SIVI ELEKTROLİT DENGESİ VE DENGESİZLİKLERİ

Transkript

1 SIVI ELEKTROLİT DENGESİ VE DENGESİZLİKLERİ

2 Hayat su içinde başlar!

3 Besin öğeleri ve O2 ini taşıma Metabolik artıkların atılması (CO2, üre) Transportu sağlama Metabolik reaksiyonlar Vücut ısısının düzenlenmesi İyi bir eriticidir

4

5 Embriyo % 90 Süt çocuğu Yetişkin Total Vücut Ağırlığının (TVA) SUDUR!! % 80 % 60-70

6 Vücut Sıvılarının Dağılımı 60kg lık yetişkin birey İntraselüler Sıvı 25 lt TVA = %40 Ekstraselüler Sıvı TVA=%20 İnterstisiyel Sıvı sıvı 15 lt %15 %20 Plazma (%5) + Transselüler 5lt %5

7 Vücuda sıvı alımı ve atılımı Atılan sıvı miktarı Alınan sıvı miktarı Deri 500ml (ter) Yiyeceklerle su alımı 1000ml Akciğerler 400 ml (sol.) Bağırsaklar 100 ml (feçes) Böbrekler 1500 ml (idrar) Oksidasyonla Gıdalarla 300ml 1200ml TOPLAM = 2500 ml TOPLAM = 2500 ml

8 Sıvı dengesinin sürdürülmesi Asit/Baz dengesinin sürdürülmesi Enzim reaksiyonlarına katkı Temel olarak nöromüsküler aktiviteyi sürdürme

9 Sıvı Elektrolit Hareketlerinin Mekanizması

10 Diffüzyon konsantrasyondan konsantrasyona moleküllerin hareketi (gaz ve moleküller) Basit difüzyon: Moleküllerin hücre membranından kolayca hücre içine girmesi Kolaylaştırılmış difüzyon: Bazı moleküllerin özel taşıyıcı proteinlerle geçiş yapması ÖRNEĞİN Glikozun insülin aracılığı ile hücre ve doku içine girmesi

11 Aktif transport; diffüzyon gradientine karşın moleküllerin düşük konsantrasyondan yüksek konsantrasyona enerji (ATP) kullanılarak geçmesidir. Örn; Na+ / K+ Pompası ; Enerji ile hücre içinden 1 Na+ dışarı 2 K+ içeri girer.

12 Osmoz; İki bölme arasında düşük konsantrasyondan yüksek konsantrasyona eşitleninceye kadar suyun hareketidir.

13 Hipotonik sıvı Hücre şişer ve parçalanır Vücut sıvıları hücre içi izotoniktir Hipertonik sıvı Hücre büzülür ve fonksiyon yapamaz.

14

15 Ödem mekanizması Hidrostatik basınçta artma Onkotik basınçta azalma (Kolloid osmotik basınçta azalma) Kapiller permiabilitede artma Lenfatik drenajda tıkanma Hastamın ödeminde hangileri rol oynuyor?

16

17 Sıvı ve Elektrolitlerin Regülasyonu Hipotalamik regülasyon Hipofiz regülasyonu Adrenakortikal regülasyon Renal regülasyon GİS regülasyonu

18 SIVI DENGESİZLİKLERİ 1. Ozmolar dengesizlikler Hipoosmolar Hiperosmolar 2. Volüm dengesizlikleri ESS volüm fazlalığı (İzotonik artma-overhidrasyon) ESS volüm azalması (İzotonik azalma-hipovolemi)

19 Dengesizlik tipi Su dengesizliği Na dengesizliği. Hiperosmolar Su (Na) Na (Su) Hipoosmolar Su (Na) Na (su) İzotonik volüm fazlalığı İzotonik volüm eksikliği Su Na ile birlikte Su Na ile birlikte Na su ile birlikte Na su ile birlikte

20 Elektrolit Dengesizlikleri Hipo / hipernatremi ( N= meq/l) Hipo / hiperkalemi (potasemi) ( N= 3.5-5mEq/L) Hipo / hiperkalsemi (N= mg/dl meq/l ) Hipo/Hipermagnezemi (N= meq/l)

21 Hiponatremi Etiyoloji GI sekresyonun kaybı Ekstraselüler sıvınınorganizma dışına (yanık) / içine (peritonit) kaybı Diüretik tedavi Adrenal yetmezlik Tuz alımınınkısıtlanması ve Na+ un aşırı atımı Belirtileri Baş ağrısı Kas zayıflığı Apati Postural hipotansiyon Bulantı-kusma Diyare Abdominal kramplar Oligüri

22 Hipernatremi Etiyoloji Su kaybı Yetersiz sualımı Fazla miktarda tuz alımı Belirtileri Susuzluk Ödem Taşikardi İdrar çıkışında azalma Uykusuzluk

23 Hipokalemi (Hipopotasemi) Etiyoloji Gıdalarla alımın azalması Kaybın artması (yanıklar,cerrahi girişimler, uzun süren kusma ve diare) K atıcı diüretik tedavi Total vücut potasyumundadeğişim olmaksızın potasyumun hücre içine yer değiştirmesi(diabetik asidoz ve metabolik alkoloz tedavisinde) Belirtileri İdrar çıkışında azalma (Böbrek hasarı ve fonksiyon kaybı) Disritim ve kardiyak arrest (Miyokard hasarı) Letarji, konfüzyon ve mentaldepresyon GIS de anoreksia, bulantıkusma, abdominal distansiyon ve paralitik ileus Kas zayıflığı

24 Hiperkalemi Etiyoloji Diyetle ve K infüzyonu ile aşırıalımı Böbreklerden atılımındayetersizlik (ağır dehidratasyon ya da oligüri) Adrenal yetmezlik Potasyumun hücre dışına çıkması (travma, crush yaralanmaları, metabolik asidoz) Belirtileri Anüri EKG de pik yapmış T dalgası, genişqrs kompleksi ve bastırılmış ST segmenti Ventriküler fibrilasyon, kardiyak arrest Uyuşukluk, parestezi Bulantı-kusma, diare

25 Etiyoloji Hipokalsemi Aşırı miktarda sitratlı kantransfüzyonu Diyetle alımında yetersizlikve böbrek hastalıkları GI alanda ve kemikabsorbsiyonunda,vitd paratroid hormon magnezyum kalsitonin Belirtileri Disritim, kardiyak arrest Kas spazmı, tetani Traseu ve chovestek bulgusu Peristaltizm, bulantı-kusma,diare Kulaklarda çınlama, parmakuçlarında karıncalanma ve konvülsiyon Osteoporoza bağlı fraktür

26 Hiperkalsemi Etiyoloji İmmobilizasyon,multipl e myeloma Kalsiyum alımında aşırı artış Kemiklerden aşırımiktarda kalsiyum emilimi (hiperparatiriodizm, vit D steroid tedavisi) Belirtileri Kalp aktivitesi deprese olur, kardiyak arrest Kas zayıflığı, hipotoni,gis de hareketsizlik, Kemiklerde ağrı, osteoporoz ve fraktür Derin tendon refleksindeazalma, letarji, koma Böbreklerde kalsifikasyon,böbrek hasarı

27 Hipomagnezemi Etiyoloji Uzun süren malnütrisyon, beslenme yetersizliği GİS ve böbreklerden fazla atılımı(malabsorbsiyon S., diare, GI fistül, HiperAldesteron) Uzun süre diüretik tedavi Oral almayan hastaların IVtedavisine Mg eklenmemesi Hipoparatiroidizm ve hipokalsemi Belirtileri Taşikardi, hipotansiyon,disritmi Kaslarda kramp, spatisite,tetani Konvülsiyonlar, parestezi,tremor, ataksi Ajitasyon, depresyon,konfüzyon

28 Hipomagnezemide Hemşirelik Yönetimi Riskli hastayı belirleme ve izleme Akut durumlarda EKG izlemi ile IV Mg sulfat Hipermagnezemi belirtilerinin izlemi Sıcaklık hissi Kızarıklık ya da terleme Kan basıncında düşme DTR azalma Aşırı sedasyon ve koma Tedavi sonrası şiddetli Hipermagnesemi gelişirse 10-20ml %10 luk kalsiyum glikonat verilebilir. Kardiorespiratuar kollapsta Kardiak Pace maker ve respiratör tedavisi gerekebilir.

29 Hipermagnezemi Etiyoloji Böbrek yetmezliği Tedavide fazla Mgverme Mg içeren antiasitlerfazla verildiğinde Mg sulfatlı lavmanlarfazla verildiğinde Belirtileri Bedende sıcaklıkhissi DTR azalma Hipotansiyon Koma Solunum depresyonu Kardiyak aritmiler Serum Mg++ 3mEq/L üzerindedir.

30 KB NB CVP Saatlik İdrar Plazma osmolaritesi İdrar osmolaritesi Albumin değeri Elektrolit değerleri İlaçların sıvı ve elektrolitlere etkisi Biz hastalarımızın hangi değerlerini izlemeli ve değerlendirmeliyiz?

31 Cerrahi Travmaya Vücudun Yanıtı Stres Hipotalamus Arka Hipofiz ADH Ön Hipofiz ACTH Adrenal korteks Mineralokortikoid Glukokortikoid * Desoxycorticosterone-DOCA * Hidrokortizon * Aldesteron Katabolizma Elektrolit Protein yıkımı * Na ve Cl retansiyonu Kan şekerinin * K kaybı Hücreden K alınımı Yağ mobilizasyonu

32 ASİT BAZ DENGESİ, DENGESİZLİKLERİ VE KAN GAZLARI

33 ASİT BAZ DENGESİ Asit baz dengesi H + iyonu yoğunluğu ile ilgilidir. H + İyonu Vücut sıvılarında bulunan elektrolitlerden birisi de H+ iyonudur. H+ iyonu hem hücre içi hem hücre dışı sıvıda yer alır.

34 H + İYONU H+ iyonunun yoğunluğu solüsyonun asit ya da alkali oluşunu belirler. H+ iyonu sayısı arttıkça solüsyon asitleşir. H+ iyonu sayısı azaldıkça solüsyon alkali olur.

35 ASİT NEDİR? Asit; Çözeltilerine H+ iyonu veren maddelere denir. + (Hidroklorik asit) HCL H + CL + (Karbonik asit) H2CO3 H + HCO Asitler (H+ iyonu) vücut sıvılarında kaç şekilde bulunur. Bunlar Nelerdir?

36 H + İYONU 1- Uçucu Asitler (Volatil); CO2 dönüşebilen asitlerdir. Yağların, karbonhidratların ve proteinlerin oksijenli ortamda yanması sonucu açığa çıkarlar. Uçucu H+ iyonu Akciğerlerden solunum yoluyla atılır. Uçucu bir asit olan (CO2) hücre dışı sıvıda çözünerek H2CO3(karbonik asit) olarak yer alır.

37 H + İYONU 2-Uçucu olmayan asitler (Nonvolatil); CO2 ye asitlerdir. dönüşemeyen Yağların, karbonhidratların ve proteinlerin oksijensiz ortamda yanması sonucunda oluşurlar. Laktik asit, pürivik asit, fosforik asit ve sülfirik asittir. + Uçucu olmayan H iyonu böbrekler yoluyla atılmaktadır.

38 BAZ NEDİR? Baz; Çözeltilerinde H+ iyonu bağlayan veya hidroksil (OH ) iyonu bırakan maddelere denir. HCO 3+ H - + H2CO3 (Bikarbonat) _ NaOH Na + OH (Sodyum Hidroksit)

39 ASİT BAZ DENGESİ Solüsyonların H+ yoğunluğu ph (power of hydrogen) ile ölçülür. p, negatif logaritmayı, H H yoğunluğunu gösterir. +, + H H + + ph ph Asidoz Alkaloz

40 ASİT BAZ DENGESİ Hücre dışı sıvının ph ını dengede tutmada esas olan; hücre dışı sıvıda bulunan karbonik asit in bikarbonata oranının sabit tutulmasıdır. H2CO3 1.37mEq/L - HCO 3 27mEq/L - H2CO 3 = 1.37 = 1 - HCO

41

42 ASİT BAZ DENGESİNİ DÜZENLEYEN SİSTEMLER Fazla H+ iyonlarının dilüe olması Kimyasal tampon sistemleri Solunum sistemi Renal sistemdir.

43 Asit baz sisteminin dengelenmesinde tamponlar ilk savunma sistemidir ama başka sistemlerle desteklenmezse çabucak tükenirler.

44 HİPERVENTİLASYON Medulla Oblangatadaki solunum mer. uyarılır CO2 atılımı + H YOĞUNLUĞUNUN SOLUNUM SİSTEMİ TARAFINDAN KONTROL EDİLMESİ Kan ph Kan p CO2 CO2 birikimi HİPOVENTİLASYON Kan ph Kan p CO2 Sol. Mer. baskılanması

45 KAN GAZLARI ANALİZİ Akciğerlerde gaz alışverişinin ve asit baz dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır. Solunumsal ve metabolik hastalıklarda tanı, takip ve tedavinin yönlendirilmesinde en önemli laboratuar incelemesidir.

46 KAN GAZI PARAMETRELERİNİN NORMAL DEĞERLERİ ph: PaCO2: 35-45mmHg HCO3: 22-26mE/L Baz Fazlalığı (BE): mmol/L PaO2: mmHg SaO2: %

47 KAN GAZLARI ANALİZİNDE İNCELENEN PARAMETRELER ph: H+konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır. H + PH Asidoz H + PH Alkaloz Kan PH = dir. PH 6.80 ve 7.80 ölüm görülür.

48 KAN GAZLARI ANALİZİNDE İNCELENEN PARAMETRELER Parsiyel Arteriyel Oksijen Basıncı (PaO2); Plazmada çözünmüş O2 tarafından oluşturulan basınçtır. Plazmada çözünmüş O2 arttığında bu değer yükselir, azaldığında ise düşer. Toplam oksijen içeriğinin %2-3 ünü oluşturur.

49 KAN GAZLARI ANALİZİNDE İNCELENEN PARAMETRELER Oksijen Satürasyonu (SaO2) Hemoglobinin oksijenle birleşme yüzdesidir. Total oksijen içeriğinin %97-98 ini oluşturur.

50 KAN GAZLARI ANALİZİNDE İNCELENEN PARAMETRELER Parsiyel Arterial Karbondiaoksit Basıncı (PaCO2); Plazmada çözünmüş CO2 tarafından oluşturulan basınçtır. Plazmada çözünmüş CO2 arttığında bu değer yükselir, azaldığında ise düşer.

51 PARSİYELARTERİAL KARBONDİOKSİT BASINCI (PACO2); Alveolar ventilasyonun göstergesidir. Akciğerler tarafından kontrol edilir. Değişikliği solunumsal bir olayı gösterir. PaCO2 Solunum asidozu PaCO2 Solunum alkalozunu gösterir.

52 TOTAL PLAZMA CO2 KAPSAMI;(HCO3) HCO3 böbrekler tarafından kontrol edilir. Kanın en önemli bazıdır. Değişikliği metabolik bir olayı gösterir. HCO3 Metabolik Asidoz HCO3 Metabolik Alkaloz

53 KAN GAZLARI ANALİZİNDE İNCELENEN PARAMETRELER Baz Fazlalığı (Base excess) (BE); BE metabolik olayların göstergesidir. Negatif baz fazlalığı (BE) metabolik asidozu, Pozitif baz fazlalığı (BE) metabolik alkalozu, gösterir.

54 ASİT- BAZ DENGESİZLİKLERİ Solunum Asidozu Solunum Alkalozu Metabolik Asidoz Metabolik Alkaloz

55 SOLUNUM ASİDOZUNDA TEDAVİ VE BAKIM Altta yatan nedeni bulup nedene göre tedavi uygulanır, Hastanın derin nefes alıp vermesi için desteklenir, Sodyum Bikarbonat oral ya da İV yolla verilir. Oksijen verilir, Gerekliyse CO2 düzeyini azaltmak için karbonhidrattan fakir yağdan zengin diyet (Pulmocare)

56 SOLUNUM ASİDOZUNDA TEDAVİ VE BAKIM Sedatiflerden kaçınılır, Akut durumlarda entübasyon ve ventilatör desteği sağlanır, Ventilatöre bağlı ise ventilatörün tidal volümünü ve solunum frekansını artırılır, Sekresyon varsa aspire edilir, Nörolojik durum izlenir (bilinç düzeyi, konfüzyon) Kan gazları izlemi yapılır.

57 SOLUNUM ALKALOZUNDA TEDAVİ VE BAKIM Nedene yönelik uygulanır, Korku ve anksiyete giderilir, Anksiyete ve emosyonel bozukluklarda sedatifler verilebilir, Solunum alkolozunun kadiopulmoner belirtileri izlenir (aritmi, CO azalma, hiperventilasyon)

58 SOLUNUM ALKALOZUNDA TEDAVİ VE BAKIM Hasta kese kağıdı içine solutulabilir, Mekanik ventilasyon uygulanabilir. Mekanik ventilasyonda ise tidal volüm ve solunum frekansı azaltılabilir, Ölü boşluk artırılabilir.

59 METABOLİK ASİDOZDA TEDAVİ VE BAKIM Nedene yöneliktir. İ.V. HCO3 verilmesi AÇT izlemi yapılır Gİsistemden alkali kaybı (diare, pankreas fistülü, ince bağırsak fistilü) önlenir Önerildiyse insülin ve sıvı (İzotonik ve hipotonik) verilir. Alkali kaybının düzeltilmesi

60 METABOLİK ALKALOZDA TEDAVİ VE BAKIM Nedene yöneliktir. Potasyum kayıpları yerine konur, AÇT izlemi yapılır Sıvı elektrolit dengesi (dehitratasyon) düzeltilir, Alkali maddelerin verilmesinden kaçınılır (İV sodyum bikarbonat, Oral veya NG den antiasit) Böbreklerden asit kaybı izlenir (diüretik terapi) Sodyum klorür infüzyonları verilir, Kusmada HCL kaybını azaltmak için antiemetik verilir.

61 ASİDOZ VE ALKALOZ DA BELİRTİ VE BULGULAR Asidoz; SSS nin depresyonuna bağlı; Mental kapasite azalır, sersemlik, yorgunluk, bilinç bulanıklığı Baş ağrısı, bulantı kusma, hiperkalemi Deliryum, koma, ölüm gelişebilir

62 ASİDOZ VE ALKALOZ DA BELİRTİ VE BULGULAR Alkaloz; SSS nin aşırı uyarılmasına bağlı; Aşırı sinirlilik, aşırı uyarılabilirlik, tetani Baş dönmesi, bayılma, hipokalemi Ölüm (solunum kaslarında tetani nedeniyle)

63 ASİDOZ VE ALKALOZ DA KOMPANZASYON Metabolik olay solunumsal, solunumsal bir olay metabolik olarak kompanse edilir.

64 Teşekkürler