YILLARI ARASINDA ÜRET LEREK SULAMA EBEKELER NDE KULLANILAN PREFABR K KANALETLER N 2000 YILINDAK MEVCUT KAL TES

Transkript

1

2

3

4 YILLARI ARASINDA ÜRET LEREK SULAMA EBEKELER NDE KULLANILAN PREFABR K KANALETLER N 2000 YILINDAK MEVCUT KAL TES Süleyman ULUÖZ 1, Ay e TAYAKISI 2 SUMMARY Research was conducted in 2000 on the prefabricated channels which were built in Down Seyhan Lowland between 1960 and This research was determine the condition of the structures during their operation phases and the durability of the structures. In the first stage of research a walk was taken through the existing channel system at Down Seyhan Lowland (DSL) and the system was checked visually. In the second stage of the research, 10 samples from the T-315 channel were taken from the system and brought to the DS VI Region Directorship to Quality Control in the Laboratory Branch for laboratory tests. Some water samples, which were used for irrigation, were taken from the system to determine the quality of the water. The findings of the research showed that the channels, which are nearly 40 years old ( built between ) withstood the physical effects of the Mediterranean climate in our region. In the appendix the studies and results of Down Seyhan Lowland are shown with the details. ÖZET DS yap lar nda kullan lan beton imalatlar n i letme safhas ndaki mevcut durumlar n ve ne kadar süre daha i letmede kalabileceklerini belirleyebilmek amac yla A a Seyhan Ovas nda y llar aras nda üretilerek sulama ebekesine monte edilen Prefabrik Kanaletlerin 2000 y l ndaki durumlar ara t r lm t r. Ara t rman n, 1.A amas nda; ASO ( A a Seyhan Ovas nda ) sahas nda mevcut olan kanalet ebekeleri gezilerek gözle muayeneleri yap lm t r. 2.A amas nda ebekeden 10 adet T 315 lik kanalet ç kar larak laboratuar testlerini yapmak amac yla DS VI. Bölge Müdürlü ü Kalite Kontrol ve Laboratuar ubesine getirilmi, ayr ca kanaletlerden geçerek sulamada kullan lan suyun kalitesini belirlemek için su numunesi al nm t r. Yap lan ara t rma sonucunda y llar aras nda üretilen kanaletlerin yakla k 40 y l geçmi olmas na ra men Akdeniz ikliminin hakim oldu u yöremizde fiziksel etkilere dayand gözlenmi tir. Tebli de A a Seyhan Ovas nda yap lan çal malar ve elde edilen sonuçlar detayl olarak sunulmu tur. 1 Teknik Dan man, ILGAZ n aat Tic. Ltd. ti, ADANA 2 n aat Mühendisi, DS VI. Bölge Müdürlü ü, ADANA

5 1.G R Prefabrik kanaletlerin sulama safhas ndaki mevcut durumlar n tespit etmek amac yla y llar aras nda A a Seyhan Ovas sulama ebekesine dö enen kanaletlerde gözlem ve laboratuar testleri yap larak 2000 y l ndaki kaliteleri kontrol edilmi tir. Ara t rmam z 2 kademede gerçekle mi tir; 1- A a Seyhan Ovas ndaki kanalet ebekesinde yap lan gözlemler y llar aras nda monte edilmi ve kullan mda olan ebekeden al nan kanaletlerde yap lan laboratuar testleriyle kanaletten geçen ve sulamada kullan lan suyun kimyasal yap s tespit edilmi tir. 2. KANALET N TANITIMI DS projelerinde kullan lan kanaletler 5 m.lik anolar halinde olup, içerisinden geçen suyun debisine göre 21 de i ik tipte kanalet üretilmektedir. Ara t rmada T 315 lik kanaletler kullan lm t r Prefabrik Kanaletlerin Üretiminde Kullan lan Beton Kar m malatlarda Seyhan nehrinin bir kolu olan Çak t deresindeki kum-çak l ocaklar ndan temin edilen dere agregas kullan lm t r. Mevcut agrega; Elek y kama tesisinde 0-5, 5-10, mm olmak üzere 3 k sma ayr lmakta olup kullan lan beton kar m tablo 1 de verilmi tir. TABLO 1. Prefabrik Kanalet Üretiminde Kullan lan Beton Bile enleri. Beton Bile enleri 1 m 3 Beton çin DKY A rl klar ( kg ) 0-5 mm Dere Kumu mm Dere nce Çak l mm Dere ri Çakl 740 Çimento 400 Su 160 Taze Beton Özellikleri W/C Slump ( cm ) Kesafet ( t/m 3 ) Hava Yüzdesi (%) ARA TIRMA KAPSAMINDA YAPILAN ÇALI MALAR 3.1. Kanalet ebekesinde Yap lan Gözlemler Bu amaçla sulama ebekesinde yap lan incelemelerde kanaletlerin iç ve d yüzey görünümlerinde herhangi bir deformasyonun olmad tespit edilmi tir. Bunun yan s ra; Sulama ebekesinde de i tirilen kanaletlerin k r lma nedenlerinin d fiziksel etkenlerden kaynakland ( Traktör çarpmas, sulaman n hatal yap lmas ndan dolay eyer ve ayaklar n çökmesi.vb.) yap lan görü melerden anla lm t r. Yap lan gözlem sonunda kanaletlerin daha uzun süreler sulama da hizmet edebilece i anla lm t r. Ara t rman n; A a Seyhan Ovas na yerle tirilen en eski imal tarihli kanalet ebekesi üzerinde yap lmas planland ndan dolay y llar aras nda ASO 3 YP 6. k s mdaki sulama

6 ebekesine yerle tirilen kanaletler incelenmi tir. Sulama ebekesinde ( ekil 1) 200 adet T- 315 tipinde kanaletin mevcut oldu u tepit edilmi ve her 20 kanaletten biri al nmak üzere 10 adet kanalet ebekeden ç kar lm, yerine sulaman n aksamamas için yeni üretim kanaletler monte edilmi tir. Al nan kanaletler laboratuar testlerinin yap lmas amac yla DS VI. Bölge Müdürlü ündeki Kanalet Fabrikas n n test sahas na getirilmi tir. EK L 1. Kanalet ebekesinden ç kar larak teste tabi tutulan kanaletler Kanaletlere Tatbik Edilen Laboratuar Testleri Kanaletlere Uygulanan Yükleme Testleri A. Boyuna Yükleme Testi Boyuna yükleme testinde; Prefabrik kanaletin uzunlu unun 1/3 lük k s mlar na standart a rl klar (Tablo 2) konulup, sistem suyla doldurulmakta ve 1,5 saat sonunda, teste tabi tutulan kanalette; K r lma, çatlama, su s z nt s ve a r terlemenin olup olmad kontrol edilmektedir. TABLO2. Boyuna Yükleme Testinde Kullan lan A rl klar. Kanalet Tipi P 1 P 2 P Kanalet Tipi 1 P 2 ( kg ) ( kg ) ( kg ) ( kg ) T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T Ara t rma s ras nda yükleme testleri 4 a amada yap lm t r. ( ekil 2,3 )

7 A.1. artnamede belirtildi i üzere 1/3 lük k s mlar na P 1 =P 2 =534 kg l k yük koyularak 1,5 saat bekletilmi, süre sonunda kanaletin, Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir. A.2. Teste tabi tutulan kanaletin 1,5 saatlik bekleme süresi 96 saate ç kar lm t r. Süre sonunda yap lan kontrolde kanaletin, Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir. A.3. Kanalet uzunlu unun 1/3 lük k s mlar na konulan a rl klar % 50 oran nda art r larak deney yap lm (P 1 =P 2 =534 kg dan P 1 =P 2 =801 kg ç kar lm t r. ) 1,5 saatlik bekleme sonunda test edilen kanaletin, Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir. A.4. Kanaletin 1/3 lük k s mlar na konulan yükler %100 oran nda art r ld nda kanaletin tam ortadan k sm nda miktar gittikçe artan nemlenmenin oldu u tespit edilmi tir. Boyuna Yükleme deneyleri sonucunda y llar nda imal edilmi kanaletlerin dö endi i ebekeden seçilen numunelerin; Boyuna Yükleme Testi aç s ndan Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir. EK L 2,3. Test sahas na getirilen kanaletlere boyuna yükleme testi yap lm t r. B. Enine Yükleme Testi Enine yükleme testine tabi tutulacak kanaletten 1 m lik k s m kesilerek, bir taraf sabitlenmekte ve di er taraf na kademeli olarak a rl klar yerle tirilmektedir. Kanalet tipine göre uygulanmas gereken a rl a ( Tablo 3 )ula ld andan itibaren en az 30 dk. beklenmektedir. Test sonunda kanalet de; K r lma, çatlama ve ayr lma olup, olmad tespit edilmektedir. ( ekil 4, 5 ) EK L 4,5. Kanaletlerde enine yükleme testi.

8 Enine Yükleme deneyi sonucunda y llar nda imal edilmi kanaletlerin dö endi i ebekeden seçilen numunelerin; Enine Yükleme Testi aç s ndan Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir. TABLO 3. Enine Yükleme Testinde Kullan lan A rl klar. Kanalet Tipi Yük Tolerans Yük Tolerans Kanalet Tipi ( kg ) ( kg ) ( kg ) ( kg ) T ± 0.1 T ± 0.1 T T T T T T T T T T T T T T T T T T T Kanalet Betonunda Bas nç Mukavemeti Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde kanalet imalat nda kullan lacak olan betonun bas nç mukavemeti 8 cm.lik küp numunelerde 41,7 MPa olmas gerekti i belirtilmi tir. Sulama ebekesinde kullan lan kanalet betonlar n n bas nç mukavemetlerini tespit etmek amac yla çal malar yap lm t r. A. Beton Tabancas (Beton Çekici) Kullan larak Bas nç Mukavemeti Tespiti Ara t rman n yap ld ebekede mevcut 200 adet kanalette beton test çekici kullan larak yakla k 8000 adet mukavemet tespiti yap lm t r.( ekil 6-7 ) Bulunan bas nç dayan m sonuçlar n n 8 cm. lik küpe için düzeltme hesaplar yap ld nda 46,6 MPa ile 53,5 MPa aras nda de i en de erler elde edilmi tir. ( Tablo 4 ) EK L 6, 7. Kanalet bas nç dayan mlar n n tespitinde beton test çekici de kullan lm t r. TABLO 4. Beton Test Çekiciyle Tespit Edilen Bas nç Dayan mlar.

9 Lab. No Deney Tarihi B.2000/ B.2000/2 B.2000/3 Karot Numune Boyutlar ( cm ) Ø =5.4 h = 5.4 Ø =5.4 Yüzey Alan ( cm 2 ) K r lma Yükü ( kn ) Bas nç Dayan m ( MPa ) ,8 h / Ø Oran 20x20x20cm Küp E de er Bas nç Dayan m (MPa ) 55,1 h = , ,4 Ø =5.4 h = ,0 44,6 B. Kanalet Betonundan Al nan Karot Numunelerde Bas nç Mukavemeti Beton Çekicinin sa l kl sonuç vermeyece i dikkate al narak, yükleme testi yap lan kanaletin ¼ lük k sm kesilerek karot numuneler haz rlanm ve bas nç mukavemetleri tespit edilmi tir. Bulunan sonuçlar n 8 cm lik küpe göre düzeltmesi yap ld nda ortalama 45,8 MPa l k bas nç dayan m tespit edilmi tir. Karot numune bas nç dayan m sonuçlar tablo 5 de verilmi tir. TABLO 5. Karot Numunelerdeki bas nç e Ait Dayan m Sonuçlar. 20x20x20 cm Küp Numune 8x8x8 cm Küp Numune ± Hata Miktarlar Dikkate Al nd nda Dayan m (MPa ) Dayan m (MPa ) Maximum (MPa ) Minimum (MPa ) 44,1 51,2 58,3 44,1 46,1 53,5 60,7 46,3 40,2 46,6 53,6 39,7 41,2 47,8 54,7 40,8 40,7 47,2 54,1 40,3 41,2 47,8 54,8 40,8 Teknik artnamede Mukavemet (MPa ) 41,7 C. Üretim S ras nda Taze Betondan Al nan Numunelerdeki Beton Bas nç Mukavemeti Ara t rman n yap ld ebekedeki kanaletleri imal eden Fabrikan n 1966 y l üretimi s ras nda, DS VI. Bölge Müdürlü ü Kalite Kontrol ve Laboratuar efli ince al nm olunan 12 cm.lik küp numunelerin bas nç mukavemetine ait sonuçlar, yap lan ara t rmada kullan lmak amac yla ar ivden bulunmu olup 100 adedine ait istatistiksel de erlendirildi inde tablo 6 daki de erler elde edilmi tir. TABLO 6. Bas nç Mukavemetlerinin De erlendirmesi. Mukavemet De eri ( MPa ) Adedi % 24,5 29, ,4 34, ,4 39, ,2 41, ,7 44, ,2 den büyük Ayn kanaletlerden al nan karot numunede ortalama mukavemet 45,8 MPa elde edilmi tir. Bu de erlerin mukayesesi yap ld nda aradan geçen = 34 y l içerisinde kanalet betonunda bas nç mukavemeti bak m ndan fazla fark olmad tespit edilmi tir.

10 D. ubat 2000 Tarihinde Adana Kanalet Fabrikas nda mal Edilmi Kanaletten Al nan Karot Numunelere Ait Bas nç Mukavemeti Sonuçlar n n, ( ) Y llar Üretimine Ait Kanaletten Al nan Karot Numunelerdeki Mukavemetleri le Mukayesesi Konuyu peki tirmek amac yla DS VI. Bölge Müdürlü ü Kanalet Fabrikas n n ubat 2000 üretimi olan kanaletlerden seçilen bir adet numuneden karot numuneler haz rlanm ve bas nç mukavemet testleri yap lm t r. Elde edilen sonuçlar n de erlendirilmesinde: ubat 2000 dönemine ait kanalette: 44,2 45,2 48,6 40,8 44,4 MPa 1966 Y l nda üretilen kanalette: 64,0 53,9 51,8 46,0 MPa Bas nç dayan mlar elde edilmi tir y l nda üretilen kanaletteki beton bas nç mukavemeti ubat 2000 döneminde imal edilen kanaletin mukavemetinden daha yüksektir. Ara t rma kapsam nda incelenmi olunan kanalet betonlar ndaki bas nç dayan m sonuçlar n n, aradan geçen 34 y la ra men Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir Kanalet Has r Teçhizatlar nda Yap lan Testler Sulama ebekesinden getirilmi olan kanaletlerde DS VI. Bölge Müdürlü ü Adana Kanalet Fabrikas nda yükleme testleri tatbik edilip sonucunun olumlu oldu u görüldükten sonra kanalet betonu k r larak kanalet has r teçhizat meydana ç kar lm t r. Has r teçhizatta inceleme 2 a amada yap lm t r. A. Gözle Muayene Has r teçhizat n d k s mlar ndaki demir çubuklar n birbirlerine kaynakla birle tirilmi olmas na ra men iç k s mlar ndaki demir çubuklar n tamam n n birbirine tel ile ba land tespit edilmi tir. Fabrikan n faaliyet de oldu u s rada görevli personel ile yap lan görü melerden; eski imalatlar n mevcut teknikten dolay ancak bu ekilde yap labildi i, kanalet has rlar n olu turan demir çubuklar n tamam n n kaynaklanmas n n daha sonraki y llarda gerçekle ti i bilgisi al nm t r. ( ekil 8,9,10 ) Kanalet has rlar nda herhangi deformasyonun ve korozyonun olmad tespit edilmi tir. EK L NO 8, 9, 10. Kanalet has r donat lar n görünümü.

11 B.Laboratuar Testleriyle Kontrol Kanalet Has r teçhizat ndan kesilen 1 m uzunlu undaki k s m DS Genel Müdürlü ü Teknik Ara t rma ve Kalite Kontrol Dairesi Ba kanl nca kaynak dayan m, çekme dayan m, akma s n r ve kopma uzamas testleri yap lm t r. Kanalet has rlar n n üretildi i y llarda demir çubuklar n birbirlerine ba lanmas nda kaynak kullan lmad ndan kayna n donat lara olan etkisini anlamaya yarayan cer deneyi yap lmam t r boyuna bükülme deneyi yap ld nda çelik çubuklarda herhangi bir k r lma ve çatlama olmad tespit edilmi tir Kanalet ebekelerinden Geçerek Sulamada Kullan lan Sulama Suyunun Kimyasal Yap s n n Kanalet Betonuyla li kisinin ncelenmesi Ara t rman n yap ld ASO 3 YP 6. k s m ebekesinde kullan lan su Seyhan Baraj Gölünden temin edilmektedir. ebekeden geçen suyun 14 y ll k kimyasal deney sonuçlar mevsimsel olarak tablo 7 de verilmi tir. De erlerin tetkikinden görüldü ü üzere ; Suyun kimyasal yap s n n kanalet betonuna olumsuz etkisi yoktur. TABLO 7. Kanalet ebekesinden Geçen Sulama Suyuna Ait Analiz Sonuçlar. Kanalet ebekesinden geçen suyun kimyasal yap s Limit de er Laboratuar deneylerinin yap ld tarih ph 6,5 > Ec Na K Ca Mg ++ < = CO = HCO Cl = SO 4 < Organik Madde < 3, Sonuç EK L NO 11, 12. Seyhan Baraj gölünden kanalet ebekesine suyun geli i. 4. SONUÇ Ara t rma kapsam nda yap lan çal malar s ras nda elde edilen bilgilerin do rultusunda; a y llar nda üretilip halen kullan mda olan kanaletler Prefabrik Kanalet Teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygundur.

12 b- Kanalet betonu; Bas nç dayan m bak m ndan Kanalet Teknik artnamesindeki limit de erlere uygun olup, aradan geçen 34 y ldan sonrada bas nç dayan m nda herhangi bir azalman n olmad tespit edilmi tir. c- Has r teçhizatta yap lan incelemede; Teçhizatta korozyon olmad demir çubuklar n, çelik has r n imalat tarihinde fabrikadaki teknoloji gere i tel ile birbirine ba lanmas ndan dolay TS 4559 a uygun olmad tespit edilmi tir. Yukar da belirtilen verilerin nda y llar aras nda üretilen kanaletlerin mevcut haliyle prefabrik kanalet teknik artnamesinde belirtilen limitlere uygun oldu u tespit edilmi tir. KAYNAKLAR 1- Kanalet Fabrikas Kanalet malat ve Kalite Kontrolü (DS / S.ULUÖZ ) 2- Prefabrik Kanalet Teknik artnamesi ( DS ) 3- Kanalet Betonu Ara t rma Raporu ( 1991 ) 4- Kanalet ebekelerindeki Sorunlar ve yile tirme Çareleri (1989 ) 5- TS 4559, TS 708

13 KONGREDE SUNUM YAPAN TEKN K ELEMANLARIMIZDAN GÖRÜNTÜLER