SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi

Transkript

1 SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi Analiz ve Raporlaştırma Dr. İsmail SEÇER 3. Baskı Ankara 2017

2 SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi Analiz ve Raporlaştırma Dr. İsmail SEÇER Tüm Hakları Saklıdır. Bu kitabın basım, yayın, satış hakları Anı Yayıncılık Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri herhangi bir bilgi depolama ve erişim sistemiyle veya mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, aktarılamaz, dağıtılamaz. Yayıncı Sertifika No : Matbaa Sertifika No : ISBN : Kapak Tasarımı : Anı Yayıncılık Kezban KILIÇOĞLU Mizanpaj : Anı Yayıncılık - Yeliz GÜNER Baskı : Sözkesen Ofset Adres : İvedik OSB Sokak Mat-Sit İş Mrk. No: 2/40 Yenimahalle-ANKARA Tel : KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi Analiz ve Raporlaştırma SEÇER, İsmail Anı Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara/Türkiye 2017, x+262 Sf, 16x24 cm ISBN: İstatistik, Veri Analizi, SPSS, LISREL 1. Veri Dosyası Oluşturma 2. Korelasyon Analizi 3. Regresyon Analizi 4. Ölçme Araçlarında Güvenirlik Belirleme Yöntemleri 5. Analiz Anı Yayıncılık Kızılırmak Sok. 10/A Bakanlıklar / ANKARA Tel : pbx Faks : e-posta: aniyayincilik@aniyayincilik.com.tr A harfinin evrimi ii

3 ÖN SÖZ Herhangi bir bilimsel araştırmada araştırmanın bilimsel yöntemlerle planlanması, yürütülmesi ve sonlandırılması en önemli husus olarak gösterilebilir. Bu anlamda bilimsel araştırmalarda özellikle yürütme ve raporlaştırma aşamasında istatistik çok önemli bir yer edinmektedir. Özellikle çeşitli değişkenler söz konusu ise ve bu değişkenler arasındaki ilişkiler araştırma probleminde önemli bir yer tutuyorsa bu durumda istatistik kaçınılmaz olarak karşımıza çıkmaktadır. Tamda bu noktada bir bilimsel araştırma yürüten bilim adamı için hangi istatistiksel tekniği kullanacağına karar vermek veya kullandığı istatistiksel tekniğin temel koşullarını yerine getirip getirmediğini belirlemek ve uygunluğuna karar vermek ve elde ettiği sonuçları da yorumlamak önemli sorun haline gelebilmektedir. Bu sorun sadece akademisyenler için değil aynı zamanda yüksek lisans ve doktora yapmakta olan araştırmacılar ve öğrenciler içinde aynı niteliği taşımaktadır. Şöyle ki, bir bilimsel araştırmada araştırma sonuçlarının geçerli ve güvenilir olabilmesi için bilimsel yöntemler dışında başka bir yol bulunmamaktadır. Hal böyle olunca elde edilen verilerin geçerli ve güvenilir olduğuna karar verebilmek ve bununla da yetinmeyip elde edilen verilerin ve bulguların yorumlanması noktasında istatistik bilgisi çok önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde istatistik paket programları aracılığıyla bu işlemleri çok daha pratik ve hızlı olarak yapmak mümkündür. Elinizde ki bu kitap ise temel istatistik paket programlarından biri olan SPSS paket programının versiyonu aracılığıyla veri analizi işlem adımlarını bütün yönleri ile tanıtmaya ve elde edilen sonuçların raporlaştırılması sürecini detaylı olarak anlatmaya çalışmaktadır. Ayrıca özellikle psikolojide ve eğitimde ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında sıklıkla kullanılan doğrulayıcı faktör analizi çalışmaları için gerekli olan LISREL programının 8.80 sürümü aracılığıyla faktör analizi işlem adımları ve sonuçların yorumlanması için gerekli olan temel bilgiler detaylı olarak anlatılmaya çalışılmıştır. Bu kitabın hazırlanması sürecinde katkısı olan tüm hocalarıma değerli katkıları için ve eşime desteği için sonsuz teşekkürlerimi sunarım. 10 Mart 2015 Dr. İsmail SEÇER iii

4

5 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM SPSS E GİRİŞ /1 Veri Dosyası Oluşturma /1 İKİNCİ BÖLÜM VERİLERİN BETİMLENMESİ VE ANALİZE UYGUNLUĞUNUN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ /19 Tek Değişkenli Normal Dağılımın İncelenmesi /29 Çok Değişkenli Normal Dağılımın İncelenmesi /34 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM PARAMETRİK- NONPARAMETRİK ANALİZLER /43 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KORELASYON ANALİZİ / Basit Korelasyon Analizi: Pearson Momentler Çarpım Korelasyonu / Kısmi Korelasyon (Partial Correlation) /54 BEŞİNCİ BÖLÜM T TESTİ / Bağımsız Örneklemler İçin t testi (Independent Samples t- test) / Bağımlı Örneklemler İçin t Testi (Paired Samples Statistics) /66 ALTINCI BÖLÜM VARYANS ANALİZİ / Tek Faktörlü Varyans Analizi (One-Way Anova) / Bağımsız Gruplar İçin İki Faktörlü ANOVA / Bağımlı Örneklemler İçin Tek Faktörlü ANOVA /91 v

6 6.4. Karışık Ölçümler İçin İki Faktörlü ANOVA (Two-Way ANOVA for Mixed Measured) / Çok Değişkenli Varyans Analizi (Multivariate ANOVA, MANOVA) / Kovaryans Analizi (ANCOVA) /119 YEDİNCİ BÖLÜM REGRESYON ANALİZİ / Basit Doğrusal Regresyon Analizi (Simple Linear Regression) / Çoklu Doğrusal Regresyon (Multiple Linear Regression) /142 SEKİZİNCİ BÖLÜM FAKTÖR ANALİZİ / Açımlayıcı Faktör Analizinin SPSS Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi / Doğrulayıcı Faktör Analizinin LISREL 8.80 Paket Programı Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi /171 DOKUZUNCU BÖLÜM NONPARAMETRİK ANALİZLER / Mann Whitney U Testi / İlişkisiz Ölçümler İçin Kruskal Wallis H Testi / İlişkili Ölçümler İçin Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi /208 ONUNCU BÖLÜM GÜVENİRLİK VE GEÇERLİK / Ölçme Araçlarında Güvenirlik ve Geçerlilik / Güvenirlik /211 Ölçme Araçlarında Güvenirlik Belirleme Yöntemleri / Test Tekrar Test Yöntemi / Eşdeğer (Paralel) Formlar Güvenirliği / İki Yarı Güvenirliği / Cronbach Alpha Yöntemi /217 vi

7 Geçerlilik / Kapsam Geçerliliği / Ölçüt geçerliliği / Yapı Geçerliliği / Görünüş Geçerliliği /222 YARARLANILAN KAYNAKLAR /223 EK-1. AÇIMLAYICI VE DOĞRULAYICI FAKTÖR ANALİZİ ÖRNEK MAKALESİ /225 EK-2. BAĞIMSIZ ÖRNEKLEMLER İÇİN t TESTİ VE KOVARYANS ANALİZİ (ANCOVA) UYGULAMASI ÖRNEĞİ /247 vii