KİRAZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Transkript

1 KİRAZ YETİŞTİRİCİLİĞİ BÖLÜM BÖLÜM BÖLÜM :1.PROJENİN ÖZETİ 1.1. Projenin Adı 1.2. Projenin Süresi 1.3. Projenin Uygulama Yeri 1.4. Projenin Kapasitesi 1.5. Projenin Genel Yatırım Tutarı 1.6. Projenin Finansmanı 1.7. Projenin faydaları : 2 GİRİŞ : 3 PROJE ALANI 3.1. Proje Alanının Ekolojik Durumu 3.2. Topoğrafya 3.3. Arazi Tasarruf Durumu 3.4. Üretim ve pazarlama BÖLÜM :4. PROJE 4.1. Projenin Gerekçesi ve Amacı 4.2. Teknik bilgiler Kiraz ve vişnenin sistematikteki yeri Çeşitler ve özellikleri Morfolojik ve biyolojik özellikleri Döllenme biyolojisi (Ek-1) Ekolojik istekler Toprak istekleri Anaç özellikleri Fidan temini Toprak hazırlığı ve bahçe tesisi 4.3. Yıllık Bakım İşleri Toprak işleme Sulama Gübreleme Budama Hastalık ve zararlılarla mücadele Alet ve ekipmanlar Toplam yatırım ve işletme sermayesi 4.5. İşletme gelirleri 4.6. Ekonomik ve mali analiz İşletme gelir ve gider tablosu BÖLÜM 5: PROJE GİDERLERİNİN ANALİZİ BÖLÜM 6: SONUÇ

2 BÖLÜM 1- PROJENİN ÖZETİ 1.1. PROJENİN ADI: Vişne ve Kiraz Üretimini Geliştirme Projesi 1.2. PROJENİN SÜRESİ: Tesis yılı 1 yıl, ekonomik ömrü 30 yıldır PROJENİN UYGULAMA YERİ: Kütahya merkez köyleri 1.4. PROJENİN KAPASİTESİ: 5 dekarlık, çöğür anaçlı, geç olgunlaşan çeşitlerle planlanmış kapama kiraz bahçesi PROJENİN GENEL YATIRIM TUTARI: Projenin genel yatırım tutarı Tl. olup, bunun Tl.si sabit gider ve Tl. si işletme giderleridir PROJENİN FİNANSMANI: Projedeki Tl olan toplam yatırım giderlerinden fidan bedeli olan Tl. nin %80 i olan Tl. si bir yıl ödemesiz 4 eşit taksitle 5 yıl %20 bileşik faiziyle geri ödemeli kredi olarak, Kütahya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı fonundan; fidan bedelinin geriye kalan %20 si ile kalan işletme ve yatırım giderlerinin tamamı çiftçinin öz kaynaklarınca finanse edilecektir PROJENİN FAYDALARI: İl genelinde, tarımsal faaliyetler açısından hiçte istenmemekle beraber çok küçük ve parçalı olan tarım alanlarından en ekonomik bir şekilde istifade edebilmemiz için, birim alandan elde edilecek verimin artırılması gerekmektedir. Bu projeyle farklı meyve ağaçlarıyla karışık halde bulunan kiraz ağaçlarından, modern tekniklerle yetiştiriciliği yapılan kapama kiraz bahçelerine geçiş sağlanacaktır. Uzun vadeli bir yatırım olan meyve bahçesi plantasyonlarında tesis yılı ve bunu izleyen ilk 1-2 yılda yapılacak teknik hatalar ilerde telafisi mümkün olmayan menfi sonuçlar doğurabilir. Bunun için toprak derinliği, toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının tahlili, taban suyu yüksekliği, toprak ve iklim verilerine göre uygun anaç ve çeşit seçimi, ilk yıllarda yapılan şekil budamaları v.b. gibi teknik uygulamalara dikkat edilmesi gerekir. Kurulacak proje bahçelerinde söz konusu teknik uygulamalara dikkat edilerek kısa sürede bol kaliteli ve istenen çeşitlerde bir kapama kiraz bahçesi kurularak yaşlı ve dağınık haldeki bahçeler revüze edilmiş olur. Aynı zamanda diğer çiftçiler için örnek teşkil etmiş olacaktır. BÖLÜM 2 GİRİŞ Anadolu birçok meyve türünde olduğu gibi, kirazın ve vişnenin de anavatanı sınırları içerisindedir. Ülkemizde hemen her bölgede kiraz yetiştiriciliği yapılmakta olup üretilen kirazın hemen hepsi taze olarak tüketilmektedir. Kiraz üretiminde son yıllarda hızlı artış olmasına rağmen, gerek üretim ve gerekse pazarlama yönünden herhangi bir tıkanıklık düşünülemez. Türkiye, dünya kiraz üretiminde 6. sırada yer almakta olup Avrupa topluluğuna dahil 12 ülkenin toplam kiraz üretiminin yaklaşık % 25 ine sahiptir. Kiraz ılıman iklim meyve türleri içerisinde meyvelerini en erken olgunlaştıran bir türdür. Kiraz fidanları 5-6 yaşında verime başlar, tam ve ekonomik anlamda yılda verime yatar. Her ne kadar 100 yıl yaşarsa da ekonomik ömürleri yıldır. Uzun vadeli

3 emek yoğun bir yatırım olan ve yetiştiricileri kara götüren kiraz yetiştiriciliğinde başlangıçta hata yapmamak gerekir. Bu nedenle bahçe tesis edilecek yerin meteorolojik özellikleri, seçilecek çeşitlerin döllenme biyolojisi, çiçek açma zamanları, toprak yapısına göre anaç seçimi öncelikli olarak tespit edilmelidir. BÖLÜM 3 PROJE ALANI: 3.1.PROJE ALANININ EKOLOJİK DURUMU: Projenin uygulanacağı merkez ve ilçeler gerek iklim açısından gerekse toprak yapısı ve rakım bakımından kiraz yetiştiriciliğine uygundur. İlimiz Ege bölgesi ile Orta Anadolu Bölgesi arasında bulunan batı geçit kuşağında yer almakta olup ortalama rakım 950 m dir. Ege Bölgesi iklim karakterlerini taşıyan Simav,Gediz ve Hisarcık İlçelerimizde son donlar Nisan tarihleri arasında bitmesine rağmen,iç Anadolu iklim karakterlerini taşıyan Kütahya Merkez,Pazarlar ve Şaphane İlçelerimizde 7-20 Mayıs tarihlerine kadar olumsuz etkilerini sürdürerek erken açan çiçeklere ve yeni sürgünlere zarar verebilmektedir. Kış aylarında en düşük hava sıcaklığı C toprak sıcaklığı 16.2 C olabilmektedir. Yıllık yağış miktarı 550mm,sisli gün sayısı 46 gün,karla örtülü gün sayısı 24 gündür. Hakim rüzgar yönü güney ve hızı saatte 25,2km dir.(son 10 yılın ortalaması baz alınmıştır.) 3.2.TOPOĞRAFYA: İlimiz genellikle engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Bu da özellikle meyvecilik için bir avantaj teşkil etmektedir. Çünkü kışın meyve ağaçlarına zarar veren don halkaları tepelerden aşağı doğru toprak yüzeyinden akarak vadilerde göllenmektedir. Son yıllarda gerek tarım arazilerinin yerleşime açılması gerekse miras yolu ile parçalanması,birim alandan daha fazla ürün alınmasını zorunlu kılmaktadır. 3.3.ARAZİ TASARRUF DURUMU: İlimizde genellikle tarım işletmeleri küçük aile işletmeleri şeklinde olduğundan proje kapsamına alınan üreticilere 5 er dekarlık kapama kiraz bahçeleri tesisi planlanmıştır. Bahçelerin tesis edileceği araziler vadi ve ovaların haricinde hafif eğimli ve taban suyu sorunu bulunmayan yılda en az 4 defa sulama imkanı bulunan yerlerde seçilecektir. 3.4.ÜRETİM VE PAZARLAMA:İlimizde meyve veren yaşta adet kiraz ağacı bulunmasına rağmen bunların sadece %20 si kapama bahçe şeklinde tesis edilebilmiş,diğerleri başka meyve çeşitleri ile karışık olarak ya da ev bahçesi ve sebze bahçelerinde ikişer üçer adet olmak üzere dağınık olarak dikilmiştir. Kapama bahçelerin büyüklüğü ise küçük aile işletmeleri şeklindedir. Tesis edilecek yeni işletmelerle birlikte diğer işletme sahibi çiftçilere kiraz ağaçlarında bakım ve budama teknikleri,sulama,gübreleme,zirai mücadele teknikleri öğretilecektir. Kurulacak yeni tesislerle İlimizdeki kiraz üretiminde önemli bir artış olacağı gibi, pazar değeri yüksek olan standart çeşitlerde yetiştirilebilecektir. Tesis edilen yeni işletmelerle birlikte diğer bahçe sahiplerine kiraz ağaçlarında bakım, budama, sulama, gübreleme, zirai mücadele gibi teknik konularda bilgi verilecektir. Üretimi yapılan kirazlar taze olarak iç pazarda tüketime arz edilebileceği gibi, yaş meyve-sebze ihracatı yapan firmalar tarafından frigo firik (soğutmalı) vasıtalarla Avrupa pazarlarına da arz edilebilecektir. Şayet üretim çok olur, yetiştirilen çeşitlerde ihraç edilebilecek nitelikteki standart çeşitlerden olursa ihracatçı firmalar bu bölgede çok cazip yüksek fiyattan alım yaparak üreticilerimizi Pazar sorunu yaşamaktan kurtaracaklardır.

4 BÖLÜM- 4- PROJE: 4.1. PROJENİN GEREKÇESİ VE AMACI: Ülkemizde tarım; hızla artan nüfusumuzun yiyecek ve tarımsal ürün ihtiyaçlarını karşılayacak tarıma dayalı sanayimizin istediği özellikte hammadde ihtiyacını devamlı bir şekilde temin edecek, ihracatımızda önemli bir yeri olan tarımsal ürünleri yetiştirecek ve sanayimizin gelişmesi için yıldan yıla artan döviz ihtiyacını karşılayacak olan çok önemli bir kaynaktır Tarım ülkeleri arasında yer alan Türkiye,halen birim alandan elde edilen üretimde gelişmiş ülkeler rakamlarının altında bulunmaktadır. Tarımda verimin 2-3 kat artırılması ekstansif olarak faaliyette bulunan tarım işletmelerinin entansif tarıma yönlendirilmesi ile mümkündür. Entansif tarıma geçişte girdilerin öneminin yanı sıra yapılacak tarımsal faaliyetlerin projeye dayalı olarak yürütülmesi de büyük önem arz etmektedir. Meyveler,insan beslenmesinde eskiden beri önemli bir yer tutmuştur. Kültürün ilerlemesi ve beslenmenin temel kurallarının öğrenilmesinden sonra, meyvelerin beslenmedeki değerleri,özellikle vitamin ve mineral maddelerce zengin olmaları,kalori ve protein bakımından değerlerinin yüksek oluşu ile ön plana çıkmıştır Ülkemizin birçok yerlerinde ormansız çıplak yerlere ve yamaçlara meyvelikler tesis edilerek erozyonun önüne geçilebilir. Bu tür yerlerde kurağa dayanıklı badem,ceviz ve vişne gibi meyve türlerinden yararlanılarak hem toprakların korunması hem de üreticilerin gelir elde etmesi sağlanabilmektedir. Hazırlanan bu proje ile: İlimizin meteorolojik özellikleri göz önünde bulundurularak,geç çiçek açan çeşitlerin seçimi ile kapama bahçeler tesis ederek erken açan çiçeklerin geç donlardan zarar görmesini engellemek,köylerden kente göçü önlemek,çevresine yayım yapabilme özelliği taşıyan seçilmiş çiftçilerle ortaklaşa çalışıp, köylerde önder çiftçi topluluklarının oluşmasını hızlandırarak yetiştirme tekniklerinin yayımını yapmak,birim alandan alınan verimi artırarak çiftçilerin gelir düzeyini yükselterek sosyo-ekonomik yapısının iyileştirilmesi amaçlanmıştır. 4.2.TEKNİK BİLGİLER: Kirazın Sistematikteki Yeri: Kiraz Rosales takımı, Rosaceae familyası, Prunoideae alt familyası, Prunus cinsinin Prunus avium L. türündendir Kiraz Çeşitleri ve Özellikleri: Dünyada binlerce kiraz çeşidi olup, bunların birçoğu Ülkemizde yetişmektedir. Ancak içlerinden çok azı ticari anlamda yetiştiriciliğinin yapılması gerek niteliktedir. Kiraz tek bir çeşitle bahçe kurulduğunda döllenme sorunu yaşayan bir meyve türüdür. Bu konu döllenme biyolojisi bölümünde anlatılacaktır. -Edirne: Çok erkenci bir çeşittir,19 Mayıs ta meyvesi olgunlaşır. Ağaç verimi iyi,meyveleri orta lezzette,orta sertlikte,hafif kahverengimsi,şarabi renkte,yuvarlak şekilli,orta kaliteli,meyve sapı ince ve 40.3 mm uzunluğunda sap çukuru az derin ve dardır. %10 oranında meyve çatlaması yapar. Yola orta derecede dayanıklıdır. -Turfanda: Çok erkenci çeşittir. 21 Mayıs ta meyvesini olgunlaştırır.ağaç verimi çok iyi,çiçeklenmesi çok erkendir. Meyve eti lezzetli,orta sertlikte,morumsu-şarabi renkte,kalp şeklinde,orta derecede kalitelidir.%7 meyve çatlaması yapar,yola dayanıklılığı azdır.

5 -Early Burlat: Çok erkencidir.24 Mayıs ta meyvesi olgunlaşır. Ağaç verimi çok iyi,sert,parlak,kırmızı renkli,şekli yuvarlak yassı,karın yüzü az bombelidir. Meyve sapı kısa ve kalındır. Meyvesi çok sulu ve tatlı çok iyi kalitelidir. Erken çiçeklenir,%25 meyve çatlaması yapar.yola dayanıklılığı iyidir. -Vista: Erkenci bir çeşit olup,meyvesini 31 Mayıs ta olgunlaştırır. Ağaç verimi iyi,meyvesi çok iyi lezzette,sert,parlak,koyu kırmızı renkli,geniş kalp şekilli ve kalitelidir. Meyve sapı kalın ve sap çukuru derindir. Orta mevsimde çiçeklenir. Meyve çatlaması yapmaz,yola dayanıklıdır. Aynı dönemde çiçek açan tüm kiraz çeşitleri ile karşılıklı olarak döllenir. -Noir De Guben: Ağacı orta kuvvette yaygın ve sarkık gelişir.meyvesi orta geç 9 Haziran da olgunlaşır. Meyve sapı kısa ve kalın,sap çukuru dar meyvesi yuvarlak,iri,koyu kırmızı renkli,hatta siyaha yakın,sert,gevrek,lezzetli ve yüksek kalitelidir. Erken çiçeklenir,%6 meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır. -Stella (2c-27-19): Selffertil adı ile de bilinir. Geç-orta mevsim kirazıdır. Meyvesi 10 Haziran da olgunlaşır. Kiraz çeşitleri içerisinde kendine verimli olan tek çeşittir. Ağacı yarı dik-yaygın ve kuvvetli gelişir,çok sağlıklı ağaçlar oluşturur. Meyve sapı orta kalın,sap çukuru derindir. Meyve silindirik (fıçı) şeklinde,çok iyi lezzette,parlak koyu kırmızı renkli,meyve eti çok sert,gevrek ve kalitelidir. Çekirdeği iridir ve etten kolayca ayrılır. Kendi kendini dölleyebilmesi ve aynı zamanda çiçek açan tüm çeşitleri döllemesi üstün bir özelliğidir. Orta mevsimde çiçeklenir,%9 oranında meyve çatlaması yapar,yola çok dayanıklıdır. -Van: Geç mevsim kirazıdır,12 Haziran da meyvesi olgunlaşır. Ağacı çok sağlıklı ve verimli olup yarı dik yaygın ve kuvvetlidir. Meyve sapı kalın ve çok kısa,meyvesi çok iri,parlak kırmız,meyve eti çok sert,gevrek,az lifli,tatlı ve çok iyi kalitelidir. Çekirdeği iridir ve etten kolay ayrılır.çok beğenilen ve ticari değeri yüksek bir çeşittir. Orta mevsimde çiçeklenir. Kış soğuklarına çok duyarlı olup %9 meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır. -Bing: Ağacı kuvvetli,dik ve biraz yaygın gelişir. Meyvesi orta geç,13 Haziran da olgunlaşır. Meyve sapı kalın,sap çukuru orta derin,meyvesi kalp şeklinde,çok iri,parlak,şarabi-koyu kırmızı renkli,meyve eti sert,az lifli,sulu,tatlı ve çok iyi kalitelidir. Beğenilen bir kiraz çeşidi olup,ağacı çok verimlidir. Orta mevsimde çiçeklenir,%16 meyve çatlaması yapar. Hasada yakın yağış alan bölgelere önerilmez,yola dayanıklıdır. -Bigarreau Napoleon: Ağacı kuvvetli gelişir.ancak sağlıklı ağaçlar meydana getirmez. Bakteriyel kansere duyarlıdır. Şiddetli kışlarda ağacın gövde ve ana dalların birleşme yerleri zararlanır. Orta mevsimde çiçeklenir,aşırı soğuk olmayan tüm bölgelere önerilir. Meyvesi orta geç,13 Haziran da olgunlaşır,kalp şeklinde sırt yüzü hafifçe yassı,iri,meyve rengi donuk sarı zemin üzeri canlı karmen kırmızısı,meyve eti sert,gevrek,krem renkli,sulu,tadı hoş aromalı ve iyi kalitelidir. %4 meyve çatlaması yapar,yola dayanıklıdır. -Noble: Ağacı zayıf ve yaygın gelişir,sağlıklı ağaçlar oluşturur. Meyvesini 14 Haziran da olgunlaştırır. Meyveleri çok iri,koyu morumsu ve hemen hemen siyah kalp şeklinde,uç kısmı hafif yassı,çok sert,gevrek,sulu,aromalı ve çok yüksek kalitelidir. Ağacı bakteriyel kansere duyarlı olup geç mevsimde çiçeklenir. %5 meyve çatlaması yapar,yola dayanıklılığı çok iyidir. -Karabodur:Ağacı dik ve çok kuvvetli gelişir,beğenilen yerli kirazlarımızdandır. Orta derecede verimli olup,%8 meyve çatlaması yapar.yola dayanıklıdır. Meyveleri 16 Haziran da olgunlaşır,meyve sapı orta kalın ve kısa,meyveleri genişçe,kalp biçiminde çok iri,parlak limon sarısı zemin üzeri kırmızımsı pembe renklidir. Meyve eti sert,sulu,az lifli,iyi lezzette ve kalitelidir.

6 -Karagevrek: Ağacı kuvvetli ve yuvarlak bir taç yaparak yaygın gelişir,beğenilen bir kirazdır,çok verimlidir. Meyveleri 16 Haziran da olgunlaşır,silindirik fıçı şekilli yanak kısımlarının üzeri yassı hafif konik,çok iri,tam olumda hemen hemen siyaha yakın koyu morumsu kırmızı renklidir. Meyve eti sert,gevrek,suyu kırmızı renkli,çok sulu ve tatlı,çok iyi kalitelidir. %11 oranında meyve çatlaması yapar,yola çok dayanıklıdır Ziraat: Kuvvetli ve yaygın dallı gelişir. Ülkemizde çok yaygın ve çok beğenilen bir çeşittir. Bakteriyel kansere dayanıklı olup çok geç çiçeklenmektedir. Meyvelerini 17 Haziran da olgunlaştırır. Meyve şekli geniş kalp biçiminde,çok iri,parlak koyu kırmızı renkli,meyve eti çok sert,sulu,çok lezzetli ve kalitelidir. Hiç meyve çatlaması yapmaz,yola çok dayanıklıdır. -Lambert: Ağacı kuvvetli ve dik gelişir. Asrın en beğenilen kirazlarındandır. Ağacı çok verimli,bakteriyel kansere duyarlı olup,geç çiçeklenir. Meyvelerini 19 Haziran da olgunlaştırır. %18 meyve çatlaması yaptığından hasada yakın yağış alan bölgelere önerilmez. Ağaçlar kış soğuklarına dayanıklı olup,meyveleri kalp şeklinde,çok iri,parlak koyu kırmızı renkli,meyve eti çok sert,gevrek,tatlı ve çok iyi kalitelidir. Ticari değeri çok yüksektir. -Starks Gold (Beyaz Kiraz): Ağaçları yarı dikve kuvvetli gelişir,çok verimli olup,orta mevsimde çiçeklenir. Meyvelerini 19 Haziran da olgunlaştırır. Meyveleri yuvarlak,orta iri,rengi sarı,meyve eti sert,orta kalitede,çekirdeği küçük,meyve çatlama oranı %3 tür. Endüstride çok kullanılan bir çeşit olup,ileri olgunlukta taşımaya dayanıklılığı azdır Morfolojik ve Biyolojik Özellikleri:Kiraz ağaçları 20-25m ye kadar yükselebilirler. Taç şekli piramite benzer. Kirazın dallarının boğum araları uzundur. Dalların dip kısmında çiçek gözleri,uç kısımlarında ise yaprak gözleri bulunur. Kiraz dalları kalın ve kırmızımsı gri renklidir. Odun gözleri meyve gözlerine göre ince ve küçüktür. Buketlerde ise ortada bir yaprak gözü ve bunun etrafında meyve gözleri sıralanır. Yaprak kenarları dişlidir,açılırken üzerleri reçineli ve yapışkandır. Çiçeklerde 5 çanak 5 tane de taç yaprağı bulunur. Erkek organ sayısı 30 a kadar çıkabilir. Normal olarak bir tane pistil bulunur. Genellikle 2 pistilli çiçekler kirazlarda görülür ve çiçek oluşumu sırasında havaların çok sıcak geçmesiyle oluşur. Çift pistil ikiz meyve oluşumuna neden olur ve bu meyvelerin pazar değerini düşürür. Çiçek gözleri her iki türde de hasattan sonra Temmuz ayında oluşur. Kiraz meyveleri değişik renklerde olup,bazı türlerde karın çizgisi bulunur. Meyveler yuvarlak,oval veya kalp şeklinde çekirdekler genellikle meyve etine yapışıktır Döllenme Biyolojisi: Döllenme,kiraz yetiştiricilerinin bahçe kuracakları zaman dikkate almaları gereken en önemli konudur. Selffertil (stella) çeşidi dışında hemen hemen tüm kiraz çeşitleri kendine kısırdırlar. Her çeşidinde diğer çeşitleri dölleyebilme özelliği yoktur. Proje ekinde bulunan Tabloda seçilen çeşitlerin dölleyicileri belirtilmiştir. Kiraz bahçelerinden yüksek verim alabilmek için: Tek çeşitten bahçe kurulmamalıdır. Kullanılacak çeşitlerin birbirlerini dölleyebildiklerinden emin olunmalıdır. Birbiriyle uyuşan çeşitlerin çiçeklenmeleri aynı devreye rastlamalıdır. Bahçede tozlanmayı sağlayacak yeterli sayıda arılı kovan bulundurulmalıdır.

7 4.2.5.Ekolojik İstekleri: Kirazlar genellikle aşırı düşük ve yüksek sıcaklıklara dayanamazlar. Çiçek tomurcukları 2,-4 C kadar dayanabildikleri halde açmış çiçekler 2 C de donarlar. Genel olarak kirazın 7.2 C nin altında soğuklama süresi saattir. Kirazların dinlenmeden çıkabilmeleri için kış soğuklama isteklerinin karşılaması gerekir. Soğuklama isteklerini karşılayamayan kirazların çiçeklenmelerinde gecikmeler ve düzensizlikler görülmektedir. Bu durum özellikle Lambert, Napolyon ve Bing gibi yüksek soğuklama ihtiyacı gösteren çeşitlerde daha belirgindir. Kirazlarda kış dinlenme isteklerinin yeterince karşılanamaması döllenme yönünde sorun yaratmaktadır. Çünkü ılık geçen kışlardan sonra, düşük soğuklama ihtiyacı gösteren çeşit, yüksek soğuklama ihtiyacı gösteren çeşitten daha erken çiçekleneceğinden bu iki çeşit birbirini tozlayıp, dölleyemez. Kiraz yetiştiriciliğinde yağışların yıl içerisinde düzenli olarak yayılması en uygun olanıdır. Genel olarak 600mm yağış alan yerlerde kiraz yetiştiriciliği sulamaya gerek kalmadan yapılabilir. Kirazın çiçeklenme zamanında yağan yağmurlar döllemeyi zorlaştırır ve Sclerotinia spp. Mantar zararının artmasına neden olur. Yine meyve olgunlaşması esnasında yağan yağmurlar meyve çatlamasına neden olarak pazar değerini düşürür. Kirazdan yüksek verim elde etmek için: -Don tehlikesi olan yerlerde tehlike geçinceye kadar budama geciktirilmeli. -Ağaç terbiyesinde köşelerin geniş açılı olması sağlanmalı. -Gövdeden ilk çıkan dal toprağa yakın ve güney-batı yönünde bırakılmalı, böylece gövdenin güney ve kuzeyindeki sıcaklık dalgalanmalarından zarar görmesi engellenir. Bu amaçla gövdenin boyanması da başarılı sonuç verir. -Sonbaharda kesinlikle azotlu gübre uygulaması yapılmaz. Aksi halde kış güneş yanıklığı ve gövdede don halkaları oluşur. -Toprağın malçlanması köklerin dondan zarar görmesini engeller. -Budama ile açılan yaralar aşı macunu ile kapatılmalı -Rüzgarlı bölgelerdeki düşük sıcaklık,kurumaya benzeyen don zararı oluşturur. Bu nedenle rüzgarkıran düzenlemesi yapılmalıdır. -İlkbaharın geç donları esas olarak radyasyonla meydana gelir. Bu gündüz ısınan toprağın sıcaklığını gece radyasyonla vermesiyle toprak yüzeyinde soğuk hava tabakasının oluşmasıdır. Bu tabaka meyilli yerlerde aşağı doğru akar. Bu nedenle özellikle don tehlikesi olan yerlerde,bahçeler vadilerin yamaçlarına kurulmalıdır Toprak İstekleri: İyi drene edilmiş,derin,verimli,havalanmaya uygun,organik maddece zengin ve yaz ayları boyunca sulanabilen topraklar kiraz yetiştiriciliği için uygundur. Drenajı iyi olmayan, çok nemli, taban suyu yüksek, soğuk ve ağır topraklarla kuru topraklarda ağaçlar kısa sürede verimden düşer ve ölürler. Özellikle İdris anacının kullanıldığı hallerde kuraklığa karşı dayanıklılık artar Anaç Özellikleri: -Yabani Kiraz (Prunus avium L.): Üzerine aşılanan çeşitlerle uyuşması iyidir.toprağı çok iyi tutan saçak kökler meydana getirir. Kumlu-killi toprakları sever. Organik maddece zengin, hafif alkali topraklarda çok iyi yetişir. Fazla kirece dayanamaz. Fazla nem ve aşırı kuraktan zarar görür. Diğer anaçlara göre bu anaca aşılı kirazlar daha büyük ağaçlar meydana getirir.

8 -İdris (Prunus mahalep L.): Kumlu-killi toprakları sever,üzerine aşılanmış kiraz ve vişne çeşitleriyle aşı noktasında bazı hallerde aşırı büyüme yapar. Kökleri diğer iki anaçtan daha derine gider. Aşırı don olan,kireci yüksek, fakir ve kurak koşullara daha dayanıklıdır. Taban ve su tutan arazilerde idris anacı kullanıldığında 7-8 yıl sonra kurumalar ve ölümler görülür. Bu tip arazilerde yabani kiraz anacı tercih edilmelidir. Vişne (Prunus cerasus L.): Killi-çok killi ve nemli topraklara uyumludur,kumlu topraklara uyum sağlamaz. Üzerine aşılanan çeşidi bodurlaştırıcı etkiye sahiptir. Anaç olarak çok fazla tercih edilmez Aşılı Fidan Temini: İlimize uygun çeşitlerin seçimi ve aşılı fidan temini İl Müdürlüğümüzce, Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Fidanlık Üretme İstasyonlarından yapılacaktır Toprak Hazırlığı ve Bahçe Tesisi: Kiraz bahçesi kurulacak yerlerin toprağı dikimden en az 1-2 ay önce derin sürülür ve bahçe tesviye edilir. Drenaj zorunluluğu olan yerlerde drenaj hendekleri açılır. Meyilli yerlerde fidan çukurları tesviye eğrilerine paralel teraslar üzerinde açılmalıdır. Bahçeler genellikle bir yaşlı fidanlarla kurulur. Bu da fidan tutumunu artırdığı gibi ağaçların yerinde taçlandırılmasına imkan sağlar. Toprak yüzünün kışın karla örtülmediği, kışı sert geçen yerlerde erken ilkbahar dikimi yapılmalı, kışın toprağın çok derinlere kadar donmadığı yerlerde sonbaharda hemen yaprak dökümünden sonra dikim yapılabilir. Kapama kiraz bahçeleri kurulurken ağaçlara verilecek dikim aralıklarını toprak durumu, seçilen anaç, budama şekli, sulama ve gübreleme gibi koşullar tayin eder. Klasik terbiye sistemlerinde uygulanan alışılagelmiş dikim aralığı; yabani kiraz üzerine aşılanmış geniş taç oluşturan çeşitlerde 8mx8m veya 8mx6m ya da 7mx7m, idris üzerine aşılı kirazlarda 6mx6m sıra aralık mesafeleri uygulanmaktadır. Seçilen dikim aralık mesafesine göre fidan yerleri işaretlenerek krizma yapılmış topraklarda fidan köklerini rahatça alacak kadar genişlik ve derinlikte, krizma yapılmayan topraklarda ise cm derinlik ve genişlikte fidan çukurları açılır. Büyük işletmelerde bu iş için özel burgular kullanılır. Dikimden önce çukur tabanının toprağı yumuşatılır, fidanın köklerinde ezilmiş ve kırılmış kökler düzgün bir yüzeyle kesilerek budanır. Kök budamasına paralel olarak gövde kısmında da erken uyanacak uç gözler budama ile çıkarılarak fidanın kök sisteminin gelişmesine fırsat verilerek fidanın tutması kolaylaştırılmış olur. Fidanın rüzgar ile eğilmesini önlemek için fidanlara herek verilir. Açılmış olan çukurun içine fidan dikiminden önce üstten çıkan toprakla bir kümbet yapılarak fidanın kökleri bu kümbet üzerine oturtulur. Dikim tahtası yardımı ile fidanın aşı yeri toprak üzerinde kalacak şekilde sabitlenerek kök bölgesi boşluk kalmayacak şekilde üstten çıkan toprak ve iyi yanmış çiftlik gübresi karışımı ile doldurulur ve sıkıştırılır. Alttan çıkan toprak üst kısma doldurularak fidanın etrafına sulama çanağı oluşturulur ve hereklen fidan birbirine sürtünmeyecek şekilde bağlanır. Bolca can suyu verilerek dikim işlemi tamamlanır. Fidanları derin dikimden kaçınmak gerekir. Aşı noktasının toprak altında kalmamasına özen gösterilmelidir. Tesis edilen bahçenin korunması amacı ile etrafına 2m boyunda (10x10cm lik) 4 er m ara ile direkler dikilip,6 sıra dikenli tel çekilerek çit yapılmalıdır.

9 4.3. YILLIK BAKIM İŞLERİ: Toprak İşleme: Sonbahar toprak işlemesinin önemi çok büyüktür. Toprak tavında iken pullukla cm derinlikte işlenerek üst kısmında bulunan organik maddelerle,bitki besin maddelerinin ve ve havadaki oksijenin bitki kök bölgesine ulaşması,toprak altındaki karbondioksitin de havaya karışması sağlanmalıdır. Toprak işlemesi yapılmayan ve kötü hava koşullarındaki bahçelerde: -Ağaç köklerinin gelişmesi yavaşlar ve durur -Toprakta bitki besin maddelerinin bitki tarafından alımı yavaşlar -Mikroorganizma faaliyetleri yavaşlar,bitkilere toksik etki yapan bazı organik bileşikler oluşur. -Organik maddelerin ayrışmasından ve kök solunumundan açığa çıkan karbondioksit oksidasyonu önler. Toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerine son derece önemli etkisi olan sonbahar toprak işlemesi ile fosfor gibi zor eriyen bitki besin maddelerinin de kök bölgesine ulaşması sağlanır. Toprağın su tutma kapasitesi yükseltilir. İlkbahar gübrelerinin verilmesinden hemen sonra yine toprak 8-10cm sürülerek yabani otların ölmesi ve gübrenin toprağa karışması sağlanır. Kurak ve tavsız toprak işlemesinden kaçınmak gerekir. Fidan dikiminden sonra derin sürüm yapılmamalıdır. Özellikle yabani kiraz üzerine aşılı ağaçların kökleri yüzeysel olduğundan,derin sürümle bunlar kesilir,kopar. Böylece ağaçların su ve besin maddesi alımı önemli ölçüde azalarak uç dallarda kurumalar görülür Sulama: Düzenli olmak koşulu ile yıllık yağış tutarı 600mm nin üzerinde olan yerlerde kirazın sulanmasına gerek yoktur. Ancak yetersiz yağış alan yerlerde toprak durumuna göre 2-4 kez sulama yapılır Gübreleme: Kirazın gübrelenmesi üzerine özel bir araştırma yapılmamıştır. Ancak bunların gübrelenmesinde bilinen ve diğer meyve türlerinde uygulanan genel kurallardan yararlanılır. Bahçe kurulurken dekara 3 ton yanmış çiftlik gübresi kg fosforlu ve 40 kg potaslı gübreleme yapılır. Gübre kullanımında toprak analiz raporlarındaki tavsiyelere uymak en doğru olanıdır. Temel olarak tesis yılını takip eden yıllarda 1 dekar alan için: -3 yılda bir kez 1.5 ton iyi yanmış çiftlik gübresi -Her yıl 15 kg (%21 lik) amonyum sülfat -Her yıl 50 kg (%18 lik) süper fosfat -Her yıl 20 kg potasyum klorür verilmelidir. Bu miktarlar ağaçların yaşına göre azalıp çoğalabilir. Eksikliklerin görülmesi halinde magnezyum,bor,çinko gibi mikro elementlerinde verilmesi gereklidir. İdris (Prunus mahalep L.) üzerine aşılı kirazın, yabani kiraz (Prunus avium L.) üzerine aşılı olanlara göre daha fazla organik ve mineral maddeye gereksinim duyduklarının bilinmesinde yarar vardır.

10 Budama : Eskiden beri kiraza fazla budama yapılmaması gerektiği fikri yaygın olarak bilinegelmiştir. Halbuki kiraza ilk 4 yıl yapılacak budama çok önemlidir. Kiraz doğal olarak çok uzun taç oluşturan ve çok uzun yıllar yaşayan ağaçlar sınıfına girer. Ancak kapama bahçe tesis edilirken istenen şey en kısa sürede, en kaliteli ve en yüksek oranda ürün almaktır. Bundan dolayı ağacı bir an önce ve kaliteli meyve verimine teşvik etmek amacıyla budama gibi kültürel uygulamaların kirazda da mutlaka uygulanması gerekmektedir. Kirazlar için en ideal budama ve terbiye metodu modifiye-lider dal şeklidir. Modifiye-lider terbiye sisteminde dikimi müteakip 75 cm. den tepe vurulur. Daha sonraki 5 yıl tepe alınarak yerini bununla rekabet eden dala bırakır ve bu işlem her yıl tekrarlanır. Toprak seviyesinden 40 cm. yüksekliğe kadar olan sürgünler dipten çıkartılıp atılır. Lider dal haricinde ana gövde üzerinde birbiri üzerine gelmeyen ve çepeçevre dağılan 4 dal bırakılır. Bunların haricindeki dallar dipten çıkartılır. Seçilen ana dallar arasındaki dikey mesafe cm. dir. İkinci yıl, seçilen 4 çatı dalından o seneki uzunluğun 1/3 ü kadar kısaltılır. Her çatı dal üzerinde ikinci derecede yan dallar seçilir ve bunlarda ağacın gelişmesine göre kısaltılır Hastalık ve Zararlılarla Mücadele: Kirazda en fazla görülen fungal hastalık Monilya laxa ve bakteriyel hastalık Pseudomonas morsprunorum un neden olduğu bakteriyel kanserdir. En fazla görülen zararlı ise Rhagoletis cerasi (Kiraz sineği) dir. Bakteriyel kanserin tedavisi henüz yoktur. Ancak ilkbaharda 2 kez, sonbaharda ise 3 kez uygulanacak bordo bulamacı hastalığın yayılmasını durdurur. Göztaşı Uygulaması: İlkbaharda 2 kez gözler uyanmadan önce ve çiçeklenmeden sonra %1 lik,sonbaharda ise;yapraklar döküldükten sonra %0.5 lik,1 ay sonra %1 lik,ikinci uygulamadan 1 ay sonra %1 lik uygulama yapılır. Monilya hastalığı için ilk ilaçlama çiçeklerin %5-10 u açıldığında Beromyl %50 WP grubu ilaçlarla,ikinci ilaçlama çiçeklerin %80-90 ı açıldığında Carbandazin %50WP grubu ilaçlarla yapılmalıdır. Kirazda en çok zarar yapan böcek kiraz sineğidir. Kışı pup halinde toprakta geçirdiği için sonbahar toprak işlemesinin yapılması yararlı olmaktadır. Pembe olum döneminde organik fosforlu ilaçlardan birisi ile ilaçlanmalıdır. İlk ilaçlamadan 7-10 gün sonra ikinci ilaçlama şarttır. Bu son ilaçlama ile hasat arasında iki haftalık bir zaman olması gerekir. Erkenci kiraz çeşitlerinde ilaçlama yapmak uygun değildir. Uygulamada aşağıdaki ilaç grupları kullanılmalıdır: Diazinon 185 gr/lt EC Diazinon 630 gr/lt EC Malathion 25 WP Fenthion 525 gr/lt EC Formothion 336 gr/lt EC Hasat-Ambalaj ve Pazarlama : Kirazlar tam hasat olgunluğunda, meyvenin normal irilik ve rengi ile çeşide özgü tat ve aromasını aldığı zaman toplanmalıdır. Erken hasat verimin düşmesine neden olur. Meyveler sabah ve akşam serinliğinde toplanırsa ön soğutma kolaylaşır. Hasat sırasında dalların ve bir yıl sonraki meyve yaprak gözlerinin de zararlanmamasına dikkat edilmelidir.

11 Toplanan meyveler 3-5 kg lık sepet veya kovalara konularak ambalaj yerine nakledilir. Bir işçi günde kg kiraz-vişne toplayabilir. Bir dekarlık bahçeden alınacak kg lık ürün başarılı olarak kabul edilir. Yüksek verimli çeşitlerde bu miktar kg a kadar çıkabilir. Toplanan kirazın en iyi kalitede olanları,meyve çapı 20 mm den aşağı olmamak koşulu ile şekil ve renk yönünden tamamen birbirine benzeyenler extra sınıfa ayrılarak ihraç edilir. Yine iyi kaliteli olmakla birlikte şekil, renk ve gelişme yönünden hafif kusuru olan meyveler I.sınıf olarak ayrılır. Bunlarda da meyve çapının 17mm den aşağı olmaması istenir. II.sınıf meyvelerde çap sınırlaması yoktur. Taze, sağlam, yarasız, lekesiz ve çatlak olmayan meyveler bu gruba girer. Boylaması yapılan meyveler 5-10 kg lık sepet kaplar içerisinde veya 30x40 cm ya da 30x50 cm boyutlarındaki hafif, temiz ve yeni ambalaj kaplar içerisine konarak pazara sevkedilir PROJE FAALİYETLERİ: Proje dönemi faaliyetleri yatırım ve işletme dönemi faaliyetleri diye iki ana bölümde toplanmıştır Yatırımlar ve İşletme Giderleri:Yatırım ve işletmenin üretim giderleri Tablo-1 de verilmiştir Alet Ekipmanlar: İşletme ile ilgili alet ekipmanlar tabloda verilmiştir. Bu alet ve ekipmanların çiftçinin elinde bulunduğu varsayılmıştır. Tl.dir Toplam Yatırım Tutarı : Projenin toplam yatırım tutarı BÖLÜM 5 :PROJE GİDERLERİNİN ANALİZİ Proje kapsamındaki 5 dekarlık kapama vişne ve kiraz bahçesinin tesis yılı için 140 adet olmak üzere birimi Tl. den toplam Tl fidan alımı hedeflenmiştir. Fidan bedelinin %20 si çiftçi tarafından, Tl olan % 80 inin de Kütahya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı fonunca 1 yıl ödemesiz %20 lik bileşik faiziyle 4 eşit taksitte 5 yıl geri ödemeli kredi şeklinde finanse edilecektir.diğer yatırım ve işletme giderleri çiftçi tarafından karşılanacaktır. BÖLÜM-6-SONUÇ: Projeye alınan işletme 9. yıla kadar 1-4ncü yıllarda harcanan tesis ve yatırım harcamalarını karşılayarak 10ncu yıldan itibaren her aile bütçesine yıllık TL katkı sağlamaktadır. İlimizde meyve veren yaşta adet vişne, adet kiraz ağacı mevcut olup,türkiye üretiminin büyük bir bölümü Kütahya-Afyon-Eskişehir illerinde yapılmaktadır. Ancak toplu meyve tesisi şeklindeki işletme sayısının oranı %20 civarındadır. İhracata yönelik üretim yapabilmek ve meyve kalitesini yükseltmek amacı ile toplu meyvelik tesis edecek işletme sayılarının artırılması kaçınılmazdır.

12 Proje kapsamına alınacak her çiftçiye en az 5 er dekarlık kapama bahçe tesis edilerek,tarım İl ve İlçe Müdürlüklerindeki teknik elemanlarca birebir eğitimlerle yetiştirme ve üretim teknikleri çiftçilere öğretilecek ve teknik şartlara uygun olarak yetiştiricilik yapmayı,hazırlanacak olan sözleşme ile taahhüt edeceklerdir. Sözleşmedeki taahhütlerini yerine getirmeyen üretici projeden çıkarılarak,yapılan masraflar kendisinden yasal faizi ile birlikte tahsil edilecektir. NOT: İlimizin meteorolojik özellikleri ve toprak yapısı göz önüne alınarak tesis edilecek vişne bahçelerinde idris (Prunus mahalep L.) üzerine aşılı Kütahya çeşidi vişne fidanı,kiraz bahçelerinde ise İdris (Prunus mahalep L.) anacı üzerine aşılı,aynı dönemde çiçeklenerek birbirini dölleyebilen;vista,van,bing,bigarreau napoleon,karabodur,0900 Ziraat,Lambert ve kendi kendini dölleyebilen Stella çeşitleri kullanılacaktır. Hazırlayan Kontrol Eden Onaylayan Bakanlık İl Müdürü