Ülkemizde son yıllarda Devlet muhasebesi

Transkript

1

2 DIŞ DENETİM DERGİSİ Sayıştay Denetçileri Derneği (SAYDER) yayınıdır. Sahibi Sayıştay Denetçileri Derneği (SAYDER) Adına Nuray YILMAZ Yönetim Kurulu Başkanı Yayın Koordinatörü Necip TOSUN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü A. Turan ADIYAMAN Yayın Kurulu Salim DEMİREL Ahmet SAYER Yakup AYDIN C. Mustafa TÜRKYENER H. Bahadır BARÇIN Abdullah ALTINTAŞ Engin GÜLBEY Ömer Özgür EFTEKİN Sadettin CEYHAN Ali YILDIRIM Harun SAKİ Yönetim ve Yazışma Adresi Meşrutiyet Cad. No: 46/3 Kızılay/ANKARA Sayı Editörü Salim DEMİREL İMAJANS İletişim Reklam LTD. ŞTİ. Cinnah Caddesi, Kırkpınar Sokak, No:8/4 Çankaya / ANKARA T.: F.: Baskı Uzerler Matbaacılık Sanayi Ltd. Şti. Turan Güneş Bulvarı. No:22/8-26 Çankaya/ANKARA T.: Baskı Tarihi Aralık 2013 Yaygın Süreli Yayın Ülkemizde son yıllarda Devlet muhasebesi alanında yapılan çalışmalarla muhasebe sistemimiz Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları na uygun bir yapıya kavuşturulmaya çalışılmaktadır. Bu bakış açısı kamu idarelerinin analiz edilebilecek mizanlar, bilançolar ve diğer mali tabloları hazırlamalarını zorunlu kılmıştır. Bu mali tablo ve raporlar, idarecilere karar verme sürecinde ihtiyaç duyulan bilgileri sağlamakta, mali tablo kullanıcılarına gerçeğe uygun ve tam bilgi sunma işlevi taşımaktadır. Diğer taraftan, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile getirilen dış denetim anlayışı çerçevesinde, Kamu idarelerinin hesap ve işlemleri ile mali faaliyet, mali yönetim ve kontrol sistemlerinin değerlendirme sonuçları esas alınarak, mali rapor ve tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna ilişkin görüş oluşturulmaktadır. Bu kapsamda; mali tabloların yasal gereklere uygun olup olmadığı, muhasebe uygulamalarının hesap talimatlarına uygun olup olmadığı ve gerektiği şekilde açıklanıp açıklanmadığı, bir bütün olarak mali tabloların tam, doğru ve tutarlı olup olmadığı değerlendirilmektedir. Kamu yönetimi sisteminin şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri çerçevesinde yerleşmesini desteklemek bakımından karar vericiler, uygulayıcılar ve denetleyerek sistemin sürekli gelişmesine katkı sağlayanların birbirlerinin bakış açılarını ve karşılaştıkları temel sorunları ortak zeminde paylaşmaları sistemin kurulmasını ve yerleşmesini hızlandıracaktır. Bu düşünceden hareketle, bu sayımızda Kamu yönetiminde muhasebe, mali tabloların analizi ile dış denetimi konuları uygulama örnekleri ile ele alınarak kamu yöneticilerine, uygulayıcılara, denetim elemanlarına ve diğer ilgililere yol gösterici olmak ve katkı sağlamak hedeflenmiştir. İyi okumalar Sayıştay Denetçileri Derneği (SAYDER) Yıllık Abone Bedeli 120 TL (KDV Dahil) Abone Olmak İçin ISSN e-posta: sayder@sayder.org.tr Üç ayda bir yayımlanır. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Yazıların sorumluluğu yazarlarına, reklamların sorumluluğu reklam sahiplerine aittir. 2 TEMMUZ EKİM - KASIM - AGUSTOS - ARALIK - EYLUL

3 İÇİNDEKİLER 05 Mehmet SARITAŞ Devlet Muhasebesinde Yaşanan Gelişmeler, Muhasebat Genel Müdürlüğünün Mali Yönetim Alanındaki Bilişim Uygulamaları ve Mali İstatistikler 13 Can Mustafa TÜRKYENER Geleneksel Denetim Anlayışından Modern Denetim Sistemine Geçiş 22 Kübra ŞEN Türkiye de ve Bazı Ülkelerde Bütçe Hakkının Gelişimi ve Bütçe Hakkı Çerçevesinde Parlamentonun Bütçe Sürecindeki Rolü 33 Mustafa ERSÖZ Kamu Kurumlarında Şeffaflık, Hesap Verebilirlik, Mali Raporlama ve Dış Denetim 46 Bahtiyar YÜKSEL Genel Yönetim Mali İstatistikleri Çerçevesinde Yayımlanan Ulusal Tablolar 52 Mehmet İPEK Mali Denetim 60 Taha Akgün Analitik Bütçe Sistemine Geçiş Nedenleri ve Yeni Sistemin Getirdikleri 94 Hüseyin YILDIZ Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Muhasebesi 100 Ersan AYBAR Kamu Mali Sisteminde Ayni ve Nakdi Bağışların Muhasebeleştirilmesi 112 Alhas ÖĞRETMEN Harcama Maliyet Gider Zarar Kavramı ve Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 133 Erkan KARAASLAN Kamu Muhasebesinde Dönem Sonu 153 Yaşar YOLCU Şahin BİNİCİ Savunma Sanayii Proje Giderlerinin Muhasebeleştirilmesi ve Denetimi 157 Ömer DAĞ Belediyelerce Yapılan Muhasebeleştirme Hataları 167 Prof. Dr. Nejat BOZKURT Prof. Dr. Cemal İBİŞ Çağla AKDEMİR 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Bağımsız Denetim ve Hile Riski H.Mehmet ÇEKİCİ Serkan KAYA Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi Zeynep AKPINAR Yunus AKYOL Taşınır Mal Yönetmeliği Çerçevesinde Yapılan İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi 174 Bilal BÖCEK Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Anonim Şirketlerde İç Denetim ve Riskin Erken Teşhisi 177 Dr. Hüseyin ÖZER Yeni Türk Ticaret Kanunu, Mali Tablolar ve Bağımsız Denetim 82 Yunus AKYOL Zeynep AKPINAR Taşınmaz İşlemlerin Muhasebeleştirilm 185 Mustafa GÜNGÖR Muharrem KARATAŞ Kit lerin Muhasebe Sistemi ve TFRS nin Mali Tablolarına Etkisi 3 3 TEMMUZ EKİM - KASIM - AGUSTOS - ARALIK - EYLUL

4

5 DEVLET MUHASEBESİNDE YAŞANAN GELİŞMELER, MUHASEBAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN MALİ YÖNETİM ALANINDAKİ BİLİŞİM UYGULAMALARI VE MALİ İSTATİSTİKLER Mehmet SARITAŞ Muhasebat Genel Müdürü I. GİRİŞ Devletin kamu hizmeti üretme ve toplumsal hayatı düzenlemede her geçen gün artan oranda kamu kaynağı kullanması, kamu idarelerinin tüm mali işlemlerinin muhasebe sisteminde tam ve doğru olarak kaydedilmesi ve kullanıcılara zamanında raporlanmasını gerekli kılmaktadır. Bu gereklilik, 1990 lı yıllardan itibaren birçok ülkede yaşanan ekonomik krizlere karşı doğru politikalar geliştirilmesi için bir zorunluluk olan, devletlerin mali büyüklüklerinin ve mali risklerinin tam olarak ortaya konması ihtiyacından dolayı kendisini daha da fazla hissettirmektedir. Devlete ait politikaların hayata geçirilmesinden önce, alınacak mali ve ekonomik kararların etki alanlarının doğru bir şekilde ölçülmesi gerekmekte olup, bunun için de sağlıklı ve kapsamlı mali verilerin bilinmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu verilerin en iyi şekilde derlenmesi, mali ve ekonomik politikaların başarı şansını yükseltecektir. 5 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

6 Devlet Muhasebesinde Yaşanan Geliştirmeler, Muhasebat Genel Müdürlüğünün Mali Yönetim Alanındaki Bilişim Uygulamaları Ve Mali İstatistikler Ülkemizde uygulanan nakit esaslı devlet muhasebesi sistemi; kapsamının dar olması, maddi duran varlıkları kayıt altına almaması, hesapları sistematik bir sınıflandırmaya tabi tutmaması, girişilen taahhütleri göstermemesi gibi nedenlerle raporlamaya ve sonuç üretmeye elverişli olmadığından politika kararlarının alınması ve uygulama sonuçlarının ölçülmesinde ihtiyaca cevap vermemekteydi. Bu nedenlerle, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, dünyadaki gelişmeler ışığında uygulanan muhasebe sistemini gözden geçirerek ülkemizin ihtiyacına cevap verecek, kamu mali yönetiminde şeffaflığı daha da ileriye taşıyacak ve uluslararası karşılaştırmaya imkân sağlayacak olan tahakkuk esasına dayalı bir devlet muhasebesi sistemi oluşturma çalışmalarına 1995 yılında başlamıştır. Günümüze kadar yürütülen çalışmalar, kapsamını büyük ölçüde uluslararası düzenlemelere paralel bir şekilde genel yönetim (devlet) sektörü olarak kabul eden, standart ve ilkeleri olan ve devlet faaliyetlerinin tümünün raporlanmasına imkân tanıyan tahakkuk esasına dayalı bir devlet muhasebe sisteminin hayata geçirilmesiyle sonuçlanmıştır. Günümüzde ise bu çalışmalar, Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartlarının (IPSAS) ülkemiz sistemine uyarlanması şeklinde yürütülmektedir. Muhasebe sistemindeki bu gelişmeleri uygulamaya koyabilmek için Genel Müdürlüğümüzce reform sayılabilecek bir takım bilişim uygulamaları hayata geçirilmiştir. Bugün gelinen noktada bilişim uygulamalarımız idarelerin tüm mali işlemlerini kayıt altına alacak seviyeye ulaşmış bulunmaktadır. Bilişim uygulamalarımız kamu idarelerinin mali işlemlerini elektronik ortama taşıdığından gerek kamu idarelerince, gerekse Sayıştayca yürütülen denetimlerin etkinliğine katkı sağlar durumdadır. II-NAKİT ESASLI DEVLET MUHASEBESİ VE SİSTEME YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER Ülkemizde 1/1/2004 tarihinden geçerli olmak üzere tahakkuk esasına dayalı Devlet Muhasebesi Genel Yönetmeliği yürürlüğe konulmuş ve genel bütçeli idareler ile katma bütçeli dairelerde uygulanmaya başlanmıştır. Bu Yönetmeliğin Amaç maddesinde tahakkuk esaslı devlet muhasebesine geçişin nedenleri ve hedefleri belirlenmiştir. Böylece Devletin; hesap ve kayıt düzeninde saydamlık ve tekdüzenin sağlanması, işlemlerin kayıt dışında kalmasının önlenmesi, faaliyetlerin gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tabloların zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri çerçevesinde, uluslararası standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde hazırlanması, raporlanması ve yayımlanmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenerek ilk adım atılmıştır yılına kadar Türkiye de mali işlemin doğduğu anda kaydı yerine nakden ve mahsuben ödeme veya tahsil edilme durumunun gerçekleştiği anda muhasebeleştirilmesini öngören nakit esaslı devlet muhasebesi sistemi uygulanmaktaydı. Dolayısıyla sadece nakit giriş ve çıkışlarından doğan işlemler kayıtlara alınmaktaydı. Bu sisteme göre mali işlemler ve olaylar, karşılığı tutarlar nakden veya mahsuben alındığında (tahsil edildiğinde) ya da ödendiğinde veya iade edildiğinde muhasebeye konu edilmekteydi. Sistemde sadece bütçe gelir ve giderlerinden kaynaklanan nakit giriş ve çıkışları, nakdi varlıklar ve yükümlülüklere ilişkin hareketler kaydedilmekte ve raporlanmaktaydı. Esasında nakit esaslı muhasebe sistemine yöneltilen eleştiriler tüm mali işlemlerin istenilen detayda kayıt altına alınmamasıyla ilgiliydi. Muhasebe sisteminin bu kadar yetersiz olması doğal olarak mali raporlamayı da sınırlandırmaktaydı. Bu olumsuzlukların ortadan kaldırılması ve Devlet tarafından kullanılan kamu kaynaklarının şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde raporlanabilmesi için; mali işlemlerin tamamını, işlemlerin sonuçlarının tahsili veya ödenmesi şartına bağlı kalmaksızın, doğduğu anda kayıt eden bir muhasebe sisteminin yani tahakkuk esaslı muhasebe sisteminin kurulması ve uygulamaya konulması gereği ortaya çıkmıştır. III-TAHAKKUK ESASLI DEVLET MUHASE- BESİNE GEÇİŞ 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunuyla, tahakkuk esaslı devlet muhasebesi çalışmaları yasal bir zemine kavuşmuştur. Anılan Kanunun 2 nci maddesinde Kanunun ve dolayısıyla devlet muhasebesinin kapsamı uluslararası sınıflandırmalara paralel olarak merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerden oluşan genel yönetim olarak belirlenmiştir. Kanunun 7, 42, 49, 50, 51 ve geçici 3 üncü maddelerinde de tahakkuk esaslı devlet muhasebesi sisteminin ana esasları düzenlenmiştir. Kanunun bu hükümleriyle; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkinliğini sağlamak amacıyla kapsamdaki kamu idarelerinde standart bir muhasebe siste- 6 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

7 Mehmet SARITAŞ minin kurulması, işlemlerin tahakkuk esasına dayalı bir sistem içerisinde kayıt altına alınması, konsolidasyonun yapılması, analize elverişli mali tablolar ile kesin hesap kanun tasarısı ve eki cetvellerin muhasebe kayıtlarından üretilmesi sağlanmıştır sayılı Kanun hükümleri uyarınca, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap ve kayıt düzeninde saydamlık, hesap verilebilirlik ve tekdüzenin sağlanması, işlemlerinin kayıt dışında kalmasının önlenmesi, faaliyetlerinin gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi; mali tabloların zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri çerçevesinde, uluslararası standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde hazırlanması ve yayımlanmasına ilişkin esas, usul, ilke ve standartların belirlenmesi amacıyla Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği hazırlanarak ve 3/5/2005 tarihli ve 2005/8844 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulmuştur. Anılan Yönetmeliğin hazırlanmasıyla birlikte; a) Devlet muhasebesinde tekdüzelik sağlanmıştır. b) Hesapların konsolidasyonu mümkün hale gelmiştir. c) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar kayıt altına alınmaya başlamıştır. d) Alacaklar ve işlemiş faiz alacakları izlenmeye başlanmıştır. e) Bütçe uygulamasından doğan borçlar ve işlemiş faizler kayıt altına alınmıştır. f) Kesin hesap, muhasebe sistemi üzerinden üretilmeye başlanmıştır. g) Tüm mali veriler, Maliye Bakanlığı veri tabanında (Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi) toplanmaya ve karar alıcıların kullanımına sunulmaya başlanmıştır. h) Uluslararası muhasebe ve raporlama standartları ile Avrupa Birliği mevzuatına uygun olarak genel yönetim mali istatistikleri hazırlanarak belirlenen sürelerde yayınlanmaya başlanmıştır. Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin yürürlüğe konulmasını takiben kamu idarelerinin uygulamaya esas muhasebe düzenlemeleri hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuştur. Bu kapsamda, Genel Müdürlüğümüzce Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği hazırlanmış, İçişleri Bakanlığınca hazırlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile sosyal güvenlik kurumlarınca hazırlanan muhasebe düzenlemelerine uygun görüş verilmiştir. 7 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

8 Devlet Muhasebesinde Yaşanan Geliştirmeler, Muhasebat Genel Müdürlüğünün Mali Yönetim Alanındaki Bilişim Uygulamaları Ve Mali İstatistikler Yapılan bu çalışmalar, devlet muhasebesi sisteminin alt yapısını oluşturmuş ve devlet muhasebesini ortak ilke ve standartlara kavuşturmuştur. Diğer taraftan, 5018 sayılı Kanunun 49 uncu maddesinde genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde uygulanacak muhasebe ve raporlama standartlarını, uluslararası standartlara uygun olarak belirleme yetkisi Devlet Muhasebesi Standartları Kuruluna verilmiştir. Kurul, 2005 yılında kurulmuş ve bugüne kadar aşağıda yer alan standartları belirleyerek Resmi Gazetede yayımlamıştır. (DMS 1) Mali Tabloların Sunulması (DMS 2) Nakit Akış Tabloları (DMS 3) Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminindeki Değişiklikler ve Hatalar (DMS 4) Dövizle Yapılan İşlemler ve Döviz Kurlarındaki Değişimin Etkileri (DMS 5) Borçlanma Maliyetleri (DMS 6) Konsolide ve Bireysel Mali Tablolar (DMS 7) İştiraklerdeki Yatırımlar (DMS 8) Ortak Girişimlerdeki Paylar (DMS 9) Bedel Karşılığında Yapılan Faaliyetlerden Gelir Elde Edilmesi (DMS 10) Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Mali Raporlama (DMS 11) İnşaat Sözleşmeleri (DMS 12) Stoklar (DMS 13) Kiralamalar (DMS 14) Raporlama Tarihinden Sonraki Olaylar (DMS 16) Yatırım Amaçlı Varlıklar (DMS 17) Maddi Duran Varlıklar (DMS 18) Bölümsel Raporlama (DMS 19) Karşılıklar, Koşullu Yükümlülükler ve Koşullu Varlıklar (DMS 20) İlişkili Taraf Açıklamaları (DMS 21) Nakit Üretmeyen Varlıklarda Değer Düşüklüğü (DMS 22) Genel Yönetime İlişkin Mali Bilgilerin Açıklanması (DMS 31) Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yayımlanan standartlar çerçevesinde devlet muhasebesi uygulama düzenlemelerinde yapılması gereken değişiklik çalışmaları devam etmektedir. IV- YENİ MUHASEBE SİSTEMİNİN HAYATA GEÇİRİLMESİNE YÖNELİK MUHASEBAT GE- NEL MÜDÜRLÜĞÜ BİLİŞİM UYGULAMALARI Muhasebe sisteminin teorisinde ulaşılan bu gelişmelerin, etkin ve etkili bir şekilde hayata geçirilmesi için Genel Müdürlüğümüzce öncelikle mali işlemlerin elektronik ortamda muhasebeleştirilmesiyle sınırlı olan say2000i sistemi kurulmuş, devamında ise Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS) çatısı altında personel maaşlarının elektronik ortamda hesaplanarak ödenmesi, kamu elektronik ödeme sistemi, güm-kart, harcama yönetim sistemi, e-fatura, e-yolluk, e-bordro, sendika uygulaması, genel yönetim mali istatistikleri modülü ve nihayetinde taşınır yönetim sistemi oluşturularak bilişim alanında reform sayılabilecek uygulamalar hayata geçirilmiştir. a) Say2000i Sistemi Say2000i sistemi, birkaç istisnayla birlikte genel ve özel bütçeli idarelerin muhasebe birimlerini merkeze ve birbirlerine hızlı ve güvenli bir şekilde bağlayan ve 2000 yılında uygulamaya konulan saymanlık otomasyon sistemidir. Kullandığı teknik altyapı ve insan gücü açısından ülkemizin en büyük web tabanlı kamu projelerinden olan say2000i sistemi ile muhasebe birimlerinde elle/manuel gerçekleştirilen işlemler online hale getirilmiş, muhasebe birimleri arasında karşılaşılan uygulama farklılıkları giderilmiş, Genel Müdürlüğümüz ile taşra teşkilatı arasındaki bilgi akışı daha güvenli bir ortamda yapılmaya başlanmış, rapor ve bilgi çıktılarının geç ve sorunlu olması önlenmiş, muhasebe birimleri gerek kurumlara gerekse vatandaşlara yönelik hizmetlerini daha hızlı ve kaliteli bir biçimde vermeye başlamıştır. Ayrıca Bakanlığımız üst yönetimi dahil ekonomi yönetimine zengin bilgi ve karar desteği sağlanır hale gelinmiştir. b) Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS) 5018 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle başlayan yeni kamu mali yönetim anlayışı; stratejik yönetim, performans esaslı bütçeleme, genel yönetimin tamamını kapsayan tahakkuk esaslı devlet muhasebesi, hesap verebilirlik, mali saydamlık ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını içermektedir. Genel Müdürlüğümüzce söz konusu anlayışı gerçekleştirmek için harcama ve muhasebe birimlerinin mali işlemlerini tek bir otomasyon sistemi içinde toplamak suretiyle harcamayı tahakkuk ettiren 8 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

9 Mehmet SARITAŞ harcama birimleri ile ödemeyi gerçekleştiren muhasebe birimleri arasında güvenli, hızlı ve elektronik ortamda bilgi akışının sağlanmasını hedefleyen ve say2000i sisteminin fonksiyonları ile birlikte kamu mali yönetimine katkı sağlayacak bir çok farklı uygulamayı da içinde barındıran Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS) geliştirilmiştir. KBS dünya ülkeleri arasında kamu mali yönetim sistemleri açısından örnek teşkil edecek bir uygulama olarak yaklaşık den fazla harcama biriminde kullanılmaktadır. KBS nin alt sistemlerinden Kamu Personeli Maaş Otomasyon Sistemiyle yaklaşık memurun maaşı, Ek Ders uygulamasıyla personelin ek ders ücretleri ve Fazla Çalışma Uygulamasıyla da personelin fazla çalışma ücretleri hesaplanarak ödenmektedir. Sistemin Sosyal Hak ve Yardım Ödemeleri Uygulamasıyla da memurların doğum, ölüm, ödül ve ikramiyelerinin, öğretmenlere yeni öğretim yılı başında ödenmekte olan öğretim yılı hazırlık ödeneği ve fiili hizmet zammı ödemeleri yapılmaktadır. Diğer taraftan, Sendika Uygulaması ile memurların üyesi olduğu sendikalara gerekli kullanıcı tanımlaması yapılarak, sendikaların üyelerinden yapılan kesintileri her ay KBS üzerinden görebilmeleri imkanı sağlanmıştır. KBS Kullanıcı Raporları uygulaması ile tüm strateji birimleri ile merkez ve merkez dışı harcama birimlerinin ödenek, harcama, taşınır, okul pansiyonları ve bütçeleştirilmiş borçlarına ilişkin bilgileri anlık olarak alabilmeleri sağlanmıştır. Yine, Gümrük Tahsilat Sistemi (GÜMKART) uygulaması tüm gümrük muhasebe birimleri ile gümrük mutemetliklerinde yaygınlaştırılmıştır. KBS, 2009 yılında Sayın Cumhurbaşkanımızın himayelerinde Cumhurbaşkanlığı Köşkünde düzenlenen 7. e-türkiye (e-tr) Ödüllerinde Kamudan iş dünyasına kategorisinde GÜMKART uygulamasıyla birincilik ödülü almıştır. Buna ilave olarak KBS, 2011 yılında TBMM de düzenlenen 9. e-türkiye (e-tr) Ödüllerinde, Kamudan Kamuya e-hizmetler Kategorisinde Kamu Personel Harcamaları Yönetim Sistemi uygulamasıyla birincilik ödülü almıştır. Genel Müdürlüğümüz, Bakanlığımızın Kayıt dışı ekonomiyi ve yolsuzluğu önleme stratejik hedefi çerçevesinde raporlama, destek ve denetim hizmetlerinin sunulması, maliye politikasının bileşeni olan harcama politikalarının hazırlanması ve uygulanmasına katkı sağlanması, kamu hesaplarına güvence verilmesi gibi önemli bir misyonu yerine getirmektedir. Mali saydamlık ve hesap verme sorumluluğu çerçevesinde kamuoyunun zamanında bilgilendirilmesi amacıyla mali veriler web sayfamızda yayınlanmakta ve kamuoyu ile paylaşılmaktadır. ba) KBS - Harcama Yönetim Sistemi (HYS) KBS in bir diğer alt uygulaması olan Harcama Yönetim Sistemi (HYS), Harcama Birimlerinin ödeme belgeleri ile eklerini oluşturdukları ve oluşturulan belgelerin Muhasebe Birimlerine elektronik olarak aktarıldığı ve kamu idareleri Denetim Birimlerinin de inceleme süreçlerini gerçekleştirebildiği web tabanlı bir uygulamadır. Bu uygulamada asıl amaç, ekonomik, mali ve sosyal etkinliği birlikte sağlayabilmek için harcama sürecinin tüm aşamalarını elektronik ortamda gerçekleştirmek; mali saydamlık ve hesap verilebilirlik çerçevesinde harcama sürecinin analizini yapabilmektir. HYS de kamu harcamalarının gerçekleşmesinde rol sahibi olan tüm aktörler tek bir platformda birleşmekte, sistem, harcama sürecinin ilk aşamasından son aşamasına kadar tüm adımlarda harcama biriminin anlık bilgilendirilmesine imkan vermektedir. Harcama kamu ile vatandaş arasındaki kamu ödemesi ile ilgili tüm işlemlerde iş akışlarının izlenmesini sağlayabilmektedir. Harcama Yönetim Sisteminde; - Ödeme emri belgelerinin elektronik ortamda oluşturulması ve muhasebe birimine gönderilmesi, - Kanıtlayıcı belge olan e-faturaların harcama birimlerine gösterilmesi ve elektronik ortamda muhasebe birimine aktarılması, - Türk Telekom ve TTNET in kamuya sağladığı hizmetlere ilişkin faturaların otomatik olarak ödeme emri belgesine bağlanması, - Taşınır İşlem Fişlerinin (TİF) otomatik olarak ödeme emri belgesine bağlanması, - Avans işlemlerinin otomatik olarak gerçekleştirilmesi, - Harcama birimlerine kendi harcama kayıtları ile ilgili ödenek raporları, harcama raporları ve taşınır kontrol raporlarının sunulması, işlemleri gerçekleştirilmektedir. 9 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

10 Devlet Muhasebesinde Yaşanan Geliştirmeler, Muhasebat Genel Müdürlüğünün Mali Yönetim Alanındaki Bilişim Uygulamaları Ve Mali İstatistikler bb) KBS - Taşınır Kayıt ve Yönetim Sistemi (TKYS) Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Taşınır Mal Yönetmeliğinin 39 uncu maddesinin (d) bendinde Bakanlık birimlerinin taşınır kayıt ve işlemlerini say2000i sistemi üzerinden yaptırmaya, uygulama sonuçlarına göre diğer idarelerin taşınır işlemlerinin de say2000i sistemi üzerinden yürütülmesine ve buna ilişkin usul ve esaslar ile uygulama tarihini idareler itibarıyla belirlemeye Bakanlığımızın yetkili olduğu hükme bağlanmıştır. Bu yetkiye dayanılarak, KBS üzerinde taşınırların giriş, çıkış, zimmet ve hurda işlemlerinin yapılabileceği, taşınır yönetim ve kesin hesap cetvellerinin alınabileceği Taşınır Kayıt ve Yönetim Sistemi (TKYS) oluşturulmuştur yılı Eylül ayı sonu itibarıyla merkezi yönetim kapsamındaki (Taşınır Mal Yönetmeliğine tabi olan 198 kurum) kamu idarelerinden toplam 178 kamu idaresiyle protokol düzenlenerek, sistem kullanımlarına açılmıştır. Sistemin kamu idarelerince kullanılmasıyla taşınır giriş, çıkış, zimmet vb. işlemlerin Taşınır Mal Yönetmeliğine uygun olarak yapılabilmesinin yanında; düzenlenen taşınır işlem fişlerinin muhasebe biriminde yeniden giriş kaydı yapılmasına gerek kalmadığından işlemlerin süratle sonuçlandırılması sağlanmış ve hatalar önlenmiştir. TKYS nin kullanılmaya başlanmasıyla birlikte kamu idarelerince taşınırların kayıt ve izlenmesi amacıyla kullanılan yüksek tutarlı yazılım ve donanım harcamalarından tasarruf sağlanmış olacaktır. TKYS de ayrıca, uygulamada sıkça yaşanan, kamu idarelerinin taşınır envanter kayıtları ile muhasebe kayıtları arasındaki uyumsuzlukları ortadan kaldırılmış, sistemi kullanan idarelerin taşınır kayıtları ile muhasebeden oluşturulan taşınır kesin hesabı arasında oluşabilecek tutarsızlık ihtimaline son verilmiştir. bc) KBS Elektronik Bordro Sistemi (e-bordro) Uygulaması Kamu Elektronik Bordro Sistemi (e-bordro) uygulaması ile maaş işlemleri KBS üzerinden gerçekleştirilen genel ve özel bütçeli idarelerde çalışan memurlar, maaş bordroları ile birlikte ek ders ve fazla çalışma bordrolarını da internetten belli bilgileri girerek alabilmektedirler. Aylık dönemlerde yaklaşık memur bordro bilgilerine sistem üzerinden ulaşmaktadır. C) KBS de Üretilen Bilgilerin Paylaşımı KBS de çalıştırılan uygulamalarda büyük bir veri ambarı oluşmuş ve ambardaki verilerden; - Maaş ve yük tablolarının elektronik ortamda düzenlenmesine imkan sağlamak üzere sistemde kayıtlı bilgilerin Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü ne elektronik ortamda aktarılması, - Burs ve kredi ödemesi yapılacak öğrencilerin tespitinde velileri memur olanların maaş bordro bilgilerinin Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü ne elektronik ortamda aktarılması, - Kamu kurum ve kuruluşlarına ait konutların takibi, değerlendirilmesi ve elde edilen sonuçlara göre yeni politikaların belirlenmesi için memurların maaşlarından yapılan lojman kira kesintilerinin Milli Emlak Genel Müdürlüğü ne elektronik ortamda aktarılması, - Genel bütçeli idarelerin kendi personeline ait bordro vb. bilgilerin periyodik olarak idarelere aktarılması, - Kefalete tabi memurların maaşlarından yapılan kefalet aidatı kesintilerinin Kefalet Sandığı na elektronik ortamda aktarılması, - Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği vb. diğer mevzuat düzenlemelerinde öngörülen harcama verilerinin veri tabanından Sayıştay Başkanlığı veri tabanına elektronik ortamda aktarılması, protokolleri imzalanmıştır. V- MALİ İSTATİSTİKLERİN DERLENMESİ, RAPORLANMASI VE YAYIMLANMASI 5018 sayılı Kanun, genel yönetim birimlerince kamu kaynaklarının elde edilmesi ve kullanılmasında mali saydamlığın ve hesap verebilirliğin sağlanmasına büyük önem atfetmiştir. Bu doğrultuda mali istatistik kavramını düzenlemiş, mali istatistiklerin zamanında ve doğru olarak derlenmesi ve yayımlanması görevini Maliye Bakanlığına vermiş bulunmaktadır. Devlet muhasebesi alanında alınan mesafe ve Genel Müdürlükçe hayata geçirilen bilişim uygulamaları mali istatistiklerin tam, doğru ve zamanında derlenmesi ve yayımlanmasına dolayısıyla mali saydamlığın ve hesap verebilirliğin gereklerinin yerine getirilmesine hizmet etmiştir. Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip, Bakanlığımızca öncelikle merkezi yönetim mali istatistikleri, say2000i veri tabanındaki veriler ile sisteme dahil olmayan vergi daireleri ve diğer kuruluşlardan derlenen verilerden üretilen ve geçmişten günümüze aylık olarak yayımlanmakta olan merkezi yönetim bütçe uygulama 10 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

11 Mehmet SARITAŞ sonuçları analitik bütçe kodlarına uygun olarak yayınlanmaya başlanmıştır. Buna ilave olarak merkezi yönetimin bilançosu, faaliyet tablosu ile mali varlık ve yükümlülükler tablosu üretilmiştir. Böylece merkezi yönetimin tüm varlık ve borçları ile öz kaynakları kamuoyunun bilgisine sunulmaya başlanmıştır sayılı Kanuna eklenen yeni bir hükümle Kanunda yer alan genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri tanımına bağlı kalmaksızın; mali istatistiklerin derlenmesi amacıyla, uluslararası sınıflandırmalara uygun olarak, mülga Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumunun da görüşünü almak suretiyle, ayrıca genel yönetim sektörü adıyla bir kapsam belirlemeye ve bu kapsamdaki kamu idarelerinin mali verilerini almaya Bakanlığımız yetkili kılınmıştır. Bu çerçevede, genel yönetim sektörünün kapsamını ve bu birimlerin veri gönderme esaslarını belirleyen tebliğler yayımlanmıştır. Sayıları 2950 yi bulan belediye, 19 belediye bağlı idaresi ile 81 il özel idaresi ve 1714 mahalli idare birliği verilerinin internet üzerinden derlenmesine yönelik olarak KBS de genel yönetim mali istatistik uygulama (GMİYS) modülü hayata geçirilmiştir. Derlenen bu verilerden mahalli idareler mali istatistiklerinin yayımlanmasına başlanılmıştır. Mahalli idare verileri 2006 yılından itibaren üçer aylık dönemlerde, 2008 yılından bu yana da aylık dönemlerde derlenmektedir. Ülkede üretilen gayri safi yurt içi hasılanın ne kadarlık bir kısmının genel yönetim tarafından kullanıldığının tespiti ve uluslararası karşılaştırmaların yapılabilmesi için merkezi yönetim ve mahalli idareler alt sektörlerine ilave olarak sosyal güvenlik alt sektörü mali verilerinin de düzenli olarak derlenmesine ihtiyaç bulunduğundan; Bakanlığımız mali istatistik derleme faaliyetlerine yıllarında Türkiye İş Kurumu ve İşsizlik Sigortası Fonu ile devam etmiş ve 2010 yılına gelindiğinde Sosyal Güvenlik Kurumu verilerini de derleyerek genel yönetim mali tablolarını bir bütün olarak üretmeye başlamıştır yılından itibaren belediye şirketlerine ait mali istatistiklerin derlenmesine başlanmıştır. Gelinen nokta itibarıyla Muhasebat Genel Müdürlüğünce, Genel Yönetim Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2001) çerçevesinde 2008 yılından itibaren uluslararası tablolar hazırlanmakta ve Uluslararası Para Fonuna (IMF) gönderilmektedir. Bu çerçevede üye devletlerin hesaplarıyla ülkemize ait hesapların mukayese edilebilirliği sağlanmış ve bu durum kredi derecelendirme kuruluşlarınca puan arttırıcı bir gelişme olarak görülmüştür. 11 EKİM - KASIM - ARALIK 2011

12 Devlet Muhasebesinde Yaşanan Geliştirmeler, Muhasebat Genel Müdürlüğünün Mali Yönetim Alanındaki Bilişim Uygulamaları Ve Mali İstatistikler Mali İstatistikler ve yayınlanma takvimi: Resmi İstatistik Programı (RİP) ile belirlenen ve ilan edilen mali istatistiklerin yayınlanma takvimi aşağıda gösterilmektedir. MERKEZİ YÖNETİM SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI MAHALLİ İDARELER GENEL YÖNETİM MALİ İSTATİSTİKLER VERİ YAYİMLAMA TAKVİMİ YAYIMLANACAK İSTATIKTİĞİN ADI DÖNEMİ TARİH* Mizan, Bütçe Uygulama Sonuçları Tablosu, Gelir-Gider (Faailyet) Tablosu, Nakit Akım Tablosu Bütçe Uygulama sonuçları Tablosu, Gelir-Gider (Faaliyet) Tablosu, Nakit akım Tablosu, Yıllık Bilanço, Nakit Avans Tablosu Mizan, Bütçe Uygulama Sonuçları Tablosu, Gelir-Gider (Faailyet) Tablosu, Nakit Akım Tablosu Bütçe Uygulama sonuçları Tablosu, Gelir-Gider (Faaliyet) Tablosu, Nakit akım Tablosu, Yıllık Bilanço, Nakit Avans Tablosu Mizan, Bütçe Uygulama Sonuçları Tablosu, Gelir-Gider (Faailyet) Tablosu, Nakit Akım Tablosu Bütçe Uygulama sonuçları Tablosu, Gelir-Gider (Faaliyet) Tablosu, Nakit akım Tablosu, Yıllık Bilanço, Nakit Avans Tablosu Aylık Yıllık Üçer Aylık Yıllık Üçer Aylık Yıllık t+15 gün Saat: t+3 ay Saat: t+3 ay Saat: t+5 ay Saat: t+3 ay Saat: t+5 ay Saat: Mali istatistiklere ilişkin tablolar, RİP ında belirtilen zamanlarda ve gov.tr internet adreslerinde yayımlanmaktadır. Ayrıca Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama sonuçları aylık olarak, genel yönetim sektörü kapsamındaki kamu idarelerine ait muhasebe kayıtlarından üretilmiş gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin tabloları içeren Genel Yönetim Mali İstatistikleri Bülteni yıllık olarak basılmakta ve dağıtılmaktadır. Bunlara ilaveten, Bakanlık Üst Yönetimine yönelik olarak, Bütçe Uygulama Sonuçları (BUS) günlük olarak hazırlanmaktadır. VI- SONUÇ Devlet muhasebesi, devletin mali nitelikli işlemlerinin kayıt ve raporlanmasını sağlayan bir bilgi sistemidir. Devletin belli bir dönemde icra ettiği faaliyetlerine ilişkin sonuçların ilgililerine doğru ve zamanında sunulması büyük öneme sahiptir. Zira devlete ait politikaların uygulamaya konulmasından önce, alınacak önlemlerin etkilerinin doğru bir şekilde ölçülmesi bu politikaların başarı şansını yükseltecektir. Bu politikaların başarıya ulaşabilmesi için devlete ait kayıtların kapsamının tüm mali işlemleri içerecek şekilde geniş olması, maddi ve maddi olmayan duran varlıkların kayıt altına alınması, hesap ve kodlama ile sınıflandırmanın detaylı ve yeknesak olması ve nazım hesapların açıklayıcı işlevini yerine getirmesi büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde 2004 yılına kadar uygulanan devlet muhasebesi başta nakit esasına dayalı olması olmak üzere bir takım eleştirilere maruz kalmış ve reform ihtiyacı dile getirilmişti. Bu çerçevede Muhasebat Genel Müdürlüğü dünyadaki gelişmelere paralel biçimde muhasebe sistemini gözden geçirmiş ve ülke ihtiyaçlarına cevap veren ve uluslararası kıyaslamaya imkan sağlayan tahakkuk esaslı devlet muhasebe sistemini kurmuş ve 5018 sayılı Kanun kapsamındaki tüm kamu idarelerine yaygınlaştırmıştır. Yapılan birincil ve ikincil mevzuat çalışmalarını takiben daha iyi bir devlet muhasebesi ve kamu hizmeti mantığıyla, muhasebe birimlerinin kamu idareleri ile vatandaşlara daha hızlı ve güvenilir bir şekilde hizmet vermelerine ve yeni kamu mali yönetim anlayışının tüm unsurlarıyla hayata geçirilmesine imkan sağlayan reform niteliğinde bilgi işlem projelerine de imza atmıştır. Bu sayede kamu hizmetlerinde etkinlik ve verimlilik artarken, bürokratik işlemler minimum seviyelere indirilmiştir. Bilişim uygulamalarıyla kamu idarelerinin mali işlemleri büyük oranda elektronik ortama taşınmış ve üretilen veriler hizmet sunulan kamu idareleri ve Sayıştayla anlık olarak paylaşılmak suretiyle e-denetimin alt yapısı oluşturulmuştur. Sonuç olarak, Muhasebat Genel Müdürlüğünün devlet muhasebesi ve bu çerçevede geliştirilen bilişim uygulamaları sayesinde kamu kaynaklarının; etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilip edilmediğinin ve kullanılıp kullanılmadığının tespit edilebilmesi, bu süreçte görev alan sorumluların hesap verilebilirliği, tüm mali işlemlerin kayıt altına alınması ve raporlanması sağlanmış, kamu kesimi daha şeffaf ve verimli bir yapıya kavuşturulmuştur. 12 EKİM - KASIM - ARALIK 2011