Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye de Yükseköğretimde Etkinliği Belirleyen Faktörler
|
|
- Ömer Altıntop
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 blg Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ Belrleyen Faktörler Sbel Aybarç Bursalıoğlu Sbel Selm Öz Günümüz blg toplumunu şekllendren yükseköğretm kurumları, ülkeler açısından ekonomk kalkınma ve gelşme, uluslararası arenada rekabet üstünlüğü sağlama, breyler açısından se prestj ve yüksek gelr düzey sağlama konusunda öneml brer aktördür. Bu noktada, yükseköğretm kurumlarının eğtm hzmet kaltes, yenlk üreteblme kapasteler, AR- GE potansyeller, sanay kesm le şbrlğ, bölgesel kalkınmadak katalzör rolü kadar eğtm-öğretm ve araştırma faalyetlernde etknlk ve bu etknlğ belrleyen faktörlern tespt de önem arz etmektedr. Bu çalışma, Türkye ve 17 AB üyes ülke çn Ver Zarflama Analz le yükseköğretmde etknlk analzn ve Tobt Regresyon Model le çeştl faktörlern etknlk skorları üzerndek etklern ortaya koymayı amaçlamaktadır. Elde edlen bulgulara göre, yükseköğretm kamu harcamalarının GSMH ya oranı, akademsyen başına düşen öğrenc sayısı ve akademsyen sayısı arttıkça etknlk skorları negatf yönde etklenmektedr. Ancak yükseköğretm mezunlarının sthdam oranı, yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranı ve yükseköğretm almış breylern yaşam memnunyet arttıkça etknlk skorları poztf yönde etklenmektedr. Anahtar Kelmeler Eğtm, Yükseköğretmde Etknlk, Avrupa Brlğ, Türkye, Ver Zarflama Analz, Tobt Model Yrd. Doç. Dr, Celal Bayar Ünverstes, Ahmetl Meslek Yüksekokulu, Verg ve Muhasebe Uygulamaları Bölümü Mansa / Türkye sbel.aybarc.bursaloglu@gmal.com Prof. Dr., Celal Bayar Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, Ekonometr Bölümü Mansa / Türkye sbel.selm@cbu.edu.tr (Sorumlu yazar) 45
2 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ Grş Blg çağının yaşandığı günümüz dünyasında yükseköğretm kurumları, ekonomk büyüme ve kalkınmanın tc gücünü oluşturmaktadır. Küreselleşen dünya ekonomsnde stratejk öneme sahp olablmek amacıyla ülkeler, blg çağının laboratuvarı olan yükseköğretm sektörünün gelşmes çn kalte, etknlk, özerklk gb alanlarda yen açılımlar gelştrmşlerdr. Günümüzde yükseköğretm kurumları açısından önem taşıyan temel lkeler (YÖK 2007: ); akademk özgürlük ve yönetsel özerklk, üretkenlk ve kalte, etkn kaynak kullanımı, mal özerklk, saydamlık, hesap vereblrlk, farklılaşma, esneklk, katılım, toplumla lşk, uluslararası lşkler şeklnde sıralanmaktadır. Ülkeler tarhsel geçmş ve geleneksel yapılarına göre şekllendrdkler yükseköğretm sstemlernn gerekler doğrultusunda bu lkeler uygulamaya çalışmaktadır. Bu çerçevede, yükseköğretm sektöründe hzmet sunumu, yönetm, özerklk, katılım ve fnansman esaslarını belrleyen modeller, Anglo-Sakson model, Kıta Avrupası model, İskandnav model le Orta ve Doğu Avrupa model şeklnde sıralanmaktadır (Kovula vd. 2006: 2-3). Anglo-Sakson yükseköğretm geleneğ, ünverstelern rekabete dayalı br ortamda sürekl eğtm programları le pyasa aktörü olma çabasına dayanmaktadır. Neo-lberal ktsad doktrn penceresnden yükseköğretme bakış açısını yansıtan bu modelde, sürdürülen eğtm faalyetler kadar söz konusu eğtm faalyetnn oluşturduğu etk ve etknlk de önem kazanmaktadır. Bu etknn ortaya çıkarılması, söz konusu eğtm programının şlevsellğnn değerlendrlmes ve eğtm programının pazarlanması açısından önem arz etmektedr (Varçın vd. 2003: 176). ABD, İngltere, Kanada, İrlanda, Avustralya, İsral de uygulama mkanı bulan modelde, ünverstelern temel şlev eğtm-öğretm, kncl şlev se araştırma olarak belrlenmştr. Anglo-Sakson model çersnde yer alan İnglz yükseköğretm sstem, dğer Avrupa ülkelernden tamamen farklı olup, yükseköğretm kurumlarının devlete ve tüketclere hzmet sunduğu yarı pyasa esasına dayanmaktadır. Kıta Avrupası yükseköğretm geleneğ, devletn, bağımsız statülern sürdürecek şeklde ünversteler kontrol altında tutma çabasına dayanmaktadır. İtalya, Almanya, İspanya, Fransa ve Avrupa genelnde yaygın uygulama mkanı bulan (Gll 2008: 14) modelde asıl amaç, ünversteler devlete olan aşırı bağlılıktan kurtarıp, özgür bırakmak ve yen lberal devlet le onun ekonomk htyaçlarını karşılayacak şeklde çalışır hale getrmektr. Model, Kıta Avrupası ülkelernde brbrnden bağımsız ve farklı özellklere sahp Humboldt ve Napolyon yükseköğretm modellernden oluşmaktadır. Almanya da uygulama mkanı bulan Humboldt modelnn en öneml lkeler arasında araştırma ve eğtm özgürlüğü le profes- 46
3 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg yonel eğtm süresnce bu unsurların ve kültürün ayrılmaz bütünlüğü yer almaktadır. Fransa da uygulanan Napolyon modelndeyse ünverstelern toplumla lşks yakın tutulmuş, yükseköğretm kurumlarının en öneml görev, devlet memurlarının eğtm olarak belrlenmştr (Mora 2001: 97). Danmarka, Norveç, İsveç ve Fnlandya da uygulanan İskandnav modelnde kamusal olarak fnanse edlen yükseköğretm kurumları, yasal olarak türdeş ve brbrne denktr. Merkez hükümet ve devlet yönetmnn rekabet konusunda cdd sınırlamalar getrdğ İskandnav model kapsamında ekonomde, eğtm pyasası bulunmamaktadır (Kovula vd. 2006: 3). Breylere sunulacak eşt fırsatların refahı arttıracağına olan nanç nedenyle ücretsz yükseköğretm öneml br lke olarak benmsenmştr. Orta ve Doğu Avrupa Ülkeler model, Sovyet rejmnn katı merkezyetç anlayışı ve komünst ekonomnn htyaçlarına hzmet eden yükseköğretm yapısını kırarak, şgücü pyasasına uyum sağlayan breyler yetştren teknk okul sstem çerçevesnde ünverste özerklğ, özel yükseköğretm kurumları, Bologna Sürec gb çağın gereklerne uygun ve kamusal desteğn öneml olduğu br görünüm arz etmektedr. Ülkemzde 1981 tarh ve 2547 Sayılı Yüksek Öğretm Kanunu le Türk yükseköğretm sstem Kıta Avrupası modelnden ayrılarak, Anglo-Sakson modelnn temel lkelerne dayandırılmıştır. Özellkle Anglo-Sakson model uygulanan ülkelerde br ara kuruluş oluşturulmuş, ayrıca rektör ataması, akademk yapının bölümlere göre düzenlenmes, ensttüler kurulması, yardımcı doçentlk unvan kademes verlmes, asstanlığın araştırma görevllğne dönüştürülmes, doçentlk teznn kaldırılması, profesörlük terfs çn uluslararası yayın şartı getrlmesn çeren reform paket uygulanmıştır (Gürüz 2003: 305). Rekabete dayalı br dünyada yükseköğretm kurumları, varlıklarını sürdürme, etknlklern ve eğtm-öğretm-araştırma kaltelern arttırma sorunuyla karşı karşıya kalmaktadır. Bu süreç kurumları, ulus-devlet ötesnde yen arayışlara ve şbrlklerne zorlamaktadır. Özellkle Bologna Sürec, Dploma Ek, Avrupa Kred Transfer Sstem, Avrupa Kalte Güvences Brlğ, Yeterllkler Çerçeves, yaşam boyu öğrenme gb uygulamalar le Avrupa yükseköğretm sstemnn yenden yapılandırılması ve yükseköğretm sstemlernn uluslararası boyutta uyumlaştırılması amacıyla başlatılmış öneml br süreçtr. Bologna Sürec nn özellkle hesap vereblrlk ve saydamlık lkelern yükseköğretm kurumlarına aktarması, kaynak kullanımında etknlk arayışlarını hızlandırmıştır (Küçükcan vd. 2009: 80-84). Bunun yanı sıra yükseköğretm sektöründe artan talep karşısında kamu kaynaklarının yetersz kalması, kaynak kullanımında etknlğn 47
4 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ önemn daha da arttırmıştır. Bu çerçevede, yükseköğretm kaynak kullanımında etknlğe yönelk çalışmalar da önem kazanmıştır. Küreselleşme akımının özellkle kamu kesmnde meydana getrdğ reform sürecnn br bütün olarak kamuda tutumluluk, vermllk, saydamlık arayışlarına yol açması, genel anlamda etknlk sorunsalını da gündeme getrmştr. Dünya genelnde ülkeler, yükseköğretm sektörünün sahp olduğu stratejk önem dolayısıyla artan br bçmde etknlk ölçümüne ve etknlğ etkleyen faktörlern tesptne yönelmektedrler. Farklı ülke ve farklı yöntemler kapsayan lteratür ncelendğnde, yükseköğretmde etknlğ belrleyen faktörlern genel olarak kş başına düşen GSMH, öğrenc başına düşen harcama, kamu ünverstelerndek öğrenclern özel ünverstelere oranı, yükseköğretm kamu kaynaklarının toplam kaynaklara oranı, ortalama eğtm yaşı, breylern eğtm düzey gb unsurlar çerçevesnde şekllendğ görülmektedr. Bu çalışma kapsamında, lteratürden farklı olarak yükseköğretm kamu harcamalarının GSMH çndek payı, yükseköğretm mezunların sthdam oranı, yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranı, akademsyen başına düşen öğrenc sayısı, akademsyen sayısı ve yükseköğretm hzmetnn sosyal çıktısı olarak lteratürde lk kez kullanılan yaşam memnunyetnn yükseköğretm etknlğ üzernde meydana getrdğ etkler ncelenmektedr. Lteratür Taraması Lteratürde, yükseköğretmde etknlğ belrleyen faktörler araştıran farklı ülke, farklı dönem ve farklı yöntemlerle yapılmış çeştl çalışmalar bulunmaktadır. Kempkes vd. (2006), dönemnde 72 Alman kamu ünverstesnden oluşan gözlem kümesne at etknlk skorlarını Ver Zarflama Analz (VZA) ve Stokastk Sınır Yaklaşımı (SSY) uygulayarak tespt etmş, ardından Tobt Regresyon Model le etknlk skorunu etkleyen faktörler ortaya koymuştur. Çalışma bulgularına göre, kş başına düşen GSMH da meydana gelen artışın yükseköğretm etknlğn poztf yönde etkledğn tespt etmştr. Aubyn vd. (2008), 28 ülkenn yükseköğretm sstemnn dönemne at etknlk skorlarını belrleyp, ardından Tobt Regresyon Model le yükseköğretm etknlğn etkleyen unsurları ortaya koymuştur. Aubyn vd. (2008), yükseköğretm sstemnn kurumsal özellklern; öğrenc seçm, mal özerklk, personel poltkası, çıktı değşkenlğ, değerlendrme ve fnansman kuralları şeklnde sıralamış ve bu ntel krterlern etknlk üzerndek etksn analz etmşlerdr. Çalışma bulgularına göre, fnansman kuralları le personel poltkasında gerçekleştrlecek br yleşmenn etknlk üzernde poztf yönlü, çıktı değşkenlğnn etknlk üzernde negatf yönlü etks olmaktadır. Ntekm yükseköğretm ku- 48
5 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg rumu tarafından sunulacak kurs ya da derece programlarında daha büyük br farklılığa gdlmes oldukça malyetl olacak ve bu durum etknlk üzernde negatf yönlü br etkye yol açacaktır. Agasst (2011), 18 Avrupa ülkesnn yükseköğretm sstem etknlğn VZA aracılığıyla tespt edp, ardından Tobt Regresyon Model le söz konusu etknlk skorunu etkleyen faktörler tespt etmeye çalışmıştır. Bu kapsamda, kş başına düşen GSMH, öğrenc başına düşen harcama, kamu ünverstelerndek öğrenclern özel ünverstelere oranı, yükseköğretm kamu kaynaklarının toplam kaynaklara oranı le ortalama eğtm yaşını bağımsız değşken olarak kabul edp, bu değşkenlern bağımlı değşken olan etknlk skorları üzernde meydana getrdğ etknn yönünü belrlemştr. Agasst (2011), çalışmasında kş başına GSMH da meydana gelen artışın yükseköğretmde etknlğ poztf yönde, ancak kamu ünverstelerndek öğrenclern özel ünverstelerdek öğrenclere oranında meydana gelen artışla ortalama eğtm yaşında meydana gelen artışın yükseköğretmde etknlğ negatf yönde etkleyeceğn tespt etmştr. Benzer şeklde yükseköğretm kamu kaynaklarında meydana gelen artışın da etknlk üzernde negatf yönlü br etkye sahp olduğunu ortaya koymuştur. Yükseköğretm kamu harcamaları payının azaltılması durumunda performans ve etknlğn poztf yönde etkleneceğ ler sürülmüştür. Toth (2009), yne VZA ve Tobt Regresyon Modelnden yararlandığı benzer br çalışma le aralarında Türkye nn de yer aldığı toplam 19 Avrupa ülkesn ncelemştr. Toth (2009), çalışmasında kş başına GSMH, ebeveynlern eğtm düzey ve kamu harcamalarının toplam harcamalara oranını bağımsız değşken olarak almış ve bu değşkenlern etknlk skorları üzerndek etksn analz etmştr. Sonuç olarak, kş başına GSMH le ebeveynlern eğtm düzeylernde meydana gelen artışın yükseköğretmde etknlğ poztf yönde etkledğn, ancak kamu kaynaklarının toplam kaynaklar çersndek payında meydana gelen artışın etknlk üzernde negatf yönlü br etkye sahp olduğunu tespt etmştr. Denaux vd. (2011) tarafından VZA ve Tobt Regresyon Model le Amerka nın Georga Eyalet nde kamuya at yüksekokulların teknk etknlğn nceleyen çalışmaya göre, öğrenc başına merkez ve yerel yönetm harcamalarının yüksekokullardak eğtm etknlğn anlamlı ölçüde açıklamadığı fade edlmştr. Bursalıoğlu (2012), Türkye ve Avrupa Brlğ ülkelernde yükseköğretm kamu harcamalarının karşılaştırmalı etknlk analzn ele almıştır. Bu çalışmada ver zarflama analz le yükseköğretmde etknlk konusu ncelenrken Tobt model le yükseköğretmde kamu kaynaklarının payı ve öğrenc başına düşen harcama değşkenlernn etknlk üzerndek etks ele alınmıştır. Öğrenc başına düşen harcamaların etknlk üzerndek etks 49
6 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ poztf ve anlamlı bulunurken yükseköğretmde kamu kaynaklarının payının etknlk üzerndek etks negatf bulunmuştur. Daghbashyan (2011), Stokastk Sınır Yaklaşımı, Brleştrlmş Ver Model ve Panel Ver Model le İsveç te faalyet gösteren 30 yükseköğretm kurumunun ekonomk etknlğn tespt edp, bu etknlğ etkleyen faktörler kurum büyüklüğü, öğrenc yoğunluğu, personel sayısı, öğrenc karakterstkler, kamu kaynakları çerçevesnde ele almıştır. Çalışma bulgularına göre, brleştrlmş ver modelnde kurum büyüklüğü ve öğrenc yoğunluğunun etknlk üzernde negatf yönlü br etkye sahp olduğu tespt edlrken, panel ver modelnde bu göstergeler anlamlı bulunmamıştır. Buna karşın yükseköğretm kurumlarına aktarılan kamusal fnansmanın etknlk üzernde anlamlı ve negatf yönlü etkye sahp olduğu tespt edlmştr. Metodoloj Ver Zarflama Analz: VZA, lk olarak Charnes vd. (1978, 1979, 1981) tarafından ürettkler mal ya da hzmet açısından brbrlerne benzer ekonomk karar brmlernn görel etknlklernn ölçülmes amacıyla gelştrlmş olan br etknlk ölçme yöntemdr. VZA nın temelnde, benzer karar verme brm (KVB) arasında gözlenen grd ve çıktılar esas alınarak görecel teknk vermllklernn değerlendrlmes yatmaktadır (Kutlar vd. 2004: 53). VZA, farklı ölçeklerle ölçülmüş ya da farklı ölçü brmlerne sahp çoklu grd ve çıktının bulunduğu ve karşılaştırma yapmanın zorlaştırdığı durumlarda, karar brmlernn görel etknlklern ölçmey amaçlayan doğrusal programlama tabanlı br teknktr. Dğer etknlk ölçüm yöntemlernn, çok sayıda grd ve çıktının karşılaştırılmasını zorlaştıran yeterszlkler, bu yöntem le aşılmaya çalışılmıştır. Yöntemn öneml özellklernden br, brden fazla grd kullanılarak brden fazla çıktının elde edldğ üretm ortamlarında, parametrk yöntemlerde olduğu gb önceden belrlenmş herhang br analtk üretm fonksyonunun varlığına gereksnm duymadan ölçüm yapılablmesdr (Banker 1992: 74-84). Her br karar brmnn görel etknlğ, gözlemlenen grd ve çıktı değerler kullanılarak, ağırlıklı çıktının ağırlıklı grdye oranının hesaplanmasıyla belrlenrken aşağıda verlen k lke dkkate alınır (Yolalan 1993: 28): 1. Herhang br gözlem kümes çnde en az grd bleşmn kullanarak en çok çıktı bleşmn üreten en y gözlemler (ya da etknlk sınırını oluşturan karar brmlern) belrler. 2. Söz konusu sınırı referans olarak kabul edp etkn olmayan karar brmlernn bu sınıra olan uzaklıklarını (ya da etknlk düzeylern) radyal olarak ölçer. 50
7 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg VZA fonksyonel form hakkında herhang br varsayım gerektrmez. Frmanın etknlğ tüm karar verc dğer frmalara nspetle ölçülür. Tüm karar verc brmler se etkn sınırda veya onun altında yer alırlar. Çok çeştl VZA modeller bulunmakla beraber CCR ve BCC modeller bu yöntemn en temel k modeldr. Bu modeller, grd odaklı ve çıktı odaklı olmak üzere k grupta nceleneblr. Grdye yönelk VZA modeller, belrl br çıktı bleşmn en etkn şeklde üreteblmek amacıyla kullanılacak en uygun grd bleşmnn nasıl olması gerektğn araştırırken, çıktıya yönelk VZA modeller belrl br grd bleşm le en fazla ne kadar çıktı bleşm elde edlebleceğn araştırmaktadır (Charnes vd. 1981: ). Charnes vd. (1978: ) tarafından gelştrlen CCR model, her br KVB ne at toplam ağırlıklandırılmış çıktıları, toplam ağırlıklandırılmış grdlere oranlamak suretyle ölçeğe göre sabt getr varsayımı altında etknlk sınırını belrleyen kesrl programlama esasına dayalı br modeldr. Model, N adet karar brmnn m adet grd kullanarak, s adet çıktı ürettğ varsayımından hareketle oluşturulan amaç fonksyonu çerçevesnde, tüm etknlk ölçülernn 1 den küçük veya ona eşt olma kısıtı le grd ve çıktı ağırlıklarının negatf olmama kısıtı altında çalıştırılmaktadır. Amaç fonksyonu 1 ; max h k Kısıtlar 2 ; s r1 m 1 u v rk k Y X rk k (1) s r m 1 uryrj 1 1; j 1,2,3..., n v X j u r 0; r 1,2,3,..., s (2) v 0; 1,2,3,..., m Modeln en temel sorunu, modeln sonsuz sayıda çözüme sahp olması yönündedr (Kök vd. 2003: 222). Bu sorunun gderlmes amacı le modele yen br kısıt dahl edlerek, model doğrusal programlama esasına dönüş- 51
8 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ türülmüştür. Elde edlen yen formülasyon, çarpan model olarak da adlandırılmaktadır. Amaç fonksyonu; s (3) max h u Y k Kısıtlar, r1 rk rk m 1 v k X k 1 (4) s u Y m r rj r1 1 v X j 0 u r 0 ; v 0 Tablo 1. CCR Modeller Grd Yönelml CCR Model Çıktı Yönelml CCR Model maxh s k u Y s r 1 m r rj r 1 1 u rk Y v X rk j mnh k m 1 0 v X j m v 1 r 1 s k X r k u Y rj 0 Kısıtlar; Kısıtlar; m 1 vk X k 1 u rk Y rk 1 s r1 u 0 ; v 0 u r 0 ; v 0 r Kaynak: Cooper vd. (2004). Banker vd. (1984: ) tarafından gelştrlen BCC model, CCR modelnde yer alan tüm karar verme brmlernn optmal ölçekte faalyet gösterdğ varsayımının günümüz koşulları açısından söz konusu olmayacağına şaret etmştr. Bu nedenle eksk rekabet ve fnansal zorlukların dkkate alınması gereğnden yola çıkarak, ölçek farklılaşmasına dkkat çekmektedr. Etknlğn ölçek büyüklüğünden etklendğ durumlarda, 52
9 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg ölçeğe göre sabt getrl CCR modeller yerne, ölçeğe göre değşen getr varsayımına dayanan BCC modeller gelştrlmştr. Banker vd. (1984: ), ölçeğe göre değşen getr durumuna sahp karar verme brmlernn etknlk düzeylernn belrlenmes amacıyla CCR modelne konvekslk kısıtı dahl ederek, BCC modeln oluşturmuşlardır. Kısıt 3 ; n j1 λ 1 jk (5) BCC modeller de CCR modellernde olduğu gb grd yönelml ve çıktı yönelml olablmektedr. Tablo 2. BCC Modeller Grd Yönelml BCC Model mn k ; θ X k n j1 θ k ; k jk λ Y Kısıtlar; n j1 rj n j1 Y λ 1 jk λ X rk jk j 0 r 1,2,3,..., s 1,2,3,..., m 53 Çıktı Yönelml BCC Model max Z Z n k j1 Y η rk jk Kısıtlar; n j1 η jk jk X n j1 j η 1 λ 0 0 jk Kaynak: Banker vd. (2004). η Y jk X k rj 0 Tobt Model: Ekonomstler, bağımlı değşkenlern blnen br alt ve üst sınır le sınırlandırılarak oluşturulan sınırlı bağımlı değşkenler analz etmek çn genellkle Tobt regresyon modeln kullanmaktadır. Bu modelde, örneğn sansürleme ve keslme le sınırlandığı durum ele alınmaktadır. Belrl aralığın dışında kalan gözlemler tamamen kaybedlmş se söz konusu model keskl; en azından dışsal/bağımsız değşkenler gözlemleneblyorsa söz konusu model sansürlü regresyon model olarak adlandırılır (Amemya 1985). Sansürleme, bütün örnek çn bağımsız değşkenlern
10 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ gözlendğ fakat bazı gözlemlern bağımlı değşken çn sınırlı blgye sahp olduğu durumu gösterr. Keslme se bağımlı değşkenn karakterstklerne dayanan gözlemler çıkararak verler sınırlamaktadır. Keslme, örneğ değştrrken sansürleme örneğ değştrmez (Long 1997). Probt modeln br genşlemes olan Tobt model, James Tobn tarafından gelştrlmştr (Gujarat 1995). Sansürlemenn br klask örneğ Tobn (1958) n hanehalkı harcamaları çalışmasıdır (Gujarat 1995). Bu modelde, dayanıklı tüketm malları harcamalarının (y * ) mktarını maksmze eden fayda, aşağıdak model le açıklanablr. y * x β e ' 1,,T ' Burada x, (1 x K) boyutlu açıklayıcı değşkenler vektörüdür. e ~ N(0, σ 2 ). y *, τ ya eşt veya daha küçük değerler çn sansürlenen ve τ dan daha büyük değerler çn gözlemleneblen gözlenemeyen br değşkendr. Burada gözlenen y, ölçüm denklem yoluyla tanımlanmaktadır (Long 1997, Judge vd. 1988): (6) y * y τ y f f y y * * τ τ (7) (6) ve (7) denklemler brleştrlrse, y * ' y xβ e τ y f f y * y * τ τ (8) elde edlr. Bu model Tobt model olarak blnr (bk. Amemya 1984: 3-61, Maddala 1988, Ramanathan 1998). Ayrıca ekonometr lteratüründe lk kez Tobn (1958) tarafından analz edlmştr. Bu model, aynı zamanda sansürlenmş normal regresyon model (censored normal regresson model) olarak da blnmektedr. Çünkü y * * dak bazı gözlemler sansürlenmştr ( y 0 çn) (Maddala 1988, Olsen 1978, Wooldrdge 2002). Doğrusal olmayan Tobt regresyon model, maksmum benzerlk tahmn yöntem le tahmnlenmektedr. Sansürlü ve keskl regresyon modeller, ekonometr dışındak byometr, mühendslk blmler, sosyoloj, ekonom gb dğer dsplnlerde de uygu- 54
11 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg lanma mkanı bulmuştur. Örneğn, mühendslern br malzeme, maknenn ya da br sstemn bozulma süresn analz etmek çn kullandıkları ve yaşam/süreç model olarak adlandırılan bu modeller ekonomstler şszlk, refah kazancı, belrl br şte sthdam edlme gb makro ekonomk göstergelern süresn analz etmek çn de kullanmaktadırlar. Benzer şeklde eğtm sektöründe hzmet veren kurumların etknlğ bağımlı değşken kabul edlerek, söz konusu etknlk le belrl bağımsız değşkenlern lşk yönünü tespt etmek amacıyla da Tobt regresyon model kullanılmaktadır (Agasst 2011: ). Uygulama Çalışmanın Kapsamı, Verler ve Kullanılan Değşkenler: Bu çalışma, 17 AB üyes ülke le Türkye çn yükseköğretmde etknlk ve yükseköğretmde etknlğ belrleyen faktörler ncelemey amaçlamaktadır. Asıl amaç, mevcut grdler le maksmum çıktının sağlanması olduğu çn çıktı odaklı, yan BCC model çerçevesnde analz yapılacaktır. Bu doğrultuda, Tbenszkyne (2007) de yükseköğretm hzmet açısından malyet mnmzasyonu lkesnn pyasa koşullarına göre uygulanamayacağını, bu nedenle çıktı odaklı yaklaşımın yükseköğretm açısından daha uygun olduğunu fade etmştr. VZA da öneml br dğer seçm, ölçeğe göre sabt getr (CRS) le ölçeğe göre değşen getr (VRS) tp şeklndek zarflama yüzeynn seçmdr. CRS, faalyet ölçeğ le ölçek etknlğ arasında herhang br anlamlı lşk olmadığını varsaymakta, böylece küçük ölçekl ünversteler grdler çıktılara dönüştürme konusunda büyük ölçekl ünversteler kadar etkn kabul edlmektedr. VRS, grd değşkendek br artışın çıktı değşkende oransız br artış le sonuçlanacağı anlamına gelmektedr. Karar brmnn büyüklüğü ve etknlğ arasında anlamlı br korelasyon görüldüğü durumda (örneğn; akademk personel sayısının ünverstenn büyüklüğünü göstermes gb) VRS terch edlmektedr. CRS etknlk skorları teknk etknlğ gösterrken, VRS etknlk skorları saf teknk etknlğ göstermektedr (Avkıran 2001: 67). Bu çerçevede, lk olarak VZA metodolojs le BCC Model VRS zarflama yüzey tp seçlerek 17 AB üyes ülke le Türkye den oluşan 18 karar brmne at grd (yükseköğretm kamu harcamalarının toplam kamu harcamalarına oranı, akademsyen başına düşen öğrenc sayısı) ve çıktılar (yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranı, yükseköğretm mezunlarının sthdam oranı, yükseköğretml breylern yaşam memnunyet) kullanılarak 2008 yılına at etknlk skorları ve bu etknlk skorlarının belrlenmesnde referans alınan ülke set tespt edlmştr. Gözlem kümesnde yer alan ülkelerde mevcut yükseköğretm sstemne lşkn OECD tarafın- 55
12 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ dan 2012 yılında yayınlanan Educaton at a Glance 2011 raporunda yer alan verler kullanılmıştır. Değşkenlern tümü ele alındığında en güncel verler 2008 yılının kullanılmasını gerektrmektedr. Özellkle yükseköğretm görmüş breylern yaşam memnunyet değşken OECD tarafından yayınlanan Educaton at a Glance 2011 raporunda en son 2008 yılına at vers le mevcuttur. Bu değşkenn analz çn öneml br değşken olduğu ve lteratürde lk defa kullanıldığı düşünülerek bu kısıt altında bu çalışmada 2008 yılına at verler kullanılmıştır. Bulgular: Gözlem kümesnde yer alan 18 ülke arasından analz kapsamına alınmış değşkenler çerçevesnde Fnlandya, Hollanda, Portekz, İspanya, İsveç le Brleşk Krallık 1 etknlk skoruyla etkn çıkmışlardır. Karar brmlernn %33,3 ünün etkn olduğu gözlem kümes çersnde en düşük etknlk skoru olan 0,840 le Türkye nn 18. sırada yer aldığı görülmektedr. Tablo 3. AB Üyes Ülkeler le Türk Yükseköğretm Etknlk Analz Sonuçları Ülkeler BCC-VRS Modelne Göre Etknlk Skorları VRS Sıra Referans Alınan Ülke(ler) Avusturya 0, İsveç, Brleşk Krallık Belçka 0, Brleşk Krallık, Fnlandya, Hollanda Çek Cumh. 0, İsveç, Brleşk Krallık Fnlandya 1 1 Fnlandya Fransa 0, Brleşk Krallık, İsveç Almanya 0,975 9 Portekz, Brleşk Krallık, İsveç, İspanya Yunanstan 0, Brleşk Krallık, İsveç Macarstan 0, İsveç, Brleşk Krallık İrlanda 0,980 8 Fnlandya, Brleşk Krallık, İsveç Hollanda 1 1 Hollanda Polonya 0, İsveç, Brleşk Krallık Portekz 1 1 Portekz Slovakya 0, İsveç, Brleşk Krallık Slovenya 0,992 7 İsveç, Brleşk Krallık İspanya 1 1 İspanya İsveç 1 1 İsveç Brleşk Krallık 1 1 Brleşk Krallık Türkye 0, Brleşk Krallık, İsveç Gözlem kümesndek etkn olmayan ülkelern etkn sınıra olan uzaklığı, etkn ülkeler referans alınarak belrlenmektedr. Etkn olmayan ülkelern etkn sınıra ulaşablmeler çn yapılması gereken potansyel yleştrme düzeyler, karar brmlerne at gerçekleşen verlerle hedeflenen verler arasındak orana göre tespt edlmektedr. Sonuç olarak, etkn olmayan karar brmlernn etkn sınıra ulaşablmes çn grd değşkennn yüzde kaç azaltılması, çıktı değşkennn se yüzde kaç arttırılması gerektğ tespt edlmektedr. 56
13 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg Tablo 4 genel olarak ncelendğnde, özellkle akademsyen başına düşen öğrenc sayısının yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Bu grd değşkennde yapılması gereken potansyel yleştrme öners en yüksek Yunanstan da %57, en düşük Slovakya da %5,8 oranında azaltılması yönündedr. Bu amaçla, akademsyen sayısında yapılacak artış ncel olarak yleşme sağlayablr. Tablo 4. Etkn Olmayan KVB İçn Potansyel İyleştrme Tablosu Avusturya Grd Çıktı Grd Belçka Çıktıı Grd Çek Cumh. Çıktı Grd Fransa Çıktı Gerçekleşen Verler Hedeflenen Verler Potansyel İyleştrme (%) Yükseköğretm Kamu Harcamaları/Toplam Kamu Harc Öğrenc / Akademsyen 14,6 10,8-26 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus* 18 31,5 75 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 86,4 88,8 2,7 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 75,3 83,7 11,1 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,8 2,8 --- Öğrenc / Akademsyen 19 15,7-17 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 32 33,2 3,7 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 84,7 87,9 3,7 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 84,6 87 2,8 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,3 2,3 --- Öğrenc / Akademsyen 19,1 14,1-26,1 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 14 32,3 130,7 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 85,1 88,2 3,6 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 75,3 80 6,2 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,3 2,3 --- Öğrenc / Akademsyen 16,2 14,1-12,9 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 27 32,3 19,6 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 84,6 88,2 4,2 57
14 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ Almanya Grd Çıktı Grd Yunanstan Çıktı Grd Macarstan Çıktı Grd İrlanda Çıktı Polonya Çıktı Grd Gerçekleşen Verler Hedeflenen Verler Potansyel İyleştrme (%) Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet ,9 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,8 2,8 --- Öğrenc / Akademsyen 11,5 11,5 --- Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 25 28,3 13,2 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 85,8 87,9 2,4 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 77,2 79,1 2,4 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,9 2,9 --- Öğrenc / Akademsyen 26,3 11,3-57 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 23 31,6 37,3 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 82,6 88,7 7,3 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 54,3 83,2 53,2 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,1 2,1 --- Öğrenc / Akademsyen 17, ,2 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 19 32,5 71 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 79,9 88,1 10,2 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 50,7 78,9 55,6 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 3,1 3,1 --- Öğrenc / Akademsyen 15,9 14,9-6,2 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 34 34,6 1,7 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 85,2 86,9 2 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 68,6 85,2 24,2 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,4 2,4 --- Öğrenc / Akademsyen 16,7 13,6-18,5 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 20 32,
15 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg Slovakya Slovenya Türkye Grd Çıktı Grd Çıktı Grd Çıktı Gerçekleşen Verler Hedeflenen Verler Potansyel İyleştrme (%) Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 85,1 88,3 3,7 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 74 80,5 8,7 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,2 2,2 --- Öğrenc / Akademsyen 15,4 14,5-5,8 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 15 32,4 116 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 85,5 88,1 3 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 64,3 79,4 23,4 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,7 2,7 --- Öğrenc / Akademsyen 20,8 12,2-41,3 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 23 31,8 38,2 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 87,9 88,5 0,6 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 81,4 82,1 0,8 Yükseköğretm Kamu Harcamaları/ Toplam Kamu Harc. 2,8 2,8 --- Öğrenc / Akademsyen 25,7 11,7-54,4 Yükseköğretm Mezunları / Toplam Nüfus 12 31,7 164,1 Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 74,5 88,6 18,9 Yükseköğretml Breylern Yaşam Memnunyet 59,1 82,6 39,7 *Yükseköğretm mezunlarının toplam yaş arası nüfusa oranı. Not: Gerçekleşen verler OECD ve EUROSTAT aracılığıyla, hedeflenen verler DEAP-XP programı le elde edlmştr. Potansyel yleştrme oranları se yazarlar tarafından hesaplanmıştır. Tablo 4 te göze çarpan br başka unsur, yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranına at potansyel yleştrme önerlerdr. Bu çıktı değşkende gerçekleştrlmes gereken öner, en yüksek Türkye de %164, en düşük İrlanda da %1,7 oranında arttırılması yönündedr. Bu amaçla, yük- 59
16 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ seköğretme grş sstem ve katılımı arttırma konusunda düzenlemelern yapılması gerekllğ ortaya çıkmaktadır. Yükseköğretm arzının yeterl düzey ve kaltede olablmes çn yükseköğretm kurumlarını ülke genelne yayma poltkası kapsamında yen devlet ve vakıf ünverstelernn açılması, öğrenm türlernde çeştlenmeye gdlmes, öğrenme şekllernde sınırların kaldırılması, öğrenc afları çıkarılması gb uygulamalar yaygınlaştırılmıştır. Söz konusu gelşmeler, öğrenc sayısının arttırılmasında etkl olurken, dğer taraftan da öğretm elemanı başına düşen öğrenc sayısının yleştrlmesn gerektrmektedr. OECD (2012) raporuna göre, 2010 yılı tbaryle yükseköğretmde akademk personel başına düşen öğrenc sayısı OECD ülkelernde ortalama %15,5, AB 21 grubunda %15,8 ve Türkye de bu oran %18,8 dr. Bu oranlara bakıldığında, her ne kadar akademk personel sayısında artış meydana gelse ble, Türkye nn gelşmş ülkelern gersnde kaldığının br göstergesdr. Bu durum yükseköğretmde büyüme ve eğtm-öğretm kaltesn olumsuz etklemektedr. Ortaöğretmde okullaşma oranının %93,34 olduğu Türkye de yükseköğretm arz yeterllğ tespt edlrken, ortaöğretm mezun sayısı le yükseköğretm program kontenjanlarının karşılaştırılması gerekmektedr yılında Meslek Yüksekokullarına Sınavsız Geçş Sstem nn uygulanmasıyla brlkte yükseköğretme yerleşen öğrenc sayısı artmıştır. Bu nedenle lgl yılda yükseköğretm arzı, ortaöğretm mezunlarının %17 s oranında artarak öncek yıl mezunlarını da kapsayacak şeklde büyüme göstermştr. Böylelkle ortaöğretm mezunlarının yükseköğretm taleb fazlasıyla karşılanmıştır. Br dğer öneml gelşme, 2008 yılında yaşanmıştır. Ortaöğretm mezun sayısı, lselern 4 yıla çıkarılması nedenyle 2008 yılında gerleyerek en düşük düzeye, yükseköğretme yerleşen öğrenc sayısı se en yüksek düzeyne ulaşmıştır. Ayrıca yükseköğretme grş puanı hesaplanmasında kullanılan Ağırlıklı Ortaöğretm Başarı Puanı yerne, Ortaöğretm Btrme Sınavı nın konulması konusunda öteden ber lgller tarafından dle getrlen ve brçok ülkede uygulanan Bakalorya olarak da adlandırılan ortaöğretm (lse) btrme sınavının yükseköğretme grşte kullanılması konusunda genş br mutabakat olduğu gözlenmektedr. Merkez olarak uygulanması halnde, bu sınavın daha adl ve eştlkç br sonuç getreceğn söylemek mümkündür (Günay 2011: 116). Bu genel tesptlern yanı sıra breysel olarak ülke bazında da değerlendrmeler yapılablr. 0,975 lk etknlk skoru le etkn sınırda bulunmayan Almanya nın referans alınan ülkeler olan Portekz (λ ağırlık; 0,173), Brle- 60
17 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg şk Krallık (λ ağırlık; 0,222), İsveç (λ ağırlık; 0,521) ve İspanya (λ ağırlık; 0,084) ya göre etkn olablmes çn grdler sabt kalırken, yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranını %13,2, yükseköğretm mezunlarının sthdam oranını % 2,4 ve yükseköğretml breylern yaşam memnunyetn %2,4 oranında arttırması gerekmektedr. Türkye açısından ncelenecek olursa, 0,840 lık etknlk skoru le son sırada yer alan Türkye nn Brleşk Krallık (λ ağırlık; 0,389) ve İsveç (λ ağırlık; 0,611) e göre etkn olablmes çn yükseköğretm kamu harcamalarının toplam kamu harcamalarına oranı sabt tutulurken, akademsyen başına düşen öğrenc sayısının %54,4 oranında azaltması; yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranını %164,1, yükseköğretm mezunlarının sthdam oranını %18,9 ve yükseköğretml breylern yaşam memnunyetn %39,7 oranında arttırması gerekmektedr. Analz kapsamına alınan verler dahlnde, gözlem kümesnde yer alan Anglo-Sakson modele sahp Brleşk Krallık ta yükseköğretm sstem etkn ken, İrlanda yükseköğretm sstem 0,980 lk skor le etkn sınırın altında kalmıştır. Kıta Avrupası ülkeler arasında yer alan İspanya ve Portekz de mevcut yükseköğretm sstem etkn ken, Almanya 0,975 lk skor le 9. sırada, Belçka 0,971 lk skor le 11. sırada, Fransa 0,958 lk skor le 15. sırada, Yunanstan se 0,931 lk skor le 16. sırada yer almıştır. İskandnav ülkeler arasında yer alan Fnlandya ve İsveç analz kısıtları çerçevesnde etkn sınırda yer almaktadır. Orta ve Doğu Avrupa modelne sahp Slovenya 0,991 lk skor le 7. sırada, Slovakya 0,970 lk skor le 12. sırada, Polonya 0,963 lük skor le 14. sırada, Macarstan 0,907 lk skor le 17. sırada yer almaktadır. VZA le gözlem kümesnde yer alan ülkeler etknlk derecelerne göre sıralandıktan sonra, Tobt model le ulaşılan etknlk skorlarını etkleyen faktörler ve bu faktörlern rolü tespt edlmektedr. Bu amaçla, yükseköğretm kamu harcamalarının GSMH çndek payı, yükseköğretm mezunların sthdam oranı, yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranı, akademsyen başına düşen öğrenc sayısı, akademsyen sayısı ve yükseköğretm hzmetnn sosyal çıktısı olarak yaşam memnunyetnn bağımsız değşken, 18 ülkenn etknlk skorlarının se bağımlı değşken olarak alındığı Tobt Model, Tablo 5 tek gb tahmnlenmştr. 61
18 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ Tablo 5. Tobt Model Tahmn Sonuçları Değşkenler Katsayı t değer Olasılık Yükseköğretm Kamu Harcamaları / GSMH -0,033-2,470 0,029** Yükseköğretm Mezunlarının İsthdam Oranı 0,008 6,700 0,000* Yükseköğretm Mezunlarının Toplam Nüfusa Oranı 0,001 2,500 0,028** Akademsyen başına düşen öğrenc sayısı -0,003-3,110 0,009* Akademsyen sayısı -0,014-1,920 0,078*** Yaşam memnunyet 0,001 1,880 0,084*** Sabt 0,381 3,040 0,010* Pseudo R 2-0,740 Log lkelhood 56,499 ***p<.01, **p<.05, *p<.10. Analzde bağımsız değşkenlern tahmn katsayısı statstk açıdan anlamlıdır. Analz sonuçlarına göre, yükseköğretm kamu harcamalarının GSMH ya oranı, akademsyen başına düşen öğrenc sayısı ve akademsyen sayısı arttıkça etknlk skorları negatf yönde etklenmektedr. Ancak yükseköğretm mezunlarının sthdam oranı ve yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranı arttıkça etknlk skorları poztf yönde etklenmektedr. Yükseköğretml breylern yaşam memnunyet arttıkça etknlk skorları da artmaktadır. Avrupa Brlğ ne aday olan ülkelerdek eğtm sstemn ele alan Selm (2009), yaşam memnunyet değşkenn ele alarak yaşam memnunyetnn eğtm sstemnden duyulan memnunyet üzerndek etksnn poztf olduğunu bulmuştur. Sonuç Küreselleşme sürecnn sosyo-ekonomk yapıda meydana getrdğ değşm, yükseköğretm sektörünü de kalte, vermllk, etknlk, saydamlık ve uluslararasılaşma lkeler eksennde etks altına almıştır. Özellkle 1990 lı yıllardan günümüze tüm sosyo-ekonomk platformda yürütülen performans odaklı reformlar, çıktı odaklılık ve etknlk üzerne şekllenmştr. Bu çerçevede, çeştl yleştrme uygulamaları gerçekleştrlse de özellkle etknlk sorunsalı tartışma konusu olmaktadır. Başta Avrupa ülkeler olmak üzere dünya genelnde, yükseköğretm sstemlernde etknlk olgusu ve söz konusu etkl olmayı etkleyen faktörlern tespt üzerne cdd araştırmalar gerçekleştrlmektedr. Yükseköğretm kurumlarının blg çağının lokomotf 62
19 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg rolünü üstlendğ dkkate alındığında, etknlk arayışlarının önem her geçen gün artmaktadır. Ntekm yükseköğretm kurumları özellkle AR- GE faalyetler le bölgesel ve ulusal kalkınmanın yanı sıra uluslararası rekabet gücünü de arttırmaktadır. Bu noktada bu çalışma, 17 AB üyes ülke ve Türkye nn yer aldığı gözlem kümes kapsamında yükseköğretmde etknlğ ve etknlk skorları üzernde etks olan faktörler tespt etmey amaçlamaktadır. Çalışma bulgularına göre, yükseköğretm kamu harcamalarının GSMH ya oranı, akademsyen başına düşen öğrenc sayısı ve akademsyen sayısı arttıkça etknlk skorları negatf yönde etklenrken, yükseköğretm mezunlarının sthdam oranı, yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranı ve yükseköğretml breylern yaşam memnunyet arttıkça etknlk skorları poztf yönde etklenmektedr. Bu doğrultuda, yükseköğretm kamu harcamalarının GSMH dak payı ne kadar artarsa etknlk azalmakta olduğu çn yükseköğretm kurumları; özel sektör le şbrlğ, AR-GE destekler, proje destekler, danışmanlık, öğrenc harç uygulamaları, ünverste-sanay-devlet çerçevesnde Üçlü Sarmal Model gb alternatf fnansman arayışlarına yöneleblr yılından tbaren OECD ve AB üyes ülkelerde harç uygulamalarına lşkn reformlar sürdürülmektedr. Bu reformların çoğu, yükseköğretm kurumları tarafından uygulanan ortalama harç düzeylernde artış öngörmektedr (OECD 2011: 257). Öğrenc car gderlerne devlet katkısının azaltılablmes ve öğrenclern mal güçler oranında car gderlern öneml br kısmını karşılaması durumunda, kamu kaynaklarının eğtm kaltesn ve etknlğ arttırma amacıyla kullanılablmesne mkan tanınmış olacaktır (Kesk 2003: 119). Ancak ülkemzde 2012 yılında getrlen br uygulama le brnc öğretm ve açık öğretm harçları kaldırılmıştır. Bu uygulama, yükseköğretm kurumlarının fnansman mkanlarını daraltmaktadır. Yne akademsyen başına düşen öğrenc sayısında ve akademsyen sayısında meydana gelen artış, etknlğ olumsuz yönde etkledğ çn akademsyen htyacı farklı statüler çerçevesnde gderleblrken, mevcut akademsyenlern ntel olarak yleştrlmes yoluna gdleblr. Yükseköğretm mezunlarının sthdam oranında meydana gelen artış, etknlğ olumlu yönde etkledğ çn mezunların sanay kesm htyaçlarına göre sthdam edleblrlğn arttıracak şeklde müfredat sürekl güncellenerek, staj mkanı, seçmel ders, meslek gelşm semnerler gb unsurlarla güçlendrleblr. Yükseköğretm mezunlarının toplam nüfusa oranında meydana gelen artış, etknlğ olumlu yönde etkledğ çn mevcut sstem, 63
20 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ breylere zeka ve yeteneklerne göre yükseköğretme erşm ve katılım olanakları sunar hale getrleblr. Breylern yaşam memnunyetnde meydana gelen artış yükseköğretmde etknlğ arttırmaktadır. Benzer şeklde yükseköğretm breylere daha y br ş, yüksek gelr düzey ve yüksek yaşam standardı sağlamakla brlkte, yükseköğretml breylern yaşam memnunyet de artmaktadır. Türkye çn tespt edlen bu potansyel yleştrme önerlernn gerçekleştrleblmes amacıyla öncelkle mevcut kaynakların harcamalar arasında dağılımının yleştrlmes gerekmektedr. Ayrıca çok sayıda nsanının daha kolay erşebleceğ, breylern lg alanına göre eğtm görebleceğ, ulusal kalkınma ve büyüme amaçlı olmak üzere sanaynn htyaç duyduğu eğtml şgücünün yetştrlebleceğ, öğrenclern eğtm gördükler blm dalının uygulama ve staj olanaklarıyla gelştrlebleceğ, ülkenn rekabet gücünü arttırıcı modern gereklere uyum sağlayacak kaltede, yaşam boyu öğrenme stratejs çerçevesnde yükseköğretm sstemnn şekllendrlmes gerekmektedr. Türk yükseköğretm sstemnde son dönemde görülen büyüme eğlm, özellkle çağın gereklerne ve sanay htyaçlarına cevap verecek şeklde sürdürülmeldr. Eğtm kaltesnn arttırılması ve özellkle lsansüstü eğtmn daha fazla özendrlerek, teşvk edlmes br taraftan uzmanlaşmayı arttırırken, dğer taraftan lgl blm dalında daha analtk ve novatf gelşmelern gerçekleştrlmesne zemn hazırlayacaktır. Ayrıca Polonya örneğnde olduğu gb, kamu yükseköğretm kurumları tarafından verlen yüksek lsans eğtm ve doktora eğtm çn öğrenm harcı uygulanmaması da lsansüstü mezun sayısını etkleyeblr. Yükseköğretm kurumlarının özellkle personel poltkası ve mal özerklk açısından daha esnek olduğu ülkelerde yükseköğretm sstemlernn etkn olduğu anlaşılmaktadır. Bu doğrultuda, hesap verme sorumluluğunun mevcut olduğu br mekanzma çerçevesnde yükseköğretm kurumlarına sağlanacak daha fazla özerklk, eğtm-öğretm le araştırma gelştrme faalyetlernn daha etkn ve kaltel düzeyde gerçekleştrlmesn sağlayablmektedr. YÖK ün yetklernn azaltılması, eşgüdüm ve planlamadan sorumlu br üst kurula dönüştürülmes, ünverstelern dar ve mal özerklklernn artırılması, yükseköğretmde hesap vereblrlğn gelştrlmes gb hususlarda toplumun değşk kesmlernde neredeyse tam br uzlaşı vardır (Gür vd. 2011: 7). Bu çalışmada, 2008 yılında Türkye ve 17 AB üyes ülke çn genel etknlk sonuçları le seçlen bağımsız değşkenlern etknlk üzerndek etks ncelenmştr. Analz kapsamında yer alan ülkeler ve değşkenler farklılaştırılarak, yükseköğretmde etknlğ etkleyen farklı faktörlern etks de tespt edleblmektedr. 64
21 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg Açıklamalar 1 hk: k karar brmnn etknlğ (k=1,2,3,.,n) s : çıktı sayısı m : grd sayısı r : üretlen çıktı mktarı (r = 1,2,3,..,s) : kullanılan grd mktarı ( = 1,2,3,..,m) urk: k karar brmnn r. çıktısı çn belrlenen ağırlık Yrk: k karar brm tarafından üretlen r çıktı mktarı vk: k karar brmnn. grds çn belrlenen ağırlık Xk: k karar brm tarafından kullanılan grd mktarı 2 j: karar brm n: karar brm sayısı Yrj : j karar brm tarafından üretlen r çıktı mktarı Xj : j karar brm tarafından kullanılan grd mktarı 3 λj: Grd-çıktı ağırlıkları toplamı. Kaynaklar Agasst, Tommaso (2011). Performances and Spendng Effcency n Hgher Educaton: a European Comparson through Non-parametrc Approaches. Educaton Economcs 19 (2): Amemya, Takesh (1984). Tobt Models: A Survey. Journal of Econometrcs 24: 3-61., (1985). Advanced Econometrcs. Harvard: Harvard UP. Aubyn, Mguel St. vd. (2008). Study on the Effcency and Effectveness of Publc Spendng on Tertary Educaton. Brussel: European Commsson. Drectorate-General for Economc and Fnancal Affars. Avkıran, Necm K. (2001). Investgatng Techncal and Scale Effcences of Australan Unverstes through Data Envelopment Analyss. Soco- Economc Plannng Scences 35 (1): Banker, Rajv D., Abraham Charnes, Wllam W. Cooper (1984). Some Models for Estmatng Techncal and Scale Ineffcences n Data Envelopment Analyss. Management Scence 30(9): Banker, Rajv D. (1992). Estmaton of Returns to Scale Usng Data Envelopment Analyss. European Journal of Operatonal Research 62: Rajv D. Banker, Wllam W. Cooper, Lawrence M. Seford, Robert M. Thrall, Joe Zhu (2004). Returns to Scale n Dfferent DEA Models. European Journal of Operatonal Research 154:
22 blg Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ Bursalıoğlu, Sbel Aybarç (2012). Türkye ve Avrupa Brlğ Ülkelernde Yükseköğretm Kamu Harcamalarının Karşılaştırmalı Etknlk Analz. Doktora Tez. Celal Bayar Ünverstes. Charnes, Abraham, Wllam W. Cooper, Eduardo Rhodes (1978). Measurng the Effcency of Decson Makng Unts. European Journal of Operatonal Research 2: , (1979). Short Communcaton: Measurng the Effcency of Decson Makng Unts. European Journal of Operatonal Research 3: , (1981). Evaluatng Program and Manageral Effcency: An Applcaton of Data Envelopment Analyss to Program Follow Through. Management Scence 27 (6): Cooper, Wllam W., Lawrence M. Seford, Joe Zhu (2004). Data Envelopment Analyss: Hstory, Models and Interpretatons. Handbook on Data Envelopment Analyss. Ed. Wllam W.Cooper, Lawrence M. Seford, Joe Zhu. Boston: Kluwer Academc Publshers. Daghbashyan, Zara (2011). The Economc Effcency of Swedsh Hgher Educaton Insttutons. CESIS, Electronc Workng Paper Seres. No Denaux, Zulal S., Clfford A. Lpscomb ve Wayne L. Plumly (2011). Assessng the Techncal Effcency of Publc Hgh Schools n the State of Georga. Revew of Busness Research 11(5): Gujarat Damodar N. (1995). Basc Econometrcs. Thrd Edton, New York: McGraw-Hll. Günay, Durmuş (2011). Türk Yükseköğretmnn Yenden Yapılandırılması Bağlamında Sorunlar, Eğlmler, İlkeler ve Önerler I. Yükseköğretm ve Blm Dergs 1(3): Gür, Bekr S. ve Zafer Çelk (2011). YÖK ün 30 Yılı. SETA Rapor No: 4. Ankara: SETA. Gürüz, Kemal (2003). Dünyada ve Türkye de Yükseköğretm Tarhçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sstemler. Ankara: Cem Ofset. Judge, George G. vd. (1988). Introducton to the Theory and Practce of Econometrcs. New York: John Wley and Sons. Kempkes, Gerhard ve Carsten Pohl (2010). The Effcency of German Unverstes Some Evdence from Non-Parametrc and Parametrc Methods. Appled Economcs 42 (16): Kesk, Ahmet (2003). Yüksek Öğrenmde Yen Br Fnansman Model Öners: Bütünsel Model. Malye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordnasyon Kurulu Başkanlığı. Yayın No: 2003/362. Koıvula, Jenn ve Rsto Rnne (2006). The Dlemmas of the Changng Unversty. < [Erşm: ]. 66
23 Bursalıoğlu, Selm, Avrupa Brlğ Ülkeler ve Türkye de Yükseköğretmde Etknlğ blg Kök, Recep ve Ertuğrul Delktaş (2003). Endüstr İktsadında Vermllk Ölçme ve Stratej Gelştrme Teknkler. İzmr: Dokuz Eylül Ünverstes Matbaası. Kutlar, Azz, Aslan Gülcü ve Yalçın Karagöz (2004). Cumhuryet Ünverstes Fakültelernn Performans Değerlendrmes. C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs 5(2): Küçükcan, Talp ve Bekr S. Gür (2009). Türkye de Yükseköğretm Karşılaştırmalı Br Analz. Ankara: SETAV. Long, J. Scott (1997). Regresson Models for Categorcal and Lmted Dependent Varables. CA: Sage Publcatons, Thousand Oaks. Maddala, George S. (1988). Introducton to Econometrcs. New York: Macmllan Publshng Company. Mora, Jose-Gnes. (2001). Governance and Management n the New Unversty. Tertary Educaton and Management 7(2): OECD (2011). Educaton at a Glance 2011: OECD Indcators, OECD Publshng., (2012). Educaton at a Glance 2012: OECD Indcators, OECD Publshng. Olsen, Randall J. (1978). A Note on the Unqueness of Maxmum Lkelhood Estmator for the Tobt Model. Econometrca 46: Ramanathan, Ramu (1998). Introductory Econometrcs wth Applcatons. San Dego: The Dryden Press. Selm, Sbel (2009) Yılında Avrupa Brlğ ne Aday Olan Ülkelerdek Eğtm Sstemnden Duyulan Memnunyet Üzerne Br Araştırma. Doğuş Ünverstes Dergs 10 (2): Tobn, James (1958). Estmaton of Relatonshps for Lmted Dependent Varables. Econometrca 26: Toth, Reka (2009). Usng DEA to Evaluate Effcency of Hgher Educaton. Appled Studes n Agrbusness and Commerce Conference Papers. Varçın, Recep ve Gül Ergün (2003). Br Öz Denetm Pratğ Olarak Etknlk Ölçümü ve Ünversteler. Ankara Ünverstes SBF Dergs 58 (1): Wooldrdge, Jeffery M. (2002). Econometrc Analyss of Cross Secton and Panel Data. The MIT Press. Yolalan, Reha (1993). İşletmelerde Görel Etknlk Ölçümü. Mll Prodüktvte Merkez Yay. YÖK (2007). Türkye nn Yükseköğretm Stratejs. Ankara: Meteksan A.Ş. 67
24 blg SUMMER 2015 / NUMBER Factors Determnng the Effcency of Hgher Educaton n the European Unon and Turkey Sbel Aybarç Bursalıoğlu Sbel Selm Abstract Hgher educaton nsttutons that shape today's nformaton socety are mportant actors n provdng economc development and growth and compettve advantage to countres n the nternatonal arena, as well as n provdng prestge and a hgh level of ncome to ndvduals. In ths regard, besdes the educatonal servce qualty, nnovaton capacty, R&D potental, cooperaton wth ndustry and the roles n the regonal development of hgher educaton nsttutons, t s also mportant to nvestgate ther effcency n academc and research actvtes and the factors that determne ths effcency. Ths study ams to analyze Turkey s and 17 of the EU member states hgher educaton effcency and the effects of varous factors on the effcency scores. To these ams, Data Envelopment Analyss and Tobt regresson model are employed respectvely. Accordng to the fndngs, an ncrease n the rato of publc expendture n hgher educaton to GDP, n the number of students per academc and n the number of academcs negatvely affect the effcency scores. However, the ncrease n the employment rate of hgher educaton graduates, n the rato of hgher educaton graduates to the total populaton and n the lfe satsfacton of the ndvduals wth hgher educaton postvely affects the effcency scores. Keywords Educaton, Effcency n hgher educaton, European Unon, Turkey, Data Envelopment Analyss, Tobt Model Assst. Prof., Celal Bayar Unversty, Ahmetl Vocatonal School, Department of Taxaton and Accountng, Mansa sbel.aybarc.bursaloglu@gmal.com Prof., Celal Bayar Unversty, Faculty of Economc and Admnstratve Scences, Department of Econometrcs, Mansa, sbel.selm@cbu.edu.tr (Correspondng author) 68
25 билиг Лето 2015 / Выпусĸ Страны Европейского союза и факторы, определяющие эффективность высшего образования в Турции Сибель Aйбарч Бурсалыоглу Сибель Селим Аннотация Формирующие современное информационное общество высшие учебные заведения являются важными игроками в деле экономического развития и процветания стран, обеспечения конкурентных преимуществ на международной арене, а также в обеспечении престижа и высокого уровня доходов для физических лиц. В этом контексте, качество образовательных услуг, способность внедрения инноваций, потенциал научных исследований и сотрудничество высших учебных заведений с промышленным сектором играют роль катализатора в развитии регионов; наряду с этим, важное значение имеют эффективность академической и научно-исследовательской деятельности вузов и выявление факторов, определяющих эту эффективность. Данная работа при помощи анализа среды функционирования призвана проанализировать эффективность высшего образования Турции и 17 государств-членов ЕС, а также при помощи регрессионной модели Тобита определить влияние различных факторов на рост эффективности. Согласно полученным данным, государственные расходы на высшее образование по отношению к ВВП, отношение количества студентов к количеству профессорско-преподавательского состава и увеличение количества академических работников негативно влияет на рост эффективности. Тем не менее, рост уровня занятости выпускников вузов, доля выпускников вузов в общей численности населения и удовлетворенность жизнью высокообразованных людей положительно влияет на рост показателей эффективности высшего образования. Ключевые cлова образование, эффективность высшего образования, Европейский Союз, Турция, анализ среды функционирования, модель Тобита И.о.доц.док. университет имени Джелаль Баяра, высшая школа Ахметли, кафедра налоговой и бухгалтерской практики Маниса/Турция sbel.aybarc.bursaloglu@gmal.com Nрофессор, университет имени Джелаль Баяра, факультет экономических и административных наук, кафедра эконометрики Маниса/ sbel.selm@cbu.edu.tr 69
İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
İKİNCİ ÖĞRETİM KAMU TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Anablm Dalı: Kamu PROGRAMIN TANIMI: Kamu Tezsz Yüksek Lsans Programı, kamu ve özel sektör sstem çersndek problemler ve htyaçları analz edeblecek, yorumlayacak,
DetaylıBANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ
BANKACILIKTA ETKİNLİK VE SERMAYE YAPISININ BANKALARIN ETKİNLİĞİNE ETKİSİ Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN - Araş. Gör. Gaye KARPAT ÇATALBAŞ 2 ÖZET Bu çalışma, Türk bankacılık sstem çnde faalyet gösteren tcar bankaların
DetaylıKIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ
Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM
DetaylıTÜRKİYE HAYAT SİGORTASI SEKTÖRÜNDE ETKİNLİĞİN İNCELENMESİ *
D.E.Ü.İ.İ.B.F.Dergs Clt:19 Sayı:1, Yıl:2004, ss:1-14 TÜRKİYE HAYAT SİGORTASI SEKTÖRÜNDE ETKİNLİĞİN İNCELENMESİ Serdar KILIÇKAPLAN Gaye KARPAT ÖZET Sgorta sektörü tamamıyla güven sstemne dayalı br oluşumdur.
DetaylıBIST da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması
EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: 4 Sayı: Ocak 04 ss. 9-9 BIST da Demr, Çelk Metal Ana Sanay Sektöründe Faalyet Gösteren İşletmelern Fnansal Performans Analz: VZA Süper Etknlk ve TOPSIS Uygulaması
DetaylıÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU
6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız
DetaylıVERİ ZARFLAMA ANALİZİ (VZA) VE MALMQUİST ENDEKSİ İLE TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ÖLÇÜMÜ: BİST TE İŞLEM GÖREN MEVDUAT BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA
Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 27,Sayı:4,2013 110 VERİ ZARFLAMA ANALİZİ (VZA) VE MALMQUİST ENDEKSİ İLE TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİK ÖLÇÜMÜ: BİST TE İŞLEM GÖREN MEVDUAT BANKALARI ÜZERİNE
DetaylıTEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH
TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr
DetaylıVERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE TIBBİ GÖRÜNTÜ, ARŞİV VE İLETİŞİM SİSTEMLERİNİN DEVLET HASTANELERİ PERFORMANSINA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI
Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü DergsYıl: 2013/1, Sayı:17 Journal of Süleyman Demrel Unversty Insttute of Socal ScencesYear: 2013/1, Number:17 VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE TIBBİ GÖRÜNTÜ,
DetaylıBitkisel Ürün Sigortası Yaptırma İsteğinin Belirlenmesi: Tokat İli Örneği
Atatürk Ünv. Zraat Fak. Derg., 42 (2): 153-157, 2011 J. of Agrcultural Faculty of Atatürk Unv., 42 (2): 153-157, 2011 ISSN : 1300-9036 Araştırma Makales/Research Artcle Btksel Ürün Sgortası Yaptırma İsteğnn
DetaylıDoğrusal Korelasyon ve Regresyon
Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan
DetaylıKAMU YÖNETIMINDE INSANGOCO PLANLAMASININ KURAMSAL TEMELLERI OZERiNE
KAMU YÖNETIMINDE INSANGOCO PLANLAMASININ KURAMSAL TEMELLERI OZERNE M. Kemal ÖKTEM ılı! İnsangücü planlamasına lşkn yaklaşımlar ve görüşlern br bütünlük çersnde ortaya konablmes çn, bu yazıda nsangücü planlamasının
DetaylıMOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ
MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ 2011-2012-2013 MALİ yılına İLİşKİN YÖNETİM KURULU FAALİYET RAPORU ("Şrket") 01012011-31 ı22013
DetaylıTEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR
www.teknolojkarastrmalar.com ISSN:134-4141 Makne Teknolojler Elektronk Dergs 28 (1) 61-68 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Kısa Makale Tabakalı Br Dskn Termal Gerlme Analz Hasan ÇALLIOĞLU 1, Şükrü KARAKAYA 2 1
DetaylıQUALITY MANAGEMENT PERCEPTION ON INSTITUTION PERFORMANCE: EXAMPLE OF A UNIVERSITY
QUALITY MANAGEMENT PERCEPTION ON INSTITUTION PERFORMANCE: EXAMPLE OF A UNIVERSITY sarogluesra@hotmalcom Ghader ZEMESTANI zemestanghader@gmalcom turhanmthat@mynetcom t n yla yla mu Toplam Kalte Anahtar
DetaylıTürkiye de Zeytin Sıkma Tesislerinin Karlılığı ve Etkinliği: Ege Bölgesi Örneği 1
Yıldıztekn ve Tuna Araştırma Makales (Research Artcle) Akın F.OLGUN M. Metn ARTUKOĞLU 3 Hakan ADANACIOĞLU 4 Ege Ünverstes Zraat Fakültes Tarım Ekonoms Bölümü 35100 Bornova/İzmr., e-posta: akn.olgun@ege.edu.tr
DetaylıTürkiye de Süt Ürünleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerin Analizi: Çoklu Heckman Örneklem Seçicilik Sistem Yaklaşımı
Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL
DetaylıAntalya Đlinde Serada Domates Üretiminin Kâr Etkinliği Analizi
Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/journal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL
DetaylıÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2008, 21(2), 205 212 ÇİFTÇİLERİN TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARINDAN FAYDALANMA İSTEKLİLİĞİNDE ETKİLİ FAKTÖRLERİN ANALİZİ: ERZURUM İLİ ÖRNEĞİ Yavuz TOPCU
DetaylıKısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği
Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,
DetaylıFARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ
FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ M.Ensar YEŞİLYURT (*) Flz YEŞİLYURT (**) Özet: Özellkle uzak verlere sahp ver setlernn analz edlmesnde en küçük kareler tahmnclernn kullanılması sapmalı
DetaylıALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet
Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yayın Gelş Tarh: 18.02.2011 Clt: 13, Sayı: 1, Yıl: 2011, Sayfa: 21-37 Yayına Kabul Tarh: 17.03.2011 ISSN: 1302-3284 ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK
DetaylıANE - AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF
AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. DENGELİ EMEKLİLİK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALİYET RAPORU Bu rapor AEGON Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2011 30.09.2011 dönemne
DetaylıKayseri deki Özel Hastanelerde Maliyet Etkinliğinin Veri Zarflama Metoduyla Ölçülmesi
Uluslararası Alanya İşletme Fakültes Dergs Internatonal Journal of Alanya Faulty of Busness Yıl:2014, C:6, S:2, s. 45-54 Year:2014, Vol:6, No:2, s. 45-54 Kayser dek Özel Hastanelerde Malyet Etknlğnn Ver
DetaylıTOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA
Araştırma Makaleler TOPSIS ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME SİSTEMİ: TÜRKİYE DEKİ KAMU BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA Dr., Dokuz Eylül Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü erhan.demrel@deu.edu.tr ÖZET Ekonomk faalyetlern
DetaylıNİTEL TERCİH MODELLERİ
NİTEL TERCİH MODELLERİ 2300 gözlem sayısı le verlen değşkenler aşağıdak gbdr: calsma: çocuk çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 (bağımlı değşken) Anne_egts: Anne eğtm sevyes Baba_egts: Baba eğtm sevyes Kent:
DetaylıKorelasyon ve Regresyon
Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon
DetaylıKÜRESEL FİNANSAL KRİZİN İŞLETMELERİN ETKİNLİK VE PERFORMANS DÜZEYLERİNE ETKİLERİ: 2008 FİNANSAL KRİZ ÖRNEĞİ
Ekonometr ve İstatstk Sayı:11 2010 61 89 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ KÜRESEL FİNANSAL KRİZİN İŞLETMELERİN ETKİNLİK VE PERFORMANS DÜZEYLERİNE ETKİLERİ: 2008
Detaylıkadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.
KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X
DetaylıYARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ
Özet YARIPARAMETRİK KISMİ DOĞRUSAL PANEL VERİ MODELLERİYLE ULUSLAR ARASI GÖÇ Atıf EVREN *1 Elf TUNA ** Yarı parametrk panel ver modeller parametrk ve parametrk olmayan modeller br araya getren; br kısmı
DetaylıAtatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225
Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ
DetaylıÜç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü
ECAS Uluslararası Yapı ve Deprem Mühendslğ Sempozyumu, Ekm, Orta Doğu Teknk Ünverstes, Ankara, Türkye Üç Boyutlu Yapı-Zemn Etkleşm Problemlernn Kuadratk Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak
DetaylıPARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON
HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal
DetaylıHAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :
HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını
DetaylıBulanık Mantık ile Hesaplanan Geoid Yüksekliğine Nokta Yüksekliklerinin Etkisi
Harta Teknolojler Elektronk Dergs Clt: 5, No: 1, 2013 (61-67) Electronc Journal of Map Technologes Vol: 5, No: 1, 2013 (61-67) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com e-issn: 1309-3983 Makale
Detaylıİyi Tarım Uygulamaları Ve Tüketici Davranışları (Logit Regresyon Analizi)(*)
Gazosmanpaşa Ünverstes Zraat Fakültes Dergs Journal of Agrcultural Faculty of Gazosmanpasa Unversty http://zraatderg.gop.edu.tr/ Araştırma Makales/Research Artcle JAFAG ISSN: 1300-2910 E-ISSN: 2147-8848
DetaylıBEYKENT ÜNİVERSİTESİ - DERS İZLENCESİ - Sürüm 2. Öğretim planındaki AKTS 581058202101319 2 1 0 3 5
BEYKENT ÜNİVERSİTESİ - DERS İZLENCESİ - Sürüm 2 Ders Kodu Teork Uygulama Lab. YAPI ARAŞTIRMASI VE DOKÜMANTASYON Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 581058202101319 2 1 0 3 5 Ön Koşullar : Önerlen Dersler
DetaylıKENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2
Journal of Yasar Unversty 2010 3294-3319 KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ Dr. Al Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selm Adem HATIRLI 2 ÖZET Bu çalışmada, Batı Akdenz Bölges kent merkezlernde
DetaylıEndüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma
Endüstr-ç dış tcaret, patentler ve uluslararası teknolojk yayılma Recep Kök Dokuz Eylül Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü, 35160, İzmr, Türkye Nevzat Şmşek Dokuz Eylül Ünverstes,
DetaylıErzurum Đlinde Buğday, Arpa ve Çavdarda Girdi Talebi Araştırması
Tarım Blmler Dergs Tar. Bl. Der. Derg web sayfası: www.agr.ankara.edu.tr/derg Journal of Agrcultural Scences Journal homepage: www.agr.ankara.edu.tr/ournal TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF AGRICULTURAL
DetaylıUYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller
UYGULAMA 2 Bağımlı Kukla Değşkenl Modeller Br araştırmacı Amerka da yüksek lsans ve doktora programlarını kabul ednlmey etkleyen faktörler ncelemek stemektedr. Bu doğrultuda aşağıdak değşkenler ele almaktadır.
Detaylıİl Özel İdareleri ve Belediyelerde Uygulanan Program Bütçe Sistemi ve Getirdiği Yenilikler
İl Özel İdareler ve Beledyelerde Uygulanan Program Bütçe Sstem ve Getrdğ Yenlkler Hayrettn Güngör Mehmet Deınrtaş İlk 2 Mayıs 1990 gün ve 20506 sayılı, kncs 19 Şubat 1994 gün ve 2 ı 854 sayılı Resm Gazete'de
DetaylıT.C. KEÇiÖREN BELEDİYE BAŞKANLIGI Mali Hizmetler Müdürlüğü BAŞKANLIK MAKAMINA
l!l KEÇÖREN BELEDİYE BAŞKANLIGI KEÇöREN BELeDYES SA YI : M.06.6.KEç.O-31/2009KONU: Yetk Devr bo f.!200fd 6.1. BAŞKANLIK MAKAMINA Blndğ üzere O 1.01.2006 tarhnden tbaren tüm yerel yönetmlerde 31.12.2005
DetaylıMaliyet Performansının Ölçümü İçin Göreli Etkinlik Analizi: BIST Çimento Sektöründe Veri Zarflama Analizi Uygulaması
Çankırı Karatekn Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs Y.2016, Clt 6, Sayı 1, ss.1-16 Çankırı Karatekn Unversty Journal of The Faculty of Economcs and Admnstratve Scences Y.2016, Volume 6, Issue
DetaylıÜniversite Öğrencilerinin Kredi Kartı Sahipliğini Belirleyen Faktörler
Ünverste Öğrenclernn Kred Kartı Sahplğn Belrleyen Faktörler H. Dlara KESKİN Yrd. Doç. Dr., Karadenz Teknk Ünverstes, İİBF İşletme Bölümü dlarakeskn@yahoo.com Emrah KOPARAN Öğr. Gör., Amasya Ünverstes Merzfon
DetaylıİŞLETME ve İŞLETME İkinci Öğretim BÖLÜMLERİ 1. SINIF (Güz Dönemi) 2. SINIF (Güz Dönemi) İŞL.103 Genel Muhasebe I 3 5 SRV.211 Statistics I 3 5 İKT.
İŞLETME ve İŞLETME İknc Öğretm BÖLÜMLERİ n n İŞL.101 Davranış Blmler I İŞL.201 Genel İşletme İŞL.203 Introducton to Busness İŞL.103 Genel Muhasebe I SRV.211 Statstcs I İktsada Grş I İŞL.207 İŞL.209 Pazarlama
DetaylıJournal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi
Journal of Engneerng and atural Scences Mühendslk ve Fen Blmler Dergs Sgma 9, -4, 0 Research Artcle / Araştırma Makales FUZZY TOPSIS METHODS I GROUP DECISIO MAKIG AD A APPLICATIO FOR BAK BRACH LOCATIO
DetaylıMuhasebe ve Finansman Dergisi
Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI
DetaylıÖZET. M. Ensar YEŞİLYURT * Filiz YEŞİLYURT **
128 POLİKLİNİK VE DOĞUM HİZMETİ VEREN HASTANELERDE GİRDİ TIKANIKLIĞI VE AYLAK GİRDİLER ÖZET M. Ensar YEŞİLYURT * Flz YEŞİLYURT ** Ver zarflama analzn kullanan çalışmalarda genellkle sadece teknk etknlk
DetaylıTÜRKĐYE DE EKONOMĐK BÜYÜMENĐN KAYNAKLARININ ANALĐZĐ
T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ ĐKTĐSAT ANABĐLĐM DALI DOKTORA TEZĐ TÜRKĐYE DE EKONOMĐK BÜYÜMENĐN KAYNAKLARININ ANALĐZĐ Başak KARŞIYAKALI Danışman Doç. Dr. Đlkn BARAY 2008 YEMĐN
DetaylıYÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI
, EK-A YÜKSEK LİsANS VE DOKTORA PROGRAMLARI Değerl Arkadaşlar, --e------ Bldğnz üzere, ş dünyası sthdam edeceğ adaylarda, ünverste mezunyet sonrası kendlerne ne ölçüde katma değer ekledklern de cddyetle
DetaylıAKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES
Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan
DetaylıAtatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, 2010 47
Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 24, Sayı: 2, 2010 47 KRİZ ÖNCESİ VE KRİZ DÖNEMLERİNDE İŞLETMELERDE ÇALIŞMA SERMAYESİ GEREKSİNİMİNİN BELİRLEYİCİLERİ: İMKB İMALAT SANAYİ ŞİRKETLERİ ÜZERİNE
DetaylıTÜRKİYE DEKİ ÖZEL BANKALARIN FİNANSAL PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ. Fatih ECER *
AİBÜ Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs, Güz 2013, Clt:13, Yıl:13, Sayı:2, 13:171-189 TÜKİYE DEKİ ÖZEL BANKALAIN FİNANSAL PEFOMANSLAININ KAŞILAŞTIILMASI: 2008-2011 DÖNEMİ Fath ECE COMPAISON OF PIVATE BANKS FINANCIAL
Detaylıİşletmeye Giriş. Ekonomik Fonksiyonlarına na göre; g. Mal Üreten. İşletmeler Hizmet Üreten Pazarlama İşletmeleri
İşletme BölümüB Yönetm ve Organzasyon Anablm Dalı İşletmeye Grş Ders Notu - 4 Öğr. Grv.. Dr. M. Volkan TÜRKERT vturker@marmara marmara.edu..edu.tr www.volkanturker volkanturker.com..com.tr İşletmelern
DetaylıHasar sıklıkları için sıfır yığılmalı kesikli modeller
www.statstkcler.org İstatstkçler Dergs 5 (01) 3-31 İstatstkçler Dergs Hasar sıklıkları çn sıfır yığılmalı keskl modeller Sema Tüzel Hacettepe Ünverstes Aktüerya Blmler Bölümü 06800-Beytepe, Ankara, Türkye
DetaylıDENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI
A. DNYİN AMACI : Bast ser ve bast paralel drenç devrelern analz edp kavramak. Voltaj ve akım bölücü kurallarını kavramak. Krchoff kanunlarını deneysel olarak uygulamak. B. KULLANILACAK AAÇ V MALZML : 1.
DetaylıYÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Cilt:13 Sayı:1 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. MANİSA
YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2006 Clt:3 Sayı: Celal Bayar Ünverstes İ.İ.B.F. MANİSA Bulanık Araç Rotalama Problemlerne Br Model Öners ve Br Uygulama Doç. Dr. İbrahm GÜNGÖR Süleyman Demrel Ünverstes, İ.İ.B.F.,
DetaylıSansürlenmiş ve Kesikli Regresyon Modelleri
TOBİT MODEL 1 Sansürlenmş ve Keskl Regresyon Modeller Sınırlı bağımlı değşkenler: sansürlenmş (censored) ve keskl (truncated) regresyon modeller şeklnde k gruba ayrılır. 2 Sansürlenmş ve Keskl Regresyon
DetaylıAN ANALYSIS OF RED MEAT PURCHASING PREFERENCES OF HOUSEHOLDS IN ANTALYA
Süleyman Demrel Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs Y.009, C.14, S. s.433-445. Suleyman Demrel Unversty The Journal of Faculty of Economcs and Admnstratve Scences Y.009, Vol.14, No. pp.433-445.
DetaylıC.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, 2012 195
C.Ü. İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 13, Sayı 1, 2012 195 TÜRKİYE DE TİCARİ BANKACILIK SEKTÖRÜNDE REKABET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ (2002-2009) Abdulvahap ÖZCAN * Özet Türkye nn yaşadığı 2000 ve 2001 krzler
DetaylıKar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama
Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:
DetaylıAVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ
AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİNE ADAY ÜLKELERİN YAKINSAMA ANALİZİ Prof. Dr. Bedrye SARAÇOĞLU Gaz Ünverstes İ.İ.B.F. Ekonometr Bölümü Tel:+90 32 226853 e-posta: bedrye@gaz.edu.tr Arş. Gör. Nükhet
DetaylıGIDA SEKTÖRÜNDE İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL GRAFİKLERİNİN BİR UYGULAMASI
GIDA SEKTÖRÜNDE İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL GRAFİKLERİNİN BİR UYGULAMASI Aytaç PEKMEZCİ * Özet Kalte kontrol grafkler üreç kontrolü ve yleştrlmende öneml br yere ahptr. İşletmelerdek ürünlern kalte düzeylernn
DetaylıENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI
V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN
DetaylıPROJE SEÇİMİ VE KAYNAK PLANLAMASI İÇİN BİR ALGORİTMA AN ALGORITHM FOR PROJECT SELECTION AND RESOURCE PLANNING
Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 3, Sayı:2, 2001 PROJE SEÇİMİ VE KAYAK PLALAMASI İÇİ BİR ALGORİTMA lgün MORALI 1 C. Cengz ÇELİKOĞLU 2 ÖZ Kaynak tahss problemler koşullara bağlı olarak
DetaylıANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER
Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (21) 2011, 17-45 ANTALYA DA OBEZİTE YAYGINLIĞI VE DÜZEYİNİ ETKİLEYEN SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞKENLER PREVALENCE AND SOCIOECONOMICS DETERMINANTS OF ADULTS OBESITY IN ANTALYA Arş. Gör. F.
DetaylıBasel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular
Basel II Geçş Sürec Sıkça Sorulan Sorular Soru No: 71 Cevaplanma Tarh: 06.03.2012 İlgl Hüküm: --- Konu: Gayrmenkul İpoteğyle Temnatlandırılmış Alacaklar İçn KR510AS Formunun Doldurulmasına İlşkn Örnek
DetaylıToplam Eşdeğer Deprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 Deprem Yönetmeliği İle 2006 Deprem Yönetmeliğinin Karşılaştırılması
Fırat Ünv. Fen ve Müh. Bl. ergs Scence and Eng. J of Fırat Unv. 19 (2, 133-138, 2007 19 (2, 133-138, 2007 Toplam Eşdeğer eprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 eprem Yönetmelğ İle 2006 eprem Yönetmelğnn
DetaylıSAGLIK HİzMETLERİNDEALGILANAN KALİTE DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ -Erzurum'da Bir Uygulama-
SAGLIK HİzMETLERİNDEALGILANAN KALİTE DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ -Erzurum'da Br Uygulama- Kerem KARABULUT(O) Şükrü YAPRAKLIC") Özet: Erzurunı Atatürk Ünverstes öğrencılernn şehr merkeznde sunulan sağlık hzmetlernn
DetaylıT.C. KADİR HAS ÜNİvERSİTESİ REKTÖRLÜ('JÜ
Sayı Konu...12.30 : B.30.2.KHU.0.00.00.00- : Özürlü Öğrencler hk. KADİR HAS ÜNİvERSİTESİ REKTÖRLÜ('JÜ VEDİ L~.10. 20 0 5 Yükseköğretm Kurulu Başkanlığına Ilg: 14.09.2009 tarh 29515 sayılı yazınız. Yükseköğretm
DetaylıDİZÜSTÜ BİLGİSAYAR SEÇİMİ: DEA, TOPSIS ve VIKOR ile KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ
Ekonomk ve Sosyal Araştırmalar Dergs, Clt 10, Yıl 10, Sayı 1, 2014 The Internatonal Journal of Economc and Socal Research, Vol. 10, Year 10, No. 1, 2014 DİZÜSTÜ BİLGİSAYAR SEÇİMİ: DEA, TOPSIS ve VIKOR
Detaylıa IIR süzgeç katsayıları ve N ( M) de = s 1 (3) 3. GÜRÜLTÜ GİDERİMİ UYGULAMASI
Fırat Ünverstes-Elazığ MİTRAL KAPAK İŞARETİ ÜZERİNDEKİ ANATOMİK VE ELEKTRONİK GÜRÜLTÜLERİN ABC ALGORİTMASI İLE TASARLANAN IIR SÜZGEÇLERLE SÜZÜLMESİ N. Karaboğa 1, E. Uzunhsarcıklı, F.Latfoğlu 3, T. Koza
DetaylıTürkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması
Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma
DetaylıTÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ
TÜRKİYE DE YOKSULLUK PROFİLİ VE GELİR GRUPLARINA GÖRE GIDA TALEBİ Yrd. Doç. Dr. Seda ŞENGÜL Çukurova Ünverstes İktsad Ve İdar Blmler Fakültes Ekonometr Bölümü Mart 2004 ANKARA YAYIN NO: 119 ISBN: 975-407-151-9
DetaylıMal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.
B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar
DetaylıKALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ
Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:
DetaylıTÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI FİRMA ÇEŞİTLENDİRMESİNİN FİRMA DEĞERİ, RİSKİ VE PERFORMANSINA ETKİLERİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Emel YÜCEL DOKTORA TEZİ
DetaylıELEKTRİK ELEKTRONİK SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİNDEKİ ÖNEMİNİN GİRDİ ÇIKTI ANALİZİYLE İNCELENMESİ
Sosyal Blmler Dergs Sayı: 21 2009 ELEKTRİK ELEKTRONİK SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİNDEKİ ÖNEMİNİN GİRDİ ÇIKTI ANALİZİYLE İNCELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Tuncer ÖZDİL Kırgızstan Türkye Manas Ünverstes, İ.İ.B.F.,
DetaylıHİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER
İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER
DetaylıLĐTERATÜR. Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi
Ar-Ge Harcamaları ve Đhracat Đlşks: OECD Ülkeler Panel Ver Analz Mustafa ÖZER * Necat ÇĐFTÇĐ ** Özet: Yen büyüme teorlernn merkeznde Ar-Ge yatırımları vardır. Romer (1990), Grossman-Helpman (1991) ve Aghon-Howtt
Detaylı01.01.2015 tarih ve 29223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. KURUL KARARI. Karar No: 5398-1 Karar Tarihi: 30/12/2014
01.01.2015 tarh ve 29223 sayılı Resm Gazetede yayımlanmıştır. Enerj Pyasası Düzenleme Kurumundan : KURUL KARARI Karar No: 5398-1 Karar Tarh: 30/12/2014 Enerj Pyasası Düzenleme Kurulunun 30/12/2014 tarhl
DetaylıKENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ
T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ DOKTORA TEZİ ALİ RIZA AKTAŞ TEZ DANIŞMANI DOÇ. DR. SELİM
DetaylıSürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK
Sürekl Olasılık Dağılım Brkml- KümülatFonksyonu Yrd. Doç. Dr. Tjen ÖVER ÖZÇELİK tover@sakarya.edu.tr Sürekl olasılık onksyonları X değşken - ;+ aralığında tanımlanmış br sürekl rassal değşken olsun. Aşağıdak
DetaylıİLKOKUL ÖNCESİ YAŞTA ÇOCUĞU OLAN VE HİZMET AKDİNE TABİ ÇALIŞAN EBEVEYNLERE YÖNELİK BİR ESNEK ÇALIŞMA MODELİ VE BAZI TEŞVİK MEKANİZMALARI ÖNERİSİ
İLKOKUL ÖNCESİ YAŞTA ÇOCUĞU OLAN VE HİZMET AKDİNE TABİ ÇALIŞAN EBEVEYNLERE YÖNELİK BİR ESNEK ÇALIŞMA MODELİ VE BAZI TEŞVİK MEKANİZMALARI ÖNERİSİ İLKOKUL ÖNCESİ YAŞTA ÇOCUĞU OLAN VE HİZMET AKDİNE TABİ ÇALIŞAN
DetaylıAHP-TOPSIS YÖNTEMİNE DAYALI TEDARİKÇİ SEÇİMİ UYGULAMASI *
Ekonometr ve İstatstk Sayı:13 (12. Uluslararası Ekonometr, Yöneylem Araştırması, İstatstk Sempozyumu Özel Sayısı) 2011 1 22 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ AHP-TOPSIS
DetaylıKİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ
Kİ-KAR TSTLRİ A) Kİ-KAR DAĞILIMI V ÖZLLİKLRİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk gösterp
DetaylıEge Bölgesi orman işletmelerindeki orman mühendisi dağılımının Atkinson endeksi ile değerlendirilmesi
SDÜ Orman Fakültes Dergs SDU Faculty of Forestry Journal 2011, 12: 110-114 Araştırma makales/research artcle Ege Bölges orman şletmelerndek orman mühends dağılımının Atknson endeks le değerlendrlmes İsmal
DetaylıSistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir :
5 9. BÖLÜM YÜK AKIŞI (GÜÇ AKIŞI) 9.. Grş İletm sstemlernn analzlernde, bara sayısı arttıkça artan karmaşıklıkları yenmek çn sstemn matematksel modellenmesnde kolaylık getrc bazı yöntemler gelştrlmştr.
DetaylıPamukta Girdi Talebi: Menemen Örneği
Ege Ünv. Zraat Fak. Derg., 2002, 39 (3): 88-95 ISSN 1018-8851 Pamukta Grd Taleb: Menemen Örneğ Bülent MİRAN 1 Canan ABAY 2 Chat Günden 3 Summary Demand for Inputs n Cotton Producton: The Case of Menemen
DetaylıTÜRKİYE DE EĞİTİM ÇAĞINDAKİ KIZ VE ERKEKLERİN EĞİTİMLERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ÖZET
TÜRKİYE DE EĞİTİM ÇAĞINDAKİ KIZ VE ERKEKLERİN EĞİTİMLERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ Hamd EMEÇ M.Vedat PAZARLIOĞLU 2 Özlem KİREN 3 Şenay ÜÇDOĞRUK 4 ÖZET Türkye de eğtm le lgl sorunların çözülmesnde çeştl araştırmalar
DetaylıDersin Yürütülmesi Hakkında. (Örgün / Yüz Yüze Eğitim için) (Harmanlanmış Eğitim için) (Uzaktan Eğitim için)
Ders Kodu Teork Uygulama Lab. Uluslararası Muhasebe ve Fnansal Raporlama Standartları Ulusal Kred Öğretm planındak AKTS 344000000000510 3 0 0 3 6 Ön Koşullar : Bu dersn ön koşulu ya da yan koşulu bulunmamaktadır.
DetaylıDEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI
DEĞİŞKEN DÖVİZ KURLARI ORTAMINDA GLOBAL BİR ŞİRKETTEKİ ESNEKLİĞİN DEĞERİ VE OPTİMUM KULLANIMI Mehmet Aktan Atatürk Ünverstes, Endüstr Mühendslğ Bölümü, 25240, Erzurum. Özet: Dövz kurlarındak değşmler,
DetaylıYAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE
BAÜ Fen Bl. Enst. Dergs (6).8. YAYII YÜK İE YÜKENİŞ YAPI KİRİŞERİNDE GÖÇE YÜKÜ HESABI Perhan (Karakulak) EFE Balıkesr Ünverstes ühendslk marlık Fakültes İnşaat üh. Bölümü Balıkesr, TÜRKİYE ÖZET Yapılar
DetaylıGELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ
GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.
DetaylıANE-AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş.DENGELİ EYF
AEGON EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. DENGELĐ EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU FON KURULU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK FAALĐYET RAPORU Bu rapor Aegon Emekllk ve Hayat A.Ş Dengel Emekllk Yatırım Fonu nun 01.07.2009 30.09.2009 dönemne
DetaylıTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği
Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward
DetaylıAHP AND GRA INTEGRATED APPROACH IN INNOVATION PERFORMANCE REVIEW PROCESS: AN APPLICATION IN DAIRY INDUSTRY
Dumlupınar Ünverstes Sosyal Blmler Dergs / Dumlupınar Unversty Journal of Socal Scences İNOVASYON PERFORMANSI DEĞERLENDİRME SÜRECİNDE AHS VE GİA BÜTÜNLEŞİK YAKLAŞIMI: SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDE BİR UYGULAMA
DetaylıTEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ VE HEDEF PROGRAMLAMA YÖNTEMLERİNİN KOMBİNASYONU: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA
TEDARİKÇİ SEÇİMİNDE ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ VE HEDEF PROGRAMLAMA YÖNTEMLERİNİN KOMBİNASYONU: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA Yrd. Doç. Dr. Meltem KARAATLI * Yrd. Doç. Dr. Gonca DAVRAS ** ÖZ Otel şletmelernde,
DetaylıMÜŞTERİ MEMNUNİYET İNDEKSLERİ VE CEP TELEFONU SEKTÖRÜNDE BİR PLOT UYGULAMA ÖZET
MÜŞTERİ MEMNUNİYET İNDEKSLERİ VE CEP TELEFONU SEKTÖRÜNDE BİR PLOT UYGULAMA Al Türkyılmaz Fath Ünverstes, Endüstr Mühendslğ Bölümü, 34900 Büyükçekmece İstanbul Tel: (212) 8890810 1094 Fax: (212) 8890906
Detaylı