ülke ülke yerel yönetimler

Transkript

1 ülke ülke yerel yönetimler İtalya'da Yerel Yönetimler Cevat Geray İtalya yüzyıllar boyunca saldırı ve kuşatınalara, devrimlere sahne olmuş bir ülkedir. Aralıksız süren savaşlar içinde, yöneticilerini, meclislerini halkın seçtiği özgür "kent d'''vletleri'' (free communes) oluşmuştur. Bu, başta Napolyon olmak üzere komşu ülkelerin saldırganlarının kuşatmalarına yol açmışsa da İ talya 1870 yılına değin ülkesel ve siyasal birliğini tamamlamış, yönetsel yapısını Fransa' dan örnek almıştır. İki dünya savaşı arasında yirmi yıl diktatöriükle yönetilen İtalya'da yapılan halkoylaması (referandum) sonucunda diktatörlük rejimi yıkılmış, yerine cumhuriyet kurulmasını öngören Anayasa 1948'de yürürlüğe girmiştir. Bu Anayasa uyarınca Parlamentoca seçilen bir cumhurbaşkanı vardır. Cumhurbaşkanınca atanan başbakan ve hükümetin Senato ve Millet Meclisi'nden güvenoyu alması gerekmektedir. İtalya'da Yerel Yönetim Dizgesi 1992 yılında İtalyan yönetsel dizgesi, beşi özel statüye sahip 20 bölge ile kurulması kararlaştırılan sekiz il dışında 95 il ve 8100 belediyeden oluşmakta idi. Seçilmiş meclislere sahip bulunan bu üç basamaktaki birimler çeşitli yetkilerle ve akçal (mali) kaynaklarla donatılmışlardır. ı İtalya'nın yerel birimlerinin sayısında 1950 ile 1995 yılları arasındaki 42 yıllık dönemde büyük artışlar görülmemiştir. 1950' den bu yana bölgeler sayısında yalnızca bir, il sayısında yeni kurulması kararlaştırılan sekiz il ile birlikte 12 artış olmuştur. En çok artış, belediye sayısında görülmüştür: İl yönetimleri sayısının 120'ye çıkması beklenmektedir. 3 Prof. Dr., Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Başkanı. 1 Martin Elieen Harloff, Tbe Structure of Local Government in Europe, International Union of Local Authorities, The Hague, European Council, Structure and Operation of Local and Regional Democracy: Italy: Situation in 1992, Strasbourg, 1993, s Martin Elieen Harloif, a.g.k., s. 86. Çağdaş Yerel Yönetimler, Cill 6 Sayı i Ocak 1997, s

2 54 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (/) Ocak 1997 Bölge yönetimleri, aşırı özekçiliğe (merkeziyetçiliğe) karşı bir denge olarak 1948 Anayasası ile kurulmuş oldukça yeni birimlerdir. Bölgelerden beşi güçlü kültürel kimliklerin tanınması sonucunda oluşturulmuştur. Birkaç özerk görevleri bir yana bırakılırsa İtalya'da iller, geleneksel taşra yönetiminden biraz daha yetkili birimlerdir 'de çıkarılan Yerel Yönetimler Yasası ile belediyeler ve iller daha güçlü duruma getirilmişlerdir. iller, belediye ve bölge yönetimleri arasında bir köprü oluşturur duruma getirilirken, belediyelere yeni görevler verilmiş, yetkiler tanınmış, özkaynaklar sağlanmıştır. Onlara, kitle taşımacılığı, çevre koruma, fiziksel planlama, ekonomik ve toplumsal kalkınma görevleri yüklenmiştir.! Yönetsel Bölümlerin Kurulması ve Sınırlarmm Belirlenmesi İlgili yerel ya da bölgesel yönetime danışılmak koşuluyla, yeni bölgeler oluşturulması ya da kimi bölgelerin birleştirilmesi Anayasa uyarınca yapılabilmektedir. Söz konusu alanda bulunan bölgesel yönetimlere danışılmak koşuluyla, iller ve belediyeler bir bölgeden alınıp başka bir bölgeye devlet yasasıyla bağlanabilir. İlgili belediyelerin girişimi üzerine, bölgedeki yerel kuruluşlara danışılmak koşuluyla yeni illerin kurulması, illerin sınırlarının değiştirilmesi devlet yasasıyla yapılabilir. Belediyelerin kurulması, adının değiştirilmesi, ya da sınırlarının yeniden belirlenmesi, ilgili alanda bulunan yerel yönetimlere önceden danışılmak koşuluyla il yasasıyla gerçekleştirilebilir.' Devlet Hizmetlerinin Yerinden Yürütülmesi ve YerellBölgesel Yönetimlerle İlişkiSi Yasa, devletin yönetsel yetkilerini, bölgesel yönetimlere Anayasa'yla doğrudan verilmiş olan görevlere ek olarak, söz konusu yönetimlere devredebileceğini öngörmektedir. Devlet ve bölgese) yönetimler yetkilerini illere ve belediyelere göçürebilirler. Devlete Anayasa ile verilmiş kimi yetkiler belediyelere göçürülmüştür. Doğum, evlenme, ölüm, seçim, askere sevk, istatistik verileri toplama işleri gibi konularda belediye başkanı devletin temsilcisi gibi hareket etmektedir. Bundan başka, olağanüstü durumlarda ortaya çıkan tehlikeleri gidermek amacıyla belediye başkanı kamu sağlığı, yapı işleri ve yerel polis örgütlerine buyrukta bulunabilir.' 4 A.k., s. 86.! A.k., s. 86., European Council, a.g.k., s. 10., A.k., s. 10.

3 Ülke Ülke Yerel Yönetimler 55 Belediyeler (Comuni) Belediyelerin bugünkü sınırları 1861 yılında belirlenmiştir. Nüfus büyüklüklerine göre kimi farklılıklar olmakla birlikte tüm belediyeler aynı görev ve yetkilere sahiptir. Genellikle belediyeler, bir üst yönetim biriminin yetki alanına girmeyen her türlü konuları ele alabilir, düzenleme ve uygulama yapabilirler. Bu görev ve yetkileri şöyle sıralayabiliriz: Sağlık işleri, toplumsal yardım, halk konutiarı, bayındırlık işleri, pazar ve fuar yerleri, fıziksel planlama, tarihsel a nıtlann korunması, yerel polis, kitle taşımacılığı, kamusal altyapılar, afet kurtarma ve yardım işleri, dinlenme ve kültür tesisleri, okul, yol yapımı, bakım ve onarımı, nüfus ve seçim kütüklerinin tutulması, harç ve vergilerin toplanması. Organ/ar Belediyelerin üç organı vardır: belediye meclisi, encümen ve belediye başkanı. Nüfusu 15 binden az olan belediyelerde meclisteki koltuk sayısının üçte ikisi en çok oyu alan partinin listesine gitmekte, geri kalanı da öbür partiler arasında göreceli olarak dağıtılmaktadır. 15 binden çok nüfuslu belediyelerde meclis ü yeleri nisbi sisteme göre seçilmekte, oyların % SO'sinden çoğunu alan liste ya da ortak liste (koalisyon) koltukların % 60'ını alabilmektedir. 15 binden çok nüfuslu belediyelerde meclise belediye başkanı değıl, onun yerine en yüksek oyu alan partinin temsilcisi ya da bu amaçla meclisçe seçilen bir başkan başkanlık eder. Bu, her belediyenin konumuna göre belirlenmektedir. Belediye meclisi her dört yılda bir seçimle yenilenmektedir. Bu süre önceki yasalarda beş yıl olarak saptanmıştı. Yürütme Organı (Giunta Municipale) Belediyenin yürütme organı (giunta municipale) belediye başkanı ile belediyenin tüzel konumuna göre belirlenmiş olan yöntemle belirlenen çift sayıda (3 binden az nüfuslularda) en az iki, en çok (50 binden çok nüfuslularda) sekiz ü yeden oluşmaktadır. Meclis, beş yıl boyunca günlük işleri yürütecek olan encümen üyelerini ve belediye başkanını seçen en güçlü organdır. Belediye meclislerinin üye sayısı nüfusa göre 12 ile 60 arasında değişmektedir. Örneğin 3 binden az nüfuslu belediyelerde üye sayısı 12 iken, 500 binden çok nüfuslularda 60 olarak belirlenmiştir. Önceki yasada bu sayılar 15 ile 80 ü ye arasında değişiyordu. Meclisin yetkileri arasında, belediye başkanı ve encümeni seçmenin yanında; bütçenin kabulü, kesin hesapların oylanması, akçal konularda son kararın verilmesi, politikaların belirlenmesi, yerel işlerin genel denetimi gibi yetkileri vardır.

4 56 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 Meclis, kendi üyeleri arasından, nüfus büyüklüğüne göre 2 ile ı 4 arasında temsilci seçerek belediye encümenini oluşturur. Encümene, belediye başkanı başkanlık eder. Encümen, belediyenin günlük yönetimini gözetler, meclise öneriler sunar, meclisin kararlarını uygulamaya koyar. Encümen, toplantı durumunda olmadığı günlerde meclisi temsil eder ve meclisin sorumluluklarını yüklenir; bu işlemleri ilk toplantısında meclisin oluruna sunar. Çeşitli törensel işlevler yanında encümen, her yıl, kendi çalışmalarına ilişkin bir yazanağı meclise sunar. Ayrıca, belli mali konularda ve belediye personelinin özlük işlerinde birinci derecede yetkilidir. Her encümen üyesi bir ya da daha çok belediye biriminin gözetimiyle görevlendirilebilir. Belediye Başkanı Belediye başkanı, halk taraf-mdan meclis üyesi adaylarla birlikte partinin oy listesinde yer alır. Geneloyla seçilmektedir. Oysa önceki yasaya göre başkanı meclis seçmekteydi. Her adayın adının parti oy listesinde yazılması gerekmektedir. ı 5 binden çok nüfuslu belediyelerde, seçim ortaklıkları yapılabileceği gibi seçmen isterse başka partinin adaylarından birine oy verebilmektedir. Başkan adaylarından biri salt çoğunluğa ulaşamazsa en çok oyalan iki adayarasında bir hafta sonra yeni bir seçim yapılır. ı 5 binden çok nüfuslu belediyelerde ikinci seçimde adaylar arasında seçim ortaklığı kurulabilirken, bu olanak ı 5 binden az nüfuslu olanların adayları için öngörülmemiştir. Belediye yürütrne organındaki üyeleri belediye başkanı atamaktadır. Başkan, üye adaylarını, çalışma izlencesini onaya sunduğu meclisin ilk toplantısında sunar. Yürütme kurulu üyelerini toptan ya da bireyselolarak atamaya ve görevden almaya yetkilidir. Bu kurul aşağıdaki durumlar ortaya çıkmadıkça, dört yıl için görev yapar: belediye başkanının yokluğu ya da istifası, kurulun yarısından çoğunun istifası, meclisin beşte birinden çoğunun güvensizlik önergesinin kabul edilmesi, özeksel yönetimin yetkili organınca göreve son verilmesi. Belediye başkanı, belediyeyi dışa karşı temsil eder, meclise başkanlık yapar. Aynı zamanda belediye yönetiminin de başıdır. Belediye meclisinin gündemini belirlemek, meclis toplantılarına başkanlık etmek, meclis ve encümen kararlarının uygulanmasını sağlamak, gözetrnek, yazışmalara, sözleşmelere ve öbür belediye belgelerine imza atmak yanında, belediye başkanı, belediye yasalarına u yulmasını sağlamak, belediyeyi borçlandırmak, tüm belediye büro ve kurumlarını denetlernek yetkilerine de sahiptir. Başkan, yasaların, tüzüklerin ve yönetmeliklerin kendisine görev verdiği işlevleri yerine getirir ve belediyenin görevlendirildiği ya da belediyeye devletin ve bölgesel yönetimin göçürdüğü işlevlerin yerine getirilip getirilmediğini izler. Belediye başkanı, aynı zamanda merkezi yönetimin de bir yetkili temsilcisidir.

5 Oılce Oılce Yerel Yönetimler 57 Bu sanıyla başkan, yasaları, tüzük, yönetmelik ve duyuruları yayınlamak; nüfus istatistiklerini, seçmen kayıtlarını tutmak; kamu düzen ve esenliğin i sağlamak; toplum sağhğı ve bayındırlık işlerinde kimi işlevleri yerine getirmek sorumluluklarını da yüklenmiştir. Devletin temsilcisi olarak belediye başkanı: Doğum, ölüm, evlenme gibi nüfus hareketlerinin yazımlamalarını yapar, seçimle, askerlik le ve istatistik derlemeyle ilgili yasalarla belediyeye göçürülen işleri yürütür; kamu düzeni, güvenlik, esenlik ve sağlıkla ilgili olarak kendisine yasayla devredilen işleri yürütür; polis ve kamu güvenliğine ilişkin yasalarla verilmiş işlevleri yerine getirir; güvenlik ve kamu düzeniyle ilgili her türlü işleri gözetim ve denetimi altında tutar ve valiye etkinliklerine ilişkin bilgi sunar. Devletin temsilcisi olarak belediye başkanı gerekçeli bir buyruğa ya da kamu tüzesinin genel ilkelerine uygun olarak, kamu sağlığı ve esenliği, yapı yapımı ve yerel polisle ilgili konularda kenttaşın güvenliğini tehlikeye koyan olayları önlemek amacıyla olağanüstü önlemler alabilir. Bu türden buyrukları yerine getirmek için gerektiğinde silahlı güçlerden destek sağlaması için vatiden istemde bulunabilir. 100 binden çok nüfuslu belediyeler, yetkilerini oluşturduğu şube (ilçe) birimleri aracılığıyla yerinden yürütmelidir. Belediye şubelerinde halkın doğrudan seçtiği meclisler oluşur. Belli koşullarda, 30 binin üstündeki belediyelerde de şubeler kurulmasına ve meclisler oluşturulmasına yasalar elvermektedir. Genel Sekreter Her belediyede, yönetimin başında, merkezin atadığı bir genel sekreter bulunur. Günlük yönetimi gözetim ve denetimi altında tutan genel sekreter kendisine doğrudan bağlı olan yönetsel birimler arasında eşgüdüm sağlamaktan sorumludur. Belediye meclisinin birinci derecede sorumluluğunda olmakla birlikte, meclisin ya da herhangi bir yöneticinin yasalara aykırı kararlarını, işlemlerini uygulamayabilir; böylelikle seçilmiş ve atanmış görevlilerin yansızlığını güvence altına almış olur. Yönetimdeki değişiklik sırasında doğan boşluğu doldurduğu gibi kimi durumlarda kamu yönetimi, yönetim tüzesi (hukuku) konularında yerel bir uzman olarak da hizmet sunar. Halkın, Karar Verme Sürecine Doğrudan Katılımı Belediyeler, komşuluk (mahalle) ya da semt (ilçe, şube) düzeylerinde yurttaş kümeleri ya da kurulları oluşturmasını destekler ve halkın yerel karar alma sü

6 58 çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 reçlerine katılımını özendirirler. Bu oluşum1arla belediyelerin ilişkileri belediye tüzüğüne göre düzenlenir. Kenttaşın gönencini sağlamak amacıyla kamu işlerinin geliştirilmesini amaçlayan bireyolarak ya da kenttaş kümelerinden gelen istemlerin, dilekçelerin ve öneriterin yöneltilmesi ve halka danışılması yöntemleri belediye tüzüğünde belirtilmelidir. Bu öneriterin zamanında ele alınması konusunda güvence verilmelidir. Belli sayıdaki kenttaşların halkoylamas1 isteyebilmesi öngörülmektedir. Danışma ya da halkoylaması yapılması istenen konunun yere1 yönetimin yetki alanının kapsamına girmesi gereklidir. Seçim sırasında böylesi bir danışma ya da halkoylamasına izin verilmemektedir. Kenttaşların haklarını savunmak için iller ve belediyeler bir kent denetçisi (civic commissiner) atayabilirler. Kararlaştırılan önlemlerin tüzel etkisi olan belli durumlarda, Belediye Yasası'nda öngörülen kurallara göre ilgililerin katılımını sağlamak için düzenlemeler yapılması gerekmektedir. Yerel Yönetimler Maliyesi Vergiler Gelirler kişilerin kamusal giderlere katkı olarak ödedikleri vergiler İle kenttaşlara sunulan belli hizmetler karşılığı olarak ödenen harç ve ücretierden oluşmaktadır. Bölgelerin Vergileri motorlu taşıtlar vergisi, gaz ve:elektrik yurtiçi tüketiminden alınan vergi, devlet imtiyazlarına konan vergi, bölge imtiyazlarına konan vergi, kamu arazilerinin kullanım üzerinden vergi. İllerin Vergileri çevre korumaya ayrılmak üzere atık işleme konusunda belediyenin saldığı vergi üzerine konan % 1 ile 3 arasındaki ek yüzde, taşıt yazımlama vergisi, % ı' i geçmemek üzere yurtiçi gaz ve elektrik tüketimi vergisi üzerinden isteğe bağlı olarak alınacak vergi. Belediye Vergileri belediye emlak vergisi, reklam vergisi, iş, sanat ve serbest meslek sahiplerinden alınan belediye vergisi, elektrik tüketimi üzerine konan ek vergi,

7 Oılce Oılce Yerel Yönetimler 59 belediye imtiyazlacı vergisi, kamu topraklarını kuııanma vergisi, kentsel katı atıkları işleme vergisi, pis su atıkları ve arıtma harcı, devletin bireylerden aldığı gelir vergisine isteğe bağlı ek yüzde. YerellBölgesel Yönetimlere Devlet Yardımlan Devlet, bölgelere, olağan cari giderlerin ve yetki devrettiği hizmetlerin giderlerini karşılamak amacıyla genel bütçeden ve yatlclm giderleri için "geliştirme ödeneği"nden yardımlarda bulunmaktadır. Buna ek olarak, ulusal ve bölgesel planlamanın gerektirdiği özel amaçlı projeler için bölgelere özel yardımlar da yapmaktadır. Belediyelere ve illere aycllacak toplam devlet yardımının tutarı her yıl yasayla belirlenmektedir. Bu yardımlar, yerel yönetimlere, gerçek gelirleri ile harcama gereksinmeleri arasındaki parasal açıklarını kapatmak amacıyla yapılmaktadır. Akçal Eşitleme Dilzenlemesi Belediyeler ve iller arasındaki eşitleme düzenlemeleri, hizmet maloluşlarının alanın büyüklüğüne göre katsayılar uygulayarak, karayolları ağı, okul çağı nüfusu, ilin ya da belediyenin genel nüfusu, kişi başına gelir vb. nesnel ölçütlere göre yapılmaktadır. Bölgelerarasındaki eşitleme düzenlemesi aynı ölçütlere dayandırılarak "eşitleme ödeneği"nden yapılmaktadır. Yerel Yönetim BDtçeleri Üzerindeki Denetim Bölge bütçe ve kesin hesapları, devlet denetimleri dizgesi çerçevesinde özeğin onayına bağlıdır. İllerin ve belediyelerin bütçeleri ilgili meclislerce onaylandıktan sonra Bölgesel Akçal Denetim Kurulu'nun onayına sunulur. 40 gün herhangi bir yanıt alınmadığında, bütçe kesinleşmiş sayılır. Süresi içinde Bölgesel Akçal Denetim Kurulu 'nun onaylamaması, ilgili belediye ya da il meclisinin sona erdirilmesi sonucunu doğurur. Bölgesel Yönetimler Üzerinde Özeğin Denetimi Yasalar Üzerindeki Denetim: Bölge yönetimlerinin çıkardığı yasalar üzerindeki devletin denetimi Anayasa'ya uygunluk açısından bölge valisince (commissioner) yerine getirilir. Devlet, yasanın bölgenin yetkilerini aştığı ya da ulusal ve öbür bölgesel çıkarlara aykıcl düştüğü düşüncesiyle, 30 gün içinde konuyu yeniden gözden geçirmesi için bölge meclisine geri gönderir. Bölge meclisinden değişiklik yapılmadan geçeise bu kez ya Anayasa'ya aykırıhk ne

8 60 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 deniyle Anayasa Mahkemesi'ne iptal davası açılır ya da öbür bölgelerin çıkarları açısından incelenmek üzere Yasama Meclisine gönderilir. Yönetsel İşlem ve Kararlar Üzerindeki Denetim: Bölge yönetimlerinin yönetsel işlemlerinin tüzeııiği konusundaki devlet denetimi, Yl..rinden yönetim ilkesine göre bölge valisinin başkanlığında yargıçlardan, bürokrat ve uzmanlardan oluşan bir denetim ve gözetim kurulunca yürütülmektedir. Bölge yönetiminin i kararları 30 gün içinde iptal edilmedikçe kesinlik kazanır. Belli önemli kararlar için, devlet yasaları, kurulun yetkilerini, işlemin yerindeliğini değerlendirmeyi de içine alacak biçimde genişletebilmektedir. Organlar Üzerindeki Denetim: Anayasa'ya aykırı yasalar çıkarır ya da yasaları ciddi ölçüde ihlal ederse; bölge yürütme kurulunu değiştirmesi için devletin tavsiyesine uymazsa; bölge meclisinin başkanı benzer biçimde hareket eder ya da ihlalleri yaparsa; ya da meclis işlevlerini yerine getiremez duruma düşmüşse bölge meclisi sona erdirilebilir. Meclisi sona erdirme kararı, yasama organının bölgesel işler kuruluna danlşı1dıktan sonra Cumhurbaşkanı kararnamesi ile yürürlük kazanır. Meclisin sona erdirilmesi durumunda, yeni meclisin kurulması için üç ay İ çinde seçim yapılması gerekir. Bu süre içinde işlerin yürütülmesi amacıyla, bölgesel meclise üye olabilme niteliklerini taşıyan üç kişiden oluşan bir kurul atanır. Bölge meclisi başkan ve üyelerinin, bölgesel yürütme kurulu üyelerinin ö nemli nitelikteki cezayı gerektiren suç işlediği yargıç kararıyla kesinleşirse, bu kişijer Bakanlar Kurulu kararıyla görevden alınabilirler. İl ve Belediye Yönetimleri Üzerinde Özeğin Denetimi Karar ve İşlemler Üzerinde Denetim: İl yönetimleri ile belediyelerin yönetsel işlemleri üzerindeki devlet denetimi bölgenin denetim ve gözetim kurulunca yürütülür. Adı geçen kurul, alt kurullara ayrılarak işbölümü yoluna gidebilir. Bu kurullar, kararların yerindeliği üzerinde değil, tüzelliği açısından denetleme yapar. Meclisler, yürütme kurullarının kararları üzerinde denetim yapılmasını denetim kurulundan isteyebilirler. Kurulca 20 gün içinde iptal edilmeyen kararlar kesinlik kazanmış sayılır. Organlar Üzerindeki Denetim: İl ve belediye meclisleri, Anayasa'ya aykırı kararlar aldığında ya da yasaları ciddi ve sürekli biçimde ihlal ettiğinde; kamusal siyasalar açısından önemli nedenler varsa; 60 gün içinde başkanını ve yürütme kurumunu seçemiyorsa; meclis üyelerinden yarısından çoğu eksilmişse ya da bütçesini yasanın öngördüğü süre içinde onaylamamışsa Cumhurbaşkanı kararnamesiyle görevden alınabilirler. Görevlerinin sona erdirilip dağıtılması

9 Ülke Ülke Yerel Yönetim/er 61 durumunda, il yönetimini ya da belediyeyi yönetmek için bir "yönetici" atanır. Vali, geçici olarak ilin ve belediyenin işlev göremeyen organlarına yöneticiler atamaya yetkilidir. Mafya gibi suç örgütlerinin etkisine giren meclislerin 12 ile 18 ayarasındaki bir dönem için dağılması yoluna gidilebilmektedir. Bu dönem için geçici olarak yönetim sorumluluğu üç yöneticiye verilebilir. İçişleri Bakanı, anayasalolmayan işlemler yapan ya da ciddi ve sürekli biçimde yasaları ihlal eden, ya da kamusal siyasalar açısından ciddi nedenler ortaya çıktığında bir kararname ile belediye başkanlarını, il meclis başkanlarını, yürütme kurulu ya da meclis üyelerini görevden alabilmektedir. Vali, olağanüstü nitelikte bir suç işleyen belediye ya da il başkanı ile yürütme kurulu ve meclis üyelerini görevden el çektirebilir. Belediye Maliyesi Belediyenin öz gelirleri arasında, reklam vergisi, süs köpekleri, emlak, kat1 a tıkların toplanması, işgaliye vergileri küçük bir payı oluşturmaktadır. Buna karşılık devlet gelirlerinden genel ya da özel amaçlı yardımlar yapılmaktadır. Genel amaçlı yardım olarak, İçişleri Bakanlığı yönetimindeki özel bir fonun dörtte biri illere ayrılmakta, geri kalan dörtte üçü de bütçe açıklarıyla orantılı olarak belediyelere dağıtılmaktadır. Özel amaçlı yardımlar, eğitim, çocuk yuvası, anaokulu, yetimevleri, mahkeme, ceza evleri, belli bayındırlık projelerine yapılmaktadır. Yatırım giderleri genellikle kredi kurumlarından alınan borçlarla karşılanmakta, bu arada taşınmaz satışı, bağışlar ve tahvil gelirlerinden de yararlanılmaktadır. Mevduat ve Kredi Bankası, belediyelere ve illere devletçe katkıda bulunmak, kredi sağlamak üzere kurulmuş kurumlar arasında en önemlisidir. Merkezin Belediyeler Üzerindeki Vesayet Denetimi Geniş yetkilerle donatılmasına karşın belediyeler daha üst basamaktaki yönetimlerce denetlenmektedir. Bundan başka bölge yönetimlerinin belediye kurma ve değiştirme yetkileri vardır. Meclis ya da encümen, kararları, yürürlük kazanabilmesi için tüzellik ve belediyenin yetki alanında olup olmadığı noktalarından incelenmek üzere bölge yönetiminin ildeki yetkilisinin incelemesine sunar. Belli bir süre içinde geri çevrilmedikçe karar yürürlük kazanmış olur. Belediye gelirlerinin büyük yüzdesinin devlet kaynaklarından sağlanmasının bir sonucu olarak, akçal işler üzerinde de sıkı bir vesayet denetimi vardır. Belediye bütçesi, uzun soluklu giderler, kamulaştirma, vergilendirme konularında işleyen bu denetimler sonucundaki olumsuzluklar için belediyenin İçişleri Bakanlığı'na başvurmak hakkı vardır.

10 62 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (/) Ocak 1997 Belediye işlemleri üzerindeki bir baskı da, belediye örgüt ve yönetiminin düzenliliği ve dürüstlüğünü denetlemekle yetkili bölgesel kurullardan gelmektedir. Belediyenin belli görevleri yerine getirmez duruma düşmesi ya da bundan kaçınması durumunda, bu görevlerin bir bölümü ya da tümü daha üst makamlarca atanan bir görevli tarafından yerine getirilir. İldeki vali, merkezi yönetimin bir temsilcisi olarak, görevi aşırı ölçüde ihmal eden ve yasalara aykırı davranan belediye başkanını açığa alabilir. Cumhurbaşkanı bu durumda belediye başkanının görevine son verebilir. Güvenoyu alamayan belediye başkanının istifası üzerine, yeni meclis, yeni başkan seçilinceye değin belediyeyi yönetmek için birini atama yetkisine de sahiptir. Anakent Yönetimi ı 990 yılında anakentlerde yeni bir yerel yönetim birimi oluşturulmuştur. Belli bir anakent bölgesindeki il yönetiminin yetkilerini bu yeni birim yüklenecektir. Bu birimin karar organı anakent meclisidir. i 992 yılına ilişkin bilgilerimize göre bu organın seçimine ilişkin yasa çıkarılmış değildi. Bu durumda il yönetimine ilişkin kurallar uygulanacaktır.. Anakent yürütme kurulu (giunta metropolitana) il yürütme kuruluna ilişkin kurallara göre yönetilecektir. Siyasal açıdan yürütmenin başı, il yerel yönetiminin başkanının seçimine ilişkin kuraııara göre seçilen anakent belediye başkanıdır. Yönetsel yetkeyi temsil eden anakent belediye başkanı yürütme kurulunu atama yetkisine sahiptir. Karar organı olan anakent meclisi, siyasal ve yönetsel denetim ve politika üretimi organıdır. Yürütme kurulu da yürütme organı yetkilerine sahiptir. Her anakent yönetimi örgüt şemasını, kendi iç örgütlenme kurallarına göre belirleyecektir. tı Yerel Yönetimi İtalya'da illerde biri özeksel (merkezi) yönetimin taşra birimi, öbürü yerel yönetim niteliğindeki iki ayrı yönetim yapısı oluşmuştur. İl yönetimleri, yerel yönetim birimleri arasında en zayıf halkayı oluşturmaktadır. Yerel yönetim personelinin % 12'si, yerel yönetim bütçelerinin yatırımlarda % 7'si, cari harcamalarda % 13'ü il yönetimlerinindir. Özeksel yönetimin taşra birimi olarak ilin içişleri, eğitim, çalışma ve toplumsal güvenlik, endüstri ve ticaret, ulaştırma bakanlıklarına bağlı kuruluşları, İtalya Bankası ve ticaret odaları gibi kamu kuruluşları bulunmaktadır. Bölge yönetimlerinin kurulmasıyla illerin yönetimdeki göreceli önemi giderek azalmış, yetki ve karışma alanları daralmıştır. Ayrıca büyüklükleri açısından iller arasında önemli farklılıklar vardır. Dört milyon nüfuslu Milano i le 93 bin nüfuslu Isema ili vardır. Torino ilinde 315 belediye varken, Ravenna'da 18,

11 Ülke Ülke Yerel Yönetimler 63 Ragusa'da 12, Trieste'de 6 belediye bulunmaktadır.' Sayıları 102'yi bulan illerin pek azı il kurulmasında taban olarak öngörülen 200 bin nüfusun altında kalmaktadır.' Her ilde yerinden görülen devlet hizmetlerinin işleyişini gözetim ve denetiminde tutan, devlet etkinliklerini il çapında eşgüdüme sokan Bakanlar Kurulu'nun atadığı bir vaii vardır. lo Vali, özeksel yönetimin temsilcisi olarak güvenlik ve kamu düzenine iiişkin konularda yetkilidir. Bu bağlamda, polis, maliye, trafik denetleme (taşıt yazım ve plaka işlerini de kapsıyor), yangın söndürme ile ilgili birimler ile ticaret odaları il düzeyinde örgütlenmiştir. Bu, il yönetimine halk ve siyasal-yönetsel dizge açısından ayrı bir anlam kazandırmaktadır. Ender durumlarda da olsa, yargıçlıkların ve kilise piskoposluklarının yetki alanlarıyla il sınırlarının çakıştığı görülmektedir. İtalyan partileri genelolarak il düzeyindeki örgütlenmelere ağırlık vermektedir. Bunu, il valilerinin iktidardan yana tutumlarına karşı tepkilerin örgütlenme gereksinmesine bağlayanlar vardıry Bununla birlikte, son yıllarda bölge düzeyine doğru bir yönelme olduğu belirtilmektedir. Bir kamu yöneticisi olarak vali, kamu güvenlik ve düzenini sağlamakla, ulusal yasaları uygulamakla, belli kamu sağlığı işlerini gözetmekle görevlidir. Vali aynı zamanda il genel meclisinin benimsediği yönetmeliklerin tüzeye uygun o lup olmadığı konusunda karar almak durumundadır. Başka bir anlatımla, vali il meclisinin kararları üzerinde tüzellik (hukukilik) denetimi yetkisine sahiptir. Yerel yönetim düzeltimine ilişkin tartışmalarda valilik ara basamağının varlık nedeni tartışılmaktadır. Kalkınmaya kaynak sağlama açısından zayıf durumda bulunan il yönetiminin ana işlevleri, bölge yönetimleriyle belediyeler arasında bir süzgeç rolü oynamak olarak belirmektedir. Böylece kaynak sağlayan ve düzenlemeleri yapan bölge yönetimiyle kaynak sağlanan ve düzenlemelere bağlı tutulan belediyeler yüz yüze getirilmemiş olmaktadır. Bölgelerin illere göçürdüğü yetkiler bölgeden bölgeye değişmektedir.il iı Meclisi: Karar Organı iı yerel yönetimleri, halkın beş yıl için seçtiği, üye sayısı ilin nüfusuna göre 24 ile 45 arasında değişen birer il genel meclisine sahiptir. İl meclisi, kendi arasından bir başkan ile bir de encümen seçmektedir. 8 Bruno Dente, "The Fragmented Reality of Italian Local Government", International Perspettives in Urban Studies: 1, London, 1994, s. 52 ı., Mario Rey, "Fiscal Autonomy in ıtalian Local Authorities", International Conferenee on FiBeal Autonomy in Lotal Authorities, Temmuz 1996, Türk Belediyecilik Dernegi-Konrad Adenauer Vakfı, Ankara., s European Council, a.g.k., s. 13. ii Bruno Dente, a.g.k., s. 52 ı. Il A.k., s. 523.

12 64 Çağdaş Yerel Yönetimler. 6 (1) Ocak 1997 iı yönetiminin karar organı olan meclisin seçiminde çoğunluk partisine ağırlık tanıyan göreceli (nisbi) seçim dizgesi uygulanmaktadır. Başka bir anlatımla, oyların yarısından çoğunu alan partiye meclisteki koltuk sayısının % 60'ınl sağlamaktadır. Meclislerde her iki cinsin de eşit olarak temsil edilmesini sağlamak üzere, il ya da belediye meclisleri seçimlerinde oy pusulasında ne kadın ne de erkek a dayların üçte ikinin üstünde bir çoğunluğa sahip olması olanaksızdır. Belediye ve illerin yasal düzenlemelerinde, her iki cinsin de ilgili kurumlarda eşit olarak temsil ednmesi fırsatının verilmesi öngörülmüştüry tı meclisi, siyasal ve yönetsel denetim, politika üretme organıdır. iı meclisinin işlevleri arasında, bütçeyi yapmak ve yönetmek, vergiler, harçlar salmak, yolların yapımı ve onarımı, ortaokulların yapımı, çevrenin korunması, toplumsal hizmetler gibi hizmetleri eşgüdüme sokmak, kamu düzeni ve güvenliğini sağlamak gibi görevler yer almaktadır. Bunların dışında il meclisinin şu yetkileri de vardır: İl ölçeğinde yasal düzenlemeler yapmak, özel statülü girişimlerin statüsünü saptamak; il ölçeğinde eylem İzlenceleri ile planlar düzenlemek, yıllık ya da birden çok yıllık dönemler için bütçe ve biltçede değişiklikler yapılması; kent imar ve toprak kullanımı planlarının yapılması; kadrolar yaratılması, işe adam almakla ilgili kurallar konulması; belediyelerarasında ve il yönetimiyle belediyelerarasında sözleşmeler yapılması; yerinden yönetim ilkesi çerçevesindeki katılımcı organların kuruluş, işleyiş ve görev tanımlarının belirlenmesi; kamu hizmetlerinin doğrudan yönetilmesi, özel girişim ve kurumların o luşturulması, kamu işlerinin ihaleye çıkarılması; vergi koyma ve toplama, mal ve hizmetler karşılığı harç ve ücretlerin belirlenmesi; borçlanma sözleşmelerinin yapılması, tahvil çıkarılması; kamusalortaklıklara ve ilin denetimindeki kuruluşlara yönerge verilmesi; mülk edinitmesi ya da elden çıkarılması, değiştokuşu, aksine bir düzenleme yoksa, imtiyaz ya da ödül verilmesine ilişkin sözleşmelerin yapılması; il ya da belediye sınırları içinde çalışan kamu kuruluşlarında, girişimlerinde ya da kurumlarındaki il temsilcilerinin atanması, görevden alınması vb. Meclis, üyelerinin en az üçte ikisinin oylarıyla başkana güvenoyu vermediği zaman il meclisi dağılabilir. Bu durumda, Cumhurbaşkanı, yeni seçimler yapıı3 European Council, ı.g.k., s. 13.

13 Ülke Ülke Yerel Yönetimler 65 lıneaya değin il yönetimini yönetmek için geçici bir başkan (commissioner) a tayabilir. Üyelerden beşte ikisinin önerisi üzerine il başkanının meclisten güvenoyu a Jamaması üzerine il meclisi de son bularak dağılır. Bu durumda Cumhurbaşkanı, seçimler yapılıp yenisi oluşuncaya değin il yerel yönetimini yönetmek üzere geçici yönetici (commissioner) atar. İl başkanlarının 20 günden çok görevine gelmemesi, görevlerini yapamayacak durumda olması, yasaların çok ciddi ve tehlikeli biçimde ihlal edilmesi durumunda İçişleri Bakanınca görevden alınması, önemli suçlar nedeniyle hüküm giymesi ve ölmesi gibi nedenlerle de meclis dağıtılacaktır. Bu durumda, yeni seçimler yapılıncaya değin, il yönetimi başkanının işlevlerini yerine getirme ve yürütme kuruluna başkanlık etme görevini başkan vekili yüklenir. İl Başkanı Meclis üyeleriyle birlikte aynı oy pusulasında yer alan il başkanı, genel oy kuralı çerçevesinde halk tarafından seçilir. Bununla birlikte, seçmenler, başkan ve üyeleri farklı partilerden seçebilme serbestliğine sahiptir. İlk turda hiçbir başkan adayı salt (mutlak) çoğunluğu sağlayamazsa, en çok oyalan aday arasında yeniden bir seçime gidilir. Seçim düğümlenirse, iki adaydan en yaşlısı seçilmiş sayıhr. 14 İl yönetiminin siyasal başı ve temsilcisi olan başkan, aynı zamanda il yerel yönetiminin de başıdır. Encümen üyelerini, bağımsız birimlerdeki il yerel yönetiminin temsilcilerini, daire başkanlarını atar. İl başkanı, kendisine yasaların, tüzüklerin, yönetmeliklerin verdiği işlevleri yerine getirir. Aynı zamanda, belediye ve ij yönetimine devlet ve bölge,yönetimince göçtirülmüş olan işlevlerin yerine getirilmesini sağlar, denetler. İl yönetimlerinin iç yapıları her ilin saptadığı örgütsel kurallara göre oluşturulur. Personele ilişkin düzenlemeler, devlet yasasına göre onaylanan toplu sözleşmelere göre yapılır. 15 Yürütme Organı (Encümen) (Giunta Provinciale) iı başkanı ve yardımcısı ile sayıları meclis üye sayısının beşte birini, fakat herhalde sekizi aşmamak üzere il başkanınca atanmış üyelerden oluşan bir yürütme organı (encümen) vardır. İl başkanı,l il meclisinin ilk toplantısında çalışma izlencesiyle birlikte encümene atadığı üyeleri de meclise sunar. 14 European Council, a.g.k., s A.k., s. 15.

14 66 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 Enetimen, yasalarca meclise, il başkanına, özeksel yönetimin yetki genişliğine göre çalışan birimlerine özelolarak verilmemiş olan tüm yönetim işlevlerini yerine getirebilir. Her yıl, etkinlik ve çalışmalarına ilişkin bir yazanağı meclise sunar. Meclisin genel kararlarını uygulayan encümen, meclise öneriler de götürür. Siyasal açıdan il genel yönetimin başında olan başkan, yerel yönetimin yönetimsel işleyişinden sorumludur. Yürütme kurulu üyeleri İle bağlı örgütlerdeki yerel yönetim temsilcilerini atama yetkisine de sahiptir. Bölge Yönetimleri 1948 Anayasası ile İtalya'da bölge yönetimlerine geçilmiştir. 1972'de merkezi hükümet görevleri, personeııe birlikte bölge yönetimlerine devredilmiştir. Bölge Meclisi Bölgelerde, bölge meclisi, encümeni ve başkanı olmak üzere üç organ vardır. Bölge meclisi doğrudan halk tarafından beş yıl için seçilmektedir. Meclis de başkanı ve encümen üyelerini kendi arasından seçmektedir. Bölge meclisi, bölgeye özgü olan ya da ulusal yasalara koşut ya da onları tamamlayan konularda yasama yetkisine sahip bulunmaktadır. Bölge yönetimiyle ilgili olanlar yanında, belediyelerin sınırlarını belirlemek ya da değiştirmek, sağlık ve hastahane yardımları, kültürel tesisler, bayındırlık işleri vb. konularda ulusal yasalara koşut yasalar çıkarabilir. Tamamlayıcı nitelikteki yasama etkinlikleri ile ulusal yasaların bölgenin özel koşullarına ve gereksinmelerine uyarlamak amacıyla tamandayıcı nitelikte yasalar çıkarma yetkisine sahiptir. Bölge meclisi nüfusla orantılı olarak 30 ile 80 arasında değişen sayıda beş yıl için seçilmiş üyelerden oluşma;ktadır. Bölge meclisi, bölge yönetimine verilen yasama ve ya'"li düzenleme yapma yetkileri yanında, Anayasa ve devlet yasalarıyla ver;/~nış olan yetkileri de kullanır. Bu yetkileri şöyle slralayabiliriz: '6 { ıusal parlamentoya yasa önerileri sunmak, bölge ve illerle ilgili değişiklik onularında görüş bildirmek; bölge bütçesini benimsemek, fon aktarılmasını ve bilançoyu inceleyip 0 naylamak; bölgesel vergileri belirlemek; bölgesel birimleri ve hizmetleri örgütlemek; devletin yönetsel işleriyle ilgili bölgesel daireleri kurmak ve örgütlemek; bayındırlık işleri projeleri için genel planları onaylamak, bölgesel kamu hizmetlerini örgütlemek ve finansmanın. sağlamak; 16 A.k., s

15 Ülke Ülke Yerel Yönetimler 67 bölge yönetimlerinin devlet yasalarıyla yetldlendirildiği konularda kurullar oluşturmak, üyelerini atamak; devlet yasalarınca bölge meclisinin ya da encümenin kararı istenen konularda alınan önlemleri onaylamak. Ayrıca hükümetin istemesi üzerine, bölgenin genel yararını ilgilendiren konularda görüşlerini açıklayabilir. Bölge meclisinin göre~leri şunlardır: bütçe yapma, vergi hadlerini belirleme, bölge yönetimini kurma, halkoylamasına sunulacak önerileri hazırlama. Bölge Yürütme Kurulu (Encümeni) (Giunta Regionale) Bölge encümeni, bir başkanla, nüfusa göre 6-12 arasında değişen sayıda bölge meclisince seçilmiş temsilciden (iki ya da dört yedeğiyle) oluşur. Özel statüsü olan bölgelerde bu sayıyı meclis belirler. Bölge yürütme organı (encümen), bölgesel işleri genelde denetler. Bölge meclisinin benimsediği yasaların ve önlemlerin uygulanmasını izler, bölgenin malvarlığını yönetir. Yasaların uygulanması ile ilgili olarak, üyelerden herbirine yönetimin bir birimini gözetme sorumluluğu yüklenir. Encümen, bölge meclisinin çıkardığı yasaların, aldığı önlemlerin uygulanmasını sağlar, bölge yönetiminin varlıklarını yönetir ve özel girişimlere bırakılmış olan bölgesel hizmetlerin yürütülmesini gözetir, yönlendirir. Bölgenin bütçesini hazırlar, yıllık bilançoyu yayınlar. Encümen, devlet yasalarının, bölgesel yasal düzenlemelerin öngördüğü sınırlar ve yöntemler çerçevesinde aşağıdaki konularda yetki lere sahiptir: Bütçe içinde bölümler ve altbölümler arasında aktarmalar yapılması; bayındırjık işlerine ilişkin planların sınırları çerçevesinde bayındırlık projeleri; bölgenin imzaladığı sözleşmeler; meclisin gelecek ilk toplantısına sunulmak üzere bölgenin alacak ve borçlarıyla ilgili işlemler. Bölgesel yürütme kurulu başkanı, Anayasa'nın, devlet yasalarının ve bölgesel yasaların (statute) kendisine verdiği işlevleri yerine getirir ve yürütme kurulunu toplantıya çağırır ve başkanlık eder; bölgesel yasaları ve tüzükleri imzalar. Başkan yargısal süreçlerde bölgeyi temsil eder ve bölge yönetim kuruluna, çalışmalarına ilişin yazanak sunar ve yargı organlarından olağanüstü önlemler alması istemind~ bulunabilir. Bölge Yönetimi Başkanı Bölgeyi temsil eden ve bölgesel yönetimin siyasal başı olan başkan, encümen ve meclis toplantılarına başkanlık eder, yasa ve yönetmelikleri imzalar, ilan e

16 68 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 der, il ve belediyeleri denetleyen kurulların üyelerini atar, merkezi hükümet ö nünde bölgenin temsilciliğini yapar. Başkan ve encümen, merkezi hükümetin görevlendirdiği işlevleri yerine getirirler. 17 Başka bir anlatımla, başkan, kendisine Anayasa'nın, devlet yasalarının ve bölgesel yasal düzenlemelerin verdiği işlevleri yerine getirir, encümeni toplantıya çağırır ve başkanlığını yapar, bölgesel yasaları ve yasal düzenlemeleri imzalar. 18 Başkan yargı önünde bölgeyi temsil eder. Gelecek ilk oturumunda encümenin bilgisine sunmak üzere, olağanüstü durumlarda yargı orun (makam)larından önlem almasını isteyebilir. Başkan, bölgesel hükümetin üyelerini (assessori), bölgeye ilişkin yasal düzenlemelere uygun biçimde atamaktan sorumludur. Bölge Yönetiminin Örgütsel Yapısı ve Maliyesi Bölge yönetimlerinin yönetsel ve örgütsel yapısı, devlet yasalarının öngördüğü genel ilkelere uygun biçimde bölgesel yasalarla düzenlenir ve yönetilir. Bölge yönetimi gelirlerinin pek azı~ bölgesel imtiyazlardan, yol kullanımından, işgaliyeden alınan bağımsız vergilerden gelmektedir. Özel statüye sahip bölge yönetimleri, gelir, sermaye, işletme, üretim ve tüketim vergilerinden yerel pay alabilirler. Bölge yönetimleri de devletten genel ve özel amaçlı yardımlar almaktadır. Bu, tütünden, gümrük vergilerinden, ispirt;'jr'n, biradan, şeker ve petrolden alınan vergilerin bir bölümünü oluşturduğu fondan sağlanmaktadır. Ayrıca nüfusuna, yüzölçümüne, göç durumuna, işsizlik düzeyine bakarak da genel amaçlı yardımlar yapılmaktadır. Bölgelerin de borçlanma ve tahvil Çıkarma yetkileri vardır. Bölge Yönetimi Üzerindeki Vesayet Yetkisi Bölge yerel yönetimleri üzerinde merkezin bölge valisi aracılığıyla denetim yetkisi vardır. Ayrıca, bölge yerel yönetimince atanan üç üye ile bölge valisinı:e atanmış bir görevli ve bölge idare mahkemesince atanmış bir yargıcın oluşturduğu bir denetleme kurulu vardır. Bölge valisi, Anayasa'ya ve bölgenin çıkarlarına uygunluk açısından denetleme yapar. Bölge meclisinin çıkardığı yasaları, bölge valisi gerekçeli görüşüyle merkeze gönderir. Merkezin değişiklik isteklerini bölge meclisi yadsır ve yasada ısrar ederse, bu durumda yasa ya Anayasa Mahkemesi'ne ya da Parlamento'ya gönderilir. Bölge yönetimince çıkarılan yasalara karşı, tıpkı federe devlet yasaları gibi Anayasa'ya uygunluk savıyla yargıya başvurulabilir. 17 Martin Elieen Harloff, a.g.k., s t8 European Council, a.g.k., s. 12.

17 Ülke Ülke Yerel Yönetimler 69 Anayasa'ya aykırı davranışlarda bulunması, yasaları ihlal etmesi, işlev yapamaz duruma düşmesi durumunda bir bölge meclisini bölge valisi dağıtabilir. Bu kararın kesinlik kazanması, Cumhurbaşkanının 20 bölge senatörüyle 20 milletvekilinden oluşan bir kurula danıştıktan sonra onayına bağlıdır. Kesinleştiğinde, bölge yönetimini yönetmek üzere seçilme yeteneğine sahip üç kişinin atanmasıyla oluşturulan bir kurul en geç üç ay içinde yeni seçime götürür. Yetkilerin Çeşitli Yerel ve Bölgesel Yönetimler Arasında Dağılımı Bölgeler Anayasa, bölge yerel yönetimlerine ek 3'te gösterilen konularda devletin ilgili yasasına uygun biçimde yasama yetkisini vermektedir: Anayasa tüzesince de 0 naylandığı üzere, özel tüzel konuma sahip beş bölgeye her bir bölge için özel olan konularda daha geniş yetkiler tanınmaktadır. Buna ek olarak, bu bölgelere belli konularda, örneğin İtalyan tüzesinin genel ilkelerine uygun olmak koşuluyla bölgeye özgü yasama yetkileri verilmektedir. Özel tüzel konuma sahip o lan Trentino-Alto-Adige bölgesinde yasama yetkileri aynı zamanda Trento ve Bolzano illerine de tanınmıştır. Devlet yasaları bölgelere, ulusal yasaların (mevzuatın) uygulanması için kendi önlemlerini almak yetkisini verebilir. Bundan başka bölgeler, yasama yetkisine sahip olan konularda yürütme yetkilerine de sahiptir. Fakat, devlet yasası bu konuların salt yerel nitelikte olan yönleri için illeri ve belediyeleri doğrudan sorumlu tutabilir. Devlet, yasa gereğince, öbür yönetsel işlevleri bölgelere göçürebilir. İller iller, genişletilmiş belediyelerarası alanları ya da tüm ili kapsayacak biçimde illerin yararına olan aşağıdaki konularda yönetimsel sorumlulıığa sahiptir: Toprak koruma, çevre koruma ve geliştirme, yıkımları önleme; su ve enerji kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi; kültürel kalıntının korunması; yoııar ve ulaştırma; bitki ve hayvan varlıklarını koruma; avcılık ve atıcılık, içsularda balıkçılık; atıkların toplanması, pis suların toplanıp arındırılması, su, hava ve gürültü kirliliğinin önlenmesi ve denetimi; devlet ve bölge yasalarıyla verilen kamu sağlığı, esenliği görevleri; devlet ve bölge yasalarıyla verilen, okul yapılarının yapılması görevi dahil, lise öğretimi, sanatsal ve mesleksel eğitim;

18 70 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 istatistik verilerin toplanması ve işlenmesi, yerel yönetimlere teknik ve yönetsel yardım. İl yönetimi, belediyelerle işbirliği içinde geliştirdikleri izlenceler yoluyla ilin yararına olan ekonomik, tecimsel, turistik, toplumsal, kültürel ve sportif etkinlikleri ve projeleri geliştirir ve eşgüdüme sokar. Bu işler kamusal işgörülerin yönetimine İlişkin yasaya göre yönetilir. İl, aynı zamanda; bölgesel ekonomi, toprak kullanımı ve çevresel planlama amacıyla belediyelerin sunduğu önerileri eşgüdüme sokar; bölgesel gelişme İzlencelerinin ve bölge yasasının belirlediği öbür bölgesel plan ve izlencelerin biçimlendirilmesine katılır; bölge kalkınma planının kestirimlerine ve amaçlarına yollama yaparak birden çok yılı kapsayan dönemler için genel ve kesimsel planlar hazırlar ve benimser ve belediye etkinliklerinin eşgüdüme girmesini kolaylaştırır. Bölgesel yasalar ve İzlenceler gereğince belediyelerin yetkisindeki toprak kullanma planlarını yapan ve benimseyen il yönetimi, ildeki toprak kullanılmasına ilişkin olarak genel ve özellikle aşağıdaki konularda ana kuralları koyar: İlin değişik kesimlerinin başlıca rolleri ışığında çeşitli amaçlar için toprak kullanımı; ana altyapı ile iletişim hatlarının yerinin belirlenmesi; toprak altı sular ve ormanla ilişkili su kaynaklarıyla birlikte su yönetimi politikası, toprak toplulaştırması ve su yönetimi; doğa parkı ve doğal koruma alanlarının yaratılması için elverişli alanlar. Genel Değerlendirme Bölge yönetimlerinin kurulmasında etkili olan bilim adamlarının bir bölümü, özerklik ve yerinden yönetim (özekselsizleşme) ilkelerine önem veren gelenekse] juridical kültürü savunuyor; bir bölümü de sonradan belli sınırlılıklar taşıyan, kimi ülkelerde başarısızlığa uğrayan ı 960'ların planlama modellerinin mantığına dayanıyorlardı. İtalya bu konuda ayrıksı bir durum göstermekte, böigeler İtalyan Devlet dizgesi içinde yaşamsal bir öğeyi 0luşturmaktadır. 19 Bununla birlikte bölgeler henüz en uygun kimliğe kavuşmuş değillerdir. Araştırmalar, artık bölgelerin geriye dönüşü olmayan bir noktaya gelindiğini göstermektedir. Halkın gözünde belli bir yer kazanmıştır. Birleşmeden bu yana sürdürülen, bölgelere gerek olup olmadığı tartışmasının gereksiz duruma geldiği belirtiliyor. lo 19 Bruno Dente, g.k., s LO A.k., s. 520.

19 Ülke Ülke Yerel Yönetimler 71 iı Yönetimlerinin Geleceği Yerel yönetimler zincirinin en zayıf halkasının il yönetimi olduğu, yerel yönetim çalışanlarının yalnızca yüzde 12'sinin illerde çalıştığı, yerel yönetimler bütçesi toplamında cari giderlerin % 13 'ünü, yatırım giderlerinin yüzct\.:' "7' sini illerin gerçekleştirdiği bilinmektedir. İller, başka düzeylerdeki yönctt!nlert:' yasal düzenleme yetkilerinin devredilmesiyle, giderek yönetsel konularda önemini yitirmektedir. Bölgelerin kurulması ve güçlendirilmesi, il yönetimlerinin takdir yetkilerinin alanını daraltmıştır. Bölgeleşme özellikle ülkenin daha gelişmiş bölgelerinde, öncesi, belediyenin üstünde hiçbir ara makam bulunmayan dizgenin eksikliklerini gideren illerin (su arıtrna, önleyici hekimlik, kentsel, hatta bölgelerarası karayolları gibi konularda olduğu gibi) karışabileceği yetki alanlarını küçültmüştür. İtalya'da iller, sahip oldukları nüfus (örneğin, Milano 4 milyon, Isemia 93 bin nüfusa sahip) ve belediyeler (Örneğin Turin'in 3 ı 5, Ravenna'nın ı 8, Ragusa'nın 12, Trieste'nin 6 belediyesi vardır) açısından büyük farklılıklar göstermektedir. ıı İllere ilişkin olarak iki önemli etmenin dikkatten kaçırılmaması isteniyor. Bunlardan biri, ilin, aynı zamanda özeksel yönetiminin temel taşra birimini 0 luşturmasıdır. Bu, halk açısından anlam taşıdığı gibi, siyasal-yönetsel dizgenin örgütlenmesi açısından da önem taşımaktadır. İkincisi, bu nedenle ülkedeki tüm partilerin yerel örgütlenmeleri il düzeyinde olmaktadır. Özeksel yönetimin valiliğine karşı kitle partileri illerde gözetleyici, tdenetleyici bir örgüt bulundurmak eğilimindeler. İllerin ayakta kalmasının bir nedeni de, il yönetiminde başkan olmanın ya da meclis üyesi olmanın, bu kişilere ülke düzeyinde politikaya atılmak için atlama taşı oluşturmasıdır. Bu nitelik, il sayının arttırılması eğilimini kamçılamaktadır. n öte yandan, belediyelerle bölge yönetimleri arasındaki il yönetiminin yetki ve işlevlerinin ne olması gerektiği konusunun, yerel yönetim düzeltimi tartışmalarında önemli bir odak oluşturduğu belirtilmektedir. u Demokrasinin Temel Hücresi: Belediye İtalya'da yerel yönetimin temel öğesinin belediyeler olduğundan kuşku yoktur. Önce, belediyeler yerel düzeyde işlendirme sağlayan örgüttür. Tüm yerel yönetimlerin işlendirdiklerinin % 78'ini belediyeler sağlamaktadır. Belediye ortaklıklarını da katarsak b1:l oran % 83'e çıkmaktadır. Ayrıca, belediyelerin caıı A.k., s. 52 ı. 21 A.k., s, 522. u A.k., s. 522.

20 72 Çağdaş Yerel Yönetimler, 6 (1) Ocak 1997 ri giderleri, Katkılı Ulusal Üretimin (GNP=GSMH) % 4.6'sınl oluştururken, bu oran illerinkinin sekiz katını aşmaktadır. Bundan da önemlisi, belediyelerin toplam altyapı yatırımlarının Katkılı Ulusal Üretimin % 6'sını gerçekleştirmesidir. Bu da toplam kamu yatırımlarının dörtte biri (% 21 'i) demektir. Belediyelerin önemini arttıran bir başka neden de, son yıllarda eklenenlerle birlikte, belediyelere verilen görevlerin İtalyan kamu yönetiminde taşıdığı önemdir. Nüfus ve uzamla ilgili bilgileri elinin altında bulundurması da belediyelerin önemini arttıımaktadır. Sayıları 8.090'1 bulan belediyelerin (il özekleri dışında) ortalama nüfusları, (Sardinya'daki Pedmont 2.500, Sardinya 3.300, Liguria nüfusuyla) Güney bölgesinde pek düşüktür. Bu ortalama, Campania'da 7.500, Sicilya'da ve Puglia' da 12 bindir. 10 binin altındaki belediyede yaşayan nüfus İtalya nüfusunun üçte birini barındırırken, 50 binden çok nüfuslu 135 belediye, toplam nüfusun % 37'sini barındırmak.taydı. Nüfusça büyüklük kişi başına düşen ortalama hizmet maloluşlarını da etkilemektedir. Belediyenin nüfusu büyüdükçe kişi başına hizmet maloluşunun arttığı görülmektedir. 2 ile 3 bin arasında nüfusu bulunan belediyeler ı 16 kişiye bir memur çalıştırırken (toplam 15 memur) büyük kentlerde her 58 kişiye bir görevli ça1ıştırılmaktadır. Örneğin, Milano'da belediyede çalışanların sayısı 28 bindir. u Belediye yönetimlerinin, kendi çalışmalarının tek başına yürütücüsü ve sorumlusu olmamaları nedeniyle sık sık özeğe ya da bölge yönetimlerine başvurma zorunlulukları vardır. Belediye çalışanlarının yetişme düzeylerinin de yeterli olmadığı anlaşılmaktadır. Genelolarak İtalyan yerel yönetimlerinin önemli güçsüzlük kaynağı, kararlarının otomatik olarak yürürlüğe girernemesi, yürürlüğe koymadan önce, özeksel yönetimin o yerdeki temsilcisinin onayına bağlı tutulmasıdır. Yerel Yönetimler Maliyesi BulmacasıIBilmecesİ 1972 akçal düzeltiminde pek ufak değişiklikler yapılmıştır. Daha önceleri yerel yönetimler, özellikle belediyeler, büyük dilimini gelir ve tüketim vergilerinin oluşturduğu yerel gelirler konusunda belli ölçüde bir özerkliğe sahiptiler yılında tüm gelir ve tecimsel gelir vergileri birleştirilmiş, yerel vergiler askıya alınmış, beş yıl içinde bir geçiş dönemi öngörülmüştü. Enflasyon ve e nerj i bunalımı yüzünden yerel yönetimlere özekten sağlanan gelirler yetersiz kalmış, beş yıllık geçiş dönemi sonunda büyük açıklar ortaya çıkmıştı. Bu a çıktar, hazineden sağlanan borçlanmalarla kapatılmıştı. Uzun süren sıkıntılı bir 14 A.k., s