TRAFĠK DENETĠMĠ VE YÖNETĠMĠNDE EĞĠTĠMĠN ÖNEMĠ

Transkript

1 Erkin Karadayı 1 Özet Türkiye araç sahipliliği oranları bakımından Avrupa ülkelerine kıyasla oldukça düşük seviyede olmasına karşın dünyada en fazla ölümlü trafik kazaların meydana geldiği ülkeler arasında yer almaktadır. Trafik kazalarına sebep olan unsurlar insan, araç, çevre, yol ve denetleyen-düzenleyen olmak üzere beş ana grupta ele alınmaktadır. Burada şüphesiz trafik ve ulaştırmada ana sorun insandır. Bir ülkenin ulaşım ve karayolu alt yapısı iyi bile olsa yolu kullananlar ve bunları denetleyenler trafik ve ulaşıma karşı iyi eğitilmemişler ise istenilen şekilde güvenli bir taşıma ve yolculuk hizmeti sağlamaktan söz edilemez. Trafiğin düzenini sağlamak, trafik denetimlerini gerçekleştirmek ve trafik kazalarına müdahale etmek gibi önemli görevleri üstlenmiş olan trafik zabıtasının eğitim seviyesini üst seviyede tutmak trafik güvenliğine katkı sağlayacaktır. Bunun sonucu trafik kazalarında azalma ve nihayetinde daha az can kaybı ve yaralanmaların olması beklenir bir sonuç olacaktır. Anahtar Kelimeler: trafik, denetim, güvenlik, eğitim THE IMPORTANCE OF EDUCATION IN TRAFIC MANAGEMENT AND CONTROL Abstract Although Turkey has a lower rate of vehicle owners compared to most European countries, it has its place with the highest deadly accident rate in the world. The reasons of traffic accidents can be classified into five groups; human faults, vehicle, environment, roads/highways, controllers/management. Without any doubt, human is the main concern in traffic accidents and transportation. Even though the transportation system and highway infrastructure is in a good level in any country, it cannot be said that there is a desired safe transportation system if the people do not have transportation and traffic education. To keep a continuous and high-level education for the traffic police forces, who has important duties such as traffic order, traffic control and stepping in the accidents, will make contributions to the traffic safety. The outcome would be less traffic accidents and less injuries and fatality in traffic, which would be an expected result. Keywords: traffic, control, safety, education

2 1 Ögr. Gör., Anadolu Üniversitesi, Ulaştırma Meslek Yüksekokulu, Giriş Ülkemiz karayollarındaki taşıt yoğunluğu göz önüne alındığı takdirde trafik kazası en çok olan ülkeler arasına girdiği görülmektedir yılında yaklaşık trafik kazası (EGM-JGK) meydana gelmiş; kazalarda toplam kişi hayatını kaybetmiş, kişi yaralanmış ve 20 milyar TL civarı maddi zarar oluşmuştur (polis ve jandarma bölgesi toplamı). Tabi ki bu değerleri aşağı çekmek imkânsız değildir. Burada söz konusu olan maddi zarardan ziyade trafik terörüne her yıl verilen binlerce candır. İstatistik veriler son yıllarda rakamlarda ufak düşüşler olduğunu gösterse de, bunlar kesinlikle tatmin edici değildir. Trafik güvenliği için eğitim; sürücü eğitimi, yaya eğitimi, yolcu eğitimi ve denetim yapanların eğitimi şeklinde sıralanabilir. Görüldüğü gibi trafik ve ulaştırmada ana sorun insandır. Alt yapı ne kadar iyi olursa olsun yolu kullananlar ve bunları denetleyenler trafik ve ulaşıma karşı iyi eğitilmemişler ise istenilen şekilde güvenli bir taşıma hizmetinin sağlanması mümkün değildir. Bu bakımdan trafik ve ulaşımla ilgili her türlü planlama ve uygulama sırasında yaya, sürücü, yolcu ve yöneten-denetleyen olarak insan davranışlarının da dikkate alınması, trafik ve ulaşımla ilgili eğitimin yeterli düzeye çıkartılması zorunludur. Trafik Zabıtasının Eğitimi Trafik polisi, trafik kanunu ve bağlı mevzuatın çizdiği sınırlar içerisinde, trafiğin yönetim ve denetimi, araç tescil, sürücü belgesi, trafik kazaları ve ceza işlemleri ile önleyici güvenlik hizmetlerini yerine getirme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Bu bağlamda trafik polisi aşağıda sıralanan görevleri yerine getirebilmesi için iyi bir eğitim düzeyine çıkarılması gerekmektedir. Bunlar; Trafik Düzenini Sağlamak (yol yapısını kontrol etmek, trafik yoğunluğunu tespit etmek, trafiği hareketle yönetmek, tıkanan yolları trafiğe açmak, sürücü ve yayaları uyarmak, eskortluk yapmak ) Trafik Denetimi Yapmak (hız kontrolü yapmak, kapasite (yük ve yolcu) kontrolü yapmak, park ihlallerini kontrol etmek, alkol kontrolü yapmak, aracın teknik şartlara (fren, egzoz, ışık donanımı, gürültü vb.) uygunluğunu kontrol etmek, hatalı sollama kontrolü yapmak, karayolundaki çalışmaları kontrol etmek, sivil kontrol yapmak, suç ve ceza tutanağı düzenlemek) Trafik Kazaları İle İlgili İşlemleri Yapmak (trafik kaza ihbarını değerlendirmek, çevre güvenliğini sağlamak, yaralılara ilkyardım yapmak, kaza incelemesi yapmak, kaza tespit tutanağı düzenlemek) Ceza İşlemlerini Yürütmek Araçların Tescil İşlemlerini Yürütmek Sürücü Belgesi İşlemlerini Yürütmek İstatistik İşlemlerini Yürütmek Eğitim Faaliyetlerini Yürütmek (meslekle ilgili toplantı, seminer vb.) Tüm bunların yanında trafik polislerinin sahip olması gereken genel bilgi ve becerilerin önemli bir kısmı aşağıda sıralanmıştır: Altyapı (yol, sinyalizasyon vb.) bilgisi Araca ve sürücüye ilişkin resmi evraklar bilgisi Araç teknik kontrol bilgisi 78

3 Araç, gereç ve donanım bilgisi Haberleşme bilgisi Halkla ilişkiler bilgisi İletişim yeteneği İlkyardım bilgisi İnsan hakları bilgisi İnsan/toplum psikolojisi bilgisi İstatistik bilgisi Kaza inceleme bilgisi Problem çözme yeteneği Temel hukuk bilgisi Trafik kuralları, işaret levhaları bilgisi Yukarıda sayılanlar trafiği denetleme ve yönetme ile ilgili görevleri üstlenmiş olan trafik polisi teşkilatının sahip olduğu misyonlardan sadece birkaçıdır. Açıkça görülmektedir ki bu kadar fazla sorumluluğu üstüne almış bir teşkilatın eğitim seviyesinin üst seviyede tutulması gerekmektedir. Bunu sağlamak da göreve katılan mensupların eğitim teknolojilerini en iyi şekilde takip etmeleri ve bunun doğrultusunda kendilerini sürekli geliştirip, yenilemelerinden geçmektedir. Trafik Denetim ve Yönetiminde Bilgi Teknolojilerinin Önemi Bugün içinde bulunduğumuz dönem teknoloji ve bilgi çağıdır. Dolayısıyla bilim ve teknolojideki hızlı gelişmenin yakından takip edilmesi kaçınılmazdır. Günümüzde bilgisayar güdümlü teknolojilerin trafik alanında kullanımı giderek yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Bu süreç içerisinde trafik düzenlemelerinde halen kullanılmakta olan araç ve gereçler daha da geliştirilmekte, bunlara yenileri eklenmektedir. Kuşkusuz bu gelişmelerin yakından izlenmesi ve gerekli görülen araç ve gereçlerin sağlanması, uygun bir trafik düzeninin oluşturulmasında önemli kolaylıklar getirecektir. Ancak bu araç ve gereçlerin sağlanması kadar bunların en verimli bir biçimde kullanılması da önem taşımaktadır. Bu nedenle sağlanan araç ve gereçlerin personele tanıtılması ve kullanımlarının öğretilmesi gerekmektedir. Eğitimde teknoloji oldukça geniş bir alanda kullanılmaktadır. Bu yönüyle bilgi birikimini dolayısıyla yazılı kaynakları da içermektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde trafikle ilgili konularda yazılmış pek çok kitap, dergi, broşür ve görsel malzeme, yüzlerce araştırma bulunmaktadır. Bunlarda hem yeni teknolojiler hem de uygun bir trafik düzeninin sağlanabilmesi için gerekli olan koşul ve etmenler açıklanmaktadır. Trafiğe katılan insanların psikolojik durumlarından yol ve arazinin koşullarına değin pek çok konu mercek altına alınmakta, çeşitli öneri ve açıklamalarda bulunulmaktadır. Kuşkusuz her şey insanın bir yerden başka bir yere daha güvenli bir biçimde ulaşabilmesi içindir. Sonuç olarak, gerek yurt dışında gerek yurt içinde trafik ile ilgili teknolojik gelişmeler ve yeni yayınlar yakinen izlenmeli ve bunlardan elde edilen birikimlerin hızla uygulamaya aktarılma yolları aranmalıdır. Yukarıda bilginin önemini ve yeni bilgileri izlemenin gereğini açıkladık. Görev alanıyla ilgili olarak hizmet öncesinde alınan eğitim, edinilen bilgi ve beceriler ne denli yeterli olursa olsun, belirli bir zaman sonra, mevcut bilgilerin tazelenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. Kuşkusuz görevle ilgili bilgi ve teknolojilerin bir bölümünü kişinin kendi çaba ve araştırmalarıyla elde edilebilir; ancak çoğu kez yeni bilgi ve becerileri edinmek için hizmet içi eğitime gereksinim duyulur. Düzenlenecek hizmet içi eğitim etkinlikleri mutlaka personelin 79

4 eğitim gereksinimine uygun olmalıdır. Bu yönüyle hizmet içi eğitim programlarının planlanmasında atılacak ilk adım gereksinimlerin belirlenmesi olmalıdır. Trafik Denetiminde Eğitim Trafik kazalarının önlenmesinde denetim hizmetleri %12 lik gibi önemli role sahiptir. Trafik denetimi yaparken, yaklaşım şeklinin amacı, özellikle kontrol edilenin güvenliğinin düşünüldüğünü göstermek olmalıdır. Kontrol yönergesi ve şekli bu yaklaşımın inandırıcılığına yönelmelidir. Yolu kullananlar (sürücü, yaya, yolcu) trafik polisinin yaptığı denetimin amacının bu olduğuna inanması halinde trafik güvenliğinin sağlanmasında duyarlılık durumları artacaktır. Neticede trafik kazaları azalacaktır. Yabancı uzmanlar; teknolojinin trafik polisinin yaptığı denetimde en iyi şekilde kullanılması gerekliliğine işaret etmektedirler. Trafik polisinin başarı anahtarının insanla teknolojinin birleştirilir olduğunu belirtip, trafik polisi sayısında tasarruf sağlamak, kaza mağduriyetini önlemek ve trafik sıkışıklığını giderebilmek için 21.yy'ın trafik polisine yeni teknoloji uygulamaları önerilmektedir. Trafik Yönetiminde Eğitim ve İstatistik Trafik yönetimi belirli bir yol ağında trafik akımlarının yeniden düzenlenmesi, kavşaklardaki trafik yönetimleri ve otopark yer ve sürelerine getirilecek kurallarla, daha etkili trafik hareketini sağlamaktır. Trafiği idare etmekle sorumlu olan trafik personeli, trafik yönetimi temel elemanlarını (sinyalizasyon, trafik işaretleri, trafik sayımları, otopark yönetimi, karayolu temel kavramları vb.) en iyi şekilde bilmelidir. Trafik polisinin bir önemli görevi de trafik kazalarında istatistik veriler tutmaktır. Bu bakımdan kaza tespiti tutanaklarını düzenleyen kişinin iyi bir istatistik bilgisine sahip olması gerekir. Trafik kazalarının önlenmesi veya azaltılması için, muntazam ve doğru bir şekilde kaza tespit tutanaklarının ve trafik bilirkişi raporlarının alınarak kaydedilmesi, gerekli analizlerin yapılması en önemli husustur. İleride aynı tipteki kazaları önlemeye yardım edecek bir şeyler belirlenmedikçe, her kaza toptan bir kayıptır. Bu şekilde yapılacak kaza etütleri, alınacak trafik mühendisliği tedbirlerinde yardımcı rol oynayacağı gibi kanun ve tüzük hazırlanmasında ve trafik eğitimi sahasında da faydalı olacaktır. Sonuçlar İyi bir trafik düzeni sağlamak, iyi bir denetleme ve düzenleme bilgisine sahip olmakla mümkündür. Mesleki anlamda eğitim seviyesini üst seviyelerde tutmanın en temel yolu teknolojik ve sosyolojik konuların sürekli yakın takibe alınmasıdır. Mesleki bilgi ve beceriyi üst düzeyde tutmanın yolu, mesleki ve hizmet içi eğitim faaliyetlerinin yürütülmesiyle olur. Kaynakça (1998). Trafik Eğitimi (pp. 6-7). Ankara: Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı. (2014). Trafik İstatistik Yıllığı. Ankara: Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı. (1998). Meslek Standartı. Ankara: Meslek Standartı Komisyonu Araştırma ve Teknik Hizmetler Birimi. (2001). Okul Öncesi, Okul İçi ve Okul Dışı Trafik Genel Eğitim Planı ve Uygulama Planı 80

5 (pp ). Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü. Trafik ve Eğitim. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. adresinden 18 Ağustos 2000 tarihinde alınmıştır. 81