ÜNİTE 1. BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ Dr. M. Fatih ALTAN İÇİNDEKİLER HEDEFLER BİNALARDA BULUNMASI GEREKEN TEMEL İSG TEDBİRLERİ

Transkript

1 BİNALARDA BULUNMASI GEREKEN TEMEL İSG TEDBİRLERİ İÇİNDEKİLER Temel Kavramlar Binalarda Bunulması Gereken Temel İSG Tedbirleri Bina Tabanlarında Uyulması Gereken İSG Kuralları Bina Korkuluklarında Uyulması Gereken İSG Kuralları BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ Dr. M. Fatih ALTAN HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; "Bina" kavramını tanımlayabilecek, "Bina" ile "iş yeri" tabirleri arasındaki ilişkiyi anlayabilecek, "İş yeri sahibi" ile "işveren" tabirleri arasındaki ilişkiyi anlayabilecek, Binalarda bulunması gereken temel iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri konusunda bilgi sahibi olabileceksiniz. ÜNİTE 1

2 GİRİŞ ve TEMEL KAVRAMLAR İş yeri mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin iş yerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen iş yerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyon olarak tanımlanabilir. Bina kavramı ise, kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü olan, insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan ve hayvanların ve eşyaların korunmasına uygun yapı olarak tanımlanabilir. Bina yerine iş yeri tabiri kullanılabilir. Diğer taraftan, kara yolu, demir yolu veya kıta içi su yolu ile ayrılmış iki veya daha fazla alanın bir bütün olarak değerlendirildiği aynı yerleşkede yer alan ve aynı işletmecinin kontrolü altında bulunan ortak altyapı veya faaliyetler de dâhil olmak üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nda belirtilen iş yeri tanımı kapsamında, tehlikeli maddelerin bulunduğu bir veya daha fazla tesisin bulunduğu tüm alanlar kuruluş olarak adlandırılır. Tesis kavramı, tehlikeli maddelerin kullanıldığı, işlendiği, üretildiği veya depolandığı bir kuruluş içerisindeki teknik ünite ve bu ünitenin işleyişi için gerekli olan teçhizat, yapılar, boru tesisatı, iş ekipmanları ile birime hizmet eden demir yolu rampa hatları, tersaneler ve doldurma-boşaltma rıhtımları, platformları, şamandıra sistemleri, yüzen veya sabit dalgakıranlar, ambarlar veya benzer yapılar olarak tanımlanabilir. Günlük konuşma dilinde, bina terimi ile iş yeri tabiri birbirlerinin yerine kullanılmakla beraber bina, iş yerlerinin daha kısıtlı bir kısmıdır. Yani, iş yeri tabirinin manası çok daha kapsamlıdır. İş yeri; yapıların, binaların, kuruluşların, tesislerin ve hatta bunların müştemilatını dahi kapsayan çok geniş bir sahaya hitap etmekte ve daha geniş bir manayı ifade etmektedir. Dolayısıyla bina yerine iş yeri tabirinin, özellikle İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) konularında kullanılıyor olmasının bir sakıncası olmamakla beraber, iş yeri tabiri çoğu zaman daha kapsamlı bir manayı ifade ettiği için yanlış olarak kabul edilmez. Kaldı ki, aynı husus, aşağıda izah edilecek işletme sahibi tabiri yerine işveren tabirinin kullanılması hususunda da geçerlidir. İşletme sahibi veya 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nda belirtilen işveren tanımı kapsamında (çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar), bir kuruluşun veya tesisin işletilmesinden sorumlu ve/veya buradaki teknik işletme hakkında karar verici herhangi bir gerçek veya tüzel kişiler ise işletmeci olarak isimlendirilebilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 İşletmeciler (işverenler) özellikle kazaları önlemek ve büyük bir kazanın meydana gelmesi durumunda, bunların etkilerini çevre ve insanlara en az zarar verecek şekilde sınırlamak için gerekli tüm tedbirleri almakla yükümlüdür. Şu husus da göz ardı edilmemelidir ki, işletmecilerin kuruluş dışındaki uzman kişi veya kurumlardan hizmet alması onların bu sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. İşletmeciler, iş yerinde (kısıtlı tabiriyle binalarda) işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, İSG Mevzuatı nda belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak ve gerekli olanı yapmakla yükümlüdürler. Ayrıca, işçiler de, bu yoldaki usullere ve şartlara uymak zorundadırlar. İşletme sahibi yerine işveren tabiri kullanılabilir. İSG Mevzuatı nda da yer bulunan bu husus, yukarıdaki konuya örnek olması bakımından şöyle sunulabilir: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Madde 25) "İş yerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, iş yerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. BİNALARDA TEMEL İSG TEDBİRLERİ İş yeri kurulması amacıyla yeniden yaptırılacak binalarla bunlara yapılacak her çeşit ekler ve bunlardaki değişiklikler, İSG Mevzuatı nda ve o binada yapılacak işin nitelik ve özelliklerine uygun olmalıdır. Önceden inşa edilmiş olan herhangi bir binanın tümünün veya bir kısmının iş yeri olarak kullanılmasında da, bu şartlar aranır. Binaların Yapısı ve Dayanıklılığında İSG İş yeri binaları ile bunlara yapılacak her çeşit ek ve değişiklikler, yapılan işin özelliğine uygun nitelik ve yeterli sağlamlıkta inşa edilir. Binaların dayanımına ilişkin değerlendirmelerde Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik ten ve TS 500 Standardı ndan yararlanılabilir. Elektrik Tesisatında İSG Elektrik tesisatı, yangın veya patlama tehlikesi oluşturmayacak şekilde projelendirilip tesis edilir ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunur (bk. Ünite 5: Binalarda Elektrik Faktörüne İlişkin İSG). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Acil Çıkış Yolları ve Kapıları Bina ve iş yerlerindeki bütün acil çıkış yolları ve kapılarının; Binalarda, en az iki acil çıkış tesis edilmelidir. Doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılması sağlanır ve önlerinde ya da arkalarında çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmaz. Herhangi bir tehlike durumunda, bütün çalışanların iş yerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmelerini mümkün kılacak şekilde acil çıkış yollarının ve kapılarının tesisi sağlanır. Gerekli durumlarda bu konuyla ilgili planlar hazırlanarak düzenli tatbikatlar yapılır. Sayısı, nitelikleri, boyutları ve yerleri; yapılan işin niteliğine, iş yerinin büyüklüğüne, kullanım şekline, iş yerinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami kişi sayısına göre belirlenir. Bunların Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır. Acil çıkış kapılarının, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olması sağlanır. Bu kapılar dışarıya doğru açılır. Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmaz. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmaması, acil çıkış kapılarının kilitli veya bağlı olmaması sağlanır. Acil çıkış yolları ve kapıları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği ne uygun şekilde işaretlenir. İşaretlerin uygun yerlere konulması ve kalıcı olması sağlanır. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi hâlinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulur. Binalarda, acil çıkış zorunluluğu için aşağıda belirtilen hususlara uyulur. Mevcut yapılarda, her bir çıkışın genişliği 200 cm yi aşmayacak şekilde çıkış sayısı bulunur. Bir katta veya katın bir bölümünde, hesaplanan değerden az olmamak üzere 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli yerlerde ve 60 kişinin aşıldığı yerlerde en az iki çıkış, 600 kişinin aşıldığı yerlerde en az üç çıkış ve 1000 kişinin aşıldığı yerlerde en az dört çıkış olması şarttır. Kapıların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir. Bölünmemiş mekânlarda kapılar arasındaki mesafe, en uzun köşegenin 1/3 ünden, yağmurlama sistemli yapılarda ise, 1/4 ünden az olamaz. Binalarda, aksi belirtilmedikçe, en az iki çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekir. Çıkış sayısı, belirlenecek sayıdan az olamaz. Aksi belirtilmedikçe, 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı her mekânda en az iki çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az üç çıkış ve 1000 kişiyi geçer ise en az dört çıkış bulunmak zorundadır. Çıkışların birbirinden olabildiğince uzakta olması gerekir. Bölünmemiş tek mekânlarda iki çıkış gerekiyor ise çıkışlar arasındaki mesafe yağmurlama sistemi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 bulunmadığı takdirde diyagonal mesafenin 1/2 sinden ve yağmurlama sistemi mevcut ise diyagonal mesafenin 1/3 ünden az olamaz. Çıkış mesafelerinin kapıdan alındığı bina kullanım sınıflarında, bir koridor içindeki iki kaçış merdiveni arasındaki mesafe, yağmurlama sistemi olmayan yapılarda koridor uzunluğunun yarısından ve yağmurlama sistemi olan yapılarda ise koridor uzunluğunun 1/3 ünden az olamaz. Kaçış yolu olarak, bir iç koridor yerine dış geçit kullanılabilir. Ancak, dış geçide bitişik yapı dış duvarında düzenlenecek duvar boşluklarına konulacak menfezlerin yanmaz nitelikte olması, boşluğun parapet üst kotu ile döşeme bitmiş kotu arasında 1.8 m veya daha fazla yükseklikte kalması ve bu tür havalandırma boşluklarının bir kaçış merdivenine ait herhangi bir duvar boşluğuna 3.0 m den daha yakın olmaması şarttır. Binanın ortak merdivenlerinin yangın ve diğer acil hâllerde kullanılabilecek özellikte olanları, kaçış merdiveni olarak kabul edilir. Kaçış merdivenleri, yangın ve diğer acil hâl tahliyelerinde kullanılan kaçış yolları bütününün bir parçasıdır ve diğer kaçış yolları ögelerinden bağımsız tasarlanamazlar. Kaçış merdivenlerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu merdivenler, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılır. Kaçış merdivenlerinin kullanıma uygun şekilde boş bulundurulmasından, bina veya iş yeri sahibi ve yöneticileri sorumludur. Binalarda bulunması gerekenler İSG Mevzuatı na uygun olmalıdır. Yangınla Mücadele Binaların kanuni düzenlemeler yanında, yangına karşı güvenlik bakımından Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik te öngörülen şartlara uygun değil ise yapı ruhsatı verilmez (bk. Ünite 7: Patlayıcı Ortamlar ve Yangına Karşı İSG) Bina Tavan ve Çatılarında Uyulması Gereken İSG Kuralları İş yerlerinin çatıları; ısı, rüzgâr, yağmur, kar gibi dış etkilerden işçileri tamamen koruyacak surette dayanıklı ve muhafazalı yapılmış olmalıdır. Çatının üzerinin, yazın fazla ısı geçiren sac ve benzeri malzeme ile örtülü olması hâlinde, ayrıca bir tavanın yapılması ve bununla çatı arasında hava akımını sağlayacak menfezlerin bulunması sağlanmalıdır. İş yerlerinin bulunduğu baraka, sayvan, sundurma ve benzeri yerlerin çatılarının ısı geçiren sac ve benzeri malzemeyle örtülmesi hâlinde çatılar, en az 350 santimetre yükseklikte yapılmış olmalıdır. İş yerlerinde işçilerin daimî olarak çalıştırıldığı yerlerin tavan yüksekliği, en az 3 metre olmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Tabana paralel olmayan tavanlarda bu yüksekliğin ortalaması 3 metre olmalı ve en alçak kısmı, varsa, kirişin alt noktasından 240 santimetreden aşağı olmamalıdır. İş yerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler dâhil olmak üzere, işçi başına en az 10 metreküp olmalıdır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz. Bina Tabanlarında Uyulması Gereken İSG Kuralları Her iş yerinde, makine, tezgâh, malzeme ve benzeri tesisler, çalışan işçilerin işlerini rahatça yapmalarına engel olmayacak ve herhangi bir tehlikeye sebebiyet vermeyecek şekilde yerleştirilecek ve bunlar, gereği gibi korunacaktır. İş yeri olarak kullanılan binaların döşeme yüzeyine, orada çalışan işçiler için tehlikeli olacak şekilde, makine, tesis, ham, yarı işlenmiş veya tam işlenmiş malzeme bırakılmayacaktır. İş yerlerinde taban döşeme ve kaplamaları, sağlam, kuru, mümkün olduğu kadar düz, kaymaz ve malzemesi kolayca yıkanıp temizlenmeye elverişli olmalıdır. Ahşap yapılarda ateş veya alevle çalışma yapılmamalıdır. Yapılan işe göre, tabana fazla su veya sulu şeyler dökülen işyerlerinde, çamur yahut bulaşık su birikintileri olmaması için gerekli tedbirler alınacak ve yer sifonları konulacaktır. Taban ve asma katların döşemeleri, üzerine konulacak makine, alet ve edevat ve benzeri malzeme ile orada çalıştırılacak işçilerin ağırlığına dayanabilecek şekilde yapılmış olmalı ve metrekare hesabı ile taşıyabilecekleri en çok ağırlık miktarları, yetkili teknik elemana tespit ettirilerek bu hadler üstünde yüklemelere meydan verilmemelidir. Ahşap ve yanıcı maddelerden yapılmış döşemelerin bulunduğu yerlerde, açık ateş veya alevle çalışmalar yapılmayacaktır. Teknik nedenlerle döşemelerde çukur, delik, merdiven başları, menholler ve kanallar gibi tehlike gösteren seviye farkı bulunduğu hâllerde, gerekli tedbirler alınacaktır. İçinde aşındırıcı, yakıcı veya sıcak sıvılar bulunan büyük kap, sarnıç, kuyu, havuz ve depoların ağızları, döşeme ile aynı seviyede bulunuyorsa, bunların kenarları, sağlam bir korkulukla çevrilecek veya ağızları kapakla örtülecektir. Çalışma yerinin taban alanının, yüksekliğinin ve hava hacminin, çalışanların sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri, rahat çalışmaları için, yeterli olması sağlanır. İşyerlerinin hava hacminin hesabı, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler de dâhil edilerek yapılır. Çalışanın işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan bulunur. İşin özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest hareket edeceği alan olması sağlanır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Bina Koridor ve Geçişlerinde Uyulması Gereken İSG Kuralları İş yerlerindeki koridorlar, işçilerin kolaylıkla gelip geçmesini sağlayacak ve tehlike baş gösterdiğinde iş yerini çabuklukla boşaltmaya yetecek genişlikte olmalı, tabii veya suni ışıkla aydınlatılmış olmalıdır. Makinalar, motorlar ve bunlar tarafından çalıştırılan aletler ve diğer tezgâhlar arasındaki açıklık, işçilerin rahat çalışmalarını sağlamak üzere, en az 80 cm olacaktır. İş yerindeki geçitlerin genişliği, oradan geçecek işçilerin miktarına ve malzeme hareketine uygun olarak ayarlanacak ve bu genişlik 120 santimetreden az olmayacaktır. Geçitlerin tabanı sağlam, arızasız ve kaymaz şekilde yapılmış olmalı, ayrıca geçitler işaretlenmelidir. Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının (yükleme boşaltma rampaları ile bir kişinin durabilmesine imkân vermeyecek darlıktaki yerler hariç) serbest bulunan bütün tarafları, en az 90 cm yükseklikte etekli korkuluklarla çevrilmelidir. Köprü şeklindeki asma geçitler, üzerinden geçirilecek en ağır yüke göre hesap edilerek sağlam bir şekilde inşa edilmeli ve buralarda kaymaları önleyecek tedbirler alınmış olmalıdır. Taşıma bantlarının (konveyör) veya diğer makinaların üzerinden geçen bütün geçitlerin açık bulunan tarafları, uygun korkuluk ve eteklerle çevrilmelidir. Bina Kapı ve Pencerelerinde Gereken İSG Kuralları İşyerlerindeki kapıların yükseklik ve genişliği, oralarda çalışanların serbestçe girip çıkmalarına elverişli ve dışarıdan gelecek sıcak ve soğuk havadan veya zararlı koku, gaz ve gürültüden işçileri koruyacak şekil ve nitelikte yapılmış olmalıdır. Geçit ve platformların etrafı 90 cm lik korkuluklarla çevrilmelidir. Boşluğa açılan kapı ve diğer menfezlerin uygun koruyucuları veya korkulukları bulunmalıdır. İş yerlerinde dışarıdan ışık almaya yarayan yan ve tepe pencereleri ile menfezlerin aydınlık veren yüzeyleri toplamı, iş yeri taban yüzeyinin en az 1/10 oranında olmalıdır. Dışarı ile doğrudan doğruya bağlantısı olmayan iç kapı, pencere ve menfezlerin dolaylı olarak aydınlık veren yüzeyleri bu hesaba katılmaz. Dış pencere ve menfezler iş yerine ışığı, bol ve eşit olarak yayacak ve ihtiyaca göre kolayca açılıp kapanabilecek ve temizlenebilecek şekilde yapılacaktır. İşçilerin, pencere ve menfezlerden gelen güneş ışığına ve ısısına veya hava akımlarına karşı sağlıklarını koruyacak şekilde, gereğine göre, perde, tente veya panjur konulması yahut camların boyanması gibi tedbirler de alınacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Bina Korkuluklarında Uyulması Gereken İSG Kuralları Korkuluklarda en çok iki metrede bir dikme kullanılmalıdır. İş yerlerinde kullanılacak korkuluklar; sağlam bir şekilde ahşap boru veya metal profilli malzemeden yapılmalı, yüzeyleri pürüzlü ve köşeleri keskin olmamalıdır. Korkulukların, tabandan yüksekliği en az 90 santimetre olmalıdır. Korkuluklar, en çok iki metrede bir dikme konulmak suretiyle tabana veya elverişli diğer bir yere sağlam bir şekilde tespit edilecek ve üst seviyesi ile taban arasındaki mesafenin yarı hizasına da, ara korkuluk çekilmelidir. Korkuluğun tümü, herhangi bir yönden gelebilecek en az 100 kilogramlık bir yüke dayanabilecek şekilde yapılmalıdır. Ahşap korkulukların tırabzan ve dikmeleri, en az 5x10 santimetrelik latadan ve ara korkuluklar ise, en az 5x5 santimetrelik kadrodan veya 2,5x10 santimetrelik latadan yapılacaktır. Boru korkulukların tırabzan veya dikmeleri, en az 1-1/4 parmak ve ara korkuluklar ise, en az (1) parmak borudan yapılmış olmalıdır. Metal profilli malzemeden yapılan köşebentli korkulukların tırabzan ve dikmeleri, en az 5 milimetre et payı olan 40x40 milimetrelik köşebentten ve ara korkuluklar ise, en az 3 milimetre et payı olan 30x30 milimetrelik köşebentten yapılmalı ve köşebentlerin yatay kenarları, tehlikeli tarafa dönük olmalıdır. Etekler; ahşap, metal veya yeteri sağlamlıkta diğer malzemeden yapılmalıdır. Bunların yükseklikleri, tabandan en az 15 santimetre olmalı ve gerektiğinde tabanla en çok 1 santimetrelik bir aralığı bulunmalıdır. Bina Aydınlatmasında Uyulması Gereken İSG Kuralları Montaj işlerinin yapıldığı yerler en az 200 lux ile aydınlatılmalı. İş yerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. Şu kadar ki, işin konusu veya iş yerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından faydalanılamayan hâllerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla yeterli aydınlatma sağlanmalıdır. Gerek tabii ve gerek suni ışıklar, işçilere yeter derecede ve eşit olarak dağılmayı sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. İşyerlerinde suni ışık kullanıldığı hâllerde: Elektriğin sağlanabildiği yerlerde elektrik ışığı kullanılacak ve tesisat, teknik usul ve koşullara uygun bir şekilde yapılmış olmalıdır. Suni ışık tesis ve araçları; havayı kirletecek nitelikte gaz, koku çıkararak işçilerin sağlığına zarar vermeyecek, keskin, göz kamaştırıcı ve titrek ışık meydana getirmeyecek şekilde olmalıdır. 35 C tan aşağı sıcaklıkta parlayabilen, buhar çıkaran benzin, benzol gibi sıvılar, aydınlatma cihazlarında kullanılmamalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Sıvı yakıtlar ile aydınlatmada, lambaların hazneleri metal olmalı, sızıntı yapmaması ve kızmaması için de gerekli tedbirler alınmış olmalıdır. Lamba alevinin, parlayabilen gaz ve maddelerle teması ihtimali olan işlerde; alev, tel kafes ve benzeri malzeme ile örtülmelidir. İçinde kolayca parlayıcı veya patlayıcı maddeler ile ilgili işler yapılan yahut parlayıcı, patlayıcı maddeler bulunan yerler, sağlam cam mahfazalara konulmuş lambalarla, ışık dışardan yansıtılmak suretiyle aydınlatılmalıdır. Sıvı yakıtlar ile aydınlatmada lambalar ateş ve alev yakınında doldurulmamalı, üstlerinde bir metre, yanlarında 30 santimetre kadar mesafede yanabilecek eşya ve malzeme bulundurulmamalıdır. Lambalar portatif olduğu takdirde, yere konulduğunda devrilmeyecek şekilde oturaklı olmalıdır. Sıvı yakıtlarla aydınlatma yapılan yerlerde, en az bir adet yangın söndürme cihazı bulundurulmamalıdır. İşyerlerindeki avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler ve benzeri yerler, en az 20 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Kaba malzemelerin taşındığı, aktarıldığı, depolandığı ve benzeri kaba işlerin yapıldığı yerler ile iş geçit koridor yol ve merdivenleri, en az 50 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Kaba montaj, balyaların açılma, hububat öğütme ve benzeri işlerin yapıldığı yerler ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yük asansör kabinleri malzeme stok ambarları, soyunma ve yıkanma yerleri, yemekhane ve helalar, en az 100 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Kapalı mekânlar günde en az bir defa havalandırılmalı. Normal montaj, kaba işler yapılan tezgâhlar, konserve ve kutulama ve benzeri işlerin yapıldığı yerler, en az 200 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Ayrıntıların, yakından seçilebilmesi gereken işlerin yapıldığı yerler, en az 300 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Koyu renkli dokuma, büro ve benzeri sürekli dikkati gerektiren ince işlerin yapıldığı yerler, en az 500 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Hassas işlerin sürekli olarak yapıldığı yerler en az 1000 lüks (lux) ile aydınlatılmalıdır. Bir aydınlatma merkezine bağlı olan işyerlerinde; herhangi bir arıza dolayısıyla ışıkların sönmesi ihtimaline karşı, yeteri kadar yedek aydınlatma araçları bulundurulmalı ve gece çalışmaları yapılan yerlerin gerekli mahallerinde tercihen otomatik olarak yanabilecek yedek aydınlatma tesisatı bulundurulmalıdır. Yangının, yedek aydınlatma tesisatını bozması ihtimali bulunan yerlerde; ışığı yansıtacak işaretler, fosforesan boya, pilli lambalar uygun yerlere yerleştirilmeli veya bunlara benzer tedbirler alınmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Bina İklimlendirmesinde Uyulması Gereken İSG Kuralları Kapalı iş yerlerindeki sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine uygun olmakla beraber ılımlı bulunması esastır. Bu itibarla, yazın sıcaklığın dayanılmayacak bir dereceye çıkmaması için iş yerlerinde serinletici tedbirler alınacak, kışın da işçilerin muhtaç bulundukları en az sıcaklığın sağlanması için, iş yerleri zararlı gazlar çıkararak havayı bozmayacak şekilde uygun vasıtalarla ısıtılmalıdır. Çok buğu oluşan iş yerlerinde sıcaklık 15 santigrat dereceden az ve 30 santigrat dereceden yüksek olmamalıdır. Fazla ısı veren ısıtıcı vasıtaların yakınında çalışan işçilerin bulunması hâlinde, doğrudan yansıyan sıcaklığa karşı, gereken tedbirler alınmalı ve iş yerlerinin, ısıtıcı vasıtalardan oldukça uzak ve uygun yükseklikte bir yerine, santigrat taksimatlı bir termometre asılı bulundurulmalıdır. Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir derecede çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olunan hâllerde, işçilere, kendilerini fazla sıcak veya soğuktan koruyacak özellikte elbise vesaire malzeme verilmelidir. Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmamak üzere baştan başa havalandırılmalıdır. Ayrıca işçilerin çalışma saatlerinde işin özelliğine göre, havanın sağlığa zararlı bir hâl almaması için sık sık değiştirilmesi gereklidir. Binalarda Gürültü Konusunda Uyulması Gereken İSG Kuralları Gürültü derecesi 80 desibeli geçmeyecektir. En düşük maruziyet eylem değerleri ise 80 db dir ve ayrıca maruziyet sınır değerleri ise 87 db dir. Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında günlük gürültü maruziyet düzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir. Bu işlerde; Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 db(a) maruziyet sınır değerini aşamaz. Bu işlerle ilgili risklerin en aza indirilmesi için uygun tedbirler alınır. Bina Merdivenlerinde Uyulması Gereken İSG Kuralları Birden fazla katlı binalardaki işyerlerinde asansör tertibatı bulunsa da, katlar arasındaki inip çıkmalar, aşağıda yazılı özellikleri bulunan sabit merdivenlerle sağlanmalıdır. Merdivenlerin; ateşe dayanıklı taş, suni taş, tuğla, betonarme, metal veya benzeri yanmaz maddelerden yapılmış olması şarttır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 İş yeri merdivenleri mukavemet katsayısı 4 olacak ve metrekarede en az 500 kilogram yük taşıyacak kapasite yapılmalıdır. Delikli veya ızgaralı merdiven ve sahanlıklardaki delikler ve ızgara aralıkları en çok 2 santimetre olmalıdır. Merdivenlerin genişliği, bakım işlerinde kullanılanlar dışında en az 110 santimetre olmak ve merdiven korkuluklarının bu genişlik içinde bulunmaları zorunluluğu hâlinde temiz genişlik 100 santimetreden az olmamalıdır. Merdivenler yanmaz maddelerden yapılmalıdır. Merdivenlerin eğimi, bakım işlerinde kullanılanlar dışında tabanla en az 20 ve en çok 45 derece olacaktır. Tabandan 20 dereceden az eğimin bulunması gerektiği iş yerlerinde, rampalar yapılmalı ve 45 dereceden fazla diklik gereken hâllerde de, korkuluklu servis merdivenleri şeklinde sabit merdivenler kurulmalıdır. Merdivenlerde, baş üstü boşlukları bulunmalı ve bu boşlukların yüksekliği de 220 santimetreden az olmamalıdır. Basamakların eni, bakım merdivenleri dışında 22 santimetreden az olmamalı ve yükseklikleri en az 13 santimetre ve en çok 26 santimetre olmalıdır. Dört basamaktan fazla olan her merdivende, korkuluk ve tırabzan bulunmalıdır. Genişliği 225 santimetreyi aşan merdivenlerin ortalarında, ayrıca bir tırabzan bulundurulmalıdır. Merdivenlerin korkuluk ve tırabzanlarında Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nde istenilen teknik özellikler bulunacaktır. İş yerlerindeki merdivenler, bir tehlike anında, orada çalışan işçilerin kolayca çıkmalarına yeterli genişlikte olmadığı takdirde, bina durumunun elverişliliğine göre, bunların genişletilmesi veya içten ek merdivenler yapılması veya kolay yanmayan veya yanmaz maddelerden dışarıya çıkış merdivenleri yapılması gibi gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır. İş yerlerindeki asma katlara çıkıp inmek için, yerin durumuna göre, eğimli veya dik demir merdivenler kullanılabilir. Ancak, bunların üst ve alt başlarından sağlam bir şekilde tespit edilmiş bulunması, geniş basamaklı ve iki tarafı korkuluklu ve bu korkulukların, merdivenin bittiği asma kat döşemesinde kesilmeyerek en az 75 santimetre daha uzatılması gereklidir. Bakım, onarım ve kontrol için iş yerlerinde kullanılan bütün merdivenler görülecek işe uygun sağlamlıkta olacak ve bunların genişliği 55 santimetreden dar olmayacak eğimleri 60 dereceyi geçmeyecek ve basamakların, çubuktan yapılmadığı hallerde, genişlikleri en az (13) santimetre olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Bina Asansörlerinde Uyulması Gereken İSG Kuralları İş yerlerinde kullanılacak insan ve yük asansörlerinin, yürürlükteki mevzuatın ve tekniğin öngördüğü şekilde imal ve inşaa edilerek kurulması ve bakımlarının yapılması şarttır. Asansörlerin imali, inşası, kurulması, muayene ve bakımı, bu işlerin fenni, teknik ve kanuni sorumluluğunu taşıyabilecek nitelik ve ehliyeti bulunduğu hükûmet veya belediyelerce kabul edilen teşekkül veya şahıslara yaptırılacaktır. Her işveren, asansörlere ait kullanma iznini ve periyodik muayene raporlarını, iş yerinde bulundurmak ve denetlemeye yetkili makam ve memurların her isteyişinde göstermek zorundadır. Asansör makine dairesinde hiç bir şey depolanmayacaktır. Asansör boşluğundan, asansörün çalışmasına özgü tesis ve tertibattan başka, hiçbir şekilde halat, tel ve boru gibi sair malzeme veya tesis geçirilmeyecektir. Asansör makine dairesi veya boşlukları, geçit olarak kullanılmayacak ve buralara hiç bir şey depo edilmeyecektir. Bu yerlere girilmesini sağlayacak kapılar, her zaman kilitli bulundurulacak ve ancak sorumlu elemanlar tarafından açılacaktır. Yük asansörlerinde, insan taşınmaması esastır. Bu yasağı belirten levhalar, her kat kapısına ve kabin içine, görülür bir şekilde konulacaktır. Ancak, işin gereği olarak insan taşınması hâlinde, insan asansörlerindeki güvenlik koşulları, bu asansörlerde de bulunmalıdır. Bütün asansör kabinlerinde, taşıyabilecekleri en çok yükü açıkça gösteren levhalar bulundurulacaktır. Kat kontağı bulunmayan yük asansörlerinde asansörcü bulundurulacaktır. Bina dışında kurulan yük asansörlerinin çerçevesi, tabandan en az 3 metre kadar sağlam bir şekilde örtülecek ve ayrıca kapıların bulunduğu cephe, yüksekliği boyunca tamamen kapatılacaktır. Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu yerlerde, kıvılcım tehlikesine karşı, asansörlerin kabin kızakları ile kapıların çarpan kısımları, ağaç veya kıvılcım çıkarmayan metal veya alaşımlarından yapılmış olacaktır. Bina Temizliğinde Uyulması Gereken İSG Kuralları İş yerlerindeki atölyeler, geçit, depo ve ambarlar ile bakım odalarının duvar, taban, tavan, pencere, kapı ve diğer yerleri, her zaman için temiz ve bakımlı bir şekilde bulundurulacaktır. Çalışılan yerler, günde en az bir kere temizlenmiş olacaktır. Gündüz ve gece devamlı olarak çalışılan işyerlerinde bu temizlik, ya işin başlamasından önce veya bitiminden sonra yahut yapılan işin gereğine göre ara dinlenmelerinde yapılacak ve hiçbir hâlde çalışma sırasında yapılmayacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Temizlik, ister aspirasyon yoluyla, ister diğer yollarla yapılsın, toz kaldırılmaması için, gerekli tedbirler alınacak, bunun için, önce çalışma artıkları atıldıktan sonra, yıkama, fırçalama yapılacak veya ıslak bezler kullanılacaktır. Duvarlar ve tavanlar, sık sık temizlenecektir. Gerektiğinde sıva, badana ve boyalar yenilenecektir. Çalışma mekânları günde en az bir kere temizlenmelidir. Değişen ve kokuşan organik maddelerle çalışılan iş yerlerinde; maddelerin parçalandığı, ayıklandığı, tarandığı kısımlarının tabanı, su geçirmez bir maddeden ve her türlü birikintiyi önleyecek şekilde yapılmış olacak ve duvarlar, kolayca yıkanacak bir sıva ile sıvanıp boyanacak, duvarlar ve taban, en az ayda bir defa dezenfekten bir solüsyonla temizlenecektir. Paçavraların işlendiği veya tarandığı yerlerde temizlik, mekanik aspirasyon yoluyla da yapılabilir. Değişen ve kokuşan maddeler, çalışılan yerlerde bırakılmayacak, biriktirilmeyecek, iyice kapanan kapaklı metal kaplarda toplanacak ve bunlar günde en az bir kere boşaltılıp yıkanacaktır. Atölyeler ile işçilerin çalıştığı diğer yerler; foseptiklerden, koku çıkaran her türlü çukur ve yerlerden ve enfeksiyon kaynaklarından yeteri uzaklıkta bulunacak ve bunların kokularından korunacaktır. İş yerlerinde atık ve birikinti suların aktığı ve toplandığı yerler, özel veya genel bir kanalizasyona veya foseptiğe bağlanacak ve buralar, uygun bir kapak ile örtülecektir. Bu kapak, günde en az bir kere bol su ile yıkanıp temizlenecektir. Boşaltma boruları, su geçirmez ve sızdırmaz maddelerden yapılacak ve sızdırmayacak şekilde iyice bağlanacaktır. Akış doğrultusunda, bir eğim verilecek ve koku çıkmasını önleyecek tedbirler alınacaktır. Döşemelere duvarlara ve diğer yerlere tükürmek, süprüntü atmak yasaktır. Uygun yerlere ve duvarlara, bu yasağı belirten yazılar ve zararlarını anlatan afişler asılacaktır. Gereken yerlere çöp kutuları, uygun nitelikte tükürük hokkaları konacak ve bunlar, her postada temizlenip dezenfekte edilecektir. Fazla balgam çıkaran işçiler için kullanılmak üzere, üstü kapalı plastik, emaye, parafinli mukavva ve benzeri maddelerden yapılmış kişisel tükürük hokkaları bulundurulacak, kağıt hokkalar kullanıldıktan sonra yakılacak ve diğerleri yıkanıp dezenfekte edilecektir. İş yerlerinde ve müştemilatında haşarat, böcek ve kemirici hayvanların bulunmaması için her türlü tedbir alınacak, bunların yok edilmesi için, gereken ensektisit, rodentisit maddeler kullanılacak, üremeyi kolaylaştıran şartlar yok edilecek, yuvaları yakılarak bozulacak, uygun aralıklarla ensektisit uygulaması yapılacak, sineklere karşı kapı ve pencerelere tel kafes konacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Binalarda İçme Suyunun Temizliğinde Uyulması Gereken İSG Kuralları İş yerlerinde, insanların kolaylıkla faydalanabileceği serin içme suyu bulundurulacaktır. Bu uygunluk, mahalli resmî makamlar ve belediyeler tarafından belgelendirilecektir. İçme suyu, gerek taşınmasında ve gerekse kullanılmasında, her türlü bulaşmadan korunmuş olacak ve içine doğrudan doğruya buz atılmayacaktır. İçme suyu, gerek taşınmasında ve gerekse kullanılmasında, her türlü bulaşmadan korunmuş olacak ve içine doğrudan doğruya buz atılmayacaktır. İçme suyu tesisatı veya kapları, kullanma suyundan ayrı olacak ve üzerine, "İçilecek Su" işareti konulacaktır. İş yerlerinde içme suyu için özel musluklar yapılacak ve bu musluklarda mümkün olan hâllerde suyun, aşağıdan yukarıya uygun bir yükseklikte fışkırması sağlanacak, mümkün olmayan hâllerde ve yerlerde, su içmek için, kişiye özel maşraba veya bardak kullanılacaktır. Karton veya benzeri bardaklar kullanıldığı takdirde, bunlar özel ambalajlarında veya temiz bir kutuda saklanacak, bir kere kullanılan bardakların atılması için musluğun yanında özel bir sepet bulundurulacaktır. İçme suyu tesisatı bulunmayan yerlerde, temiz ve sıhhi içme suyu kapları sağlanacak ve bunlar, özel sehpalara oturtulup uygun musluklar takılacaktır. İçme suyu kapları, eğilerek boşaltılmayacak veya maşraba daldırılarak su alınmayacak, ağzı açık varil, küp, kova, fıçı gibi kaplar, kapaksız ve musluksuz olarak kullanılmayacaktır. Şehir suyunun sağlanması mümkün olmayan hâllerde, mevcut sular, su dezenfeksiyonu usullerine uygun olarak dezenfekte edildikten sonra kullanılacaktır. Bina Yemekhanelerinde Uyulması Gereken İSG Kuralları Yemek aralığının eve gidip gelmeye elverişli olmayışı, iş yerinin meskün mahallerden uzak oluşu, vasıta yetersizliği veya yokluğu veya benzeri sebeplerle yemeklerini iş yerinde yemek zorunda olan işçiler için, işverence rahat yemek yenebilecek nitelik ve genişlikte bir yemek yeri sağlanacaktır. Bu yemek yeri; İş yerinden tamamen ayrılmış, soyunma yerleri ve lavabolara yakın bir yerde yapılacaktır. Temiz, aydınlık, havadar, mevsimine göre iyice ısıtılabilecek, yerler kolayca temizlenecek nitelikte olacak, taban bol su ile yıkanacak şekilde su geçirmez malzemeden yapılacak, duvarlar kolayca silinecek ve yıkanabilecek özellikte olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Yemek masaları yeter sayıda, kolay silinen ve temizlenen malzeme ile kaplı olacaktır. Masalarda oturmak için, sıra yerine sandalye tercih edilecek ve yeteri kadar sürahi, bardak ve içilecek su bulundurulacaktır. İşveren tarafından yemek verilmeyen yerlerde yemek yerlerinde işçilerin kendi yemeklerini ısıtabilmeleri ve koruyabilmeleri için özel bir yer ayrılacak, gerekli malzeme bulundurulacaktır. İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa yemek saatleri dışında dinlenmek, meşrubat ihtiyaçlarını karşılamak ve sigara içmek için, yemek yerlerinden faydalanılacak ve bunun için gerekli malzeme bulundurulacaktır. İşçilerin çalıştıkları yerlerde ve işbaşında yemek yemeleri yasaktır. Ancak işin gereği olarak, işinin başından ayrılamayan işçiler ile ayrıca yemek yerleri ayrılmamış bulunan işyerlerindeki işçilerden hava muhalefeti gibi olağanüstü bir sebeple veya kişisel bir özre dayanarak işyerlerinde kalanlar; o iş yerinde yapılan işin toz, duman, gaz çıkması gibi sağlığa zararlı olmaması şartıyla bu hükmün dışındadır. Bina WC lerinde Uyulması Gereken İSG Kuralları İşbaşında yemek yenilmez. İş yerlerinin uygun mahallerinde yeter sayıda WC ler (helalar) bulunacaktır. Hela yapılmasına iş yerinin durumu müsait değilse ve yakınlarda da özel helalar bulunmuyorsa, işverenler, işçilerin bu ihtiyaçları için civarda yer bularak helalar yapmak zorundadırlar. İşyerlerinde yapılmış veya yapılacak helalarda; Kabinler, insanların bulunduğu kapalı yerlere açılmayacak bir şekilde yerleştirilecek ve gereği gibi havalandırılacak, koku çıkmasını önleyecek tedbirler alınacak, yeterli ve uygun bir şekilde aydınlatılacaktır. Taban ve duvarlar, su geçirmez maddeden yapılacak, boyalar açık renklerden seçilecektir. Duvar yüzeyleri, düz yapılmış olacak, kapılar iyi bir şekilde kapanacaktır. 100 kişiye kadar işçi çalıştıran işyerlerinde 30 erkek işçi için, bir kabin ve pisuvar, her 25 kadın işçi için de en az bir kabin (hela) hesap edilecek, 100 den sonrası için her 50 kişiye 1 tane hesabı ile hela bulundurulacaktır. Kadın ve erkek işçilerin birlikte çalıştığı işyerlerinde; kadın ve erkek helaları, birbirinden ayrı olacak ve günde en az bir kere iyice yıkanacak, her kullanmadan sonra temiz bir hâlde bulundurulması sağlanacak, kokuları sıhhi usullere uygun bir şekilde giderilmiş olacaktır. Helalarda, çatıya kadar yükseltilmiş şapkalı havalandırma bacası, rezervuar, sifon gibi kokuya karşı alınan tedbirlerle beraber, gerektiğinde kireç kaymağı ve benzeri kimyasal maddelerden de faydalanılacaktır. Helalar, su depolarından ve su geçen yerlerden uzak bir yerde yapılacaktır. Hela çukurlarının toprakla örtülmesi hâlinde, çukurun durumunu belirten bir işaret veya yazı konacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Pis su tesisleri yürürlükteki mevzuata uygun olacak ve foseptiklere, ancak kanalizasyon tertibatı ve bağlantısı olmayan yerlerde izin verilecektir. Foseptikler gıda maddelerinin depolandığı veya işlendiği yerlere 30 metreden daha yakın bir yerde yapılmayacaktır. Açıktaki işyerlerinde çalıştırılan işçiler için, işyerleri çevresinde uygun yerlerde yapılacak helalar, üstü ve etrafı kapalı barakalar şeklinde olacak, içlerinde musluklu kaplarda temizlik suyu bulundurulacak ve çukurlarına her gün bol miktarda sönmemiş kireç tozu dökülecektir. İşçiler de bu helaları kullanmak zorundadırlar. İşçilerin işten çıkarken el ve yüzlerini yıkayıp temizlemeleri için, işyerlerinin uygun yerlerinde yeterli kadar musluklu akarsu, temizlik ve silecek malzemesi bulundurulacaktır. Yıkanma yerleri, temiz, bakımlı, havalı, aydınlık ve sağlık şartlarına uygun olacaktır. Kadın ve erkek işçilerin birlikte çalıştıkları işyerlerinde, kadın ve erkek yıkanma yerleri, birbirinden ayrı yapılacaktır. Yükleme Yerleri ve Rampalar Yükleme yerleri ve rampalarının, taşınacak yükün boyutlarına uygun olması, çalışanların düşmesini önleyecek şekilde güvenli olması, bu yerlerde en az bir çıkış yeri bulunması, belirli bir genişliğin üzerinde olan yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunması sağlanır. İç ve dış kaçış rampaları, aşağıda belirtilen esaslara uygun olmak şartıyla, kaçış merdivenleri yerine kullanılabilir: Kaçış rampalarının eğimi %10 dan daha dik olamaz. Kaçış rampalarının eğimi % 10'dan daha dik olamaz. Kaçış rampaları düz kollu olur ve doğrultu değişiklikleri sadece sahanlıklarda yapılır. Ancak, herhangi bir yerindeki eğimi 1/12'den daha fazla olmayan kaçış rampaları kavisli yapılabilir. Bütün kaçış rampalarının başlangıç ve bitiş düzeylerinde ve gerektiğinde ara düzeylerde yatay düzlüklerin, yani sahanlıkların bulunması gerekir. Kaçış rampalarına giriş ve rampalardan çıkış için kullanılan her kapıda, yatay sahanlıklar düzenlenir. Sahanlığın en az genişliği ve uzunluğu, rampa genişliğinden az olamaz. Ancak, düz kollu bir rampada sahanlık uzunluğunun 1 m den daha büyük olması gerekmez. Kaçış rampalarına, merdivenlere ilişkin gereklere uygun biçimde duvar, korkuluk veya küpeştelerin yapılması mecburidir. Bütün kaçış rampalarında kaymayı önleyen yüzey kaplamalarının kullanılması şarttır. Kaçış rampaları, kaçış merdivenlerine ilişkin gereklere uygun şekilde havalandırılır. Kaçış yolu olarak yalnızca tek bir bodrum kata hizmet veren kaçış rampalarının korunumlu yuva içinde bulunması gerekmez. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 Atık Sulara Drenaj Kanalı İş yerlerinde atık ve birikinti suların aktığı ve toplandığı yerler, özel veya genel bir kanalizasyona veya foseptiğe bağlanır ve uygun bir kapak ile örtülür, bu yerlerin çalışılan mahalden yeteri kadar uzakta bulunması sağlanır. Atık su kanalizasyon kotunun kurtarmadığı durumlarda ise cebri olarak drenaj yapılarak taşmanın önlenmesi sağlanmalıdır. Ödev Yaşadığınız binaların tavan, çatı, tavan, koridor, kapı, pencere, korkuluk, merdiven, asansörlerinin uygunluğunu araştırınız. Yaşadığınız binanın aydınlatma, iklimlendirme, gürültü, temizlik, içme suların uygunluğunu inceleyiniz. Çevrenizde, iş yeri olarak kullanılan binaların yemekhane, wc, yıkanma, soyunma, duş yerlerinin uygunluğunu araştırınız. Çevrenizdeki binaların konut ve koğuşların uygunluğunu araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 Özet "İş yeri mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin iş yerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen iş yerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyon olarak tanımlanabilir. Bina kavramı, kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü olan insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan ve hayvanların ve eşyaların korunmasına uygun yapı olarak tanımlanabilir. Günlük konuşma dilinde, bina terimi ile iş yeri tabiri birbirleri yerlerinde kullanılmakla beraber, bina işyerlerinin daha kısıtlı bir kısmıdır. Yani, iş yeri tabirinin manası çok daha kapsamlıdır. Dolayısıyla bina yerine iş yeri tabirinin, özellikle İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) konularında kullanılıyor olmasının bir sakıncası olmamakla beraber, iş yeri tabiri çoğu zaman daha kapsamlı bir manayı ifade ettiği için yanlış olarak kabul edilmez. Kaldı ki, aynı husus, aşağıda izah edildilecek işletme sahibi tabiri yerine işveren tabirinin kullanılması hususunda da geçerlidir. İşletmeciler, iş yerinde (kısıtlı tabiriyle binalarda) işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, İSG Mevzuatı'nda belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı yapmakla yükümlüdürler. Ayrıca, işçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. İş yerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde ne yapılır? a) İtfaiyeye haber verilir. b) İş güvenliği uzmanı göreve çağırılır. c) Hayati tehlike azaltılıncaya kadar, işveren işi tatil eder. d) ÇSGB de bulunan İş Teftiş Kurulu göreve çağırılır. e) Bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, iş yerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. 2. Mevcut yapılarda, her bir çıkışın genişliği kaç cm yi aşmayacak şekilde çıkış sayısı bulunur? a) 100 b) 200 c) 300 d) 400 e) Bir katta veya katın bir bölümünde, hesaplanan değerden az olmamak üzere 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli yerlerde ve 60 kişinin aşıldığı yerlerde en az kaç çıkış olması şarttır? a) 5 b) 4 c) 3 d) 2 e) 1 4. Bölünmemiş mekânlarda kapılar arasındaki mesafe, en uzun köşegenin ne kadarından az olamaz? a) 1/1 b) 1/2 c) 1/3 d) 1/4 e) 1/5 5. İş yerlerinde işçilerin daimî olarak çalıştırıldığı yerlerin tavan yüksekliği en az kaç metre olmalıdır? a) 3 b) 4 c) 5 d) 6 e) 7 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 6. İş yeri merdivenlerinin mukavemet katsayısı kaç olmalı ve metrekarede en az kaç kilogram yük taşıyabilmelidir? a) b) c) d) e) Genişliği kaç santimetreyi aşan merdivenlerin ortalarında, ayrıca bir tırabzan bulundurulmalıdır? a) 100 b) 125 c) 175 d) 200 e) Kaç kişiye kadar işçi çalıştıran işyerlerinde 30 erkek işçi için, bir kabin ve pisuvar, her 25 kadın işçi için de en az bir kabin (hela) hesap edilecek, 100 den sonrası için her 50 kişiye 1 tane hesabı ile hela bulundurulacaktır? a) 10 b) 50 c) 100 d) 150 e) Kaçış rampalarının eğimi yüzde kaçtan daha dik olamaz? a) 10 b) 15 c) 18 d) 20 e) Herhangi bir yerindeki eğimi ne kadardan daha fazla olmayan kaçış rampaları kavisli yapılabilir? a) 1/2 b) 1/4 c) 1/6 d) 1/10 e) 1/12 Cevap Anahtarı 1.E, 2.B, 3.D, 4.C, 5.A, 6.B, 7.D, 8.C, 9.A, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Altan, M. F., Kalite ve Güvence Standartları, ZKÜ MYO Ders Notu, Altan, M. F., Şantiye Güvenlik Sistemi, ZKÜ MF Ders Notu, Altan, M. F., Şantiye Organizasyonu, ZKÜ MYO Ders Notu, Altan, M. F., Yapı Bilgisi, ZKÜ MF Ders Notu, Altan, M. F., Yapı Sistemlerinde Güvenlik, ZKÜ MF Ders Notu, Cliff., D., The Management OSH in Mining Industry, Mining for Development Centre (IM4DC), W Australia, Dönmez, S. İnşaatlarda İş Güvenliği, A.Ü., ÇMYO Ders Notu, Fairley, F., Oates, B, Ayers, G., Landers, E., Tutton, P., Manton. A. and Corney, T., Safety Handbook for the Building and Construction Industry, Incoling, Melbourne, Hergt, J., Safty and Environmental Procedures and Guidelines, VIEPS, Melbourne, HSE, Electricity at Work: Safe Working, Health and Safety Executive, HES Books, HSG85, HSE, Health and Safety Construction, Health and Safety Executive, HES Books, HSG150, HSE, Managing Health and Safety Construction L144, London, HSE, Your Health, Yor Saftey, A Brief Guede for Worers, TUC, HSE Books, INDG450, ILO, Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, ILO, Geneva, ILO, İnşaatta Sağlık ve Güvenlik, İNTES, Ankara, ILO, Safty and Health in Constriction, ILO, A Training Manual, Geneva, ILO, Safety, Health and Welfare on Construction Sites, ILO, A Training Manual, Geneva, Karmis, M., Mine Health and Safety Manegement, Society of Mining, Metalurgy and Exploration, Levit, N., Chemical Safty Reference Manual, Universty of British Columbia, Risk Management Services, MSHA, Dust, US Department of Labor, Mine Safety and Health Administration, MSHA, Britain, Myers, L., Construction Safety Hand Book, Lawrence Berkeley National, HTST, Palmer, K. N., Dust Explosinos ond Fires, Chapman and Hall, London, Queensland G., Building and Construction Industry Workplace Health and Safety Guide, Brisbane, Ramsey, H. C., Chemical Safety for Supervisors, American Chemical Society, CHEM TREC, Washington DC, Singh, Al, Hinze, J., Coble, R. J., Implementation of Safety and Health on Construction Sites, CRC Perss, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21