Analiz AşamasA. aması. Şebnem Feriver ve Deniz GümüşelG

Transkript

1 Mantıksal Çerçeve eve Yaklaşı şımı ve Analiz AşamasA aması Şebnem Feriver ve Deniz GümüşelG REC TürkiyeT

2 Mantıksal Çerçeve eve Yaklaşı şımı Nedir? Mantıksal çerçeve yaklaşımı bir projenin, neden yapılması gerektiğini; neyi başarmayı hedeflediğini; başarıya hangi yollarla ulaşacağını; başarıya ulaşmasında hangi dışsal koşulların etkin olduğunu; başarının ölçülmesinde kullanılacak gösterge ve ölçütleri ve bunlarla ilgili bilginin nerede bulunacağını belirlemek üzere kullanılan, düşünmeye yardımcı bir yöntemdir. 2/42

3 Mantıksal Çerçeve eve Yaklaşı şımı Ne Değildir? Mesleki deneyimin yerini tutan sihirli bir değnek değildir. Bir politika yanlış kavranmışsa veya mantık kurgusu zayıf kalmışsa, mantıksal çerçeve kendi başına daha iyi politikalar üretmenin aracı olamaz. Araçlar tek başına başarılı sonuçları garanti edemez. 3/42

4 Katılım yoluyla farklı çıkarların adil bir şekilde temsil edilmesi İyi / dikkatli planlama Etkin proje yönetimi Projenin hedef kitlelerin gerçek sorunlarına hitap etmesi Projenin Başarısı İşinin ehli ve çalışma şevki olan proje ekibi İlgili tarafların kendi taahhütlerine uymaları Maliyet ve faydaların kadın ve erkekler arasında adil dağılımı Faydalananların, cinsiyet ve sosyoekonomik gruplara göre açıkça belirlenmesi Kurumsal kapasite 4/42

5 Mantıksal Çerçeve eve Yaklaşı şımının Proje DöngD ngüsündeki ndeki Rolü Nedir? Proje fikrinin belirlenmesi aşamasında: mevcut durumun değerlendirilmesi, önerilen projenin politika ve programlarla ilgisinin araştırılmasında, ve potansiyel hedef ve stratejilerin belirlenmesinde kullanılır. Projenin hazırlanması aşamasında: net hedefler, ölçülebilir sonuçlar, bir risk yönetimi stratejisi ve tanımlanmış yönetim sorumluluklarını da içeren uygun bir proje planının geliştirilmesine yardım eder. Projenin uygulanması sürecinde: kontratların yapılması, operasyonel iş planlaması ve izleme için etkin bir araç sunar. Değerlendirme ve denetleme aşamasında: mantıksal çerçeve matrisi, planlananları (hedefler, göstergeler ve varsayımlar) içeren bir tablo sunar ve böylece performans ve etki değerlendirmesi için bir baz oluşturur.. 5/42

6 Mantıksal Çerçeve eve Yaklaşı şımı ANALİZ Paydaş analizi mevcut sosyal paydaşların belirlenmesi, kapasitelerinin değerlendirilmesi Sorun analizi önemli sorunların belirlenmesi, fırsatların, zorlukların & neden sonuç ilişkisinin belirlenmesi Hedef analizi belirlenen sorunlara çözümlerin ve kullanılacak araçların belirlenmesi Strateji analizi sorunların çözümüne yönelik çeşitli yöntemlerin belirlenmesi; en uygun stratejinin seçilmesi PLANLAMA Mantıksal Çerçeve Matrisinin geliştirilmesi proje yapısının tanımlanması, başarı için ölçümlenebilir göstergelerin oluşturulması Faaliyet planlaması faaliyetlerin sırasının ve kapsamının belirlenmesi; zamanlamanın yapılması ve sorumlulukların dağıtılması Kaynak planlaması faaliyetler bazında bütçenin oluşturulması 6/42

7 Mantıksal Çerçeve eve Yaklaşı şımı Akım Şeması ANALİZ PLANLAMA Proje fikirlerini belirle ve analiz et Projenin mantığını oluştur Analiz Sonuçlarına göre seçenekleri azalt Ayrıntılandır ve uygulanabilir hale getir En uygun seçeneği belirle 7/42

8 Analiz AşamasA aması: Mevcut Durum Analizi Nedir? Projenin gerçekleştirilmesi için gerekli verilerin toplandığı, sorunun içinde bulunduğu koşulların değerlendirilmesi. Nasıl? Mevcut politika ve stratejilerin, belirlenmesi Toplumsal, politik, ekonomik, yasal ve kurumsal durumun belirlenmesi Yapılan diğer ilgili çalışmaların belirlenmesi 8/42

9 Mevcut Durum Analizi Projenin etkin yönetimi, başarıyla uygulanması ve sonuçlandırılabilmesi için gerekli koşulları üç seviyede incelememiz gerekir: 1. Kendi kuruluşumuz 2. Yakın çevremiz 3. Makro çevre 9/42

10 1. Kendi kuruluşumuz: Gerekli kapasiteye ve isteğe sahip miyiz? İnsan, mali ve teknik kaynaklar Karar alma süreçleri (kim ve nasıl?) Kurumsal kültür Diğer projelerimiz Strateji, kuruluşumuzun misyonuyla uyum 10/42

11 2. Mikro-çevremiz: Yakın çevremiz projeye doğrudan katılıma hazır mı? Kaynaklar (olası donörler ya da müşteriler) Bağlantılar Sosyo-kültürel ortam Bilgi 11/42

12 3. Makro-çevremiz: Daha geniş çerçevede göz önünde bulundurmamız gerekenler? Toplumsal Politik Ekonomik Yasal 12/42

13 Politika K rsal alanda yaşayan halk n hayat kalitesinin yükseltilmesi (Hükümet Program ) Ana Amaç K rsal alanda yaşayan halk n hayat kalitesinin yükseltilmesine katk da bulunmak Amaç Tar msal üretim verimlileştirildi ve gelir düzeyi yükseltildi Sonuç Hedeflenen k rsal kesimde gelişmiş yeni tar msal teknolojiler kullan ld Program Ana Amaç Tar msal üretimin verimlileştirilmesi ve gelir düzeyinin yükseltilmesine katk da bulunmak Amaç Hedeflenen k rsal kesimde yeni tar m teknolojilerinin kullan m yükseltildi Sonuç Elde edilen deneyimler diğer alanlarda üretim yapan k rsal kesimlere aktar ld Proje Ana amaç Hedeflenen k rsal kesimde tavsiye edilen yeni tar m teknolojilerinin kullan m na katk da bulunmak Amaç Hedeflenen k rsal kesimde yeni tar m teknolojilerinin kullan m tavsiye edildi Sonuç 1.Çiftçilerin öncelikleri doğrultusunda uygun teknolojiler belirlendi 2.Yeni teknolojiler geliştirildi ve uyumlaşt r ld 3.Geliştirilen teknolojiler çiftliklerde uygulanarak doğruland 13/42

14 Faydalanılabilecek Dökümanlar Ulusal Belgeler: 9. Kalkınma Planı ( ) 5491 no lu tarihli Çevre Kanunu AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi-UÇES ( ) Ulusal Çevre Eylem Planı ve Stratejisi-UÇEP (1998) Belediye ve/veya Valiliklerin Stratejik Planları vb. Uluslararası Belgeler: 6. AB Çevresel Eylem Programı ( ) Uluslararası çevre antlaşmaları (ör. UN İklim Değişikliği Sözleşmesi) vb. 14/42

15 Analiz Aşaması Sorun analizi Sorun ne? Paydaş analizi Hedef analizi Sorunu çözmek için hangi hedeflere erişilmeli? Strateji analizi Hedefe ulaşmak için hangi seçenek uygun? 15/42

16 Paydaş Analizi Paydaş kimdir? Bir projenin başarısından ya da başarısızlığından çıkarı olan, projeyi etkileyebilecek ya da projeden etkilenebilecek tüm birey, grup, kurum ve kuruluşlar: yararlanıcılar (hedef kitle, nihai yararlanıcılar), proje ortakları Yararlanıcılar: her ne yoldan olursa olsun projenin uygulanmasından yararlananlar a) Hedef kitle: Proje amacı düzeyinde projeden doğrudan olumlu etkilenecekler b) Nihai yararlanıcı: uzun vadede toplumsal ya da sektörel ölçekte projeden yararlananlar Proje ortakları: Projeyi uygulayan taraflar (bu grup yararlanıcılar, hedef kitle yani paydaşlar grubundan da olabilir) 16/42

17 Paydaşlar ların n Katılımı Neye Yarar? Bilgiye dayalı karar almaya yarar Projenin daha ilk aşamalarında bir görüş birliği (consensus) oluşturulmasını sağlar Farklı paydaşların projeyi izleyebilmesi bakımından şeffaflık sağlar Paydaşların projeyle ilişkilendirilmeleri, devlet ile sivil toplum arasındaki güveni arttırır 17/42

18 Paydaş Analizi Paydaş Analizi Nedir? Önerilen projeden olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilecek tüm paydaş gruplarının tespit edilmesini, bu grupların ilgi alanlarının, sorunlarının, potansiyellerinin ve diğer özelliklerinin belirlenmesini ve analizini içerir. 18/42

19 Paydaş Analizi Hangi Sorulara Cevap Arar? Projenin başarısı için paydaşların hangi rolleri üstlenecekleri varsayılmaktadır? Bu varsayımlar gerçekçi midir? Ne tür olumlu tepkiler beklenmektedir? Bu tepkilerin gerçekleşmemesinin proje açısından etkisi ne olabilir? Paydaşların desteğini sağlamak için ne yapılabilir? Ne tür olumsuz tepkiler beklenmektedir? Olumsuz tepkilerin etkileri ne olabilir? Olumsuz tepkilerin etkilerini azaltmak için ne yapılabilir? 19/42

20 Paydaşlar Kimler Olabilir? Projenin sonuçlarından doğrudan yararlanacak olanlar Projenin potansiyel yandaşları/destekçileri Projeyi doğrudan etkileyebilecek olanlar Projenin potansiyel muhalifleri Projede etkin rol alabilecek kişi ve gruplar 20/42

21 Paydaş Analizi Nasıl l Yapılır? Sorunu tespit edin. Herhangi bir çıkarı/etkileşimi olan tüm tarafları belirleyin Potansiyel projedeki sorun ve hedeflerle gizli veya açık ilgilerini belirleyin. Projenin bu ilgilere yönelik etkisini (olumlu, olumsuz, belirsiz) belirleyin Projenin amaçları açısından olası rollerini, farklı çıkarlarını/beklentilerini, projeye katılım açısından güçlü ve zayıf yönlerini tespit edin. Proje döngüsünün her aşamasına katılması gereken paydaşları belirleyin Paydaşlar arası ilişkilerde olası işbirliği ve çatışmaları belirleyin. Belirlediğiniz paydaşların katılımını diğer paydaşlar ile tartışın. 21/42

22 Paydaş Analizi ve Katılımı İçin 4 Adım: 1. Ana paydaşların belirlenmesi 2. Paydaşların ilgilerinin ve çıkarlarının tespit edilmesi 3. Paydaşların güçlerinin ve etkilerinin saptanması 4. Paydaş katılımı stratejisinin oluşturulması 22/42

23 1. Adım: : Ana Paydaşlar ların n Belirlenmesi Projenin potansiyel yararlanıcıları kimler? Kimler olumsuz etkilenebilir? Savunmasız gruplar saptandı mı? Projeye destek verenler ve karşı çıkanlar belirlendi mi? Paydaşlar arasındaki ilişkiler nasıl? 23/42

24 2. Adım: : Paydaşlar ların İlgilerinin ve Çıkarlarının n Tespit Edilmesi Paydaşların her birinin projeden beklentileri nelerdir? Paydaşların projeden sağlayabilecekleri muhtemel yararlar nelerdir? Hangi paydaşların çıkarları, projenin hedefleri ile çelişmektedir? Paydaşların her biri projeye ne gibi mali katkı sağlayabilecek durumdalar? Bunu sağlamaya istekliler mi? 24/42

25 3. adım: Paydaşlar ların Güçlerinin ve Etkilerinin Saptanması Muhtelif paydaşların birbirleri arasındaki ilişkiler nelerdir? Kimin kimin üstünde gücü vardır? Kim kime bağımlıdır? Hangi paydaşlar örgütlenmiştir? Bu örgütlenme nasıl etkilenebilir veya bu örgütlenmenin üzerine nasıl inşa edilebilir? Kaynakları kim kontrol etmektedir? Bilgi kimin kontrolündedir? 25/42

26 4. adım: Paydaş katılımı Stratejisinin Oluşturulmas turulması Strateji, paydaşların, ilgilerini, çıkarlarını, etkilerini ve güçlerini dikkate almalıdır. hangi düzeyde ne zaman sürece katılmaları gerektiğini belirlemelidir. Bu faktörler, bir tabloda özetlenebilir. 26/42

27 Paydaş Analizi Matrisi Paydaşlar Paydaşların Özellikleri Projeden Beklentileri/Çıkarları/ Hedefleri Zayıf ve güçlü yönleri Paydaşların sorunun çözümü için önerileri Paydaşlara yönelik olası eylemler A. B. C. D. E. F. G. 27/42

28 Paydaş Analizi Özet Tablosu Paydaş lar İ lgi konuları Projenin bu ilgilere etkisi (+, 0, -) Projenin baş arısının paydaş lar açısından önem i 0=bilinmiyor 1=yok/çok az 2= biraz 3= orta 4= çok 5= kritik Paydaş ların projeye etkisi 0=bilinmiyor 1=yok/çok az 2= biraz 3= orta 4= çok 5= kritik 28/42

29 Sorun Analizi Sorun, arzulanan durum ile mevcut durum arasındaki farktır. Mevcut durum Olmak istediğiniz durum (hedef) Sorun 29/42

30 Sorun Analizi Nedir? Mevcut durumun arzu edilmeyen yönlerinin, nedensonuç ilişkisi içinde ortaya konulabilmesini sağlayan yapısal bir incelemedir. Nasıl? Katılımcı bir yaklaşımla sorunun belirlenmesi Sorunun kaynaklarının belirlenmesi Neden-sonuç ilişkilerinin ortaya konması: Sorun ağacı ya da sorunlar hiyerarşisi. 30/42

31 Sorun Analizi - Aşamalaramalar 1. Paydaşlar için öncelikli sorunların beyin fırtınası yöntemi ile tartışın. 2. Tartışma sonucu belirlenen sorunlardan birini başlangıç sorunu olarak ele alın. 3. Başlangıç sorunu ile ilgili diğer sorunları araştırın. 4. Neden-sonuç hiyerarşisini oluşturun. 5. Buna neden olan ne? sorusu ile tüm sorunları hiyerarşik sırayla düzenleyin. 6. Oklar aracılığıyla sorunları birbirlerine bağlayın ve ilişkileri net bir şekilde gösterin. 7. Diyagramı gözden geçirin: eksik sorunlar var mı? Varsa ekleyin. 8. Diyagramı çoğaltarak paydaşlara dağıtın. 31/42

32 Sorun AğacA acı-örnek Balık avı miktarı ve balıkçı ailelerinin gelirinde düşüş Nehir ekosistemi ciddi ölçüde tehdit altında, balık populasyonu düşüşte Özellikle fakir ailelerde ve 5 yaş altı çocuklarda sudan kaynaklanan hastalıklarda artış Ne olur? Nehir su kalitesi düşüyor Başlangıç Kirleticiler kontrol edilmiyor Nehire büyük miktarda katı atık atılıyor ÇevreKoruma Kurumu kapasitesi yetersiz, sanayi ile ilişkiler Halk atık boşaltmanın tehlikesinin farkında değil Halk eğitim programları yok Evsel ve endüstriyel atıksular nehire deşarj ediliyor Atıksu deşarj yönetmelikleri yetersiz Kirlilik politik bir öncelik değil Arıtılmış Atıksular standartların altında Evlerin %40 ı, sanayinin %20 si kanalizasyona bağlı değil yatırım eksik ve yerel yönetimlerde sanayi planlaması yetersiz Buna neden olan ne? 32/42

33 Hedef Analizi Nedir? Gelecekte, sorunların çözülmesi durumunda, erişilmek istenen durumun, ilgili tarafların katılımıyla tanımlanması amacıyla, hedefler hiyerarşisinin doğrulanması ve araçlarla sonuçlar arasındaki ilişkinin şematik olarak gösterilmesidir. 33/42

34 Hedef Analizinin AşamalarA amaları 1. Sorun analizinde ortaya konan olumsuz durumları, arzu edilen, olumlu durumlar şeklinde ifade edin. Bu olumlu durumların, aynı zamanda gerçekçi olmasına dikkat edin. 2. Neden-sonuç ilişkilerini, araçlar-sonuçlar/hedefler ilişkilerine dönüştürün. Bu ilişkiler hiyerarşisinin geçerliliğini ve bütünlüğünü kontrol edin. 3. Gerekirse: - İfadeleri revize edin. - Bir üst düzeydeki amaca ulaşmak için gereken hedefler eksikse araya ekleyin. - Gereksiz hedefleri şemadan çıkarın. 34/42

35 Avlanan ailelerin gelirleri arttı. Özellikle fakir ailelerde ve 5 yaşın altındakilerde sudan kaynaklanan hastalıkların oranı azaldı. Hedef Ağacı- Örnek Irmak ekosistemindeki tehlikede azaldı, balık stokları arttı. Irmağın su kalitesi iyileştirildi. Ne oldu? Nehre boşalan katı atık oranı azaldı Kirleticiler kontrol altına alındı Halk nehre atık boşaltmanın tehlikeleri hakkında bilinçlendi Atık sularını doğrudan nehre boşaltan hane halkı ve fabrika sayısı azaltıldı. Varolan kanunsal düzenlemeler atık suyun boşaltılmasını önlemede etkili hale getirildi Tesislerde arındırılan atık su çevresel standartları yakaladı Kanalizasyon ağına bağlı olan hane halkı ve iş dünyasının oranı arttı. Ne yapıldı? Çevre Koruma Ajansı etkili hale geldi ve tüm paydaşların çıkarlarına hizmet etmeye başladı Halkı bilgilendirme yada eğitme programlar geliştirildi. Kirlilik politik olarak da bir öncelik haline geldi. Sermaye yatırımları yeterli düzeye geldi Yerel yönetimler içerisinde daha iyi bir iş planlaması yapıldı. 35/42

36 DİKKAT! Sorun ağacında bir hata varsa, otomatik olarak hedef ağacında da problem olacaktır. Örneğin sebep-sonuç ilişkilerinde atlanan bir basamak varsa, hedefler anlamsız hale gelir. Gerçekçi olmayan hedefler çıkarılmalıdır. Hedefler, arzu edilen durumlardır; projede yapılacak faaliyetler değildir. 36/42

37 SWOT ANALİZİ Çevresel koşulların değerlendirilmesi için pratik bir araçtır. Adını İngilizce kelimeler olan: S trenghts: W eaknesses: O pportunities: T hreats: Güçlü yönler Zayıf yönler Fırsatlar Tehditler kelimelerinin baş harflerinden alır. 37/42

38 SWOT analizi: Belirli bir görevle ilgili olarak çalışacak kurum/kuruluşu etkileyen içsel (güçlü ve zayıf yönleri) ile dışsal etkenlerin (fırsatlar ve tehditler) tespit edilmesini hedefler. SWOT analizi: Kurumsal analiz için bir çerçeve sunar, Stratejilerin ve taktiklerin geliştirilmesinden önce içinde bulunulan durum hakkında bilgi verir, Değerlendirme sürecine aktif katılımı sağlar. 38/42

39 Kuruluş İçi i Analizde Bakılacak Geçmişi, mevzuatı görevleri Genel bürokrasi içindeki yeri ve yönetim yapısı Kuruluş içi iletişim ve karar alma süreçleri Personel sayısı ve nitelikleri Mali yapısı ve finansman kaynakları Personel ve ücret politikası Çalışanların motivasyon düzeyi, kuruluş hakkındaki değerlendirmeleri ve beklentileri Teknolojik alt yapısı ve teknolojiyi kullanma düzeyi Araç, bina ve diğer varlıkları Temel Noktalar Kullanılan raporlama sistemi Faaliyetlerini izleme ve değerlendirme sistemi Gerçekleştirdiği ve yürütmekte olduğu önemli faaliyetler ve projeler Son dönemde kuruluş yapısında ve görev alanında yapılan önemli değişiklikler Kuruluş yapısında ve görev alanında yapılması gündemde olan önemli değişiklikler Diğer kuruluşlar ile yetki ve görev örtüşmeleri/çatışmaları 39/42

40 Dış Etkenlerin Analizinde Bakılacak Temel Noktalar Dünyadaki durum ve gelişme eğilimleri Ülkedeki durum ve gelişme eğilimleri Dünyada ve ülkemizdeki temel eğilimler ve sorunların kuruluşu nasıl ve ne yönde etkileyeceği Kalkınma planı, sektörel ve bölgesel plan ve programlarda yer alan amaç, ilke ve politikaların ilişkisi Riskler ve belirsizlikler 40/42

41 SWOT ANALİZİ İçsel etkenler Kurumun güçlü yönleri Kurumun zayıf yönleri Dışsal etkenler Fırsatlar Tehditler 41/42

42 İyi Bir Strateji İçin Dikkat Edilecek Noktalar Sahip olduğunuz üstünlüklerinizi doğru yer ve zamanda kullanın Zafiyetlerinizin farkında olun ve bunlara çare arayın ya da bunlardan kaçınacak şekilde plan yapın Fırsatları kaçırmayın ve bunları iyi değerlendirin Sizi bekleyen tehlikeleri/riskleri önceden görün ve bunlarla başa çıkabilmek için önceden tedbirler geliştirin 42/42

43 İç faktörler Güçlü yönler Zayıf yönler Strateji Belirlenmesi Tehditler Fırsatlar Dış faktörler 43/42

44 Strateji Analizi: Hangi Hedefler Gidecek, Hangileri Kalacak? Seçeneklerin eneklerin Analizi 1. Erişmeyi arzu etmediğiniz ya da erişemeyeceğiniz hedefleri belirleyin ve bunları dışarıda bırakın. 2. Mümkün olabilen stratejileri veya bileşenleri oluşturmak üzere hedefleri gruplayın 3. Üzerinde anlaşılan fizibilite kriterlerine göre, alternatif stratejileri değerlendirin ve hangi strateji(ler)in optimum stratejiyi oluşturabileceğini saptayın 4. Genel hedefi ve projenin amacını belirleyin. 44/42

45 Strateji Analizi İçin Bazı Yapılabilirlik Kriterleri Çevresel yapılabilirlik Diğer projelerle ilişki Paydaşların bakış açıları Ekonomik yapılabilirlik Politik yapılabilirlik Aciliyet Teknik yapılabilirlik Sosyal yapılabilirlik Kurumsal kapasite Mali yapılabilirlik 45/42

46 Avlanan ailelerin gelirleri arttı. Özellikle fakir ailelerde ve 5 yaşın altındakilerde sudan kaynaklanan hastalıkların oranı azaldı. AT ATIK STRATEJİSİ Irmak ekosistemindeki tehlike azaldı, balık stokları arttı. DAHİL ET Irmağın su kalitesi iyileştirildi. Strateji Analizi- ATIK SU STRATEJİSİ Örnek Nehre boşalan katı atık oranı azaldı Atık sularını doğrudan nehre boşaltan hane halkı ve fabrika sayısı azaltıldı. Tesislerde arındırılan atık su çevresel standartları yakaladı Kirleticiler kontrol altına alındı Halk nehre atık boşaltmanın tehlikeleri hakkında bilinçlendi Varolan kanunsal düzenlemeler atık suyun boşaltılmasını önlemede etkili hale getirildi Kanalizasyon ağına bağlı olan hane halkı ve iş dünyasının oranı arttı. Çevre Koruma Ajansı etkili hale geldi ve tüm paydaşların çıkarlarına hizmet etmeye başladı. Halkı bilgilendirme yada eğitme programlar geliştirildi. Kirlilik politik olarak da bir öncelik haline geldi. Sermaye yatırımları yeterli düzeye geldi Yerel yönetimler içerisinde daha iyi bir iş planlaması yapıldı. 46/42

47 KAYNAKLAR Aid Delivery Methods, Volume 1: Project Cycle Management Guidelines, European Commision, Mart Sivil Toplum Kuruluşları için Kapasite Geliştirme Rehberi I ve II: Proje Önerisi Hazırlanması ve Proje Yönetimi, REC Türkiye, Ekim Proje Döngüsü Yönetimi Ders Kitabı, Çevre ve Orman Bakanlığı Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının Planlanması için Teknik Yardım Projesi, Eylül /42