BÜTÜN YÖNLERİYLE SERMAYE ŞİRKETLERİNDE KÂR DAĞITIMI UYGULAMASI VE MUHASEBESİ

Transkript

1 BÜTÜN YÖNLERİYLE SERMAYE ŞİRKETLERİNDE KÂR DAĞITIMI UYGULAMASI VE MUHASEBESİ Adana, İbrahim GÜLER Adana SMMM Odası Vergi Mevzuatı İnceleme Komisyonu Başkanı I- GENEL AÇIKLAMALAR 4842 Sayılı Kanunun 17.Maddesiyle GVK na eklenen Geçici 62.Madde hükmü ile getirilen ve geçiş dönemlerinde uygulanması gereken düzenlemeler saklı kalmak koşulu ile kurum kazançlarının vergilendirilmesi, kazançların gerçek kişi ortaklara dağıtılması, 4842 Sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler ve 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilecektir. 1- Gelir vergisi stopajı sadece kârın dağıtımına bağlanmıştır. 2- Halka açık şirketler ile halka açık olmayan şirketler arasındaki stopaj oranı farklılığı kaldırılmıştır. (KVK.Md.15/2-2009/14594 sayılı BKK Md.9, %15) 3- GVK nun 75.Maddesinin ikinci fıkrasının 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının (limited şirketlerden elde edilen iştirak kazançları da kâr payıdır 75/2) YARISI GELİR VERGİSİNDEN İSTİSNADIR (GVK.Md.22/2). Beyanname verme sınırının (GVK.Md.86/1-c 2013 yılı için ,00 TL dir) hesabında istisna olan tutar dikkate alınmayacak ve hiç bir şekilde beyan edilmeyecektir (yani, kâr payının yarısı 100 trilyon lira da olsa beyan dışıdır). Elde edilen kâr paylarının yarısının 2013 yılı için ,00 TL lık beyan sınırını aşması durumunda, sadece kâr payının yarısı beyan edilecektir. Ancak; bu istisnanın kurum bünyesinde kârın dağıtımı aşamasında yapılacak olan stopaja etkisi olmayacaktır. Yani, stopaj dağıtılan kâr payının tamamı üzerinden yapılacaktır. 4- Dağıtılan kâr payları üzerinden kurum bünyesinde yapılan stopajın tamamı, kâr payını elde edenler tarafından beyan edilmesi durumunda, beyanname üzerinden hesaplanan vergiye mahsup edilecektir. 5- Kurumlar vergisinden istisna kazançlara uygulanan stopaj, ancak istisna kazancın dağıtılması durumunda yapılacaktır. Yani kâr dağıtılsın dağıtılmasın yapılan stopaj uygulaması kaldırılmıştır. 6- Dağıtılan kârın tamamı üzerinden stopaj yapılacaktır. Kârın istisna kaynaklı olup olmamasının bir önemi yoktur. Yani, kurumların istisna kazançları ile normal kazançları ayırımına son verilmiştir. 7- Tam mükellef kurumlara dağıtılan kâr payları (iştirak kazançları) üzerinden stopaj yapılmayacaktır (Bunun nedeni şudur. Asıl şirket (yani,kazancı elde eden şirket) %20 kurumlar vergisini tahakkuk ettirdikten sonra geriye kalan kâr payını %15 stopaj düşmeden ortağı tam mükellef şirkete öder. Tam mükellef şirket de bu parayı iştirak kazancı olarak kendi defterine kaydeder ve dönüp kendi ortaklarına dağıttığında ise %15 stopaj yapar). Ancak, Türkiye de ticari kazanç elde edenler hariç, dar mükellef kurumlara dağıtılan kâr payları üzerinden stopaj yapılmasına devam edilecektir. (GVK.Md.94/6-b-ii) (5520 Sayılı KVK Md.30/3). 8- Kârın sermayeye eklenmesi kâr dağıtımı sayılmayacaktır (5520 Sayılı KVK.Md.15/2),(GVK.Md.94/6-b-i). Ayrıca gerçek kişi ortaklar tarafından kârın sermayeye ilavesi suretiyle elde edilen kâr payları menkul sermaye iradı olarak kabul edilmez (243 Seri No lu GVGT- 5). Bedelsiz dağıtılan hisse senetleri üzerinden stopaj yapılmayacaktır. 9- Yapılan stopajlar için ayrı bir muhtasar beyanname verilmesi uygulamasına önce, tarih 2006/1 Sıra No lu KVK İç Genelgesi ile daha sonra da GVK nun 99.Maddesinde 5615 Sayılı Kanunun 7.Maddesiyle yapılan ve tarihinden itibaren yürürlüğe giren değişiklik ile son verilmiştir. Kısaca, kâr dağıtımı ile ilgili olarak ayrı bir muhtasar beyanname verilmeyecek olup stopajın beyanı gereken ayda verilecek normal muhtasar beyanname içerisinde beyan edilecektir.

2 - 2 - II- ÖRNEK UYGULAMA Ödenmiş Sermayesi ,00 TL olan 2 ortaklı bir limited şirket in genel kurulu kârın tamamını dağıtma kararı almıştır. Bu husustaki bilgiler ve hesaplar aşağıdadır. 1-) KURUMLAR VERGİSİ NİN HESAPLANMASI 1- Kurumun 2012 Yılı Bilanço Kârı (690 Hes) = ,00 2- K.K.Edilmeyen Giderler = (+) 1.000,00 3- Geçmiş Yıl Mali Zararı 2011 = (-) ,00* - Ticari Zarar (-) ,00 - K.K.E.G. (+) 4.000, Yılı Mali Zararı (-) ,00* 4- Mali Kar = ,00 5- Kurumlar Vergisi Matrahı = ,00 6- Hes.Kurumlar Vergisi ( 5x0.20) = ,00 2-) 2012 YILINDA YAPILACAK KAYITLAR DÖN.KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ (-) , Kurumlar Vergisi , DÖN.KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ , Kurumlar Vergisi ,00 Dönem kârı Kurumlar Vergisi Karşılığı DÖN.KARI VEYA ZARARI , DÖN.KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ (-) , Kurumlar Vergisi , DÖN.NET KARI VEYA ZARARI ,00 Dönem net kârının belirlenmesi DÖN.NET KARI VEYA ZARARI , DÖNEM NET KARI ,00 Dönem net kârının Bilanço daki asli hesabına devri DÖN.KAR.PEŞ.ÖD.VER.VE DİĞ.YÜK (-) , Geçici Vergi , PEŞ.ÖD.VERGİ VE FON , Geçici Vergi ,00 NOT: yılına ait olup ödenen geçici vergilerin aktarımı den 371 e cari yıl mali kârından hesaplanan kurumlar vergisi kadar aktarma yapılır yılı için ödenen geçici vergi ,00 TL dir. Bunun 7.000,00 TL si 2012/4. döneme ait olup tarihinde ödenmiştir. Bu durumda 7.000,00 TL lık kısmın tarihinde 371 Hesaba Borç, 193 Hesaba Alacak kaydedilmesi gerekir. Yapılan hesap ve kayıtların anlaşılır olması bakımından örnekte bu durum ihmal edilmiştir YILI KAYITLARI BİTER.

3 - 3-3-) 2013 YILINDA YAPILACAK KAYITLAR DÖNEM NET KARI , GEÇMİŞ YIL.KARLARI , YILI Bilanço sunda görülen 590 Hesap 570 e devreder DÖN.KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ , Kurumlar Vergisi , DÖN.KAR.PEŞ.ÖD.VER.VE DİĞ.YÜK (-) , Geçici Vergi , yılı yıllık beyan neticesi kurumlar vergisi tahakkuk fişi ile yapılacak kayıt. 4- I. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE NİN HESAPLANMASI Kâr dağıtılsın/dağıtılmasın öncelikle ilk aşamada kârdan I.Tertip Yasal Yedek Akçe ayrılır (TTK.Md.523/1, 608/1). - Kurumun 2012 Yılı Bilanço Kârı (690 Hes) = ,00 - Geçmiş Yıl Ticari Zararı (2011) = (-) ,00 - Kalan = ,00 - I.Tertip Yas.Yedet Akçe(TTK.Md.519/1) = 5.250,00* ,00 x % 5 (nispeti) - *Ödenmiş Sermayenin 1/5 ini aşamaz 5- I. TERTİP TEMETTÜ NÜN HESAPLANMASI I.Tertip Temettü için sonuç bölümüne bakınız. - Ödenmiş Sermaye = ,00 - Nispeti = % 5 - I. Tertip Temettü = ,00 x % 5 6- II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE NİN HESAPLANMASI Kârın dağıtılmasına karar verildiğinde hesaplanır. - Kurumun 2012 Yılı Bilanço Kârı (690 Hes) = ,00 - Kurumlar Vergisi = (-) ,00 - Net Dönem Kârı = ,00 - Geçmiş Yıl Ticari Zararı (2011) = (-) ,00 - I.Tertip Yas.Yed.Akçe = (-) 5.250,00 - Dağıtılabilir Net Dönem Kârı = ,00 - I.Tertip Temettü = (-) 2.500,00 - Kalan = ,00 - II. Tertip Yas.Yed.Akçe (TTK.Md c) = 7.525, x % 10

4 II. TERTİP TEMETTÜ NÜN HESAPLANMASI Kârın dağıtılmasına karar verildiğinde hesaplanır. - II.Ter.Yas.Yed.Akçe Hes.Kalan Süt.Rakam = ,00 - II.Tertip Yas.Yed.Akçe = (-)7.525,00 - II.Tertip Temettü = ,00 8- GENEL KURUL KARARINA GÖRE YAPILACAK KAYITLAR GENEL K.K GEÇMİŞ YIL.KARLARI , ORTAKLARA BORÇLAR ,00 - I.T.Temettü 2.500,00 - II.T.Temettü , , Ortak (A)/2 = Ortak (B)/2 = , YASAL YEDEKLER , I.T.Yasal Yedek , II.T.Yasal Yedek 7.525, GEÇMİŞ YIL ZARAR (-) ,00 Kurumlar vergisinin hesaplanması ile ilgili bölümde belirtildiği gibi geçmiş yıl ticari zararı ,00 TL dır. Ancak bu zararın 4.000,00 TL sı K.K.E.G. lerin düşülmesinden kaynaklanmıştır. (-) ,00 TL ye (+) 4.000,00 TL ilave edildiğinde mali zarar (-) ,00 TL olmaktadır. Mali zarar kurumlar vergisi matrahının tespitinde önem arzeder. Zira kurumlar vergisi matrahının tespitinde ancak mali kârdan mali zarar düşer. 580 Hesapta yer alan ,00 TL lık ticari zararın Bilanço kârına mahsubu işletme açısından bu zararın bir kısmının K.K.E.G den oluşması önem arzetmemektedir. Ancak; zararı artıran K.K.E.G. ler işletmeyi temsil ve ilzam eden yöneticilerin, müdürlerin veya personelin ihmalinden kaynaklanmış ise mali idare tarafından kabul edilmeyen bu giderler dağıtılabilir kârı azalttığından ve diğer ortakların aleyh ine olduğundan ihmali veya suçu sabit olanların gerekirse dava yolu ile bizzat kendilerinden karşılanması gerekmektedir. Sermaye şirketleri nde geçmiş yıl zararları Yedek Akçe lerden de karşılanabilir. Ancak zararın Yedek Akçelerden karşılanmasına taraf değiliz. Bizim görüşümüze göre, zararı takip eden yıl veya yıllarda kâr varsa, zarar bu kârdan karşılanmalıdır. Yedek akçeler zorunlu olmadıkça kullanılmayıp fevkalade durumlar için bekletilmelidir.

5 KÂR DAĞITIM TARİHİ (2013) 331- ORTAKLARA BORÇLAR , Ortak (A)/2 = Ortak (B)/2 = , ÖD.VERGİ VE FONLAR , Temettü Stopajları Ortak (A) ,50 x 0.15 = 5.266, Ortak (B) ,50 x 0.15 = 5.266, , BANKALAR ,26 KVK nun 15/2.Maddesi ve 2009/14594 Sayılı BKK ile stopaj oranı % 15 dir. Kâr dağıtımı ile ilgili olarak ayrı bir muhtasar beyanname verilmez. Stopaj, kâr dağıtım tarihini takip eden ayın 23. gününe kadar beyan edilecek olan normal muhtasar beyanname içerisinde beyan edilecektir (KVK.Md.15/5, GVK.Md.98-99). Muhtasar Beyannamenin 061 Tür Koduna Yazılır. 9- KÂR PAYLARININ MENKUL SERMAYE İRADI OLARAK BEYANI Kâr dağıtım tarihi 2013 yılı olduğu için MSİ açısından 2013 yılı için geçerli olan beyan sınırı dikkate alınacaktır. Ortak (A) nın hissesine düşen brüt kâr payı ,50 TL. dır ,50 TL nin yarısı ,25 TL olup, bu tutar GVK nun 86/1-c Maddesine göre 2013 yılı için geçerli olan ,00 TL beyan sınırını aşmadığından MSİ olarak beyan edilmeyecektir. Ortaklardan birinin hissesine düşen brüt kâr payı ,00 TL olsaydı, yarısı ,00 TL yaptığından ve ,00 TL beyan sınırını aştığından 2014 Mart ayının 25'ine kadar MSİ olarak beyanı gerekecekti. Şirket kâr payını öderken X %15= 9.000,00 TL stopaj yapacaktı. Buna göre, ,00 TL aşağıdaki şekilde beyan edilecek, ve 3.255,00 TL iade vergi alınacaktı. Beyan (Brüt) ,00 TL Hesaplanan GV ,00 TL Kesilen Stopaj 9.000,00 TL Ödenecek GV. Yok İade Edilecek GV 3.255,00 TL III- SONUÇ Kâr dağıtımı konusu başta Türk Ticaret Kanunu olmak üzere Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarının ilgi alanına giren ve çeşitli hesaplama teknikleri kullanılan esnek bir yapıya sahiptir. I.Tertip Temettü'nün pay sahiplerine dağıtılması hususunu limited şirketler açısından ele aldığımızda, TTK'nun 610/1.maddesi atfı sebebiyle anonim şirketlere ilişkin 514 ilâ 527.madde hükümleri, "Finansal Tablolar ve Yedek Akçeler" konusuyla sınırlı olmak üzere limited şirketlere de uygulanmakla birlikte kâr payı ve yedek akçelerle ilgili olarak TTK'nun 608/1.maddesinde limited şirketlere münhasıran yapılan özel düzenleme esas alınacaktır. TTK'nun 608/1.maddesindeki hükümle, Bakanlığın limited şirketlere ait olarak hazırladığı örnek şirket sözleşmesindeki "Kârın Tespiti ve Dağıtımı" maddesindeki ifadelerin birbirine paralel olduğu ve bu durumda limited şirketlerde I.Tertip Temettünün dağıtımında genel kurul kararının esas alınması gerektiğini söyleyebiliriz. Olaya anonim şirketler açısından baktığımızda; a) TTK'da, anonim şirketlerdeki kâr dağıtımı ile ilgili hükümlerin limited şirketlerden farklı düzenlenmesi, b) Bakanlığın anonim şirketlere ait olarak hazırladığı örnek esas sözleşmedeki "Kârın Tespiti ve Dağıtımı" maddesinde I.Tertip Temettünün dağıtılmasını zorunlu tutması, keza, anonim Şirketlerin

6 - 6 - genel kurul toplantıları ile ilgili yönetmeliğin EK:4'ünde yer alan örnek toplantı tutanağında, birinci tertip temettü ile dağıtılmasına karar verilen kârı birbirinden ayırması, hem birinci tertip temettü için hem de dağıtılmasına karar verilen kâr için ayrı ayrı ödeme tarihi belirlemesi ve örnek esas sözleşme ile örnek toplantı tutanağının uyumlu olması, Bakanlık görüşüne göre genel kurulun sadece ödeme tarihini belirleyebileceğinin anlaşılması, c) Genel kurulun, kanunun 452/1.maddesi gereğince esas sözleşmedeki müktesep ve vazgeçilmez haklarla ilgili hükümleri değiştirememesi, bu hükümlere dokunamaması, ç) Bakanlığın gerek yönetmelik gerekse örnek sözleşme aracılığıyla fikrini I.Tertip Temettünün dağıtılmasından yana kullanması, vergi dairelerinin 6762 sayılı Kanunun 466/3.maddesindeki "%5 kâr payı ayrıldıktan sonra" ibaresi yürürlükteyken I.T.T ödenmiş gibi stopaj tarhiyatı yapması, yargının ise I.T.T'nün ayrılmasının gerektiği ancak genel kurulun ödenmemesine karar verebileceği şeklindeki kararları neticesinde tarhiyatların durması, yeni kanunun 519/2-c maddesinde ise "ayrılır" yerine vergi idaresinin, tam da aradığı "ödeme" ibaresinin açıkca kullanılması, d) Avans kâr payı dağıtımında kurum ortakları açısından kârın elde edilmesinin, kârın nakden veya hesaben dağıtıldığı hesap döneminin sonunu geçemeyecek olması (1 No'lu KVKGT,15.6.6), bu nedenle genel kurulun takip eden yıl sonuna kadar toplanma mecburiyetinde olduğunun kabulü, e) GVK'nun 96.maddesinin vergi tevkifatına tabi tüm ödemeler için genel, I.Tertip Temettü için ise TTK'nun 519/2-c hükmünün istisnai bir özel hüküm olarak öne geçişi, f) TTK'nunun şirket kârından kanuni I ve II.Tertip Yasal Yedek Akçeler ile esas sözleşmede öngörülen isteğe bağlı yedek akçeler ayrıldıktan sonra geriye kalan kârın dağıtılmasını öngörmesi, g) Genel kurulun, hiç kâr dağıtılmamasına ilişkin kararını yargıtayın müktesep hakları ihlâl edici nitelikte sayması, ayrıca, pay sahiplerinin kanun veya esas sözleşme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kuralına aykırı olan genel kurul kararları aleyhine, karar tarihinden itibaren 3 Ay içinde asliye ticaret mahkemesinde iptal davası açabilmeleri, Sonucunda, anonim şirketlerde I.Tertip Temettünün verilmesini zorunlu kıldığı düşünülmektedir. Kâr payının tamamı bir defada ödeneceği gibi, bir kaç taksitte de ödenebilir. Buna genel kurul karar verir. Ayrıca, genel kurulun hiç yapılmamasını tavsiye etmiyoruz. Çünkü; TTK'nun 530/1.maddesine göre, uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli olan organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, pay sahipleri, şirket alacaklıları veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığının istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, yönetim kurulunu da dinleyerek şirketin durumunu kanuna uygun hale getirmesi için bir süre belirler. Bu süre içinde durum düzeltilmezse, mahkeme şirketin feshine karar verir.