EKRANDAN OKUMA İLE KÂĞITTAN OKUMANIN ANLAMA DÜZEYİ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI ÖZET

Transkript

1 International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p DOI Number: ISSN: , ANKARA-TURKEY EKRANDAN OKUMA İLE KÂĞITTAN OKUMANIN ANLAMA DÜZEYİ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI Aliye Nur ERCAN ** Murat ATEŞ *** ÖZET Gelişen teknoloji ve değişen yaşam koşulları ile ekran okuma hayatın kaçınılmaz bir parçası olmuştur. Günümüzde bilgiye ulaşmak tek tuşla sağlanabilmekte; ansiklopedi ve sözlükler karıştırmak gerekmemektedir. Gün içinde sıkça başvurulan bilgisayarlar, internet bağlantıları aracılığıyla gerek araştırmacılara gerekse öğrencilere büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Teknolojik gelişmeler bilginin elektronik ortamda saklanabilmesini sağlamış, e-kitaplar, e-gazeteler ile internet üzerinden yapılan okumalar, okuma materyali açısından bir çeşitlilik oluşturmuştur. Bir metni ekrandan ya da kâğıttan okumanın öğrencilerin okuduğunu anlama düzeyine etkisini tespit etmek amacıyla yürütülen bu çalışmada; veriler cinsiyet, evinde kullanabileceği bir bilgisayarı olup olmama ve evinde internet erişimine sahip olup olmama açılarından da ele alınmıştır. Betimsel tarama biçiminde gerçekleştirilen bu çalışmanın verileri, Konya ilinde beş farklı devlet okulunda öğrenim gören 123 altıncı sınıf öğrencisinden elde edilmiştir. Çalışmada birer bilgilendirici, birer öyküleyici metin içeren ve 30 ar seçmeli sorudan oluşan birbirine denk iki ayrı ölçek kullanılmıştır. İki hafta süren uygulamada, ilk hafta kâğıttan okuduğunu anlama ölçeği, ikinci hafta ise ekrandan okuduğunu anlama ölçeği ile çalışılmıştır. Spss 19.0 paket programı yardımıyla analiz edilen veriler neticesinde 6. sınıf öğrencilerinin kâğıttan okudukları metinleri daha iyi anladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğrencilerin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyinin cinsiyete göre değişmediği saptanmıştır. Ancak evinde bilgisayara ve/veya internet erişimine sahip olan öğrencilerin hem ekrandan hem de kâğıttan okuduğunu anlamada bu imkânlara sahip olmayan arkadaşlarına göre daha başarılı oldukları görülmüştür. Anahtar Kelimeler: ekrandan okuma, kâğıttan okuma, okuduğunu anlama. Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir. ** Arş. Gör. Necmettin Erbakan Üni. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fak. Türkçe Eğ. Böl., El-mek: *** Yrd. Doç. Dr. Necmettin Erbakan Üni. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fak. Türkçe Eğ. Böl., El-mek:

2 396 Aliye Nur ERCAN Murat ATEŞ THE COMPARISON OF READING FROM PAPER AND SCREEN IN TERMS OF COMPREHENSION LEVELS Introduction STRUCTURED ABSTRACT One of the main activities of teaching Turkish is reading. Reading, which can be described as the interpretation of the written messages, is an improvable skill. Developing in direct proportion to individual s self learning, academic success, cultural development, this skill should be acquired during the education process. When looked at the definitions of reading, it can be seen that the researchers generally put forward that reading is done depending on a printed material. However, in recent years the information technologies have made great progress; electronic devices such as television, computer, phones etc. have become more common in every facet of life. With the developing technology and the changing life conditions, screen reading has become an indispensable part of life. Nowadays, you can reach the information with a single click, you do not need to leaf through the encyclopedias or dictionaries. Most frequently used during the day, the computers provide great convenience to both the researchers and the students via internet connections. Technological developments have enabled the information to be stored, and reading the e-books, e-newspapers have offered variety as reading materials. Problem Status Reading comprehension is a prerequisite for education life. Enhancing the students reading comprehension levels improves their academic success. The students who are successful in their lessons prepare themselves for life easier. In this era when the use of technology increased, it is necessary to analyze if the level of reading comprehension has developed in parallel with this increasing use of technology. The aim of this paper is to determine the way in which the students comprehend better (computer screen/paper). In line with this point of view, the problem statement of the study was formed as Do the 6th graders levels of reading comprehension differ depending on where they read, from screen or paper?. In this study, the levels of reading comprehension through paper or screen are also going to be discussed in terms of various factors. The defined subtopics are as follows: 1. Do the 6th graders levels of reading comprehension through paper or screen differ according to their gender? 2. Do the 6th graders levels of reading comprehension through paper or screen differ according to the fact that whether students have computers to use at home or not? 3. Do the 6th graders levels of reading comprehension through paper or screen differ according to the fact that whether students have internet connection at home or not?

3 Ekrandan Okuma İle Kâğıttan Okumanın Anlama Düzeyi Açısından Karşılaştırılması 397 Method Conducted as descriptive survey method, this study was carried out in five different state schools in Konya, with 123 students (62 boys and 61 girls). %74 percent of the students have a computer to use at their homes, and %61.8 percent of them have internet connection. For this study, two informative and two narrative texts were chosen, and for each text, four different achievement tests consisting fifteen multiple choice questions were developed. During the process of developing these tests, support was received from the field experts, and by measuring the validity and reliability via the pilot study, the tests were proven to be consisted of equivalent questions. For the application, of these texts, one informative and one narrative texts chosen randomly were assigned to the reading comprehension through screen scale, and the rest of them were assigned to the reading comprehension through paper scale. In this way, two scales consisting of 30 equivalent questions were developed. The data for this study were collected within a two-week period, in four lessons. In the first week, the studies were done through paper reading, and in the following week, screen reading was done. After the students read the texts twice, the texts were taken by the researchers and the process of question answering started. The data collected through this study, was analyzed via SPSS version Conclusion In this study, findings show that 6th graders levels understand the texts better when they read from paper than screen. Also; 1. 6th graders scores of reading comprehension through paper or screen did not show meaningful differences in terms of gender. 2. The fact that the students have computers to use at their homes affects the students reading comprehension both through paper or screen. 3. The ones who have computers have better reading comprehension. The students who have internet connection at their homes also perform better than the ones who do not have. Interpretation Examining the effects of reading from paper or screen on 6th graders reading comprehension, this study showed that students understand the texts better when they read from paper. There are some other studies which support the same result (Bastug & Keskin, 2012; Ertem & Ozen, 2014, Kerr & Symons, 2006; Mangen, Walgermo & Bronnick, 2013). From the data collected through this study, it was found that the 6th graders scores of reading comprehension through paper or screen did not show meaningful differences in terms of gender. There are some other studies which support the idea that reading comprehension does not change according to the students gender (Anılan, 2004; Başaran, 2014). When the averages were taken into consideration, it was seen that the girl students were more successful than boys in reading comprehension. When the literature was reviewed, the studies showing

4 398 Aliye Nur ERCAN Murat ATEŞ similar conclusion were found (Ates, 2008; Duran & Alevli, 2014b; Lynn & Mikk, 2009). The fact that the students have computers to use at their homes affects the students reading comprehension both through paper or screen. The ones who have computers have better reading comprehension. The students who have internet connection at their homes also perform better than the ones who do not have. This situation can be explained as the students who can reach many sources through internet can read more. Key Words: reading from screen, reading from paper, reading comprehension. Giriş Yazılı iletilerin algılanıp anlamlandırılması şeklinde tanımlayabileceğimiz okuma, insan hayatında büyük önem teşkil eder. Bireyin dünyasını genişleten, kişiliğini biçimlendiren, onu başkalarına bağlayan önemli bir etken (Demirel, 2000, s. 61) niteliği taşır. Bu yönüyle insana, düşünen, anlayan, yorumlayan ve eleştiren bir birey olma özellikleri kazandırır. Göğüş'e (1968, s. 15) göre okuma, bir yazının harflerini, sözcüklerini, imlerini tanımak ve bunların anlamlarını kavramaktır. Binbaşıoğlu (1981, s. 15) okumayı, basılı bir sayfadaki düşünceyi anlamak ya da bir sayfadan anlam çıkarmak şeklinde tanımlar. Oğuzkan (1981, s. 111) ise bir yazıyı oluşturan simgesel imgeleri seslendirmek ya da o imgelerin belirttiği düşünceleri anlamak eylemi olarak nitelendirir. Özdemir (1991, s. 13) okumanın basılı sözcükleri kavrama ve yorumlamaya dayanan zihinsel bir etkinlik olduğunu söyler. Bir diğer tanımla okuma ses organları ve göz yoluyla algılanan işaret ve sembollerin beyin tarafından yorumlanarak değerlendirilmesi ve anlamlandırılması sürecidir (MEB, 2006, s. 6). Duyuların öğrenmedeki yeri araştırılmış; hem göze hem kulağa hitap eden okumanın öğrenmede %94 gibi önemli bir paya sahip olduğu (Aytaş, 2005, s. 462) belirlenmiştir. Bu oran, okumanın insan hayatındaki önemini vurgular. Okuma işaretlerle oluşturulmuş bir metnin fiziksel ve bilişsel işlemlerle çözülmesi, metnin anlamının ortaya çıkarılmasıdır (Demir, 2009, s. 720). Öğrencilerin farklı kaynaklara ulaşarak yeni bilgi, olay, durum ve deneyimlerle karşılaşmasını sağlar. Dolayısıyla bu beceri; öğrenmeyi, araştırmayı, yorumlamayı, tartışmayı, eleştirel düşünebilmeyi sağlayan bir süreci de içine alır (MEB, 2006, s.6). Okuma eylemi hangi amaçla yapılırsa yapılsın, ulaşılmak istenen nihai hedef, metni anlamaktır. Dökmen de okumanın bir algısal etkinlik, bir düşünme süreci (1994, s. 15) olduğunu söyleyerek bu görüşü destekler. Yapılan tanımlamalar okumanın, bir anlama becerisi olduğundan hareket eder ve okuma süreci ile başkalarına ait iletilerin çözümlenebileceğini vurgular. Özdemir (1967, s. 117) okumanın okul programının omurgası niteliğinde olduğunu söyler. Bu beceriyi doğru kazanamamış öğrencilerin derslerinde başarılı olamayacaklarını belirtir. Epçaçan (2013, s. 1337) da, okul yaşamındaki herhangi bir derste başarısız olma durumunu, o dersin gerektirdiği özel yeteneğin yanı sıra, okumanın zayıf olmasına bağlar. Nitekim yapılan araştırmalar, Türkçe dersinde edinilen okuduğunu anlama becerisinin öğrencinin akademik başarısını büyük ölçüde etkilediğini gösterir (Ateş, 2008; Fidan & Baykul, 1994; Özçelik, 2011; Tekin, 1980). Yıldız ın da belirttiği gibi akademik başarı için öğrenmek, öğrenmek için de okumak (2013, s. 1465) gerekir. Okuma tanımlarına bakıldığında, genellikle okumanın basılı bir materyalden yapıldığının söylendiği görülür. Hâlbuki son yıllarda bilgi teknolojileri büyük gelişim ve ilerleme göstermiş;

5 Ekrandan Okuma İle Kâğıttan Okumanın Anlama Düzeyi Açısından Karşılaştırılması 399 televizyon, bilgisayar, telefon vb. elektronik cihazlar hayatın her alanında yaygınlaşmıştır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte bilginin elektronik ortamda depolanması, e-kitaplar, e-gazeteler ile internet üzerinden yapılan okumalar, okuma materyali açısından bir değişiklik oluşturmuştur. Böylelikle metinlerin kâğıt üzerinden okunmasının yanı sıra ekrandan okunması günlük hayatın sıradan bir eylemi hâline gelmiştir. Günümüzde insanlar birçok kaynağa internet üzerinden rahatlıkla erişebilmekte ve eskisi kadar çok çaba sarf etmeden araştırmalarını yapabilmektedir. Bu durum okuma ve anlama becerisi kullanımını farklı boyutlara taşımış ve ekran okuma kavramını beraberinde getirmiştir. Maden (2012, s. 3) de ekran okumanın, günümüzde insanların farkında olmadan çok sık kullandığı bir okuma türü olduğunu belirtir. Brown (2001) okuyucu araçlarındaki gelişme ve ekran teknolojisindeki ilerlemenin ekrandan okumayı daha kullanışlı hâle getirdiğini söyler. Ayrıca e-kitapların kullanıcılar için birçok avantaj sağladığını dile getirir. Ekran okumada, kâğıt sayfanın yarısı kadar yazılar ekrana ardı ardına verilmekte ve okuyucu parçalar hâlinde aldığı bu bilgileri anlamaya çalışmaktadır. Bu sebeple ekran okumaya parçacık okuma da denir (Güneş, 2009, s. 26). Metinlerin bilgisayar ekranından okunması, kâğıttan okumadan farklı şekilde gerçekleşir. Birey okuma esnasında birden çok uyarıcıyla karşılaşır ve bu durum anlama sürecini etkiler. Güneş (2010, s. 3), ekran okuma sürecindeki işlemlerin görme, anlama ve zihinde yapılandırma şeklinde üç aşamada ele alınabileceğini söyler. Görme, ekran okumanın ilk aşamasıdır ve ekran okumada görme alanı ve göz hareketleri basılı materyalleri okumaya göre farklılaşır. Anlama aşamasına geçildiğinde, okuyucunun ekrandan ulaştığı bilgileri, sıralama, sınıflama, bağ kurma, sorgulama gibi işlemlerden geçirerek yeniden anlamlandırdığı görülür. Bu aşamada dikkat ve ön bilgileri harekete geçirme önem arz eder. Okuyucu tarafından anlamlandırılan yeni bilgilerin, ön bilgiler ile birleştirilip zihne yerleştirilmesi süreci ise son aşama olan zihinde yapılandırmadır. Bu işlemler iç içe geçmiş süreçler hâlinde devam eder. Dillon (1992) da araştırmasında kâğıttan ve ekrandan okumayı, okuma süreci ve sonucu açılarından geniş bir düzlemde ele almıştır. Ekrandan okumanın Türkçe dersine yönelik tutum ile ilişkisi irdelenmiş ve öğrencilerin tutumunu olumlu etkilediği görülmüştür (Yaman & Dağtaş, 2013a). Yapılan bir diğer çalışmada, ekrandan okumanın okumaya yönelik tutumu artırdığı, kâğıttan okumanın ise düşürdüğü belirlenmiştir (Yaman & Dağtaş, 2013b). Okuma motivasyonunu ise etkilemediği görülmüştür (İleri, 2011). Öğrenciler ekrandan okuma konusunda hem olumlu hem olumsuz görüşe sahiptir. Büyük bir çoğunluğu ekrandan okumayı tercih etmekte ve eğitimde elektronik metin kullanımının faydalı olacağını düşünmektedir (Duran & Alevli, 2014a). Başaran (2014) araştırmasında öğrencilerin tercihlerini metin türlerine göre sorgulamış ve öğrencilerin hikâye edici metinleri kâğıttan okumak isterken bilgilendirici metinlerde böyle bir ayrıma gitmediklerini tespit etmiştir. Öğretmenler ise, eğitimde elektronik metinlerin kullanılması noktasında farklı görüşler ileri sürerler. Yapılan görüşmelerde öğretmenlerin ekrandan okuma yerine kâğıttan okumayı tercih ettikleri görülür (Dağtaş, 2013). Ayrıca öğretmenlerin büyük bir kısmı, ders kitaplarının yakın gelecekte dijital ortama taşınmasının mümkün olmadığını ve bu geçişi istemediklerini ifade ederler (Duran & Ertuğrul, 2012). Ekran okumaya yönelik öğretmen adaylarının görüşleri de değerlendirilmiştir. Maden (2012, s ), Türkçe öğretmeni adayları ile gerçekleştirdiği çalışmasında, ekran okuma ile ilgili en çok dile getirilen olumlu görüşün Bilgi kaynaklarına/yayınlarına daha kolay ulaşma imkânı sağlama ; olumsuz görüşün ise Göz hastalıklarına ve çeşitli sağlık sorunlarına (kanser vb.) sebep olması olduğunu aktarır. Tosun (2014) ise farklı branşlardan öğretmen adaylarının katıldığı

6 400 Aliye Nur ERCAN Murat ATEŞ araştırmasında, adayların büyük bir kısmının e-kitap okumadıkları ve bunun temel nedeni olarak basılı kitapların e-kitaplara göre daha ucuz olduğunu belirttiklerini söyler. Katılımcılar tarafından dile getirilen ikinci bir neden ise göz sağlığını korumaktır. Literatürde, e-kitaplar üzerine yapılmış çalışmalar da mevcuttur. Yıldırım, Karaman, Çelik ve Esgice (2011) e-kitabı, çeşitli protokoller ve yazılımlarla elektronik ortamlarda izlenebilen metin, resim, film ve sesleri içeren bir medya formatı şeklinde tanımlar. Maynard ve McKnight (2001) çocuk kütüphanesi çalışanlarının elektronik kitaplar hakkında düşüncelerini tanımlayan bir tarama çalışması yapmıştır. Dikkate değer bir çoğunluk, kütüphanelerde elektronik kitapların bulunması konusuna olumlu yaklaşmışlardır. Küçük bir grup ise bu kitapların referans kaynağı olarak kütüphane içinde kullanımını, ödünç verilmemesini teklif eder. Kütüphanecilerin çoğu elektronik kitapların kütüphanelere yeni üyeler çekebileceği görüşündedir. Çalışmada, dayanıklı bir yapıda olan bu kitapların basılı olanların yanı sıra kütüphanelerde var olabileceği görüşü hâkimdir. Elektronik kitaplara dair yapılan bir diğer çalışmada Jeong (2012), e-kitapların ve basılı kitapların kullanılabilirliğini kullanıcı görüşleri dâhilinde incelemiş ve e-kitaplara kıyasla basılı kitapların daha iyi anlamaya olanak sağladığı sonucuna ulaşmıştır. Çalışmaya katılan öğrenciler e-kitap okurken gözlerinin çok yorulduğunu belirtmişlerdir. Çalışmanın sonucuna göre, öğrenciler e-kitaplardan hoşnut olsalar da basılı kitapları tercih etmektedir. Ekran okumanın okuma hızına olan etkisi de araştırılmıştır. Baştuğ ve Keskin (2012) çalışmalarında kâğıttan okumanın okuma hızı açısından daha etkin olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Başaran (2014) ise ekrandan ya da kâğıttan okumanın, okuma hızı üzerinde manidar bir etkisi olmadığını belirtir. Yine Muter ve Maurutto (1991) çalışmalarında metinlere ekrandan göz gezdirmenin kitaptan göz gezdirmeye oranla %41 daha yavaş olduğunu söylerken okuma hızı ve okuduğunu anlamada ise ekrandan ve kitaptan okumada eşdeğer sonuçlar elde etmişlerdir. Benzer nitelik taşıyan bir diğer araştırmada, çocukların hikâye kitaplarını okuma, anlama ve onlardan zevk alma durumları tespit edilmeye çalışılmış; metinlerin elektronik ortamdan okunmasının daha çok zaman aldığı ve okuduğunu anlama ile okuduğundan zevk almayı etkilemediği görülmüştür (Grimshaw, Dungworth, McKnight & Morris, 2007). Ekrandan ve basılı metinden okuduğunu anlama düzeyine dair yapılan araştırmalarda farklı sonuçlara ulaşıldığı görülür. Mangen, Walgermo ve Bronnick (2013) okuduğunu anlama becerisinin ölçümünde, okuma modelinin öğrenci puanlarını ne ölçüde etkilediğini tespit etmek amacıyla Norveç te öğrenim gören onuncu sınıf öğrencileri ile bir araştırma yapmışlardır. Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgular, okuduğunu anlama testinde metni basılı olarak okuyan öğrenci puanlarının dijital ekranda okuyan öğrenci puanlarından anlamlı derecede yüksek olduğu yönündedir. Araştırmada hikâye edici ve bilgilendirici metin türleri arasında okuduğunu anlama açısından anlamlı bir fark bulunmamıştır. Kerr ve Symons (2006) ekrandan okumanın okuma, anlama ve hatırlamadaki etkilerini araştırır. Öğrencilerin bilgisayar ekranından okurken daha çok zaman harcadığını ve basılı kâğıttan okumanın anlama ve hatırlamada daha etkili olduğunu söylerler. Baştuğ ve Keskin (2012) in çalışmalarının sonucu da aynı doğrultudadır. Ertem ve Özen (2014), metin içi anlam kurmada ve genel olarak okumada, basılı metinden okumanın daha etkili sonuçlar verdiğini tespit ederken metin dışı ve metinler arası anlam kurmada ise anlamlı bir farklılığa rastlamamışlardır. Greenlee-Moore ve Smith (1996) çalışmalarında, kısa ve kolay hikâye metinleri ile uzun ve daha zor hikâye metinlerinin kâğıttan ve interaktif Cd-Rom yazılımından okunduğunda anlama düzeyine etkisini incelemişlerdir. Bulgular, kısa ve kolay hikâyelerde okuduğunu anlama açısından bir fark oluşturmazken uzun ve zor metinler için ekrandan okumanın lehine çıkmıştır. İleri (2011), öğrencilerin bilgilendirici metinleri ekrandan okuduklarında daha iyi anladıklarını söyler. Duran ve Alevli (2014b) ise, öyküleyici metinler ile bir çalışma yapmış ve metinleri ekrandan okuyan öğrencilerin daha iyi sonuçlar elde ettiğini tespit etmişlerdir.

7 Ekrandan Okuma İle Kâğıttan Okumanın Anlama Düzeyi Açısından Karşılaştırılması 401 Literatürde, bir metni ekrandan ya da basılı olarak okumanın okuduğunu anlama açısından anlamlı bir farklılık oluşturmadığını dile getiren araştırmalar da mevcuttur (Başaran, 2014; Yaman & Dağtaş, 2013c). Problem Durumu Okuduğunu anlama, okul hayatının olmazsa olmazıdır. Öğrencilerin okuduğunu anlama düzeyini artırmak onların akademik başarılarını yükseltir. Derslerinde başarılı olan öğrenci, kendini hayata daha rahat hazırlar. Teknoloji kullanımının arttığı çağımızda, okuduğunu anlama düzeyinin de bu artışa paralel olup olmadığını değerlendirmek gerekir. Bu araştırmayla, öğrencilerin nereden (bilgisayar ekranı/kâğıt) okuduklarında daha iyi anladıkları tespit edilmeye çalışılacaktır. Buradan hareketle çalışmanın problem cümlesi 6. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeyi metnin ekrandan ya da kâğıttan okunması durumuna göre farklılık göstermekte midir? şeklinde oluşturulmuştur. Çalışmada ayrıca ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi çeşitli değişkenler açısından ele alınacaktır. Belirlenen alt problemler şu şekildedir: sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi cinsiyete göre değişiklik göstermekte midir? sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi evinde kullanabileceği bir bilgisayarı olup olmaması durumuna göre değişiklik göstermekte midir? sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi evinde internet erişimine sahip olup olmaması durumuna göre değişiklik göstermekte midir? Yöntem Bu çalışma betimsel tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Karasar (2011) bu modeli, var olan bir durumu, olduğu gibi ortaya koyan bir yaklaşım olarak ifade eder. 6. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeyini, metnin ekrandan ya da kâğıttan okunması durumuna göre incelemeyi amaçlayan bu çalışmada, Konya ilinde öğrenim gören 6. sınıf öğrencileri çalışma evreni olarak kabul edilmiştir. Evrene ulaşmanın maliyeti göz önünde bulundurularak örneklem alma yoluna gidilmiştir. Uygulama yapılacak okullar, okulun sahip olduğu bilgisayar sayısı ve öğrencilerin temel düzeyde bilgisayar okuryazarı olması göz önünde bulundurularak belirlenmiştir. Çalışma, Konya ilinde beş farklı devlet okulunda öğrenim gören 62 si erkek, 61 i kız olmak üzere toplam 123 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrencilerin % 74 ünün evinde kullanabileceği bir bilgisayarı vardır. Yine % 61.8 inin evinde internet bağlantısı bulunmaktadır. Çalışma için, iki bilgilendirici ve iki öyküleyici metin seçilmiş ve araştırmacılar tarafından her bir metin için on beş çoktan seçmeli sorudan oluşan dört ayrı başarı testi geliştirilmiştir. Testlerin geliştirilmesi sürecinde alan uzmanlarından destek alınmış ve yapılan ön uygulama ile geçerlik ve güvenirlikleri tespit edilerek birbirlerine denk sorulardan oluştukları görülmüştür. Uygulama için, bu metinler ve testlerden tesadüfi yolla seçilen bir bilgilendirici ve bir öyküleyici metin ekrandan okuduğunu anlama ölçeğine ve diğer bilgilendirici ve öyküleyici metin ise kâğıttan okuduğunu anlama ölçeğine atanmıştır. Böylelikle birbirine denk 30 sorudan oluşan iki ölçek elde edilmiştir. Yapılan hesaplamalarda ekrandan okuduğunu anlama ölçeğinin KR20 güvenirlik katsayısının 0.95; kâğıttan okuduğunu anlama ölçeğinin KR20 güvenirlik katsayısının ise 0.85 olduğu görülmüştür.

8 402 Aliye Nur ERCAN Murat ATEŞ Uygulama öncesinde örneklem grubunda yer alan öğrenciler ve öğretmenleri araştırma hakkında bilgilendirilmiştir. Çalışmanın verileri, iki haftalık bir süreçte dört ders saati süresinde toplanmıştır. İlk hafta kâğıttan, ertesi hafta ise ekrandan okunacak metinler ile çalışma yapılmıştır. Metinler öğrencilere ikişer kez okutulduktan sonra uygulamacılar tarafından alınmış ve soruları cevaplama işlemine geçilmiştir. Kâğıttan okunan metinler için sorular yine basılı şekilde hazırlanmıştır. Ekrandan okunan metinlerde ise sorular öğrencilere ekrandan sunulmuştur. Değerlendirmeler, öğrencilerin doğru cevapları için 1, yanlış cevapları için 0 puan verilerek yapılmıştır. Böylelikle öğrencilerin başarı testlerinden alabilecekleri tam puan 30 olarak belirlenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen veriler, SPSS 19.0 paket programı aracılığıyla analiz edilmiş ve bulgular tablolar hâlinde sunulmuştur. Bulgular ve Yorum Çalışmanın problem cümlesi 6. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama düzeyi metnin ekrandan ya da kâğıttan okunması durumuna göre farklılık göstermekte midir? şeklindedir. Tablo 1 de öğrencilerin okuduğunu anlama testlerinden aldıkları puanlara yer verilmiştir. Tablo 1: Okuduğunu anlama ölçeklerine ilişkin betimsel istatistikler Ölçeklere ilişkin puanlar N Min. Max. X Ss Ekrandan okuduğunu anlama ,72 4,69 Kâğıttan okuduğunu anlama ,37 5,15 Tablo 1 incelendiğinde, öğrencilerin ölçeklerden aldığı maksimum puanın hemen hemen aynı iken ortalamalarda kâğıttan okuma lehine bir farklılık olduğu görülmektedir. Öğrencilerin ekrandan okuma ölçeğinden aldıkları puan ortalamaları 18,72; kâğıttan okuma ölçeğinden aldıkları puan ortalamalarının ise 24,37 olduğu tespit edilmiştir. Buradan hareketle, 6. sınıf öğrencilerinin kâğıttan okudukları metinleri ekrandan okuduklarına göre daha iyi anladıkları söylenebilir. Çalışmanın ilk alt problemi 6. sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi cinsiyete göre değişiklik göstermekte midir? biçimindedir. Bu probleme yönelik verilere t-testi uygulanmış ve bulgular Tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2: Okuduğunu anlama puanlarının cinsiyete göre t-testi sonuçları Ölçeklere ilişkin puanlar Cinsiyet N X Ss t p Ekrandan okuduğunu anlama Erkek Kız Kâğıttan okuduğunu anlama Erkek Kız p>0.05 Tablo 2 değerlendirildiğinde, 6. sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama puanlarının cinsiyete değişkenine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı görülür. Ancak ortalamalar göz önüne alındığında, kız öğrencilerin hem ekrandan hem de kâğıttan okuduklarını erkek öğrencilere göre daha iyi anladıkları anlaşılmaktadır.

9 Ekrandan Okuma İle Kâğıttan Okumanın Anlama Düzeyi Açısından Karşılaştırılması 403 Çalışmanın bir diğer alt problemi 6. sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi evinde kullanabileceği bir bilgisayarı olup olmaması durumuna göre değişiklik göstermekte midir? şeklinde belirlenmiştir. Verilere uygulanan t-testi sonuçlarına Tablo 3 te yer verilmiştir. Tablo 3: Okuduğunu anlama puanlarının bilgisayara sahip olma durumuna göre t-testi sonuçları Ölçeklere ilişkin puanlar Bilgisayar N X Ss t p Ekrandan okuduğunu Var anlama Yok * Kâğıttan okuduğunu anlama *p<0.01 Var Yok * Tablo 3 e göre, 6. sınıf öğrencilerinin hem ekrandan hem de kâğıttan okuduğunu anlama puanları evinde kullanabileceği bir bilgisayarı olup olmaması durumuna göre anlamlı şekilde farklılaşmaktadır. Ortalamalar değerlendirildiğinde, evinde bilgisayar kullanma imkânı olan öğrencilerin ekrandan okuduğunu anlamada yaklaşık 3 puan; kâğıttan okuduğunu anlamada ise yaklaşık 4 puan fazla aldıkları saptanmıştır. Bu durumda, her iki okuma durumuna göre de evinde bilgisayarı olan öğrencilerin okuduğunu daha iyi anladığı sonucuna ulaşılır. Çalışmada son olarak ele alınan alt problem, 6. sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama düzeyi evinde internet erişimine sahip olup olmaması durumuna göre değişiklik göstermekte midir? şeklindedir. Probleme yönelik verilere t-testi uygulanmış ve bulgulara Tablo 4 te yer verilmiştir. Tablo 4: Okuduğunu anlama puanlarının internet erişimine sahip olma durumuna göre t- testi sonuçları Ölçeklere ilişkin puanlar İnternet N X Ss t p Ekrandan okuduğunu Var anlama Yok * Kâğıttan okuduğunu anlama Var Yok * *p<0.01 Tablo 4 ele alındığında, 6. sınıf öğrencilerinin hem ekrandan hem de kâğıttan okuduğunu anlama puanlarının evinde internet erişimine sahip olup olmaması durumuna göre anlamlı şekilde farklılaştığı görülür. Ortalamalar göz önünde bulundurulduğunda, bu farklılığın her iki okuma durumunda da evinde internet erişimine sahip olan öğrencilerin lehine olduğu anlaşılmaktadır. Sonuç Çalışmanın bulguları ışığında, 6. sınıf öğrencilerinin kâğıttan okudukları metinleri, ekrandan okudukları metinlere göre daha iyi anladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca; sınıf öğrencilerinin kâğıttan ya da ekrandan okuduğunu anlama düzeyi cinsiyete göre anlamlı şekilde farklılaşmamaktadır. 2. Evinde bilgisayara sahip olan bir 6. sınıf öğrencisi, hem kâğıttan hem de ekrandan okuduğunu diğer arkadaşlarına göre daha iyi anlamaktadır.

10 404 Aliye Nur ERCAN Murat ATEŞ 3. Evinde internet erişimine sahip olan bir 6. sınıf öğrencisi, hem kâğıttan hem de ekrandan okuduğunu bu imkâna sahip olmayan arkadaşlarına göre daha iyi anlamaktadır. Tartışma Bir metni bilgisayar ekranından ya da kâğıttan okumanın 6. sınıf öğrencilerinin okuduklarını anlama düzeyine etkisini inceleyen bu çalışmada, öğrencilerin kâğıttan okudukları metni daha iyi anladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Literatürde bu sonucu destekleyen çalışmalar mevcuttur (Baştuğ & Keskin, 2012; Ertem & Özen, 2014, Kerr & Symons, 2006; Mangen, Walgermo & Bronnick, 2013). Metin türleri arasında ayrım yapıldığında ise farklı bulgulara ulaşıldığı görülür. İleri (2011), öğrencilerin bilgilendirici metinleri ekrandan okuduklarında daha iyi anladıklarını söylerken Duran ve Alevli (2014b) öyküleyici metinler için aynı sonuca ulaşmışlardır. Metinlerin öğrenciler için zorluk dereceleri de ele alınmış; yaptıkları çalışmada Grenlee-Moore ve Smith (1996) uzun ve zor hikâye metinlerinde ekrandan okumanın lehine bulgulara erişmişlerdir. Kısa ve kolay hikâye metinlerinde ise ekrandan okuduğunu anlama ile basılı metinden okuduğunu anlamada herhangi bir ayrım görülmemiştir. Yine literatürde, bir metni ekrandan veya basılı olarak okumanın okuduğunu anlama açısından bir farklılık oluşturmadığını söyleyen araştırmalar da bulunur (Başaran, 2014; Yaman & Dağtaş, 2013c). Çalışma sonucunda, 6. sınıf öğrencilerinin ekrandan ya da kâğıttan okuduğunu anlama puanlarının cinsiyete göre anlamlı şekilde farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Bu sonucu destekler nitelikte okuduğunu anlama becerisinin cinsiyete göre değişmediğini söyleyen çalışmalar vardır (Anılan, 2004; Başaran, 2014). Ortalamalar ele alındığında ise, kız öğrencilerin okuduğunu anlamada erkek öğrencilere göre daha başarılı oldukları görülmüştür. Literatür tarandığında benzer sonuca ulaşan çalışmalara rastlanmıştır (Ateş, 2008; Duran & Alevli, 2014b; Lynn & Mikk, 2009). Öğrencilerin evinde kullanabileceği bir bilgisayarının olması hem ekrandan hem de kâğıttan okuduğunu anlama üzerinde anlamlı derecede etkilidir. Bilgisayara sahip olan öğrenciler okuduklarını daha iyi anlamaktadır. Yine evinde internet erişimine sahip olan öğrencilerin okuduğunu anlamada diğer arkadaşlarına göre daha başarılı oldukları saptanmıştır. Bu durum internet erişimi ile çok sayıda kaynağa kolayca ulaşabilen öğrencinin daha çok okuma etkinliği yapmış olması ile açıklanabilir. KAYNAKÇA ANILAN, H. (2004) Bazı Değişkenler Açısından Türkçe Dersinde Okuduğunu Anlama, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), ATEŞ, M. (2008). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Okuduğu Anlama Düzeyleri ile Türkçe Dersine Karşı Tutumları ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. AYTAŞ, G. (2005). Okuma Eğitimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (4), BAŞARAN, M. (2014). 4. Sınıf Seviyesinde Ekrandan ve Kâğıttan Okumanın Okuduğunu Anlama, Okuma Hızı ve Metne Karşı Geliştirilen Tutum Üzerindeki Etkisi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), BAŞTUĞ, M. & KESKİN, H. K. (2012). Okuma Becerilerinin Okuma Ortamı Açısından Karşılaştırılması: Ekran mı kâğıt mı? Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3): BİNBAŞIOĞLU, C. (1981). Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Binbaşıoğlu. BROWN, G. J. (2001). Beyond print: reading digitally. Library Hi Tech, 19 (4),

11 Ekrandan Okuma İle Kâğıttan Okumanın Anlama Düzeyi Açısından Karşılaştırılması 405 DAĞTAŞ, A. (2013). Öğretmenlerin Basılı Sayfa ve Ekrandan Okuma Tercihleri ile Eğitimde Elektronik Metin Kullanımına Yönelik Görüşleri. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: , Volume 8/3, Winter 2013, ANKARA/TURKEY, DOI Number: p DEMİR, T. (2009). İlköğretim II. Kademe Öğretmen Adaylarının Okuma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma (Gazi Üniversitesi Örneği). TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: , Volume 4/3, Spring 2009, ANKARA/TURKEY, DOI Number: p DEMİREL, Ö. (2000). Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem. DİLLON, A. (1992). Reading from paper versus screens: A critical review of the empirical literature. Ergonomics, 35 (10), DÖKMEN, Ü. (1994). Okuma Becerisi, İlgisi ve Alışkanlığı Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. DURAN, E. & ALEVLİ, O. (2014a). Students Opinions: Digital Text or Printed Text? International Journal of Language Academy, 2 (2), DURAN, E. & ALEVLİ, O. (2014b). Ekrandan Okumanın Sekizinci Sınıf Öğrencilerinde Anlamaya Etkisi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 2 (1), DURAN, E. & ERTUĞRUL, B. (2012). İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Elektronik Ders Kitaplarına Yönelik Görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10 (2), EPÇAÇAN, C. (2013). Çoklu Zekâ Kuramına Dayalı Öğretim Uygulamalarının Öğrencilerin Okuduğunu Anlama Becerilerine Etkisi. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: , Volume 8/1, Winter 2013, ANKARA/TURKEY, DOI Number: p ERTEM, İ. S. & ÖZEN, M. (2014). Metinleri Ekrandan Okumanın Anlam Kurma Üzerine Etkisi. International Journal of Social Science, 24, FİDAN, N. & BAYKUL, Y. (1994). İlköğretimde Temel İhtiyaçların Karşılanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10. GREENLEE-MOORE, M. E. & SMİTH, L. L. (1996). İnteractive Computer Software: The Effects on Young Children s Reading Achievement. Reading Psychology, 17 (1), GRİMSHAW, S., DUNGWORTH, N., MCKNİGHT, C. & MORRİS, A. (2007). Electronic boks: Children s reading and comprehension. British Journal of Education, 38 (4), GÖĞÜŞ, B. (1968). Türkçe Öğretimi Kılavuzu. İstanbul: Milli Eğitim. GÜNEŞ, F. (2009). Hızlı Okuma ve Anlamı Yapılandırma, Ankara: Nobel. GÜNEŞ, F. (2010). Öğrencilerde Ekran Okuma ve Ekranik Düşünme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (14), İLERİ, Z. (2011). Ekrandan Okumanın İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama ve Okuma Motivasyonu Düzeylerine Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. JEONG, H. (2012). A comparison of the influence of electronic books and paper books with objective measures, including user comprehension, eye fatigue and perception. The Electronic Library, 30 (3), KARASAR, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel. KERR, M. A. & SYMONS, S. E (2006). Computerized presentation of text: Effects on children s reading of informational material. Reading and Writing, 19, 1 19.

12 406 Aliye Nur ERCAN Murat ATEŞ LYNN, R. & MİKK, J. (2009). Sex Differences in Reading Achievement. Trames, 13 (63/58), 1, MADEN, S. (2012). Ekran Okuma Türleri ve Türkçe Öğretmeni Adaylarının Ekran Okumaya Yönelik Görüşleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(3), MANGEN, A., WALGERMO, B. R. & BRONNİCK, K. (2013). Reading Linear Texts on Paper versus Computer Screen: Effects on Reading Comprehension. International Journal of Educational Research, 58, MAYNARD, S. & MCKNİGHT, C. (2001). Electronic boks for children in UK public libraries. The Electronic Library, 19 (6), Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6,7,8. sınıflar) öğretim programı. Ankara. MUTER, P. & MAURUTTO, P. (1991). Reading and skimming from computer screens and boks: the paperless office revisited? Behaviour & İnformation Technology, 10 (4), OĞUZKAN, A. F. (1981). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. ÖZÇELİK, E. G. (2011). Okuduğunu Anlama Becerisinin Başarıya Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. ÖZDEMİR, E. (1967). İlkokul Öğretmenleri İçin Türkçe Öğretimi Kılavuzu. Ankara: Ansiklopedi. ÖZDEMİR, E. (1991). Türk Dili ve Edebiyatı, Okuma ve Metin İnceleme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayın No:155. TEKİN, H. (1980). Okullarımızdaki Türkçe Öğretimi. Ankara: Mars. TOSUN, N. (2014). A Study On Readıng Prınted Books Or E-Books: Reasons For Student-Teachers Preferences. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 13 (1), YAMAN, H. & DAĞTAŞ, A. (2013a). Ekrandan Okumanın Türkçe Dersine Yönelik Tutuma Etkisi. International Journal of Social Science, 6 (7), YAMAN, H. & DAĞTAŞ, A. (2013b). Ekrandan Okumanın Okumaya Yönelik Tutuma Etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9 (4), YAMAN, H. & DAĞTAŞ, A. (2013c). Ekrandan Okumanın Okuduğunu Anlamaya Etkisi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1 (2), YILDIRIM, G., KARAMAN, S., ÇELİK, E. & ESGİCE, M. (2011). E-Kitap Okuyucuların Kullanım Deneyimlerine Yönelik Alanyazın İncelemesi. 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, Fırat University, Elazığ. YILDIZ, M. (2013). Okuma Motivasyonu, Akıcı Okuma ve Okuduğunu Anlamanın Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarılarındaki Rolü. TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: , Volume 8/4, Spring 2013, ANKARA/TURKEY, DOI Number : p Citation Information/Kaynakça Bilgisi ERCAN, A.N., ATEŞ, M., Ekrandan Okuma İle Kâğıttan Okumanın Anlama Düzeyi Açısından Karşılaştırılması, - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p , ISSN: , DOI Number: ANKARA-TURKEY