirir. 3D grafik kartlarının bu işlemleri kolaycaa yapabilmesi için, kartın 3D yapısınınn ve RAM tipinin özelliklerinin yanı sıra, 3D kartı için özel hazırlanmış sürücülerinin kalitesi ve verimliliği de çok büyük önem taşır. Hızlandırıcı Ekran Kartları: Üzerinde video hızlandırıcıları bulunan ekran kartlarıdır. Windows hızlandırıcılıı kartlar bu tip kartlara örnek gösterilebilirler. Hızlandırıcı kartların kendi işlemcileri vardır bu sayede pek çok ağır grafik işlemlerini CPU yardımı olmaksızın yapabilirler. Böylece piksel grafik işlemleri pencerelerini i taşınması, açılıp kapanması ve hareketli görüntüler gibi pek çok yorucu işlemi hızlı bir şekilde yapılmaktadır. Future Connector: Video capture kartları, TV kartları ve MPEG kartlarıı gibi multimedia katlarını kullandığıı soketlerdir. Future connectorleri görevi bu kartların CPU kullanmadan ekran kartlarına erişiminii sağlamaktır. Future connector sayesinde CPU yükü azalır ve bant genişliği sorunları ortadan kalkar. HARD DİSK (Veri depolama alanı) Bir hard disk bilgisayarlarımızda kullandığımız ana belleğin aksine güç kesilse bile içindeki bilgileri korur ve bu özelliğiyle bilgisayarımıza "hatırlama" yeteneği kazandırır. Hard diskinize bir kez kaydettiğiniz bir dosyayaa bilgisayarınızı defalarca açıp kapatsanız bile onu silmediğiniz sürece ulaşabilirsiniz. Bütün hard diskler yapı olarak aynı özelliktedirler. Bir hard disk en basit haliyle şu parçalardan oluşur: Bilgilerin manyetik olarak depolandığı bir veya daha fazlaa sayıda plaka (platter), okuma yazma kafaları, plakalarla okuma yazmaa kafalarınınn hareketini sağlayan motorlar ve diskin kontrolünden sorumlu devreleri üzerinde barındıran kontrol kartı. 12 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

13 BİLGİSAYAR VE İNTERNET Öğr. Gör. Süleyman Tükoğlu Plakalar Bilgileri sakklamak için kullanılan k plaakalar alüminyum, cam gibi manyettik duyarlılığı olmayan maddelerden m n yapılır. Plakkalarda dahaa uygun ısı direnci d özelliikleri ve dah ha ince yapıd da kullanılab bildiği için te emel maddee olarak modern disklerdee alüminyum m yerine cam m kullanılır ve e cama kırılm masını engelleeyecek kadar da seramikk Daha sonra b bu plakaların yüzeyleri manyetik duyaarlılığı olan b bir filmle kaplanır. karıştırılır. D Bir Hard diskte birden fazla p plaka bulunab bilir üzeyleri elecctroplating diye d adlandıırılan bir yö öntemle kobalttan oluşaan bir filmlee Hard diskleerin plaka yü kaplanır. So on olarak daa bu filmin üzerine ü yazm ma kafası çarrpmalarına karşı k bir mikttar koruma sağlayan birr tabaka çekilir. 13 İstanbul Ünive İ ersitesi İletişim m Fakültesi Gaazetecilik Bölü ümü Bilgisaayar ve İntern net Ders Notları

14 Bilgiler plakalarda sektörler (SECTOR) ve izler ( TRACK) halinde saklanır. Her sektör 256, 512 gibi belirli bir sayıda byte içerir ve plaka boyunca yan yana duran bütün sektörlerin oluşturduğu yapılara da iz denir. Diskin kendisi veya işletim sistemi sektörleri gruplayarak onları CLUSTER denen yapılar halinde topluca işler. Low level formatting denen işlemlee plakalar üzerinde sektörler ve izler oluşturulur, bunların başlangıç ve bitiş noktaları plakalar üzerinde belirlenir. Daha sonra da high level formatting yapılarak dosya depolamaa yapıları oluşturulur ve dosyaların plakalarda oluşturulan sektörlere ve izlere hangi düzende yazılacağıı belirlenir. Low ve highh level formatting işlemleri sonrasında plakalar okuma/yazmaya hazır hale gelir. Aşağıdaki şekilde mavi renkle bir sektör, sarıyla da bir iz gösteriliyor. Plakalar üzerinde veri depolanan noktalar moleküler boyutta olduklarından hard diskin içindeki bir toz tanesi bile plakaları çizerek onlaraa zarar verebilir. Bununn için hard diskler tozsuz ortamdaa üretilir ve üretildikten sonra kapatılır. İç basınçla dış basıncın dengelenmesi için de çok iyi filtrelenmiş bir havalandırma deliği bulunur. Plakalar ortalarından geçen bir mil üzerine belirli aralıklarla yerleştirilirler ve bu mil etrafında bir motor tarafından belirli bir hızda sürekli döndürülürler. Böylece plakanın üzerinde duran okuma/yazma kafasıı plakanın yaptığı bu dönme hareketi sayesinde bir iz boyunca işlem yapabilir. 14 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

15 Bir Hard Diskin Kapasitesini ve Performansını Belirleyen Özellikler Bir hard diskin nasıl çalıştığını öğrendikten sonra bir hard disk hakkında yorum yapabilmek için bilmemiz gerekenleree kısaca bir göz atalım. Hard disklerde kapasiteyi plakalardaki veri yoğunluğu ve plaka sayısı belirler. Modern disklerde çift yüzlü ve 500 GB`a kadar veri depolayan plakalar kullanılır. Bir hard diskin performansı plakaların dönüşş hızı, erişim süresi ve veri aktarım hızına oranla değişir. Dönüş Hızı: Plakarın dönüş hızıdır. Plakalar masaüstü sistemlerimizde kullandığımız IDE ve SATA disklerde genelde 5400 veya 7200 RPM (Rotates Per Second, dakikadaki dönüş hızı) hızında dönerken SCSI disklerde bu hız RPM`ye kadar çıkabilir. Erişim Süresi: Okuma/yazm kafasının disk üzerindeki bir noktaya ulaşması için geçen süre. Ortalama erişim süresi modern IDE ve SATA disklerde 10 ms`nin altındaykenn SCSI disklerde daha da düşüktür. Veri Aktarım Hızı: Hard diskin saniyede aktarabildiği veri miktarıdır. Kullanılan arabirime ve diskin özelliklerine göre değişir. MONİTÖRLER Monitörler bilgisayar ile kullanıcı arasındaki görüntülü iletişimi sağlayan bilgisayarın çıkış aygıtlarıdır. Yapı ve teknolojik özellikleri bakımından farklılıklar göstermektedirler. Teknoloji bakımındann monitörleri; 1) CRT (Chatode Ray Tube Katot Işınlı Tüplü monitörler) 2) LCD (Liquid Cyristal Diode Sıvı kristal diyotlu monitörler) CRT Monitörler Bir monitörün en önemli parçası çeşitli elektronikk devrelerle birlikte CRT (Chatode Ray Tube Katott Işınlı Tüp) denilen havası boşaltılmış ve ön yüzeyi binlerce fosfor noktacığından (dot) oluşan koni şeklindeki tüptür. Bu tüpün geniş tarafı dikdörtgen şeklindedir. Diğer dar tarafında ise elektron tabancası bulunur. Tabanca içerisindeki katott levhaları tel ızgaralar ile ısıtılır ve tüp içerisindee serbestçe dolaşan elektron bulutu oluşturulur. Negatif kutuplandırılan katotlar ile pozitif kutuplandırılan ekranın dış yüzeyi arasında büyük bir gerilim farkı oluşur. Bu durumda katotlardaa oluşan elektronlar dış yüzeyee doğru fırlar. 15 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

16 Sabit olarak yerleştirilen odaklama elemanları bu elektronları bir araya getirerek bir ışın halinde ekran orta yüzeyinde odaklar. Bu ışını ekranın istenilen taraflarına yönlendirmek için elektron tabancasının etrafındaa yatay ve dikey saptırmaa bobinleri bulunur. İşte bu ışının ön yüzeyde gezdirilmesi suretiyle ortayaa görüntülerr çıkar. Ekran kartından sinyal geldiği müddetçe bu ışınn monitörün sol üst köşesinden başlayarak fosfor ile kaplı ön yüzeyi tarar. Burada fosfor kullanılmasının amacı son nokta taranıncaya kadar resmi ekranda tutmaktır. Elektron demetinin ekranı saniyedee kaç defa taradığı ekran kartı tarafından belirlenir. Bu değer saniyede 50 Hertz ile 120 Hertz arasında değişir. Bu değerler tazeleme yenileme frekansı olarak isimlendirilir. Değer ne kadar yüksek olursa görüntü kalitesi de o kadar artar. Değerin düşük olması monitörde gözü yoran titreşimlerin oluşmasınaa neden olur. Renkli monitörlerde renklerin oluşması için üç temel renk (kırmızı yeşil mavi) kullanılır. Her renk için elektron tabancası içerisinde bir ışın demeti bulunmaktadır. Ayrıca ekran yüzeyi de üç ayrı renkten oluşan fosfor tabakasından oluşur. Bu tabakalar delikli bir maskenin arasından aydınlatılır. Hassass bir şekildee ayarlanan bu deliklerde her renge ait ışın demeti sadece o renge çarpar. Monitördeki her nokta üç ayrı renkteki fosfor damlacığından oluşur. Bu üç fosfor damlacığı da bir arayaa gelerek pixel leri oluşturur. Birbirine en yakın aynı renkteki iki noktanın merkezleri arasındaki uzaklığaa dot pitch denir. Nokta aralığı anlamına gelen bu ifadenin bu günkü değerleri 0.24 mm ile 0.28 mmm arasında değişmektedir. Bu değerlerin küçük olması görüntüü kalitesinin artması anlamına gelir. LCD Monitörler LCD (Liquid Cyristal Diode) monitörlerde görüntü sıvı kristal diyotlar yardımıyla sağlanmaktadır. Bu diyotlara gerilim uygulandığında, içlerindeki moleküllerin polarizasyonu değişmekte ve beraberinde de diyotun geçirgenliği değişmektedir. Bu duruma dijital saatlerdee de rastlamaktayız. Normalde şeffaf olan bu diyotlaraa gerilim uygulandığında geçirgenliklerini kaybederler ve siyaha dönerler. Renkli LCD monitörlerde ise çok ufak ve birden fazla diyot katmanı kullanılarak görüntü alınmaktadır. LCD monitörler DSTN ve TFT olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ucuz olan ve passive matrix teknolojisini kullanan DSTN (Dual Scan Twisted Nematic) ler çözünürlükleri ve görüş açılarıı TFT lerden düşük olan monitörlerdir. Bu monitörler genelde dizüstü bilgisayarlarda kullanılmaktadır. TFTT (Thin Film Transistor) ler ise active matrix adı verilen ve görüntüyü daha parlak ve keskin gösteren bir teknoloji kullanırlar. TFT lerde her piksel bir ya da dört transistör tarafından kontrol edilir ve bu sayede flat panel ekranlar arasında en iyi çözünürlüğü sunarlar. 16 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

17 Interlaced ve Non Interlaced Monitör: Interlaced monitörlerde önce tek satırların daha sonra da cift satırların tazelendiği bir tarama şekli kullanılmaktadır. Bu yöntem ekran çözünürlüğünü artırmak için uygun bir yöntemdir, fakat ekranda titreşime sebep olmaktadır. Non interlaced monitörlerde ise ekranın üstünden altınaa doğru bir yöntemle titreşim azaltılır ve görüntü kalitesi artırılır. döngü ile her satır tazelenir. Bu 256, Yüksekk ve Gerçek Renkler: Monitörde görüntülenen renk sayısı ekran kartınınn hafızası ile ilgilidir. 256, yüksek ve gerçek renk terimleri renk bilgisini depolamak için kullanılann bit sayısını ifade eder. Bit sayısınınn fazlalığı, renk sayısının ve aynı zamanda video RAM in fazlalığı demektir. 256 renk 8 bit i kullanır ve ekrandaa sadece 256 farklı renk görünür. Yüksek (high) renk 16 bit i kullanır ve ekranda (64K) renk görüntülenir. Gerçek (true) renk 24 bit kullanır ve ekranda 16 milyon renk görüntülenir. 16 ve 24 bit arasındaki fark insan gözü tarafından algılanamamaktadır. KLAVYE VE MAUSE (Fare) Klavye, üzerinde harf, rakam, özel karakterler ve özel fonksiyon tuşlarının bulunduğu bir bilgisayar giriş birimidir. Bilgisayar temelde klavye aracılığıyla yönlendirilir. Klavyenin tuşlarına basıldığında, basılan tuşun kodu bilgisayarın CPU su tarafından değerlendirilmek üzere belleğe aktarılır ve yankısı yada neticesi ekrana gelir. Klavyeler üzerindeki harf tuşlarının diziliş şeklinee göre F veya Q olmak üzere ikiye ayrılırlar. Farklı firmaların ürettiği klavyelerde bazı farklı fonksiyon tuşları bulunabilir. Klavyenin üzerinde bulunan bazı tuşlar, ekrana bir karakterin yazılmasına neden olmazlar. Çünkü bu tuşlar bir görüntüden öte bir etki oluştururlar. Ancak bu tuşların işlevleri programdan programa değişiklikk gösterebilir. Örneğin birçok programda F1 tuşuna basıldığı zaman o sırada çalışan program veya yapılan işleme bağlı olarak ekrana yardımcı bilgi getirilmektedir. Yada F3 tuşu arama fonksiyonunun varsayılan tuşudur. Klavye üzerinde ki bazı tuşların özellikleri: ENTER: Bilgisayara bir işi yapmasını söylemek, işlemcilerde ise yeni bir paragrafa geçmeyi sağlar. bir komutuu çalıştırmak için kullanılır. Kelimee ESC (Escape): O sırada yapılan işi yarıda kesmek, vazgeçmek veya geriye dönmek amacıyla kullanılır. Windows uyumlu programlarda ESC tuşu genellikle iptal komutunu temsil eder. 17 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

18 Fonksiyon tuşları: Bu tuşlar belirli bir işlemi çabucak yapmak için kullanılır. Örneğin F1 tuşu çoğu programda yardım bilgilerini ekrana getirir. TAB: DOS ortamında bu tuşa basıldığı zaman imleç veya ekleme noktası 5 karakter genişliği kadar sağa gitmektedir. Başka bir deyişle DOS ortamında 5 kez boşluk tuşuna basmak yerine bir kez TAB tuşuna basmak aynı etkiye sahiptir. Kelime işlem programlarına paragraf girintisi için, windows ta ise iletişim kutusu pencereleri arasında geçiş için kullanılır. CAPS LOCK: Bu tuşa bir kez basınca (klavyenin sağ üst köşesinde ilgili ışık yanar ve) klavyeden hep büyük harf girebilirsiniz. Bir kez daha basarsanız, yine küçük harf moduna geçilir. SHIFT: Kaydırma tuşu bir harf tuşu ile birlikte basıldığında, o harfi büyük yada küçük yazmakta, bir rakam tuşu ile birlikte basıldığında ise o rakam tuşunun üst kısmında belirtilen özel karakteri yazmaktadır. CTRL ve ALT: Komut tuşu kombinasyonlarda kullanılır. Örneğin bazı programlarda Ctrl+S dosyayı kaydeder veya Ctrl+C seçili alanı, seçili dosyayı kopyalar. ALT GR: Birden fazla görev tanımlanan tuşların 3. görevi kullanabilmek için ALT GR tuşu basılı iken bu tuşlara da basmak gerekir. Örneğin diyez # sembolü için ALT GR + 3 tuşuna basmak gereklidir. WİNDOWS Tuşu: Bu tuş Windows işletim sistemlerinde Başlat menüsünü açar. Ayrıca başka tuşlarla birlikte kısa yol tuşu olarak kullanılır. BACK SPACE (Geriye Silme): imlecin solunda bulunan karakteri silmek için kullanılır. DEL (Delete): Del tuşu imlecin sağındaki karakteri siler. INS (İnsert): İnsert tuşu açık/kapalı mantığıyla çalışır. İnsert açıkken yazılan karakterler sağdaki karakteri ileri doğru iterek araya yerleşir. İnsert kapalı iken ise yazdığımız karakterler daha önceki karakterlerin üstüne yazılır. HOME: Bu tuş satırın başına gitmemizi sağlar. END: Bu tuş satırın sonuna gitmemizi sağlar. PAGE UP: Bu tuş bir ekran görüntüsü kadar yukarı çıkmamızı sağlar. PAGE DOWN: Bu tuş bir ekran görüntüsü kadar aşağı inmemizi sağlar. PAUSE: Bu tuş yapılan işlemin bir tuşa basana kadar durdurulmasını sağlar. Bir tuşa basınca işlem kaldığı yerden devam eder. 18 İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

19 PRINT SCREEN: DOS ortamında çalışırken bu tuşa basmanız halinde o sırada ekranda ne görülüyorsa yazıcıya gönderilir. Windows ortamında bu tuşa bastığınızdaa yine ekranın resmi çekilir. Ancak ekranın resmi yazıcı yerine, geçici bilgii saklama ortamı olan ve Pano adı verilen ortama aktarılır. Daha sonra panoda saklanan resmi Paint gibi bir boyama programına aktarıp istediğiniz gibii kullanabilirsiniz. YÖN Tuşları: Bu tuşlar imleci ekranda istediğiniz yere yönlendirebilmenizi sağlar. NÜMERİK KLAVYE: Num Lock ışığına bağlı olarak, buradan rakamları girebilir veya imleci kontrol edebilirsiniz. Num Lock klavye alanını Num Lock tuşu aktif hale getirir. MOUSE (Fare) Ekrandaki öğeleri (icon ları) seçmenizi ve hareket ettirmenizi, bu icon ların temsil ettiği işlemleri (sol tuş ile bir veya iki kez tıklayarak) yaptırmanızı sağlayan bir giriş aygıtı dır. Fare, klavyenin yerini almak için geliştirilmiş bir aygıt değil aksine kullanıcının imleci hareket ettirme kabiliyetini geliştiren bir aygıttır. Temelde sol ve sağ tuş olmak üzere İki tuşludur. Fakat üretici firmalar kullanıcıya daha fazla kolaylık sağlamak için fazladan tuşlar veya kaydırma alanları eklemişlerdir. Farenin çalışması bir topun hareketine dayanır. Fare düz bir yüzeyde hareket ettirildikçe topun hareketi ekrandaki işaretin hareketine dönüştürülür. Gelişen teknoloji ile birlikte hareket algılamak için optik algılayıcılar veya lazer algılayıcılar geliştirilmiştir. Bununla birlikte bu giriş aygıtını daha fonksiyonel bir hale getirmek için kablosuz teknolojiler uygulanmıştır. Fareninn bilgisayara bağlantısı genelde PS/2 veya USB portundan yapılmaktadır. 19 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

20 BİLGİSAYAR KASASI VE POWER (Güç Ünitesi) Bilgisayarı oluşturan parçaların içine takıldığı ve parçaları bir arada tutan metal ve/veya plastik yapılı bir kutudur. Desktop, slim ve tower olmak üzere çeşitleri bulunmaktadır. Desktop ve slim kasa tipleri genelde ofis ve ev kullanıcıları tarafından tercih edilmektedir. Son yıllarda Mini Tower diye adlandırılan dik tip kasalar oldukça yaygın kullanılmaktadır. Genelde server (sunucu) veya bir network ağında ana bilgisayar olarak kullanılmak üzere tasarlanan bilgisayarlarda genişleme olanakları dahaa fazla olan kasalar tiplerii kullanılmaktadır. Kasanın en önemli bileşeni içinde barındırdığı güç kaynağıdır. Güç kaynağı, normal şehir cereyanını bilgisayarda kullanılan voltajlara dönüştürür. Bilgisayar Kasasının üzerinde bilgisayarı açıp kapamayı sağlayan açma/kapama (Power On/Off) tuşu ve bilgisayarı yeniden başlatmak için reset tuşu bulunur. Ayrıca kasa üzerinde led diye tanımlanan farklı renkte ve anlamada ışıklar bulunur. Bunlar, bilgisayarı açtığınızda devamlı yanann güç ışığı, devamlı yanıp sönen sabit disk sürücü ışığı ve işlemcinin işlem yaptığını gösteren işlemci ışığı bulunur. Bilgisayar Kasası türleri Bilgisayar kasaları içerisine takılan anakart türlerine ve kasanın fiziksel yapısına bağlı olarak çeşitlii boyutlarda ve özelliklerde üretilirler. Bunlardan, ATX, matx, microatx,uatx vb. diye adlandırılırr Bir bilgisayar kasasındaa bulunması gereken özellikler 1. Genişletilebilirlik: Gerek yuva gerekse güç kaynağındaki kuvvet çıkışları birden fazla CD ROM, sabit disk gibi sonradan takılabilecek mevcut ve ek donanımı kaldırabilecek kapasiteye sahip olması gereklidir. 2. Sessizlik: Gerek güç kaynağının gerekse içerisinde bulunan fanların sessiz çalışmaları ve gürültü kirliliği yapmamaları gereklidir. 20 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları

21 3. Kalite: Metal yapısının sağlam, kolaylıkla deforme olmayacak, plastik aksamların kalitelii malzemeden, güç kaynağınıı yeterli beslemeyi yapıyor olması gereklidir. 4. Montaj ve Bakim Kolaylığı: Anakartınn yerleştirileceği blok sökülebiliyor mu? Veya çıkarmadan monte edebilecek yeterli alan var mi? Sabit disk, CD ROM, disket sürücü veya diğer donanımlari sökmeden rahat sökülüp takılabiliyor mu? Ön kapak rahatça bütün halinde sökülüp takılabiliyor mu? Gibi soruların yanıtları rahatça alınabilmelidir. Power (Güç Ünitesi) Şehirr şebekesinden aldığı 110 veya 220 volt elektrikk akımını bilgisayarı oluşturan parçalarının gereksimii olan daha küçükk voltajlara ve bağlantı kablolarınaa bölen ünitedir. Bilgisayarın güç akımını sağlıyor olmasından dolayı en önemli parçalardan biridir. Sağladığı güç oranı ve besleyebileceği donanım sayısına göre çeşitleri bulunmaktadır. Bilgisayarlarımızda kullandığımız güç kaynaklarının belli standartları üzerinde taşıyor olması gerekmektedir. Şehir ceryanındaki dalgalanmalar ve anlık kesintilere dayanıklı olmalı ve içlerinde kaliteli ve kapsamlıı regülatörlerr barındırmalıdır. 21 İstanbul Üniversitesi İletişimm Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bilgisayar ve İnternet Ders Notları