Hipnoz Uygulamalarında Ölçek Kullanımının Önem ve Gerekliliği

Transkript

1 Hipnoz Uygulamalarında Ölçek Kullanımının Önem ve Gerekliliği Araş. Gör. Dr. Halime Pınar DEMİRÖZ Atatürk University, Medical Faculty, the Department of Family Medicine& Atatürk University Acupuncture and Complementary Medicine Methods Application and Research Center, Erzurum

2 Hipnoz Hipnoz, MÖ 5000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Hindistan, Eski Mısır, Çin deki rahip ve şamanlarca hipnoz seansları yapılırdı. Franz Anton Mesmer : Hipnozu ilk kez bir tedavi aracı olarak tıp alanında uyguladı. Dr James Braid : Hipnoz terimini ilk kez kullandı. (Taştan, K. and T. Set, Bilinçaltının Terapötik Gücü: Hipnoterapi.. 1.Baskı ed. Vol ; Ayhan Ofset Matbaacılık.)

3 Hipnoz Eriksonyen görüşe göre: Uyanık durumdayken izole edilebilen uyaranlardan arındırılmış, arttırılmış bilinç durumudur. Joseph Barber (2000) Where ericksonian legend meets scientific method: A comment on matthews, International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 48:4,

4 Hipnoz 24 Mart 2014 te Hipnoz Tanımlama Komitesi hipnozun tanımını: Odaklanmış dikkat ve çevreye karşı azaltılmış ilginin olduğu, telkinlere artırılmış cevap için güçlendirilmiş kapasite ile karakterize bilinçlilik durumu olarak yapmıştır. (Gary R. Elkins, Arreed F. Barabasz, James R. Council & David Spiegel(2015) Advancing Research and Practice: The Revised APA Division 30 Definition of Hypnosis, International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 63:1, 1-9)

5 Hipnoz Hipnoterapiye başvuran hastalarda en çok görülen ön yargı, hipnozcunun özel güçleri olduğu inanışıdır. Mesmer(1774) in hipnozitörlerin manyetik güçleriyle ilgili iddiaları vardır. Aslında hastanın hipnoza verdiği cevap kişinin hipnoza yatkın olup olmaması ile ilişkilidir. English version:mesmerism by Doctor Mesmer: Dissetation on the discovery of animal magnetism,1774 Hypnotheraphy and hypnoanalysis D.brown,E..Fromm Copyright Tüm Hakları Saklıdır

6 Telkine yatkınlık/hipnotizabilite? Telkine yatkınlık ise, bireyin telkin edilen fiziksel, duygusal, düşünsel ve davranışsal değişiklikleri deneyimleme yeteneğidir. (Elkins, G. R., Barabasz, A. F., Council, J. R., & Spiegel, D. (2015). Advancing research and practice: The revised APA Division 30 definition of hypnosis. American Journal of Clinical Hypnosis, 57, )

7 Hipnotizabilite Laboratuvar ve klinik araştırmalara göre, hipnoza yatkınlık sabit ve ölçülebilir bir özelliktir. Hipno-biyo-psiko-sosyal konverjansı sağlar. Spiegel H, CreenleafM, Spiegel D. Hypnosis. Kaplan & Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry, 8. bash, BJ Sadock, VA Sadock (Ed), Philadelphia. Lippincott Williams & Wilkins, 2005; pp, 2549.

8 Neden Ölçek Kullanılmalı? Psikolojik bilimlerle ilgili yapılan her türlü çalışmalarda bilimsel ve objektif sonuçların elde edilmesi için istatistiksel test ve ölçeklere ihtiyaç vardır. Aynı bulgularla gelen danışanlara yaklaşımı belirlemede ölçek kullanımı gereklidir. To Assess or Not Assess Hypnotic Suggestibility? That is the Question Steven Jay Lynn, Elza Boycheva, Sean Barnes American Journal of Clinical Hypnosis

9 Neden Ölçek Kullanılmalı? Diamond a göre bir sujenin hipnoza yatkınlığını ölçmek o kişiye etkili olabilecek hipnotik teknikleri denemeye çalışırken harcanacak zamanı ve zarar görecek klinik itibarı da engelleyecektir (1989). The Role of Hypnotizability Assessment in Treatment Steven Jay Lynn, American Journal of Clinical Hypnosis 44:3/4, January/April 2002

10 Neden Ölçek Kullanılmalı? Barber e göre hipnoz ölçeklerini kullanmak, uygulamada sujeye direkt veya indirekt telkin verme, metafor kullanma, seansları uzun tutma, kısaltma gibi seçeneklere yönelebilmemizi sağlamaktadır. The Role of Hypnotizability Assessment in Treatment Steven Jay Lynn, American Journal of Clinical Hypnosis 44:3/4, January/April 2002

11 Neden Ölçek Kullanılmalı? Ölçülmeyen ve kayıt altına alınmayan bilgi kalıcı, bilimsel ve kanıtlanabilir değildir. Hipnozla ilgili yapılacak bilimsel çalışmalarda çalışmaya katılımcıların hipnoza yatkın olup olmadığı metod kısmında belirtilir. To Assess or Not Assess Hypnotic Suggestibility? That is the Question American Journal of Clinical Hypnosis 2008

12 Neden Ölçek Kullanılmalı? Hipnoterapi öncesi ön görüşme niteliğindedir. Danışanın hipnoz ile ilgili sorularına, ön yargılarına karşılık ilk indüksiyon olma özelliği ile hasta ve hekime uygulanabilirlik açısından bilgi verir.

13 Neden Ölçek Kullanılmalı? Sujeyi tedavi planlaması hakkında bilgilendirmek ve hipnotik tedavinin gerekliliğini göstermek için süjenin telkine yatkınlığını mutlaka ölçümelidir. ( Lynn, S. J., & Shindler, K,2002,The role of hypnotizability assessment in treatment.american Journal of Clinical Hypnosis, 44(3 4), )

14 Neden Ölçek Kullanılmalı? Kirsche göre hipnoz skalalarını kullanırken 2 amacımız vardır: a) Tedavi ne kadar etkili? b)tedaviye cevapta etkili olan etkenler nelerdir? Yani diğer bir deyişle; Hipnozun etkileri nelerdir? Hipnoza yatkınlığı neler etkiler? ( Irving Kirsch (1997) Suggestibility or Hypnosis: What do our Scales Really Measure?, International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 45:3, ,)

15 Neden Ölçek Kullanılmalı? Danışanlara tam, etkin, etkili, bilimsel ve mantığa dayalı hipnoterapi tekniklerini uygulayabilmek; zaman, para ve emek israfını engellemek için uygulanmalıdır. The Stanford Hypnotic Clinical Scale for Adults (SHCS): Validity And Reliability of The Turkish Version Mehmet Yucel Agargun, M.D., Mustafa Gulec, M.D

16 Makalelerde Hipnotizabilite

17 Makalelerde hipnotizabilite

18 Barnier and McConkey (2004) tarafından yazılan bir çalışmada IJCEH te yayınlanan 137 makalede deneysel hipnotik çalışmaların %90 ında bir ya da iki geçerli bir hipnotizabilite ölçeği kullanılırken, Klinik hipnoz çalışmalarının yalnızca yüzde 10 unda ölçek kullanılmakta olduğu ortaya çıkmıştır. Sebebi olarak uygulama uzunluğu,tartışmalı ve caydırıcı maddeler olması,klinik bir çalışmada grup ölçeği uygulama zorluğu ve hipnotik indüksiyonların uzunluğunun klinisyenlere pratik gelmemesi gösterilmiştir. (Garyr.elkins,Factor analysis of the elkins hypnotizability scale, Intl. Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 56(1): 73 82, 2008Copyright International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis) (Barnier, A. J., & McConkey, K. M. (2004). Defining and identifying the highly hypnotizable person. In M. Heap, R. J. Brown, & D. A. Oakley (Eds.), The highly hypnotizable person: Theoretical, experimental, and clinical issues (pp ). London, United Kingdom:Brunner- Routledge,2004)

19 Stanford Hipnotik Yatkınlık Ölçeği Geliştirilen ilk ölçek : (1959) Weitzenhoffer and Hilgard tarafından The Stanford Hypnotic Susceptibility Scale A ve B The Stanford Hypnotic Susceptibility Scale: Form C (SHSS: C) Uygulaması yaklaşık 1 saat alır. İndüksiyonsuz uygulama mümkün değildir. Weitzenhoffer AM, Hilgard ER. Stanford Hypnotic Susceptibility Scale, Form C. Palo Alto, California. Consulting Psychologists Press, 1962

20 Stanford Hipnotik Yatkınlık Ölçeği Stanford ölçeği, kabul edilebilirlik için minimal bilimsel beklentileri bile karşılamamaktadır. Stanford skalaları ile ilgili esas problem ise standart test telkinleri spesifikleştirmede ve telkinlerin işe yarayıp yaramadığını belirlemede yetersiz kalışıdır. (A Historical Overview of Hypnotizability Assessment James R. Council, American Journal of Clinical Hypnosis 44:3/4 January/April 2002)

21 Harvard Grup Skalası Shor and Carota Orne tarafından geliştirilen Harvard Group Scale of Hypnotic Susceptibility: Form A (HGSHS: A) 20 kişilik gruplara kadar uygundur. Shor RE, Orne EC. Norms on the Harvard group scale of hypnotic susceptibility, form A. IntJ Clin Exp Hypn 1963,11:39-47.

22 Hipnotik İndüksiyon Profili H. Spiegel tarafından geliştirilen the Hypnotic Induction Profile (HIP) de İlk kez biyolojik markerlar (göz yuvarlama, şaşılık) kullanılmıştır. Klinik uygulama için geliştirilmiş olsa da tam olarak neyi ölçtüğü hala tartışmalıdır.

23 Diğer Ölçekler The Barber Suggestibility Scale The Children's Hypnotic Susceptibility Scale Stanford Hypnotic Clinical Scale for adults Stanford Hypnotic Clinical Scale for children The Alman-Wexler Indirect Hypnotic Susceptibility Scale The Waterloo-Stanford Group C Scale

24 Barber Suggestibility Scale İndüksiyonsuz uygulanabilirlik, Klinik koşullara uyarlayabilme (Creative İmagination Scale) imkanı vardır. Uygulama süresi 20 dakikadır Objektif ve subjektif skorlama olarak iki ayrı başlıkta puanlama yapılabilir. Theodore X. Barber Ph.D. & Sheryl C. Wilson Ph.D. (1978) The Barber Suggestibility Scale and the Creative Imagination Scale: Experimental and Clinical Applications, American Journal of Clinical Hypnosis, 21:2-3, , DOI:

25 Barber skalası, test puanını etkileyebilecek etkenlere göre düzenlemiştir.bu yüzden Barber skalası, birçok farklı deneysel koşul altında yapılmaya uygundur: hipnotik indüksiyon olsun/olmasın veya motivasyonel talimatlar eşliğinde uygulandığında etkili sonuçlar verecektir Lara Guzmán-Hosta, Alfonso Martínez-Taboas & José Rodríguez-Gómez (2007) A Spanish Version of the Barber Suggestibility Scale for the Puerto RicanPopulation, International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 55:1, 59-66,)

26 Yaratıcı İmajinasyon Skalası Gruenewald ın belirttiğine göre klinik ortamında hipnotizabilite ölçmek deneysel koşullara göre çok daha zordur. (Problems of relevance in the application of laboratory data to clinical situations.international Journal of Clinical and Experimental Hypnosis,30, ) Wilson ve Barber tarafından özellikle klinik amaçlar için oluşturulan Yaratıcı İmajinasyon Skalası hipnoterapiyi etkileyen faktörleri de yansıtmaktadır. Bu skalalarda, hipnozitörün gücünden çok, sujenin kapasitesine yoğunlaşılır. (Creative Mastery in Hypnosis and Hypnoanalysis: A Festschrift for Erika Fromm Yazar: Margot L. Fass,Daniel Brown,p:111)

27

28 Çeviri Hipnoz Ölçeklerinde Karşılaşılan Sorunlar En beligin olarak: Posthipnotik amnezi ögesi için geçiş oranları tüm ülkelerde farklıdır. Ülkeler arasında iç tutarlık güvenirliliği sorunlarıyla karşılaşılmıştır. İsrail de % 13 den Danimarka da % 71 e kadar değişen bir oranda posthipnotik amnezi ögesi puanlaması için farklılık oluşmuştur. (Claire M. Champigny & Amir Raz (2015) Transcultural Factors in Hypnotizability Scales: Limits and Prospects, American Journal of Clinical Hypnosis, 58:2, , )

29 Çeviri Hipnoz Ölçeklerinde Karşılaşılan Sorunlar Geçiş oranlarındaki değişkenlik ve translasyonel ve kültürel farklılıklara atfedildi (Freedman, 2012). Örneğin, Finlilerde alışılmadık yüksek bir geçiş oranı (%53) na rastlanır. Fince de çevirideki taptuhua kelimesi daha çok occur daki pasifize edilmiş anlamı taşır. Bu da uyumu arttırmaktadır. Claire M. Champigny & Amir Raz (2015) Transcultural Factors in Hypnotizability Scales: Limits and Prospects, American Journal of Clinical Hypnosis, 58:2, , )

30 Taştan Suggestibility Scale

31 Aynı Dilde Geliştirilmiş Bir Ölçek Adams(2007) a göre, insanlar hipnotik transı indüklerken dini ve mistik konularda iletişim kurmaya çalışır ve aynı dilin stratejilerini kullanmaya çalışır. Sonuç olarak, hipnotik transı indükleyebilme kapasitesi ölçümü aynı dilde geliştirilmiş bir ölçekle yapılmalı (Peter J. Adams (2007) Language, Mysticism, and Hypnotizability: A Brief Communication, International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 56:1, 73-82,)

32 Taştan Telkine Yatkınlık Ölçeği Uygulama 6.5 dk dır. İndüksiyon gerektirmez. Türk dili ve yapısına uygundur TÜRKÇE GELİŞTİRİLMİŞ İLK HİPNOZA YATKINLIK ÖLÇEĞİDİR.

33 Taştan Telkine Yatkınlık Ölçeği

39 Teşekkürler