Elektronik Yayıncılık ve Açık Erişim

Transkript

1 Elektronik Yayıncılık ve Açık Erişim Umut Al - 1

2 Plan Elektronik yayıncılık nedir? Tarihsel gelişim Elektronik yayıncılığın avantajları ve dezavantajları Açık erişim Açık erişim girişimleri/platformları Açık erişimin araştırma görünürlüğüne etkisi - 2

3 Elektronik Yayıncılığın Tanımı Mesleki makalelerin tam metinlerinin bilgisayara dayalı depolama araçları aracılığıyla dağıtımı ve arşivlenmesi (Schauder, 1994) Belgelerin elektronik ortamlar ve ağlar aracılığıyla dağıtımı, arşivlenmesi ve bu belgelere erişilmesi (Tonta, 2000) - 3

4 Tarihsel Gelişim I Teknolojik gelişmeler Bilginin dijital olarak işlenmesi Depolama sorununa çözüm arayışları Elektronik veri tabanları Bilimsel iletişimde yaşanan gelişmeler Yayın patlaması Yükselen fiyatlar Bilginin eskime süresi Bilginin takip edilme biçimi - 4

5 Tarihsel Gelişim II American Chemical Society Dergilerin tam metinlerinin Internet aracılığıyla sunulması E-dergiler (e-journals, online journals, electronic periodicals) Basılı dergilerden en önemli fark => elektronik sürüm Başlangıçta basılı dergilerin ikinci kopyası Sonraları sadece elektronik dergi The Online Journal of Current Clinical Trials - 5

6 Tarihsel Gelişim III Elektronik kaynakların kullanımındaki artış Bilimsel araştırma sonuçlarının yayımlandığı elektronik dergilerin sayısı ARL Directory of Electronic Journals, Newsletters and Academic Discussion Lists 1991 de 110 e-dergi 1997 de 3400 e-dergi Altı yılda yaklaşık 31 katlık artış - 6

7 Tarihsel Gelişim IV Kullanıcı talepleri ve elektronik kaynakların kullanımındaki artış Birçok kurum dergilerini Internet üzerinden sunmaya başlıyor Amerikan Matematik Kurumu (AMS) Amerikan Fizik Kurumu (APS) Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Kurumu (IEEE) Endüstriyel ve Uygulamalı Matematik Kurumu (SIAM) - 7

8 Tarihsel Gelişim V Yayıncıların paralel yayıncılık tercihi Potansiyel müşterilerin gelenekselci yaklaşımı Bilgisayar okuryazarı sayısı Araştırmacıların ayak diremesi Graffiti Skywriting Güvenli bulmama Farklı tartışmalar - 8

9 Elektronik Yayıncılığın Avantajları Bilgiye erişim yönünden Depolama maliyeti açısından Bilgi merkezine getirdiği yük bakımından İçerik açısından Güncellik Çoklu ortam bilgi sunumu Etkileşim ortamı - 9

10 Elektronik Yayıncılığın Dezavantajları Teknolojik altyapı ve söz konusu teknolojiye bağımlı olma Telif hakları Bilgiye erişim ve arşivleme koşulları Veri güvenliği Ekonomik sorunlar - 10

11 Elektronik Yayıncılığın Ekonomisi Oldukça büyük bir pazar Potansiyel müşteriler Bilgi merkezleri Meslek örgütleri Araştırmacılar İlk kopya gideri Farklı fiyatlandırma seçenekleri - 11

12 Erişim - Sahip Olma İkilemi Elektronik yayıncılığın derme yönetimine etkisi Elektronik yayınlar söz konusu olduğunda erişebilmek sahip olmak kadar değerli mi? Bir elin nesi var, iki elin sesi var => Konsorsiyumlar Elektronik belge sağlama sistemleri - 12

13 - 13

14 - 14

15 - 15

16 - 16

17 - 17

18 - 18

19 Türkiye deki Durum Her geçen gün elektronik yayıncılığa olan ilgi artmakta Sadece elektronik sürüm olarak çıkan dergiler bulunmakta Paralel yayıncılık daha yaygın Genç nesil akademisyenler elektronik yayınları tercih etmekte - 19

20 Açık Erişim - 20

21 Açık Erişim: Tanım [Açık erişim] eserin tam bir sürümü... açık erişime, sınırsız dağıtıma, birlikte çalışabilirliğe ve uzun dönemli arşivlemeye olanak sağlamak için... en azından bir çevrimiçi arşivde depolanır. (Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities) dijital, çevrimiçi, ücretsiz, lisans ve telif sınırlandırması olmayan (Suber, 2004) - 21

22 - 22

23 - 23

24 - 24

25 Niçin Açık Erişim? Bilgiye ulaşmanın maliyeti Kütüphane bütçelerinin bilgi kaynakları karşısında yetersiz kalması Araştırmaların görünürlüğünün artması Yayıncıların tekel olma durumu - 25

26 - 26

27 - 27

28 - 28

29 - 29

30 - 30

31 - 31

32 - 32

33 - 33

34 Açık Erişim Girişimleri ve Açık Erişim Platformları - 34

35 - 35

36 - 36

37 - 37

38 - 38

39 - 39

40 - 40

41 - 41

42 - 42

43 - 43

44 - 44

45 - 45

46 - 46

47 - 47

48 - 48

49 - 49

50 - 50

51 - 51

52 - 52

53 Açık Erişimin Araştırma Görünürlüğüne Etkisi - 53

54 - 54

55 - 55

56 - 56

57 - 57

58 Neler Yapılabilir? Açık erişim farkındalığı Kendi kendine arşivleme Bilimsel iletişim sürecinin gözden geçirilmesi Araştırma desteklerinin / akademik yükseltmelerin önkoşulu Ülke çapında tek bir platform - 58

59 Tartışma Yazarların elektronik yayıncılığa bakışı Kullanıcıların elektronik yayıncılığa bakışı Yayıncıların elektronik yayıncılığa bakışı Elektronik yayıncılığın geleceği Araştırma verilerinin paylaşımı, açık veriye bakış - 59