Tempolu Büyüme İçin Yerel Kapasite Nasıl İnşa Edilir?

Transkript

1 e c o n o m i c p o l i c y r e s e a r c h i n s t i t u t e e k o n o m i p o l i t i k a l a r ı a r a ş t ı r m a e n s t i t ü s ü Tempolu Büyüme İçin Yerel Kapasite Nasıl İnşa Edilir? Güven Sak Kütahya, 22 Ocak 2007

2 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 2 Çerçeve Üniversite sanayi işbirliğinde problem nedir? TEPAV Dünya Bankası eğitim projesi bulguları Bilgi üretip ticarileştirebiliyor muyuz? TOBB un yerel kapasite inşası projesinin anlamı nedir? İhtiyacın kaynağı: Türkiye nin tempolu büyüme kapasitesinin artırılması Yerel düzeyde politika tasarım ve uygulama kapasitesinin önemi Avrupa Birliği sürecini bu çerçeveden nasıl değerlendirebiliriz? Ne yapmalı? yeni riskler, yeni öncelikler, yeni politikalar

3 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 3 Üniversite sanayi işbirliğinden ne anlamalıyız? Üniversite, insanlığın bilgi birikimini korumak, gençlere aktarmak ve yeniden üreterek, geliştirmekle görevlidir. Buradan iki işlev çıkartabilmek mümkündür: Eğitim Araştırma geliştirme faaliyetleri (AR GE) AR GE faaliyeti esasen bir pozitif dışsallık olarak kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Üniversite kendi kendine AR GE için örgütlenebilir mi?

4 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 4 Kim kimi bulmalıdır? Üniversitelerimiz AR GE yi içselleştirecek bir biçimde örgütlenmiş değildir. Şirketlerimiz AR GE için proje hazırlayarak, üniversitelerin örgütlenmesine katkı sağlayacak güçte değildir. Türkiye nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun 2005 yılı toplam satış değeri 106 milyar dolarken Microsoft 364 milyar dolarlık satış gerçekleştirmiştir Ortada bir koordinasyon problemi, bir piyasa aksaklığı vardır. TÜBİTAK kaynakları umut kaynağı olmalıdır. Ama hedef eksikliği dikkat çekmektedir. Hedefler için öncelikleri bilmek gerekir. Odaların üstlenecekleri roller artmaktadır. Öte yandan, rekabet gücü için bilgi daha belirleyici hale gelmektedir. Şirketlerimiz için ortam değişmiştir, rekabet artmıştır. Katma değer yaratmak eskisi kadar kolay değildir. Üniversitelerin işlevi hayatileşmektedir. Peki, Türkiye deki durumla ilgili ne biliyoruz?

5 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 5 Türkiye deki durum: Yüksek Öğretim Sektörü Çalışması TEPAV ve Dünya Bankası ortaklığı Cevabını aradığımız sorulardan bazıları; Yüksek öğretim kurumlarımız Türkiye ekonomisinin ihtiyaçlarına ne kadar duyarlı? Yüksek öğretim kurumlarından mezun olanlar iş verenlerin taleplerinin ne kadarını karşılayabiliyor? Özel sektör ve üniversiteler arasındaki kopukluğun kaynakları neler? Şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı çalışma 14 ilde 120 firma ve 24 üniversitenin üst düzey yetkilileri ile yüz yüze görüşmeler yaptık TOBB vasıtasıyla 364 oda ve borsaya anketler gönderdik ve 1845 tane şirketten geri dönüş elde ettik Resmin tamamını görmeyi hedefledik; artık bir fikrimiz var.

6 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 6 Sanayiciye göre üniversite eğitim veriyor. Çalışmanın bulgularına göre sanayiciler yüksek öğretim kurumlarını kendilerine eleman yetiştiren kurumlar olarak görüyorlar. Stajyer öğrenci kabul etmeye oldukça hevesliler Göreli olarak üniversitelerin yetiştirdiği öğrencilerden yerel düzeyde memnuniyet var Sanayici çalıştırdığı elemanın mevcut üretim süreçlerini öğrenmesine daha çok önem veriyor. O yüzden iş başında eğitim üniversitelerin düzenlediği kursların önüne geçiyor. Üniversitelerle ilgili aşağ daki ifadeler kat l p kat lmad ğ n z söyleyiniz Hiç kat lm yorum (%) K smen kat l yorum (%) Kesinlikle kat l yorum (%) İlimizdeki üniversite mezunlar n n kalitesini beğeniyoruz 19, ,9 İlimizdeki üniversite ihtiyaç duyduğumuz iş alanlar nda insan yetiştiriyor 25,5 37,6 36,7 İlimizdeki üniversite ihtiyaç duyduğumuz nitelikte insan yetiştiriyor 24,9 36,2 28,8

7 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 7 AR GE henüz hayatın bir parçası değil Üniversiteler nitelikli, donanım sahibi eleman yetiştirerek verimliliğe ve dolayısıyla özel sektörün rekabet gücüne katkı yapabilir Ama tek başına bu yeterli değildir. Üniversitelerin innovasyon sürecinde katalizör olması gerekirken Türkiye de... Yükseköğretim kurumlar yla işbirliği ile ilgili aşağ daki ifadelere kat l p kat lmad ğ n z belirtiniz Evet (%) Hay r (%) Hay r ama ileride belki (%) Üniversitelerin teçhizatlar n veya test kontrol hizmetlerini kullan yoruz Çal şanlar m z n üniversitelerdeki sertifika programlar na kat lmas na veya üniversitelerde yüksekokul/lisans/yüksek lisans eğitimi almalar için sponsor oluyoruz Üniversitelerden araşt rmac veya akademisyenleri eğitim/ar GE faaliyetleri için dan şman olarak tutuyoruz Üniversitelerin açt ğ k sa süreli kurslardan faydalan yoruz Üniversiteler ile ortak AR GE faaliyeti yürütüyoruz Üniversitelerle ortak AR GE d ş projeler yürütüyoruz

8 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 8 Bir koordinasyon eksikliği mi var? Üniversitelerle işbirliği yapma konusunda hiçbir girişimde bulunmayanların yüksekliği de dikkat çekici. İşbirliği bir kere başladı mı sorunları çözmek daha kolay TOBB ve yerel odalar koordinasyon eksikliğini ortadan kaldırabilir Sanayicilere göre akademisyenlerin danışmanlık ücretleri olması gerekenden daha fazla Bunun belki de en önemli nedeni aldıkları ücretlerin bir kısmını üniversiteye bırakmak zorunda olmaları Daha da çarpıcı olan ise akademisyenlerin iş dünyasının sorunlarına uzak olduğunun düşünülmesi. Teori ve pratik çelişkisi, terfi kriterleri Üniversitelerle ilgili aşağ daki ifadeler kat l p kat lmad ğ n z söyleyiniz Hiç kat lm yorum (%) K smen kat l yorum (%) Kesinlikle kat l yorum (%) Akademisyenlerin dan şmanl k maliyeti çok yüksek olduğundan hizmet alam yoruz 18,5 24,5 56,9 Akademisyenler iş dünyas n n sorunlar ndan çok uzak, gelişmeleri takip edemiyorlar 16,7 27,2 56 Bugüne kadar üniversiteler ile işbirliği yapma konusunda girişimde bulunmad k 22,3 22,8 54,9 Üniversiteler bizimle işbirliği yapma konusunda çok istekli değil 24,7 27,5 47,7

9 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 9 Teknolojik yenilenme önemini her geçen gün daha çok arttırıyor TÜİK tarafından yayınlanan teknolojik yenilenme istatistiklerine göre İmalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların %40 ı yılları arasında en az bir sefer teknolojik yenilenme yapmış Bu oran üniversite sanayi işbirliklerinin yaygınlaşmasıyla birlikte yükseltilemez mi? Teknolojik yenilik yapmanın sektörlerin verimlilik ve ihracatlarına katkısı oluyor mu?

10 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 10 Sektörlerde teknolojik yenilenme verimliliği de getiriyor Teknolojik yenilenme yapanların %'si % 10% 5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Verimlilik artışı oranı ( ) Kaynak: TUİK

11 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 11 Teknolojik yenilenme, verimlilik ve büyüme Hızlı büyüyen sektörler, yıllık ortalama verimlilik artışları daha yüksek olan ve daha fazla sayıda şirketin teknolojik yenilenmeye yöneldiği sektörler aynı zamanda. Verimlilik artışı ( ) Teknolojik yenilenme yapanların %'si Büyüme ( ) Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makinaları % %37 Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları % ,61 %27 Tıbbi Aletler; Hassas Optik Aletler ve Saat % %15 Kimyasal Madde ve Ürünler % %11 Dabaklanmış Deri, Bavul, El Çantası, imalatı % %1 Tekstil Ürünleri % %0 Tütün Ürünleri % %0 Giyim Eşyası % % 1

12 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 12 Daha çok teknolojik yenilik yapan ihracatını daha hızlı arttırıyor Teknolojik yenilenme yapanların %'si % 10% 20% 30% 40% 50% 60% İhr acat büyüm es i ( ) Kaynak: TUİK

13 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 13 Tüm bunların anlamı nedir? (1) Üniversite sanayi işbirliği veya teknolojik ilerleme kendi başlarına amaç değildir. Bu konuların neden önemli olduğunu görmek için daha geniş bir çerçevede bakmakta fayda vardır. Türkiye de temel sorun: Ekonomimiz bir türlü gelişmiş ülkeler düzeyine yaklaşamamaktadır; aradaki fark kapanmamaktadır.

14 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 14 Türkiye nin son yıllardaki yakınsama performansı Türkiye Kişi Başına GSMH nin AB ve ABD ye oranı, , 2000 sabit fiyatlarıyla 15% 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% Türkiye/AB Türkiye/ABD

15 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 15 Biz aslında şu anda bir kaç krizle kaybettiklerimizi geri kazanmaya çabalıyoruz Türkiye Kişi Başına GSMH nin AB ve ABD ye oranı, , 2000 sabit fiyatlarıyla 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% Türkiye/AB Türkiye/ABD

16 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 16 Kaybetmek kader değil, iyi yönetilen ekonomiler mucizeyi başarabiliyorlar... İrlanda, Kore, Türkiye ve Çin için Kişi Başına GSMH nin AB ye oranı, 140% 120% , 2000 sabit fiyatlarıyla Irlanda/AB 100% 80% 60% Kore/AB 40% 20% 0% Türkiye/AB Çin/AB

17 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 17 Türkiye de son dört yılda büyüdüğü gibi büyüyebilirse AB yi bir kuşakta yakalayabilir Türkiye Kişi Başına GSMH nin AB ye oranı, , 2000 sabit fiyatlarıyla, AB için son 10 yıllık büyüme ortalaması olan %2,14 baz alınmıştır

18 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 18 Tüm bunların anlamı nedir? (2) Biz de mucizeyi başarmak istiyorsak, büyüme kapasitemizi artırmamız zorunludur. Bunu yapmak için tempolu büyüme sürecini sürdürülebilir kılmalıyız. Fakat önce risklerimizi iyi yönetmek zorundayız. Cari açık İşsizlik Yaratıcı yıkım

19 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 19 Rekor seviyelerdeki cari açık Yeni dönemde bütçe açıkları yerini cari açığa bıraktı. Kamu tasarruf ederken özel kesim borçlanmasını arttırdı Kamu kesimi bütçe dengesi ve cari denge nin GSMH ye oranı ( ) 5% 4% Kamu kesimi bütçe dengesi / GSMH 0% 5% 10% 15% Kamu kesimi bütçe dengesi / GSMH Cari denge / GSMH 2% 0% 2% 4% 6% Cari denge / GSMH 20% 8% Kaynak: TCMB, Maliye

20 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 20 Bazı sektörlerin yapısal olarak daha fazla ithal ara girdiye ihtiyacı var Cari açığın sanayinin değişen yapısından kaynaklanan bir boyutu mu var? Asimetrik büyüme süreci yapısal değişime mi işaret ediyor? Tekstil Ürünleri İmalatı Tütün Ürünleri İmalatı Giyim Eşyası İmalatı Sektörler Büro Muhasebe ve Bilgi İşleme Makineleri İmalatı Radyo,TV Haberleşme Cihazları İmalatı Tıbbi, Hassas ve Optik Alet, Saat İmalatı Kimyasal Madde Ürünleri İmalatı Deriden İşlenmiş Bavul, Çanta vb. İmalatı İthalat Gereği %34 %43 %37 %41 %23 %20 %14 %29 Ortalama Büyüme ( ) (%) Kaynak: TÜİK 2006 ve TEPAV Hesaplamaları

21 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 21 Son zamanlardaki istihdam eğilimleri: iyi ama yeterli değil.. Son dönemde büyümenin iş yaratmadığı doğru değil. Ancak yeterli seviyede iş yaratılamıyor. İşsizlik devam ediyor Tarım sektörünün küçülmesi ve açığa çıkan istihdam Artan çalışma çağındaki nüfus Bunlara ek olarak: şirketler üstündeki rekabet baskıları, istihdam üzerindeki yüksek vergiler ve artan verimlilik oranları Türkiye de İstihdam ve Nüfus Artışı Eğilimleri, Sanayi Üretim Endek s i Hizmetler İstihdam İm alat is tihdam Çalışma çağındaki nüfus Toplam İstihdam Tarım İs tihdam Source: TÜİK and WDI

22 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 22 Gençlerdeki ümitsizlik kaygı verici boyutlara ulaşıyor İş bulma ümidini kaybedenler, yaş arası, bin kişi, bin kişi Kaynak: TÜİK

23 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 23 İşsizlerin büyük bir bölümü bir yıldan daha uzun bir süredir işsiz 45% Bir yıldan daha uzun süredir işsiz olanların tüm işsizler içerisindeki payı 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 000 Ç1 000 Ç3 001 Ç1 001 Ç3 002 Ç1 002 Ç3 003 Ç1 003 Ç3 004 Ç1 004 Ç3 005 Ç1 005 Ç3 006 Ç1

24 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 24 Dönüşüm süreci hem şirketleri hem de esnaf ve sanatkarları doğrudan etkiliyor 200,000 Tescil olunan Terkin olunan esnaf ve sanatkar sayıları ( ) 150, ,000 50, , ,000 Kaynak: TESK

25 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 25 Tüm bunların anlamı nedir? (3) Riskleri iyi yönetmek günü kurtarmamıza yardımcı olur. Ancak bunun ötesine geçip, büyüme tempomuzu artırabilecek önlemleri de almamız gerekmektedir. İşsizliği azaltmak için eğitim seferberliği Özel sektörün yeni ihtiyaçlarına göre beceriler Beceri dönüşümü; kadınların işgücüne katılımı Cari açığın finansman biçimini kalımlı hale getirmek için yatırım ortamı engellerinin kaldırılması Finansmana erişim, rekabet ortamı, devlet yardımları. Altyapı reformları: enerji ulaştırma telekomünikasyon. Katma değeri artırmak, cari açığı azaltmak için bölgelerimizin rekabet güçlerini artıracak tedbirlerin hayata geçirilmesi Yerel kümelenmelerin güçlendirilmesi

26 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 26 Şirketlerimizin rekabet gücünü yükseltmek için bölgesel düşünebilme ve hareket edebilme kabiliyeti gerekiyor Kümelenme yaklaşımını benimsemek zorunda olduğumuz bir dönemdeyiz Rekabet gücü ve kümelenmeye dayalı sanayi politikaları önem kazanacak Küresel düşünüp, yerel davranabilme kapasitemizi arttırmamız gerekiyor. Küresel düşünebilmek için malumat ihtiyacı Sektörel ve bölgesel eksenlerde kurulacak diyalog mekanizmaları Doğru bir yabancı yatırım stratejisi ile mevcut kümelenmeler güçlendirilebilir, yenilerinin tohumları atılabilir

27 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 27 Bundan sonraki sürecin nasıl olması gerekiyor? BKA ların kurulma süreci başladı, ancak bu yeterli değildir. İlk olarak: Yerel kamu kapasitesinin inşa gereği Yerelleşme sürecinin başlaması gerekiyor. Etkin hizmet ulaştırma kapasitesinin ve becerilerinin yerel düzeyde geliştirilmesi önem kazanıyor. Düşünme kapasitesi ise bir sonraki adım. TEPAV ın rolü İkinci olarak:yerel sivil kapasitenin inşa gereği Odaların rolü; merkezden yerel düzeye Yerel politika analizi ve politika tasarım kapasitesinin geliştirilmesi Karar alma süreçlerinde şeffaflığın önemi ve medyanın rolü Üniversite oda işbirliği TEPAV ın rolü: Akademik ve Yerel Medya Network Projeleri

28 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 28 TEPAV Nedir? Sivil Toplum Kuruluşu değildir. Düşünce üreten bir kuruluştur. Bağımsız yapıda kurulması kararı. NGO dur ama kamu ile birlikte çalışır. Politika analizi yapar, ortak düşünme platformu oluşturur. Amaç, günlük olayları anlık kararlarla karşılama geleneğini kırmak, günlük olaylara uzun vadeli ve üzerinde önceden düşünülmüş bir perspektiften bakabilmektir. Türkiye özellikle son dönemde acil kararları etraflıca düşünemeden almaktadır. Stratejik Derinlik kararları.

29 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 29 TEPAV Projelerinden bazıları: Özel sektörün hükümetle kuracağı politika diyalogu için araçlar geliştirmek, gündemin bilgi içeriğini doldurmak IX. Kalkınma Planı için Sanayi Politikası Raporu ( DPT ile birlikte) Yatırım Ortamı Değerlendirme Projesi (Dünya Bankası ile) Rekabet Ortamı Değerlendirme Projesi (FIAS ve Rekabet Kurumu ile) Yükseköğretim Sektörü Projesi (Dünya Bankası ile) Ekonomik gelişim sürecinin yönetişimi Etki analizi kapasitesi oluşturulması Yerelleşme çalışmaları, yerel kalkınma çerçevesi (İç İşleri Bakanlığı ve yerel idareler ile) Mali izleme ve Şeffaflık İzleme Bölgesel Entegrasyon Barış için Sanayi Girişimi Filistin (TOBB ile) Karadeniz ve Avrasya Projesi (TOBB ile)

30 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 30 TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Demografik geçiş çok önce başladı, ancak değerlendiremedik: Becerilerin dönüşümü en az eğitimi kadar önemlidir Ülkenin en çok ihtiyacı olan becerilerin verilmesi Tüm öğrenciler sanayi ile yakın ilişki içindeler Küresel ekonomide faaliyet gösteren iş adamları yetiştirmek: Yabancı dil, eleştirel düşünmeyi teşvik, farklı alanlarda eğitim Sektörlerde ticari yenilik yapabilecek mühendisler Yoğun bir üniversite sanayi işbirliği Politika analiz edebilen ve tasarlayabilen kamu yöneticileri Kamu Yönetimi Yüksek Lisans Programı (Harvard ve SAIS) Çok sayıda ülkedeki vaka çalışmalarına odaklanarak, doğru ve yanlış tecrübelerin incelenmesi Bölgeden kamu yöneticileri arasında network kurulması Sektörel Araştırma Enstitüleri

31 Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Slide 31 Teşekkürler