TORTUL TUL. Sayý: 17/5. Mayýs 2005 EDÝTÖRDEN

Transkript

1 SEDÝMANTOLOJÝ ÇALIÞMA GRUBU TORTUL TUL HABER BÜLTENÝ Mayýs 2005 EDÝTÖRDEN Sayý: 17/5 Deðerli Dostlar, Yine gecikme ile çýkarabildik TOR- TUL Dergimizi. Bunun baþlýca nedeni iþin ucundan tutacak meslekdaþlarýmýzýn azlýðý ve benim Petrol Kongresi'nde sunmak zorunda olduðun iki makalenin hazýrlýðý ile edit etmek durumunda olduðum makalelerdi. Tüm bunlara raðmen yýlmadan, gecikme ile de olsa bu dergiyi çýkarmaya devam edeceðiz. Zira siz deðerli meslekdaþlarýmýza sonsuz bir saygýmýz var ve bu iletiþimin devam etmesi gerek. Ýki kongre geçti yakýn zamanda. Ýki kongrede sunulan sedimantoloji ile ilgili sunularýn azlýðý üzüntü verici. Türkiye'nin tüm jeolojik konulardaki zenginliðini biliniyor. Yabancýlar bir çok model çalýþmasý için Türkiye'ye akýn ediyor. Ancak Türkiye'den çýkan fazla bir þey yok. Bazen de yabancýlarýn yalan yanlýþ yaptýklarý modellere dayalý makalelerle onlarýn yanlýþlarýna katkýda bulunuyoruz. Türkiye'de çýkan iki üç dergiyi dolduracak makale bulunmakta güçlük çekiliyor. Genelde sorulduðu zaman ise ne yapalým YÖK nedeniyle yabancý yayýn yapmak zorundayýz deniliyor. Bir tane yabancý yayýn yapýlýyorsa iki tane de Türkçe yapýlsa olmazmý? Bu ay yapmaya söz verdiðimiz gezimizi 28 Mayýs günü gerçekleþtiriyoruz. 28 Mayýs sabahý Armada Alýþveriþ merkezi ile Varan arasýndaki sokak üzerinde buluþarak gerçekleþtireceðiz. Ulaþým konusunda iki seçeneðimiz var. Birincisi araziye bir minibüs ile gitmek. Ýkincisi ise üç veya dört adet özel araba ile gitmek. Küçük bir ücreti olacak tabii ki. Þu anda 15 civarýnda katýlýmcý var. Çarþamba günden sonra kayýt yapmayacaðýz ve gelenlere de kusura bakmayýn diyeceðiz ulaþýmdaki organizasyon nedeniyle. Her katýlýmcý kendi azýðýný kendisi getirecek. Böylesi daha kolay. Türkiye Birinci Sedimantoloji Kongresi ile ilgili toplantýyý Yürütme Kurulu üyelerimizin aþýrý yoðun (!) iþleri nedeniyle hala yapamadýk. Ancak kýsa süre sonra bu konuda da ilerlemelerden sizlere bahsedeceðimizi umuyoruz. Türkiye Sedimantoloji Milli Komitesi seçimi ile ilgil toplantýyý da Haziran ayý içinde yapmayý umuyoruz. Bir diðer düþüncemiz ise sedimantolojinin farklý konularýnda bir Çalýþtay (workshop) Dizisi hazýrlamak. Hazýrlýklar olgunlaþtýðýnda sizlere duyurup katkýlarýnýzý isteyeceðiz. Bu ayný zamanda Türkiye'de sedimantolojinin nerelerde olduðunu ve kimlerin ne ürettiðini, eksiklik ve fazlalýklarýmýzý da gösterecektir. Bana gelen eleþtirilerden bir tanesi, benim hep ön planda olduðum ve yerimi gençlere býrakmam gerektiði þeklinde idi. Ben ön planda olmak isteyen birisi deðilim. Amacým sadece bir dergiyi yaþatmak amacýyla özveride bulunmaktan baþka bir þey deðil. Eðer gönüllü ve gerçekten bu iþe zaman ayýracak üyelerimiz var ise lütfen buyursunlar ve bu iþin ucundan tutsunlar. Bu dergin çýkmasý gerek. Türkiye'de de artýk sedimantoloji konusunda bir haberleþme aracýmýz olsun, geliþsin ve bir bilimsel dergiye dönüþsün. Bunun ne kadar ýzdýrap verici olduðunu anlamak için taþýn altýna elini koyup sýzýsýný duymak gerek. Haydi gönül,üler buyurun diyorum. Eleþtiri getiren meslekdaþýmýzýn tabiriyle biraz da siz ön planda olun. Son olarak Ekim ayýnda Maurice Tucker Türkiye'ye geliyor ve teyit aldýk. Kendisiyle haberleþtik. Burada bir yada iki konferans verecek. Ardýndan bir saha gezisi düzenleyeceðiz. Bu geziyi mümkün olduðunca az sayýda katýlýmcý ile yapmak amacý ve arzusundayýz. Geziye katýlmak isteyenler olursa tercihimizi daha önceki gezilere katýlýp bizlere destek olan üyelerimize vermeyi düþünüyoruz. Bu konudaki önerilerinize de açýðýz. Bir sonraki ayýn TORTUL Bülteninde buluþmak üzere saðlýcakla ve mutlu kalýn, Yürütme Kurulu adýna A. Sami Derman Ýhtiyar amcaný dinlermisin oðlum Nevruz, Ne büyük söyle, ne çok söyle, yiðit iþte gerek. Lafý bol karný geniþ soylarý taklit etme, Özü saðlam, sözü saðlam adam ol, ýrkýna çek. Mehmet Akif Ersoy Sedimantoloji Çalýþma Grubu Yürütme Kurulu ulu Onursal Baþkan : Teoman Norman Sekreter : Mustafa Karabýyýkoðlu Sosyal Ýþler Üyesi : Ekmel Uygur Baþkan : A. Sami Derman Muhasip Üye : Özden Ýleri Üye : Mehmet Özkul 2. Baþkan : Baki Varol Organizasyon Üyesi: Ayhan Ilgar Üye : Erhan Yýlmaz 1

2 STRATÝGR TÝGRAFÝK BIR ARAÇ AÇ OLARAK AK BÝYOJENÝK SÝLÝKA Hollanda Uygulamalý Bilim Enstitüsü yeni baþlattýðý bir programda biyojenik silika'nýn stratigrafik bir araç olarak kullanýlmasý çalýþmalarýna baþladý. Bir çok fosil yaþlandýrma amacýyla kullanýlmaktadýr. Spor ve polenler de özellikle karasal ortamlarda hemen hemen tek yaþ verebilecek malzeme olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Eðer korunmuþlarsa. Buna karþýlýk, biyojenik silika ise bir çok ortamda yaygýn olarak bulunmaktadýr. Denizel ortamlarda, tek hücreli silisten yapýlmýþ iskelete sahip radiolaria ve diatom gibi organizmalarýn biyostratigrafik korelasyonlarda kullanýlmalarý artýk bir sanat eseri haline gelmiþtir. Buna karþýlýk, karasal sedimanlar içindeki biyojenbik silikanýn stratigrafiye uygulanmasý henüz keþfedilmemiþ araþtýrma alanlarýndan birisi olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Susuz ortamlarda, biyojenik silika büyük ölçüde geliþmiþ bitkilerdeki hücrelerden elde edilmektedir. Bitkiler çözülmüþ silikayý toprak suyundan opal-a formunda alýr ve köklerinde, dallarýnda ve yapraklarýnda depolarlar. Organik maddenin çözünmesinden sonra silika phytolit'ler (bir nevi biyolojil taþ) olarak korunurlar. Ýklim ve ortamsal koþullara baðlý olarak, bu phytolitler korunabilirler. Önemli bir faktör olarak çöller bu korunmaya ev sahipliði yaparlar. Genel olarak, phytolitler mikroskopik çalýþmalarda morfolojik özelliklerine göre sýnýflandýrýlýrlar. Poligon þekilli, phytolit olabilecek olan olan, parçacýklar, Groningen gaz sahasýnda, Hollanda Uygulamalý Bilim Enstitüsü tarafýndan, Üst Permiyende bulunmuþlardýr. Phytolitlerin morfolojilerine göre taxonomik sýnýflamasý paleontolojik ve arkeolojik araþtýrma çalýþmalarýnda, insan ve hayvanlarýn organik diyetlerini anlamada (hatta dinazorlarýn bile) kullanýlmaktadýr. Morfolojik çalýþmalar yanýnda, phytolitlerin ve sývý kapanýmlarýnýn izotop oranlarýnýn ölçümü iklim ve bitki örtüsünün anlaþýlmasýnda yardýmcý olabilecektir. Olayýn ilave verilerle ispatlanmasý durumunda, elde edilecek stratigrafik veriler ýþýðýnda, özellikle karasal rezervuarlarda daha saðlýklý korelasyonlarýn yapýlmasýna, rezervuarlarýn daha iyi anlaþýlmasýna ve daha saðlýklý ve daha fazla üretim yapýlm a s ý n a yardýmcý olacaktýr. Olayýn önemi; her geçen gün yeni bir aracýn bilimsel çalýþmalarda yerbilimcilere yardýmcý olmak üzere ortaya çýkmasýndadýr. Bir çok bilim adamý veya normal insan için önemsiz gibi görünen bu araþtýrma sonucu ekonomiye katký saðlayacak bir olaydýr ve bir çok petrol þirketi tarafýndan desteklenmektedir. Kaynak: Information Geo-energy, Netherland Institute of Applied Geoscience TNO-National Geological Survey. Derleyen: A. Sami DERMAN Çok iyi korunmuþ kök izleri. Kök izleri çoðu zaman korunmasý zor olan ancak uygun koþullarýn olmasý durumunda korunabilen özelliklerden. Gözlendiði alanlarda karasal ortamý ve bitki örtüsünün karakteri hakkýnda önemli bilgiler saðlayan kök izleri ayný zamanda uyumsuzluk yüzeylerinin de göstergesi olabilirler. Resim Cide güneybatýsýnda Orta Jura yaþlý Himmetpaþa formasyonunun taban diskordan yüzeyinden çekilmiþtir. Foto: A. Sami Derman koleksiyonundan alýnmýþtýr. Duraysýz basen kenarýnýn göstergelerinden birisi de slide (kayma) ve slump (oturma) yapýlarýdýr. Kayma kütleleri bazen tüm bir istifi yamaç aþaðýya taþýyabilirler. Resim Zonguldak Ereðli yolunun Ereðli ye birkaç kilometre yakýnýnda yol yarmasýndan çekilmiþtir. Foto: A. Sami DERMAN koleksiyonundan. Yazýþma Adresi A. Sami Derman Mustafa Kemal Mah. 2. Cad. No. 86, Esentepe, 06520, Ankara Tel: Fax: Cep: derman@petrol.tpao.gov.tr 2

3 Yerbilimciler için kullanýþlý ve kolay k bir program NASA A World W Wind W 1.3 (worldwind.arc.nasa.gov) Dr.. Kaan K Þevki KAVAKK AK Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliði Bölümü 58140/Sivas e-posta: kaank@cumhuriyet.edu.tr web page: Yerbilimciler!!! NASA'nýn yazdýðý World Wind 1.3 programý size yerküre üzerindeki herhangi bir noktayý 3 boyutlu olarak sanal gerçeklikle gösterme, izleme, kaydetme ve canlandýrma imkaný veriyor. Ayrýca o noktaya yaklaþýp uzaklaþabiliyor ve üzerinde dönebiliyorsunuz!.. Uzaktan algýlamayý (remote sensing), elektromanyetik radyasyonun (Þekil 1) insan gözünün görebildiði görünür (visible) bölgesi dýþýndaki bölgelerinden de yararlanarak, yeryüzündeki cisimler hakkýnda onlara dokunmaksýzýn uzaydan ve havadan bilgi toplama yöntem veya bilimi olarak tanýmlamak Þekil 1. Elektromanyetik spektrum mümkündür. Son yýllarda uzaktan algýlama verilerinin yer bilimlerindeki önemi gittikçe artmaktadýr. Landsat, SPOT ve ASTER uydularý bugün yerbilimcilerin ulaþabileceði en yaygýn uzaktan algýlama verilerini oluþturmaktadýr. Ancak bu verileri amaca uygun olarak birleþtirmek, iþlemek ve deðerlendirmek Sayýsal Görüntü Ýþleme (Digital Image Processing) kavramý içine girmektedir (Kavak, 2000) Coðrafi Bilgi Sistemi'ni (Geographic Information System) ise, bilgi teknolojisine dayalý bir veri toplama, iþleme ve sunma aracý olarak veya yoðun ve karmaþýk konum bilgilerinin etkin bir þekilde denetlenebildiði bir yönetim tarzý veya coðrafik verilerin daha verimli kullanýlmasýna olanak saðlayan bir sistem ya da bunlarýn bir bütünü olarak tanýmlamak mümkündür (Yomralýoðlu, 2002). Son yýllarda bilgisayar teknolojisinde gözlenen ilerlemeler yerbilimlerinde de etkin uygulamalar yaratmýþtýr. Uzaktan algýlama uydularýndan elde edilen veriler, coðrafi bilgi sistem programlarýyla analiz, sunum, sorgu ve deðerlendirme imkaný sunmaktadýr. Üzerinde duracaðýmýz World Wind 1.3 programý da coðrafi bilgi sistem mantýðýný kullanarak uzaktan algýlama verilerine ulaþýmý saðlýyor. NASA'nýn yerbilimciler ve coðrafyaya baðlý diðer disiplinlerde çalýþanlar için yazdýðý bir program olan World Wind 1.3 uzaktan algýlama uydularýndan Landsat ETM+ ve SRTM yükseklik verilerini ve diðer verileri coðrafi bilgi sistem mantýðý içinde gösterip deðerlendirebilmekte! Jeolojik çalýþmalar açýsýndan bakýldýðýnda, Türkiye'nin bitki örtüsü bakýmýndan yoðun olan bazý bölgeleri dýþýnda kalan bölgeler için daha kullanýþlý olan bu program sayesinde çalýþma alanýnýzý ve yakýn çevresini araziye gitmeden önce tanýmanýz mümkün. Programý kurmadan önce bilgisayarýnýzda.net runtime environment and DirectX runtime. programlarýnýn yüklü olmasý ve ayrýca bilgisayarýnýzýn ekran kartýnýn da bu programca desteklenmesi gerekiyor ( nload.html). Program için bilgisayarda istenen minimum özellikler ise aþaðýdaki gibi: " Windows 2000, XP Home, veya XP Professional iþletim sistemi " Intel Pentium 3, 1 GHz, veya AMD Athlon " 256 MB RAM " 3D Ekran kartý o nvidia GeForce 2 Ultra o ATI Radeon 7500 o Intel Extreme Graphics 2 " DSL / kablo baðlantý " 2 GB disk alaný Program aslýnda baþlangýçta karþýnýza çýkan görünümüyle, 1 km yersel çözünürlüðe sahip olan ve insan gözünün görebildiði elektromanyetik alaný içeren Blue Marble ( wsroom/bluemarble/) veri tabanýnýn birebir kopyasýný içeriyor (Þekil 2). Ýstediðiniz alana yaklaþtýðýnýzda bu kez görüntü Landsat ETM+' ýn çerçeve görüntülerine geçiyor arasýnda alýnan görüntüler, bazý bölgeler dýþýnda ayný uydunun 15 m'lik pankromatik bandý tarafýndan güçlendirilmiþ. Programda 3 boyutlu görünümü saðlayan SRTM verileri 90 m grid aralýklý olarak seçildiði için yeryüzüne ait özelliklerin çok detaylý olarak gösterimi mümkün deðil! Bilindiði gibi SRTM (Shuttle Radar Topography Mission), uzay mekiði Endeavour' un 2000 yýlýnda, 11 gün süreyle yeryüzünün, gerçeðe en yakýn ve üç boyutlu görünümünü elde etmek amacýyla gerçekleþtirdiði bir uçuþu ifade etmekte ( ABD dýþýndaki coðrafyalarda 90 m (3 3

4 Þekil 2. Blue Marble Türkiye görüntüsü arcsecond) grid aralýklý olarak internetten indirilebilen bu sayýsal yükseklik modelleri, A.B.D. içinde daha iyi sonuç verebilen 30 m'lik grid aralýðýnda alýnabilmektedir. Tüm dünya için yakýnda 30 m' lik verilerin de serbest býrakýlmasý beklenmektedir. SRTM verileri, uydu yansýma verileriyle birleþtirildiklerinde herhangi bir bölgenin görünümü sanal gerçeklikle izlenebilmektedir (Þekil 3). Bu þekilde, Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun Reþadiye ve Niksar arasýndaki bölümü üç boyutlu olarak görülmektedir. Programda bulunan ana menüleri þu sekilde sýralamak mümkün: " Pozisyon bilgisi " Enlem boylam bilgisi " Yerbulduru arayüzü. "Place finder" la istediðiniz þehir, ülke ve hatta köy ismini girerek anýnda yakýnlaþabilme imkaný. Taranmýþ önceki yerleþim birimlerini daha Þekil 3: Reþadiye ve Niksar arasýnda Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun görünümü. Sol ön planda yer alan su kütlesi Almus Barajý'ný göstermektedir. Görüntüdeki beyaz kesimlerse bulutlarý ifade etmektedir.

5 hýzlý görebilme imkaný (history). " Güncel MODIS bilgisi sayesinde yangýn, sel ve deprem gibi olaylardan etkilenen bölgeleri izleyebiliyorsunuz. " WMS bilgisi. WMS modu size bir server üzerinde jeodezik bilgi aktarýmý yapabiliyor ve bu bilgiyi canlandýrabiliyor. " Bilimsel görüntüleme arabirimi. Scientific Visualization Studio (SVS) ile yerkürenin atmosfer, biyosfer, iklimsel özellikleri hakkýnda bilgi ediniyor ve deðiþimleri canlandýrabiliyorsunuz. " Landsat 7 görünür bölge görüntüsü NASA LT. " Landsat 7 görünür bölge görüntüsü WWC. " Landsat 7 Yapay renk görüntüsü WWC. " USGS 1 m (siyah/beyaz) Ortofoto (Terraserver). " USGS Topografik haritalarý (Terraserver). " USGS Kent bölgeleri (Terraserver). " Ülke ve A.B.D. Eyalet sýnýr bilgileri. " Yerleþim birimleri bilgisi. " Astrobiyoloji bilgileri. " Ülke bayrak bilgisi. " Dünya üzerindeki eski ve yeni anýtlarýn yerleri gösteriliyor. Üzerine týklandýðýnda ise web de ayrýntýlý bilgi veriliyor. " Norveç e ait özel arayüzler (belediye ve tarihöncesi anýt bilgileri). " 26 Aralýk 2004 Tsunami bilgileri. Üzerinde yaþadýðýnýz herhangi bir kara parçasýný istediðiniz yükseklikten ve açýdan görmek bu programla mümkün! Bu iþlemi gerçekleþtirirken ekranda enlem/boylam ve yükseklik deðerlerini de isterseniz görebiliyor ve enlem/boylam çizgisinin rengini deðiþtirebiliyorsunuz. Bunun yaný sýra, World Wind ve yararlý web sitelere baðlanma imkaný da programda saðlanmakta! Klavye ve fare kullanýmýný kolaylaþtýran Key chart PDF dosyasý ise size çok yardýmcý olacak (Þekil 4). Ctrl+s tuþlarýyla ekrandaki görüntüyü direkt kaydedebilme ve Space tuþuyla default görünüme dönme imkanýnýz da var. Ve çok güzel bir özellik! F11 tuþuyla (motion momentum) herhangi bir bölge üzerinde belirli bir hýzda uçabiliyorsunuz (flythrough). Düþey abartmayý ayarlama imkanýnýz da mevcut! Normalde 1 olmasý tavsiye ediliyor ancak 0-10 arasýna ayarlayabiliyorsunuz. Görüntünün ortasýný belirleyen haç F9 tuþuyla kontrol ediliyor ve yerleþim birim adýna týkladýðýnýzda ekranýn tam ortasýna getirebiliyorsunuz. Ctrl+c tuþlarýyla ise isteðiniz noktanýn koordinatlarýný almanýz mümkün. L (Layer manager'la) programýn coðrafi bilgi sistem modunu açabiliyorsunuz. Böylece tüm arayüzleri kontrol edebilmeniz mümkün! Programý kullananlarda ortaya çýkan problemleri çözmeye yönelik öneriler ve diðer özellikler hakkýnda ms/index.php?showtopic=1497 adresindeki forumdan bilgi sahibi olabilir karþýnýza çýkan probleme yanýt isteyebilirsiniz. Bu arada programýn kullanýmý hakkýnda oldukça yararlý olabilecek bir el kitabýný ise adresinden indirmek mümkün. Programýn baþýca dezavantaj ve avantajlarýný sýralamak gerekirse; Dezavantajlar " Bunlardan ilki, Landsat verilerinden bazý coðrafyalarý kapsayanlarý 15 m'lik pankromatik band tarafýndan desteklenmediði için yeterince kaliteli bir görünüme izin vermiyor. Ancak Türkiye'nin özellikle orta ve doðu kesimleri bu yönden þanslý! " Bilgisayarýnýzdaki ekran kartýnýn güçlü olmasý görüntüyü de etkiliyor. Yaklaþma ve uzaklaþma modlarý bazen verilerin kaybolmasýna yol açabilir. " Sayýsal veri kullanýmý ABD'de daha kolay ve yaygýn olduðundan bazý veri türlerini diðer ülkeler için kullanamýyorsunuz. Ancak ABD üzerinde çalýþýrken yüksek çözünürlüklü hava fotoðraflarýný ve topografik haritalarý da yükleyebilmeniz mümkün. Bu fotoðraflar bazen evleri bile tanýmanýza yardýmcý olabiliyor. " Servere baðlantý ve canlandýrma modlarý yavaþ ilerliyor. " Yeryüzüne paralel uçuþlarda yerleþim isimleri görüntü üzerinde gözleniyor. Ancak isimlerin düþey izdüþümünün, o yerleþim birimlerini belirlediðine dikkat etmek gerekiyor. " Community Landsat verilerinde yersel çözünürlük problemi görüntüyü tanýmanýzý zorlaþtýrýyor. Þekil 4: World Wind 1.3'de kullanýlan klavye ve fare özellikleri (

6 Avantajlar " Sadece jeologlar deðil astrobiyoloji, atmosfer, tarým, okyanus ve iklim bilimcilerin de yararlanabileceði güzel bir program. " NLT Landsat verisinin 15 m deðerdeki yersel çözünürlüðü programý çekici kýlýyor. " Çalýþýlacak bölgeler hakkýnda doyucu coðrafik ön bilgi saðlanabiliyor. Ayrýca jeolojik çizgisellikler olarak da bilinen fay zonlarý ve sistematik kýrýk hatlarýný görebiliyoruz. " Uzaktan algýlama ve coðrafi bilgi sistem yöntemlerine iyi bir baþlangýç yapabilmek mümkün! " Programa istenen türde verilerin girilmesi için olanak tanýnýyor. Norveç'le ilgili coðrafik ve diðer veriler bu kapsamda gerçekleþtirilmiþ. Neden Türkiye için de veriler girilmemiþ olsun? " Programýn web sitesinden güncelleme imkaný var. " Görüntülerin yüklendiðine dair ekranýn sað alt köþesindeki ikon sizi bilgilendiriyor. Sonuç olarak, World Wind 1.3'ün uzaktan algýlama ve coðrafi bilgi sistem verilerine baþlangýç yapmak isteyen ve çalýþma alanlarý hakkýnda coðrafik açýdan bir ön bilgi edinmek isteyen yerbilimciler için oldukça güzel ve kolay bir program olduðunu söylemek mümkün! Tabii ki bu tip ücretsiz yazýlýmlara ek olarak Internet'teki bazý web siteleri de yerbilimcilere veri saðlanmasý konusunda çok önemli bir görevi yerine getirmekte! Ülkemizden verilebilecek web sitelerinin baþýnda Türkiye Deprem Sitesi ( deprem/index.html) gelmektedir. Deprem hakkýnda deðerli bilgiler veren bu siteden etkileþimli haritalar yardýmýyla Türkiye'deki depremlerin coðrafik daðýlýmý ve iliþkili diðer yersel verilerle birlikte deprem parametrelerine de ulaþýlabilmekte ve istenen ortama kaydedilebilmektedir. Öte yandan dünya ölçeðinde, ülkemizde dahil olmak üzere yerbilimleriyle ilgili bilgi edinmek isteyenler için Cornell Üniversitesi'nin küresel ve bölgesel ölçekteki veri tabaný ( html) size birçok veriyi birlikte gösterebilme ve deðerlendirme imkaný sunuyor. Kaynaklar Kavak, K.Þ., 2000, Sayýsal Görüntü Ýþlemleri'nin Temel Kavramlarý ve Jeolojik Uygulamalardaki Önemi, TÜBÝTAK Bilim ve Teknik Dergisi, No: 393, s Yomralýoðlu, T., (2000), Coðrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar, 2.Baský, 480 s., ISBN X, Ýstanbul. JEOLOJÝK OJÝK TERÝMLER SÖZLÜÐÜ Saltation Sand ridge Scour trough Scouring Scree Sediment gravity Flow Sediment-water interface Sequence stratigraphy Sequence Settling Shape sorting Sheet flood Sheet wash Shingle beach Shoal Shoal water delta Shoreface Shoreline Shrinkage cracks Shrinkage Skip mark Slabby Slide mark Slide Sliding Slope wash Slump mark S Sýçrama Kum tepeciði, kum sýrtý Kazýlma çukuru Kazýlma Döküntü (gevþek malzeme) Çökel çekim akmasý, sediman çekim akmasý Sediman-su arayüzü Ýstif stratigrafisi Ýstif Oturma, düþme, yerleþme Þekilsel boylanma Yaygý sellenmesi, yaygý þeklinde taþkýn, taþkýn sellenmesi Yaygý yýkamasý Çakýllý kumsal (kýyý) Sýðlýk Sýð su deltasý Kýyýyüzü Kýyýçizgisi Büzülme çatlaðý Büzülme, küçülme Sekme izleri Kalýn dilimli Kayma izleri Kayan Kayma Yamaç yýkanmasý Heyelan izleri

7 Slump mark Slump Slurry Sorting Spit Standing wave Stoss side Straight Strandplain Stream Stream flood Subaerial exposure Subduction Subduction Zone Subsidence Support Suspension Swashzone Symmetric Syntaxial overgrowth Swell Kayma izleri, Heyelan izleri Göçme, çökme, Oturma Su ile karýþýk, suya doygun Boylanma Dil kýyý Dikine dalga Týrmanma yüzeyi Düz Ýlerleyen kýyý düzlüðü Akarsu, akýntý Akarsu taþkýný sellenmesi Yüzeylenme, atmosfere açýlma Dalma-batma, yitim Yitim zonu Gömülme, çökme, oturma Destek Asýntý, Asýlý olma Yalama zonu Bakýþýmlý Optik devamlýlýkta tane büyümesi Deniz kabarmasý, siþme Tabular Talus Tap Texture Tidal inlet Toeset Toplap Topset Trace fossil Traction Traction carpet Transgressive System Tract Transmissibility Transverse bar Trench Truncation Truncation Surface Turbid flow Turbidite Turbidity current Turbulant flow T Tablamsý, düzlemsel Yýðýntý Ýliþki kurmak, baðlantý kurmak, baðýntý kurmak Doku Gelgit giriþi, lagüne giren gelgit kanalý, gelgit giriþ kanalý Alýnseti ayak ucu Üstten aþma, tepeden aþma, aþarak ilerleme Tavansetleri / tavantakýmlarý Ýz fosil, eskiden yaþamýþ canlýlarýn býraktýðý izler Sürüklenme Sürüklenme ile oluþan yaygý, sürüklenerek çökelen sedimanlarýn oluþtur duðu yaygý Transgresif sistem birimi Geçirme kapasitesi, geçirme imkaný (Geçirgenlikxkalýnlýk) Enine tümsek, enine sýrt, akýntý gidiþine dik yönde geliþen kum sýrtý Hendek Yontulma, traþlanma Traþlanma yüzeyi, kesilme yüzeyi, yontulma yüzeyi Dolaþýk akýntý Bulantý Bulantý akýntýsý, Karmaþýk, dolaþýk akýntý Uniform Updip Upper fan U Tekdüze, yeknesak Eðim yukarýya Üst yelpaze Vadose zone Vadose V Suya doygun olmayan zon, Havaya doygun zon Suya doygun olmayan, Havaya doygun

8 Vigor Vigorously Viscosity Viscous fluid Þiddet, kuvvet Çok þiddetli þekilde Aðdalýlýk Aðdalý akýþkan Washover fan Wild flysch Wrap Wave-traction deposits Wedge W Kýyý yýkanma yelpazesi Yaban fliþi Bükülme Dalga sürüklenmeli taþýnmýþ / dalga ile iþlenmiþ çökeller Kama Yield strength Yield Y Deformasyona dayanma gücü Kalýcý bozunmaya uðrama Bu bölümle birlikte elimizdeki Jeolojik Terimler Sözlüðü tamamlanmýþ gibi görünüyor. Ancak bu sözlük yaþayan bir sözlük olmalý. Bulunan yeni sözcükler bize ulaþtýrýlýrsa, bu sözlüðe eklemeye ve yaþar halde tutmaya gayret edeceðiz, her ay güncelleþtirmeye çalýþacaðýz ve güncelleþtirildiði ayýn tarihi ile numaralandýracaðýz. Ýsteyen her üyemize de istediði her zaman gönderebileceðiz. Hepinize çalýþmalarýnýzda baþarýlar diler, saygýlarýmýzý sunarýz. A. Sami DERMAN Resif çekirdeði fasiyesi: Büyüme konumundaki Acropora lar. Þelf kenarýnda gözlenen bu fasiyes bir yandan kýsa mesafede yamaç ve basen fasiyeslerine geçerken, diðer yandan þelf fasiyeslerine geçiþ göstermektedir. Foto: Mut Baseni Zeyker köyü-yayla yolu yarmasý. A. Sami Derman koleksiyonunkoleksiyonundan