AK PARTĠ GENEL MERKEZ DIġ ĠLĠġKĠLER BAġKANLIĞI

Transkript

1 İçindekiler TÜRKĠYE GÜNDEMĠ... 2 Türk şoförlerin kurtarılması için yoğun trafik içindeyiz... 2 Bayrak provokasyonu ve Çözüm Süreci Fadime Özkan Star Gazetesi... 2 Ankara-Tahran İlişkilerine Suriye Gölgesi Yıldız Yazıcıoğlu Amerika nın Sesi... 4 Türkiye-İran siyasi ilişkilerinde son nokta Bayram Sinkaya Al Jazeera... 6 İran la yeni işbirliği alanı Sami Kohen Milliyet Gazetesi... 8 İran ile yeniden Beril Dedeoğlu Star Gazetesi... 9 ORTADOĞU GÜNDEMĠ Musul'dan kaçış sürüyor IŞİD Kerkük'ün güneyindeki ilçe ve köylere saldırdı Maliki, Genel Seferberlik ilan etti İsrail'de yeni cumhurbaşkanı Rivlin Mısır'da hak ihlalleri en üst seviyede Musul düşünce Soli Özel Haberturk Gazetesi Irak da Suriye de bölünecek! İbrahim Karagül Yeni Şafak Gazetesi Bir medeniyet kenti düşerken! Fehim Taştekin Radikal Gazetesi Musul, Irak hükümeti için kritik bir sınav niteliğinde - Michael Knights BBC Sisi nin yemini ve Mısırlı yüksek yargıç Osman Can Akşam Gazetesi AFRĠKA GÜNDEMĠ Libya Başbakanı Ahmed Maatik koltuğunu bıraktı Nijerya'da yeni atanan Kano Emirine tepki AVRUPA GÜNDEMĠ 'Kaçık' tartışmasında karar açıklandı 'Nitelikli eleman yetiştirilmiyor' Avrupa Parlamentosu seçimleri Yunan hükümetini salladı Google çifte İrlanda ile yine mi vergi kaçırıyor? Nasıl oy kullanacağız Ukrayna, doğuda güvenlik koridoru oluşturuyor ASYA PASĠFĠK GÜNDEMĠ Çin'de bulaşıcı hastalıktan bir ayda 1428 kişi öldü 'Doğalgazın 'altın çağı'nı Çin yaşayacak' Karaçi'de havalimanına ikinci saldırı Feribot mürettebatı mahkemede AMERĠKA GÜNDEMĠ BM Genel Kurulu 69. dönem başkanını seçiyor Obama sonunda isyan etti Brezilya lideri: Dünya Kupası'na hazırız

2 TÜRKĠYE GÜNDEMĠ Türk Ģoförlerin kurtarılması için yoğun trafik içindeyiz AA Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Musul'da kaçırılan Türk şoförlerinin durumuna ilişkin, ''Biz, onların bir an önce kurtarılması, en kısa zamanda ailelerine ve ülkelerine kavuşmaları için yoğun bir trafik içindeyiz. Onlarla ilgili bazı temaslar kuruldu. Kurduğumuz temaslarda durumlarının iyi olduğunu haber almış olmak şimdilik bizi teselli etti'' dedi. Bir dizi ziyaret ve ikili görüşmelerde bulunmak üzere geldiği Sirbistan'da, gündeme ilişkin sorularını yanıtladı. Ahmet Davutoğlu, üzücü bir haber aldıklarını, 28 tır şoförünün mahsur kaldığı ve bir kısmının da İŞİD tarafından kaçırıldığı bilgisinin ulaştığını ve bu çerçevede yoğun bir faaliyet içinde olduklarını söyledi. 'Irak ve Suriye de ortaya çıkan güvenlik boşluğunu doldurmak ve bu güvenlik boşluğundan istifade etmek isteyen çok sayıda şiddet yanlısı radikal terör grupları bu alanda mevcudiyet göstermeye çalışıyor'' diyen Davutoğlu, bu topraklarda birinci derecede meşruiyet merkezinin hükümet olduğunu vurguladı. Davutoğlu, Irak Dışişleri Bakanıyla görüştüğüne de dikkat çekerek, Türkiye'nin Musul Başkonolosluğu ve kaçırılan vatandaşlar için gerekli tedbiri alacaklarını söylediklerini ifade ederek ''Erbil, Bağdat, Tahran, Washington, Ankara, Musul hattında son 24 saattir sürekli diplomatik temaslar yürütüyoruz dedi. Bayrak provokasyonu ve Çözüm Süreci Fadime Özkan Star Gazetesi Bir sıkışma anı yaşanıyor şu an. Her şeyin aynı anda bir arada olduğu ve hızla yer değiştirdiği bir hal den geçiyoruz. Herkesin canı burnunda. Bir buçuk yıldır süren ama yaşanan onca olaydan dolayı (Gezi ve Aralık darbe girişimleri, 30 Mart seçimleri, Soma faciası...) bir anlamda sürüncemede kalan Çözüm Süreci ne yeniden öncelik verilmişti ki tansiyon hızla yükseltildi. Olgular algılar duygular karıştırılmak istendi. *** PKK dan çocuklarını isteyen anneler tam Türkiye nin yüreğini dağ gerçeğine karşı yumuşatmıştı ki, PKK-HDP hattından son derece hoyrat açıklamalar geldi, buz kestik. Hükümet süreçte yeni bir evreye geçildiğine dair çok güçlü cümleler kurmuştu ki, kalekol protestolarına önce şiddet sonra kan bulaştırıldı, kaskatı olduk. İmralı dan provokasyonlara dikkat, önemli bir evredeyiz, barıģ için kararlılığımız sürüyor mesajları geliyorken bile örgütün legal-illegal kolları tabanlarına ve liderine kulağını tıkadı, bir avuç bitik sol-liberalin sözüne uydu, şaştık kaldık. 2

3 Sonra da bu bayrak provokasyonu... Suça itilmiģ bir çocuk direğe tırmandırıldı ki, çocuk vurulursa Kürtler, vurulmazsa Türkler kıģkırtılacak nihayetinde tansiyonu zaten hayli yükseltilmiģ olan Türkiye kalp krizi geçirirken Çözüm Süreci sizlere ömür olacaktı. Böylece çatışmalar yeniden başlayabilir, tabutlar ülkenin dört bir yanına yeniden dağılabilir ve sönmeye yüz tutmuş 30 yıllık yangın harlanabilirdi. Şükür ki olmadı. Provokasyonun yaşandığı andan itibaren her kesimden tepkiler geldi. İmralı ve HDP dahil. Bayrağın en büyük ortak payda, değerli bir birleģtiren olduğu -bir de böyle- test edilmiģ oldu. *** Tansiyonun bunca yükselmesinin çözüm süreciyle yakından ilgili iç-dış pek çok nedeni var kuşkusuz. Ama bayrak provokasyonunun yaşandığı gün Ġran CumhurbaĢkanı Ruhani nin 18 yıl aradan sonra Türkiye de bulunmasının, iki ülke arasında ilk kez yüksek düzeyli stratejik iģbirliği toplantısı yapılıp anlaģmalar imzalanmasının da etkisi var. İran ın bölge sorunlarına katkısı da, Kandil üzerinde oluşturmaya çalıştığı baskı da malumken, bu ziyaretin Çözüm Süreci ne olumlu yansımalarından hoşlanmayanların ön almak istemesine şaşırmak gerekir mi? Keza, Kürt petrolünün Türkiye üzerinden dünya pazarına açılıyor olmasının sonuçlarına. Ya da katil sürüsü IġĠD in Musul a girmesine, girer girmez hapishanelerdeki 2 bin 700 hükümlünün salıverilerek Suriye deki cinnetin tüm bölgeye yayılmak istenmesine. *** Sınırlarımızın hemen ötesinde bu kadar büyük bir yangın varken, cinnet hali veba salgını gibi yayılıyorken, hem bunları görmeyip hem de pek güvenli pek steril ortamlarda kaos amaçlı yıkıcı eleştiriler yapmanın siyaseten ve ahlaken ciddiye alınır tarafı var mı? Başkalarının evlatlarını ateşe sürerek Hükümet otoriterleģti canım, Türkiye son 50 yılın en feci dönemini yaģıyor, Ģiddet Ģart, durmayın Kürtler, davranın Aleviler... bık bık etmenin? Bu sorumluluğu taşıyan siyasetçilerle, taşımayan siyasetçiler, meseleyi dert edinenlerle şahsi hesaplarına malzeme edenler çözüm sürecinde şak diye ayrıldı aslında birbirinden. Kendilerine itibar edilmemesinden, seçimlerde oy verilmemesinden, sözlerine analizlerine güvenilmemesinden şikâyet ediyorlar ya, haklarıdır esasen. Gördükleri muamele, ellerinin emeğidir. Yüzyıldır süren, otuz yıldır can alan ve eğer çözülmezse daha çok canlar yakacak bir meseleye dair ana muhalefet liderinin ilgisi, kendi partisinin öneri listesini bile hatırlamasına izin vermeyecek seviyedeyken hangi anne baba evladının geleceğini teslim edebilir bu Ģuursuzluğa? 3

4 Esasen ülkenin sorumlu siyasetçilerinin ve feraset sahibi toplumunun benzeri lüzumsuzluklarla, ucuz provokasyonlarla kaybedecek hiç zamanı yok. Kurtarılacak hayatlar, çözülecek sorunlar var çünkü. Bunu baģaracak siyasi akıl, sorun çözme iradesi, kapasitesi ve özgüveni var Ģükür ki bu ülkede. Provokasyonlara, mızmızlıklara, paralel maşanın tuzaklarına pabuç bırakılacağını sananlar sadece kendilerini kandırıyor, bu toplumu hiç tanımıyor. Ankara-Tahran ĠliĢkilerine Suriye Gölgesi Yıldız Yazıcıoğlu Amerika nın Sesi İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 18 yıl sonra Tahran'dan Türkiye'ye cumhurbaşkanlığı düzeyinde ilk ziyareti gerçekleştirirken, iki ülke arasındaki Suriye konusundaki derin görüş ayrılığının gölgesi kendini hissettirdi ancak ekonomi odaklı işbirliğinde görüşbirliği sağlandı. Konuk Cumhurbaşkanı Ruhani, İran'dan Ankara'ya gerçekleştirilen diğer resmi ziyaretlerde olduğu gibi Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal'in naaşının bulunduğu Anıtkabir'i ziyaret etmedi. Böylece Türkiye diplomasisinde "resmi ziyaret protokolü" İran istisnası devam etmiş oldu. Ruhani, Anıtkabir'i programına dahil etmediği için de Ankara'daki ilk durağı Çankaya Köşkü olurken, burada Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün ev sahipliğinde heyetler arası ve ikili görüşmeler gerçekleştirildi. Gül ve Ruhani ortak basın toplantısı için kameralar karşısına geçtiğinde ise, ekonomi ağırlıklı stratejik işbirliği mesajları verildi. İran'ın Türkiye'nin 1639'dan beri değişmeyem sınır çizgisi ile komşusu ve kadim dostu olduğunu söyleyen Cumhurbaşkanı Gül, 15 milyar dolar civarında olan ikili ticaret hacmini 30 milyar dolara çıkarmayı hedeflediklerini ve bunu gerçekleştirme yönünde siyasi irade bulunduğunu dile getirdi. Türkiye: Ġran'ın nükleer müzakerelerinden memnunuz Tahran'ın P-5+1 ile yürüttüğü müzakerelerde, İran üzerindeki yaptırımların tamamen kaldırılmasını sağlayacak şekilde sonuçlandırılmasını desteklediklerini belirten Gül, Bu yönde elinden gelen gayreti Türkiye göstermiştir, göstermeye de devam etmektedir dedi. İran ın nükleer programıyla ilgili meseleyi diplomatik yöntemlerle çözüme kavuşturulması gerektiğini kaydeden Gül, "Bölgemizde hiçbir ülkenin nükleer silah sahibi olmasını istemiyoruz. Kitle imha silahlarından arındırılmış bir Orta Doğu vizyonumuzu koruyoruz. Diğer yandan da, hiçbir ülkenin nükleer enerjiden barışçı amaçlarla yararlanma hakkından mahrum bırakılmasına da müsaade etmiyoruz. Bu konudaki uluslararası normlara riayet edildiği ve Atom Enerji Kurumu yla tam ve şeffaf biçimde işbirliği yapıldığı sürece, nükleer 4

5 enerjiden barışçıl amaçlarla faydalanmak hepimizin hakkıdır diye konuştu. Bu konularda Cumhurbaşkanı Ruhani ile samimi bir atmosferde gerçekleştirdikleri görüşmelerden memnuniyet duyduğunu kaydeden Gül, Siyasi iradelerimiz gayet açıktır, Türkiye ve İran arasındaki ilişkileri her alanda çok daha ileri seviyelere taşımaktır" mesajını verdi. Ruhani de sıcak mesajlar verdi İran Cumhurbaşkanı Ruhani de, "Bizim komşularımız arasında Türkiye'nin özel bir konumu vardır. İki ülkede var olan imkanlardan ve imtiyazlardan dolayı hem de iki ülkenin bölgede özel jeopolitik konuma sahip olması çok önemlidir. Bugünkü görüşmemizde ekonomik ve ticari kapasitemizi artırma kararına vardık. Geçen seneki ticaret hacmimizi iki katına çıkaralım" dedi. İran ile Türkiye arasında demiryolu taşımacılığıyla ilgili imzalanan anlaşmayı da açıklayan Ruhani, "Raylı sistem ile Fars Körfezi'ni Karadeniz ve Akdeniz'e bağlayacağız. İki ülkenin ekonomik ilişkilerin artırılması sadece iki ülkenin yararına değil aynı zamanda bütün bölgenin yararına olacaktır" diye konuştu. Ruhani, ayrıca Türk işadamlarına da seslenerek, İran'da özellikle turizm sektörü için otel inşa edilmesi için çağrıda bulundu. "Bugünkü ziyaret şüphesiz iki ülke ilişkilerinde bir başlangıç noktası olacaktır. Dönüm noktası olacaktır. İlk defa böyle bir kapasiteyle üst düzey olarak Türkiye'ye bir ziyaret oluyor" diyen Ruhani, Ankara'ya ekonomide kapıları açtıklarını vurgulamış oldu. Erdoğan bozuldu ama Esat'a tebrik gitti İran Cumhurbaşkanı Ruhani, Çankaya'dan sonra Başbakan Erdoğan ile bir araya geldi. Ruhani'nin, Erdoğan ile ortak basın toplantısında ise, "Esat'ı tebrik ettiniz mi?" sorusuna "Evet" demesi gerilim yarattı. Erdoğan'ın Suriye konusunda İran ile yaşanan görüş ayrılığından duyduğu rahatsızlık yüz ifadesine yansıdı. Suriye meselesinde Türkiye ve İran arasında görüş ayrılığıyla ilgili soru üzerine Ruhani, Suriye politikalarını şöyle açıkladı: "Suriye'de olan seçim birinci ve önemli bir adım sayılır, istikrar ve barış için. Suriye'nin iyi bir konuma gelmesi için önünde uzun süre vardı. Suriye'de kanın akıtılması dursun, çatışmalar dursun, terörist gruplar oradan çıkartılsın. Suriye'nin geleceği kendi halkının elinde olsun. Biz bunları istiyoruz. Evet ben tebrik mesajı gönderdim. Sabahki görüşmelerde de diğer yapılan görüşmelerde de söyledim. Suriye ile ilgili, bölge ülkelerle ilgili de konuştuk. Stratejik kurallar çerçevesinde bunları konuştuk. Biz bütün halka tabiyizdir. Biz halkın verdiği oylara 5

6 tabiyizdir. Ülkeyle ilgili kararı veren halktır. Dolayısıyla biz halkın toplumda demokrasi oluşturması için yardım etmemiz lazım." Türkiye-Ġran siyasi iliģkilerinde son nokta Bayram Sinkaya Al Jazeera Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın Ocak 2014 tarihlerinde Tahran a yaptığı üst düzey ziyaretten kısa bir süre sonra İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün davetlisi olarak 9-10 Haziran 2014 günlerinde Ankara'ya resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaret sırasında Ruhani'ye 7 Bakan, İran Merkez Bankası Başkanı ve 100'den fazla işadamı eşlik etti. Böylesi üst düzey ziyaretlerin yanı sıra, iki ülke arasında bakanlar düzeyinde karşılıklı ziyaretler zaten hiç aksamıyor. Ruhani nin işbaşına geldiği 3 Ağustos 2013 ten bu yana, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile İranlı mevkidaşı Cevad Zarif çeşitli vesilelerle defalarca bir araya geldiler. İkili temaslardaki bu yoğunluk, Türkiye-İran ilişkilerinde yeni bir yakınlaşmanın işareti olarak okunabilir. Ruhani'nin İran da Haziran 2013 te düzenlenen seçimlerde cumhurbaşkanlığına seçilmesi, Ankara-Tahran yakınlaşmasında çok etkili bir faktör. Ruhani nin selefi Mahmud Ahmedinecad dönemindeki İran dış politika söylem ve uygulamaları, Türkiye'de Orta Doğu siyasetini istikrarsızlaştırıcı bir unsur olarak algılandı. Zaten Suriye ve Irak gibi bölgesel krizler üzerinden Türkiye-İran ilişkileri olumsuz etkilenmeye başlamıştı. Böyle bir ortamda Ruhani'nin işbaşına gelmesi ve dış politikada itidalli bir söylem kullanıp bölgesel istikrarı öne çıkarması, Ankara'da memnuniyetle karşılandı. İlişkilerin ilerletilmesi ve bölgesel sorunların çözülmesinde Ruhani yönetimi, potansiyel bir ortak olarak görüldü. Ruhani'nin itidalli dış politika söylemi ve bu söylemin birçok çevrede karşılık bulması, Ankara-Tahran ilişkilerinde dış faktörlerin olumsuz etkilerini azaltmaya başladı. Ayrıca Ruhani'nin uluslararası ilişkiler anlayışında kazan-kazan yaklaşımının öne çıkması, bölgesel istikrar ve karşılıklı bağımlığın öneminin vurgulanması, ekonomik ve kültürel ilişkilere öncelik verilmesi gibi hususlar İran ın dış politikasını Türkiye'ninkine yaklaştırdı. İki komşu ülkenin dış politika prensiplerindeki bu yakınlaşma, Ankara-Tahran yakınlaşmasını da beraberinde getirdi. Ruhani nin Ankara ziyaretinin önemi Ruhani nin ziyareti, iki ülke liderleri tarafından tarihi bir ziyaret ve yeni bir dönemin başlangıcı olarak nitelendirildi. Komşu bir devletin liderinin olağan ziyaretini, ikili ilişkilerde dönüm noktası yapan başlıca iki husustan bahsedilebilir: 1) Uzun bir aradan sonra ilk defa Ankara ya, İran dan cumhurbaşkanı düzeyinde resmi bir ziyaret gerçekleştirildi. Ruhani nin selefleri Ahmedinecad ve Muhammed Hatemi çeşitli vesilelerle Türkiye ye, esasen İstanbul a gelmişlerdi. Ama Ankara ya resmi bir ziyaret düzenlenmemişti. 2) Ziyaret sırasında Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi (YDİK) hayata geçirildi ve ilk toplantısı yapıldı. Başbakan Erdoğan ve İran Cumhurbaşkanı Ruhani başkanlığında ve iki ülkeden çok sayıda Bakan ın katılımıyla gerçekleştirilen YDİK, adeta ortak bakanlar kurulu olarak addedilen bir girişim. Tarafların ileriye yönelik işbirliği projelerinin tartışılıp karara 6

7 bağlandığı bu platform, aynı zamanda iki ülke ilişkilerinde uygulamada karşılaşılan sorunlar için üst düzey bir çözüm yeri olarak değerlendiriliyor. Suriye ve Irak başta olmak üzere bölgede son dönemde kaydedilen gelişmelerin ardından, Orta Doğu nun en etkili iki aktörünün bir araya gelmesi nedeniyle de Ruhani nin Ankara ziyaretine özel bir önem atfediliyor. Son aylarda giderek artan sayıda gözlemci, Türkiye ile İran'ın işbirliğinin, Suriye meselesinin çözümünde etkili bir rol oynayabileceğini ileri sürüyor. Dolayısıyla, Ankara ile Tahran ın bölgesel sorunlarda ortak politika geliştirip geliştiremeyecekleri hususu ciddi bir merak konusu. Ġkili iliģkilerin derinleģtirilmesi, bölgesel meselelerde istiģare "Tarihi" addedilmesine rağmen Ruhani'nin Ankara ziyaretinin, sonuçları itibarıyla ilk bakıldığında, ziyaret öncesinde artan beklentileri karşılamadığı açıkça görülüyor. İmzalanan belgeler ve kamuoyuna yapılan açıklamalardan anlaşıldığı kadarıyla, Türkiye-İran ilişkilerini ileriye taşıyacak yeni adımlar atılmadı. İran'dan ithal edilen doğalgazın fiyatındaki anlaşmazlık, Türk nakliyecilerin İran'da karşılaştığı problemler gibi belli başlı bazı sorunlar da tam anlamıyla çözülemedi. Ankara ile Tahran ın iyi ilişkileri ve işbirliği arayışının 10 yılı aşkın geçmişi var. Bu süre zarfında, tarafların işbirliğinin siyasi ve hukuki altyapısı hazırlandı. Türkiye-İran ilişkilerindeki temel sorun; yeni adımların atılmaması değil, önceden atılan adımların uygulanmasında karşılaşılan güçlüklerdir. Başka bir tabirle, iki ülke ilişkilerinin genişletilmekten ziyade derinleştirilmesi gerekir. Ruhani nin ziyareti, Ankara ve Tahran hükümetlerinin de iki ülke ilişkilerini derinleştirme kararlılığını gösterdi. Ziyaret sırasında, daha önce imzalanan anlaşmaların hayata geçirilmesi ve uygulamada karşılaşılan sorunların çözülmesi üzerinde duruldu. Erdoğan ve Ruhani yönetimleri, ikili ilişkileri derinleştirmeye çalışırken bölgesel meseleleri de istişare etmeye önem veriyorlar. Türkiye ile İran ın bölgesel düzeyde asgari müştereklerde - bölgesel barış ve istikrarın tesis edilmesi, bölge ülkelerinin geleceğine kendi halklarının karar vermesi ve bölgede yükselen aşırıcılık tehdidiyle mücadele edilmesi - mutabakata vardıkları anlaşılıyor. Bununla birlikte, tarafların Orta Doğu daki bazı sorunlar karşısında aldıkları pozisyon farklılıklarını kısa sürede gidermelerinin çok zor olduğu gerçeği de bir köşede duruyor. Ankara ile Tahran arasındaki görüş ayrılıklarının en sert olduğu mesele, şüphesiz Suriye İç Savaşı olarak beliriyor. Hatta iki ülkenin Suriye sorununa çözüm önerileri ve politikalarının, farklılıktan ziyade karşıtlık arz ettiği dahi söylenebilir. Bu minvalde tarafların pozisyonlarını koruduğu; Ruhani yönetiminin, İran'ın Suriye politikasında bir değişikliğe gitmeye yanaşmadığı ortaya çıktı. Bununla beraber ilişkilerin rasyonelleşmesi ve kompartmanlaşması çerçevesinde, bölgesel meselelerdeki görüş ayrılıklarının ekonomik ilişkileri olumsuz etkilememesi için gayret etme kararlılığı ortaya konuldu. 7

8 Türk ve İranlı yetkililer, başta Suriye olmak üzere, Orta Doğu nun yakıcı sorunlarına dair görüş ayrılıklarının ikili ilişkilerde krize dönüşmesini önlemek ve çözüme katkıda bulunmak amacıyla istişare yollarının açık tutulmasına önem veriyorlar. Öyle ki, tarafların, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarları düzeyinde üç ayda bir toplanıp bölgesel gelişmeleri değerlendirmeleri kararlaştırıldı. Bu bağlamda Türkiye ile İran arasında orta düzeyli bir mekanizma kuruldu. Söz konusu mekanizma dahilinde, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, Mart 2014 de Tahran'a gitmiş; İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Amir-Abdullahiyan ise 3 Haziran 2014 te Ankara'ya gelmişti. YDİK in kurulmasıyla, Ankara ile Tahran arasında üst seviyede bir istişare mekanizması oluşturulmuş oldu. Bu suretle Türkiye-İran ilişkileri, siyasi açıdan gidebileceği en ileri noktaya ulaştı. Türkiye ile İran ın yapısal farklılıkları, farklı siyasi tercihleri, farklı ittifak ilişkileri ve ulusal çıkarlarındaki ayrışmaları yüzünden iki ülkenin siyasi ilişkilerinin, kısa ve orta vadede daha ileriye gidebilme ihtimali az. Gelinen aşamadan sonra Türkiye-İran ilişkilerinin derinleştirilmesi, bu doğrultuda iki ülke arasındaki anlaşmaların uygulanmasında karşılaşılan sorunların ivedilikle çözülmesi, ticari ilişkiler ile halklar arasındaki bağların geliştirilmesi beklenmelidir. Türk ve İranlı siyasetçilerin, esasen bu alanların önünü açmaya yoğunlaşmaları, en rasyonel yaklaşım sayılabilir. Ġran la yeni iģbirliği alanı Sami Kohen Milliyet Gazetesi İran Cumhur- başkanı Hasan Ruhani nin Ankara ziyareti gerek kendisi, gerekse Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından Türk-İran ilişkilerinde bir dönüm noktası olarak nitelendirildi. Gerçekten konuk liderin 2 günlük görüşmeleri son zamanlarda bu ilişkilerde yaşanan soğukluğun giderilmekte ve yeni bir sayfanın açılmakta olduğu işaretini veriyor. Böyle bir aşamaya girilmesini, daha geniş bir perspektiften, bölgedeki siyasi gelişmelerin oluşturduğu yeni ortamı göz önünde bulundurarak değerlendirmek lazım. Ruhani nin iktidara gelmesinden sonra bu ülkenin iç ve dış politikasında önemli değişiklikler oldu.tahran dünyaya ve Batı ya açıldı. Ruhani nin Ankara ya geldiği pazartesi günü, üst düzey bir İran heyeti, nükleer krizi görüşmek üzere ilk kez ABD li meslektaşları ile Cenevre de buluştu. İran bu yeni açılımları yaparken, Ortadoğu meselelerinde, özellikle Suriye krizinde, tutarlı politikasını sürdürdü ve bu kez radikal hareketlere ve terörizme karşı bir tavır aldı... Ortadoğu daki karmaşa ve istikrarsızlık Türkiye nin de büyük derdi ve kaygısı. Bu konuda şimdi hassasiyet gösteren İran ile Türkiye arasında yeni bir yakınlaşma ve işbirliği fırsatı oluşuyor. Suriye, Mısır, Irak ile ilgili politikalarındaki temel görüş ayrılıklarına rağmen... Teröre karģı cephe Ruhani nin Ankara daki konuşmalarında ticaretten enerjiye kadar birçok alanda yeni işbirliği olanaklarından bahsetmesinin yanı sıra, özellikle bölgedeki aşırılık ve terörizm üzerinde durması ve bu tehdide karşı ortak mücadele çağrısı yapması önemli bir gelişmedir. 8

9 Bölgenin önde gelen iki ülkenin dinsel ve mezhepsel radikalizme karşı birlikte net bir tavır ortaya koyması, Ortadoğu da, hatta İslam coğrafyasında şiddet eylemlerine girişen bütün gruplara güçlü ve etkili bir mesaj gönderecektir. Ruhani nin Suriye deki ve de Irak taki aşırılıktan ve terör eylemlerinden söz ederken, El Kaidebağlantılı grupları kastettiği açık. Özellikle Suriye nin kuzey bölgesinde kanlı eylemlerini sürdüren bu gruplar, son dönemde Türkiye tarafından daha ciddiye alınmaya başladı. Nitekim hükümet geçenlerde El Nusra örgütünü nihayet terörist diye nitelendirdi. Ankara, Türk topraklarından Suriye ye geçen cihatçılar ı daha sıkı kontrol altına almaya başladı ve bu alanda ABD ve Avrupaülkeleriyle istihbarat alanında yakın işbirliği kurdu. GörüĢler farklı Bu alanda İran ile birlikte çalışmanın iki ülkenin ve bölgenin güvenliğine önemli katkı sağlayacağı açık. Ancak Suriye, Irak ve de Mısır ile ilgili politikalarda Ankara ile Tahran ın çok farklı -hatta zıt- görüşlere sahip oldukları da bir gerçek. Ruhani nin ziyareti bu farklılığı gidermiş görünmüyor. İran lideri beyanlarında da açıkça Esad rejimine desteğinin devam ettiğini belirtti. Ona göre Suriye deki seçimler halkın iradesini ortaya koydu. Tıpkı Mısır da ve Irak ta olduğu gibi. İran rejiminin seçim ve halkın iradesi anlayışı böyle... Türkiye nin yaklaşımı ise farklı. Resmen fazla dillendirilmedi ama Ankara Suriye deki ve Mısır daki seçimleri bir komedi sayıyor. Esad ı ve Sisi yi de meşru başkan olarak kabul etmiyor. Ankara ile Tahran arasındaki bu pozisyon farkına rağmen aşırılık ve terörle mücadele için ortak bir iradenin sergilenmesi olumlu bir gelişmedir. Ġran ile yeniden Beril Dedeoğlu Star Gazetesi Türkiye deki hemen her dönemin diplomasi çevrelerinin ortak kanaati, İran ile diplomasinin zor olduğu yönündedir. İddiaya göre zorlukların bir yönünü İran dış politika teamülleri oluşturur. Muhataplardan biri bir konuyu kabul ederken, bir başkasının reddetmesi; yapılacak anlaşmalara son dakikalarda hükümler eklenmesi, ser verip sır vermeme davranışları sıkça anlatılan hikayelere karşılık gelir. İran tarihi ve devlet yapısı incelendiğinde, nedenlerini bulmak çok zor değil. Öte yandan İran la sürdürülen diplomatik ilişkilerdeki esas zorluğun iki ülke arasında hem rekabet ve uzlaşmazlıkların hem de ortak çıkarların bulunmasından kaynaklandığı söylenebilir. Diğer bir ifadeyle iki ülke ilişkilerini belirleyen iki sepet olduğu, birinin içinin sorunlarla, diğerinin içinin ise fırsatlarla dolu olduğu ileri sürülebilir. Bugüne kadar her iki taraf da, bu iki sepeti birbirine karıştırmama başarısı gösterdi. Ancak günümüz küresel gelişmeleri, her iki tarafı da sepetleri ayrı tutma konusunda zorluyor. İlişkileri hassas dengesinde yürütme kaygısı, İran Cumhurbaşkanı Ruhani nin ziyaretiyle ve özellikle de yüksek stratejik işbirliği kurulmasıyla aşılmaya çalışılıyor. 9

10 Sorunlar-fırsatlar İki ülke arasında sorun oluşturan konular, esas itibarıyla doğrudan iki ülkeyi ilgilendiren sorunlar değil, bölgesel gelişmeler ve küresel oyuncuların rekabeti bir dizi konuda iki ülkeyi karşı karşıya getiriyor. Sorunların başında, Ortadoğu da İran hangi kesimleri destekliyorsa, Türkiye nin karşı tarafı destekliyor olması geliyor. Gayet tabi her biri, diğerinin faaliyetini kendi alanını daraltma olarak görüyor. İran Esad ı, Türkiye muhalefeti; İran Maliki yi Türkiye Maliki karşıtlarını destekliyor. Türkiye Filistin de Hamas ı kazanmaya uğraştıkça İran, Lübnan da Hizbullah ı güçlendiriyor. Türkiye Azerbaycan la yeni anlaşmalar yaptıkça, İran Ermenistan la yakınlaşıyor. Türkiye NATO füze sistemi konuşlandırdıkça, İran Rusya ve Çin den daha fazla silah satın alıyor. Bununla birlikte, iki ülkeyi birlikte davranmaya iten nedenler de az sayıda değil. En azından İran enerji konusunda Rusya nın ipoteğinden kurtulmayı istiyor; Türkiye de enerji satın almaya hazır. İran, Kürtlerin ayrı devlet kurmasını istemiyor; Türkiye de bu projeye sıcak bakmıyor. İran, ABD nin Ortadoğu da askeri varlığından rahatsız; Türkiye de bu konuya bayılmıyor. Ruhani nin ziyareti, anlaşmazlık konularını, anlaşma konuları içinde eritme arayışı olarak görülebilir. UzlaĢmanın zemini Anlaşıldığı kadarıyla, iki ülke arasında oluşmuş olan keskin rekabetin her iki tarafa da azalan fayda sağladığı konusunda görüş birliği oluşmuş. Çıkışın işbirliği olduğuna ikna olan taraflar, üç konuyu anlaşma zemini olarak saptamış gibi görünüyorlar. Bunlardan biri, nükleer konusunda Batı ile işbirliğinin devamı, diğer bir ifadeyle İran ın ABD ile bir biçimde barışması. Diğer konu, İran ın enerji ihracatını çeşitlendirmesi ve Türkiye yi Irak a-kuzey Irak a muhtaç bırakmaması. Son anlaşma düzlemi ise El-Kaide ile ifade bulan radikal İslami terör ve ilgili örgütlerle mücadelede işbirliği. Tabi bu konuda bir uzlaşma olması demek, İran ın da kendisine yakın gördüğü örgütleri desteklemekten vazgeçmesi anlamına geliyor. Belki Irak ta son günlerde bu kadar kanlı eylemler olması, Türkiye ile İran ın terör konusunda anlaşmasını sabote etmeye yöneliktir. Ancak, iki ülke bu konuda anlaşırsa Irak ve Suriye nin yeni bir döneme girileceği öngörülebilir. Maliki ve Esad, arkalarına sadece bir ülkeyi alarak iktidarlarını koruyacaklarını varsayamaz hale gelebilir, başkaları ile uzlaşacak yeni yapılara razı olmak durumunda kalabilirler. 10

11 ORTADOĞU GÜNDEMĠ Musul'dan kaçıģ sürüyor AA Irak'ta binlerce Musullu, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) ile güvenlik güçleri arasındaki çatışmalardan kaçarak Duhok ve Erbil'e sığınmaya devam ediyor. Musul kentinde cuma günü başlayan ve aralıksız devam eden çatışmaların şiddetlenmesi ve özellikle stratejik bölgelerin IŞİD'in eline geçmesi nedeniyle halk bölgeyi terk ediyor. Havanın sıcak olması ve tarlalardan yükselen tozlar sebebiyle zor anlar yaşayan Musullular, bazı noktalarda araçlarından inerek yürümek zorunda kalıyor. Yüzlerinde korku ve çaresizliğin hakim olduğu çocuk ve kadınlar, hayırseverlerin dağıttığı soğuk sularla serinlemeye çalışıyor. Dün geceden beri çatışmalardan kaçarak Erbil'e sığınan ve güvenlik noktasında bekletilen binlerce kişi, 50 dereceye varan sıcaklıktan etkilenmemek için araçlarının gölgesinde kendilerine yer ayarlanmasını bekliyor. Tarfik polisi, Peşmerge, sağlık görevlisi ve sivil toplum kuruluşlarıyla sığınmacılara yardımcı olmaya çalışan Erbilliler, gelenlere yiyecek ve soğuk su veriyor. Erbil'de kamp hazırlığı Erbil'e sığınan Musullu ailelerin yerleştirileceği kampın yapım çalışmaları başladı. Erbil Valiliği ve Birleşmiş Milletler(BM) yetkilileri, ailelerin yerleştirileceği kampın yerini belirledikten sonra bölgede, iş makinaları zemin düzeltme çalışmalarına başladı. IġĠD Kerkük'ün güneyindeki ilçe ve köylere saldırdı AA Musul'un kontrolünü ele geçiren Irak Şam İslam Devleti örgütü (IŞİD) Kerkük'ün güneydeki ilçe ve nahiyelerine saldırdı. Akşam saatlerine doğru Kerkük'ün bazı ilçe, nahiye ve köyleri, IŞİD'e bir kurşun sıkılmadan teslim oldu. Olaylar, ilk olarak Kerkük'ün 60 kilometre uzağındaki Zap nahiyesi çevresindeki Şeria köyünde meydana geldi. Daha sonra Zap nahiyesinde bazı çatışmalar yaşandı ancak kontrol IŞİD militanlarının eline geçti. İlerleyen saatlerde Kerkük'ün güneyindeki Abbasi nahiyesi ile Riyad ve Havice ilçeleri IŞİD'e teslim oldu. Yerel kaynakların verdiği bilgiye göre, IŞİD militanları uzun konvoylar oluşturarak havaya ateş açıp ilçe merkezlerinde zafer turları attı. Ordu güçleri ise ellerindeki modern ve ağır silahları bırakarak bölgeyi terk etti. Bunun üzerine saat sularında IŞİD militanları, Türkmenlerin yoğunlukta yaşadıkları Selahaddin iline bağlı 11

12 Tuzhurmatu ilçesine doğru yola çıktı. Haberi alan peşmerge güçleri, ilçeye gelerek bölgeyi kontrol altına aldı. Arap Birliği saldırıyı kınadı Arap Birliği Genel Sekreteri Nebil el-arabi, terör örgütü Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) Musul'a yönelik saldırısını kınadı. Arabi, yaptığı yazılı açıklamada, IŞİD'in Irak'ta geçekleştirdiği terör faaliyetlerini kınayarak, Irak'taki tüm siyasi ve ulusal güçlere, her türlü teröre karşı çabalarını birleştirme çağrısında bulundu. Maliki, Genel Seferberlik ilan etti Dünya Bülteni Irak Başbakanı Nuri el Maliki, Irak Şam İslam Devleti (IŞİD)'in Musul ve çevresindeki ilerleyişinin ardından Irak'ın tamamında genel seferberlik ilan etti. Irak hükümeti de gün içerisinde, IŞİD'in Musul'u ele geçirmesi ve çevre bölgelere yayılmaya başlamasından dolayı Irak Meclisi'nin olağanüstü hal ilan etmesi gerektiğini açıklamıştı. Maliki'nin televizyonlardan yayınlanan seferberlik ilanında, "Musul ve diğer kentlerdeki teröristleri engellemek, tüm ülkede terörizmi durdurmak ve hayatı normale döndürmek için siyasal, finansal ve diğer tüm güçlere hazır bulunmaları ve genel seferberlik haline geçmeleri çağrısında bulunuyorum. Ninova ve Musul'un terörün ve teröristlerin gölgesinde kalmasına izin vermeyeceğiz. Kabine, seferberliğin tüm gereklilikleri konusunda hazırlandı. Kriz Birliği adında yeni bir birlik oluşturuldu. bu birlik, operasyonları kontrol edecek, silahlanma ve planlama görevini üstlenecek. Gerekli bütün adımlar atılacak. Güvenlik güçleri ve askerin öncülüğünde gerekli tüm adımlar ciddiyetle atılacak. Öncelikli olarak bu süreçte Irak'a karşı bu cüreti gösterenler cezalandırılacak ve meydan okumalarına fırsat verilmeyecek. Ardından da buradan çıkarılan derslerle, gelecekte böyle birşeyin bir daha yaşanmaması için gerekli adımlar atılacak." ifadeleri yer aldı. Ġsrail'de yeni cumhurbaģkanı Rivlin Dünya Bülteni İsrail cumhurbaşkanlığına eski meclis başkanı Reuven Rivlin seçildi. Parlamentodaki ilk turda 44 oy alan Rivlin ikinci turda, 63 oy aldı. Rakibi Meir Sheetrit'e ise 53 oy çıktı. Meclis Başkanı Yuli Edelshtein, seçim sonucunda adayların aldığı oyları açıklayarak, "Rivlin, Cumhurbaşkanı seçildi" dedi. Likud Partisi üyesi ve "sağcı" kimliğiyle bilinen Rivlin, 7 yıl önce Şimon Peres e karşı girdiği yarışta, en yüksek oyu alan ikinci kişi olmuştu. 12