KONYA SU POTANSİYELİ VE KURAKLIĞIN SUYA ETKİLERİNİN ANALİZİ PROJESİ RAPORU

Transkript

1 KONYA SU POTANSİYELİ VE KURAKLIĞIN SUYA ETKİLERİNİN ANALİZİ PROJESİ RAPORU 30/08/2012 Bu rapor T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı nın desteklediği Konya Su Potansiyeli ve Kuraklığın Suya Etkilerinin Analizi projesi kapsamında hazırlanmıştır. İçerik ile ilgili tek sorumluluk İPED Danışmanlık Eğitim ve Bilişim Ltd. Şti. ye aittir ve T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı nın görüşlerini yansıtmaz.

2 İÇİNDEKİLER SAYFA Giriş 1. Su Potansiyeli Dünya Su Potansiyeli 1.2. Türkiye Su Potansiyeli 1.3. Konya İli Su Potansiyeli Akarsular Göller, Barajlar ve Göletler Yeraltı Suları 2. Kuraklık Analizi Konya İli Konumu ve İklimsel Özellikleri Konya İli Yağış Durumu Konya İli Sıcaklık Durumu Konya İli Kuraklık Analizi Kuraklığın Suya Etkisi Önlemler ve Öneriler 31 Kaynakça ŞEKİLLER Şekil 1. Hidrolik Çevrim Şekil 2. Dünya Su Varlığı Şekil 3. Dünya Kullanılabilir Su Potansiyelinin Kişi Başına Dağılımı Şekil 4. Türkiye nin Toplam Su Varlığı Şekil 5. DSİ ye Göre Türkiye nin Su Havzaları Şekil 6. Havzalara Göre Kişi Başına Düşen Yıllık Su Miktarı Şekil 7. Konya İline Bağlı Gözlem İstasyonları Şekil Yılları Arası Erinç Kuraklık İndeksleri SAYFA Giriş TABLOLAR Tablo 1. Konya İli Yerüstü Su Potansiyeli Tablo 2. Konya İli Su Yüzeyi Alanı Tablo 3. Konya İli Yeraltı Suyu Potansiyeli Tablo 4. Konya İli Toplam Yağış Miktarları (mm/yıl) Tablo 5. Konya İli Ortalama Maksimum Sıcaklıklar ( 0 C/yıl) Tablo 6. Erinç Sınıflandırması SAYFA

3 GRAFİKLER Grafik 1. Konya İli Yerüstü Su Potansiyeli Dağılımı Grafik 2. Konya İli Su Yüzeyi Alanı Dağılımı Grafik 3. Konya İli Yeraltı Su Potansiyeli Dağılımı Grafik 4. Konya Su Potansiyeli Dağılımı Grafik 5. Toplam Yağış Miktarları (mm/10 yıl) Grafik 6. Yıllık Ortalama Yağış Miktarları (mm) Grafik 7. Ölçüm Noktalarındaki Yıllık Yağış Miktarları (mm) Grafik 8. Ortalama Maksimum Sıcaklık Miktarları ( 0 C) Grafik 9. Yıllık Ortalama Maksimum Sıcaklık Miktarları ( 0 C) Grafik 10. Ölçüm Nokt. Yıllık Ort. Maksimum Sıcaklık Miktarları ( 0 C) SAYFA

4 GİRİŞ Hayat SU ile başladı. İlk canlılar da SU da hayat buldu hatta medeniyetlerin şekillenmesi bile SU kenarında yerleşmeleri ile başladı. SU, her yudumda insanın canına can kattı adı gibi aziz oldu ancak maalesef ki insanlar SU gibi aziz olmayı beceremedi. Mavi gezegenin rengini değiştirmek istedi, hayat bulduğu SU ya, hayat hakkı tanımadı. SU ise azizliğini her fırsatta gösterdi ve insanoğlunun tüm gücüyle kirlettiği bünyesini tekrar tekrar temizleyip insanoğlunun hizmetine yeniden sundu. Bu azizlik hürmetine bir kürek mahkûmunun ayaklarını yıkadığı SU, yıllar sonra altın kaplar içerisinde hükümdar sofralarında yer buldu. Suyun atmosferden yeryüzüne ve yeryüzünden yeniden atmosfere hareketinden oluşan sürece Hidrolik Çevrim denmektedir (Şekil 1). Bu sürecin kaynağı güneş radyasyonunun tetiklediği sudaki faz değişimidir. Güneş enerjisi sayesinde kara ve denizlerde ki sular havadan daha hafif olan su buharı haline gelmektedir. Havadan daha hafif olmasından dolayı da bu sular atmosfere yükselmektedir. Atmosferin en alt katmanı olan troposferin ısınması aşağıdan yukarıya doğru olduğu için, troposfer içerisinde yükseldikçe sıcaklık düşer. Yükselen su buharı havanın soğumasına bağlı olarak yoğunlaşmaya başlar. Bu yoğunlaşma atmosferdeki toz zerreleri etrafında vuku bulur ve yoğunlaşmış su buharından müteşekkil bulutlar ortaya çıkar. Soğuma ve bunun sonucu olan yoğunlaşma devam ederse yeryüzünden su buharı şeklinde yükselen su; yağmur, kar ve dolu gibi yağış türlerinden birisi olarak tekrar yeryüzüne iner. Bu yağışların da yaklaşık 2/3 ü toprak ve su yüzeylerinden buharlaşma, bitkilerden de terleme yoluyla atmosfere geri döner. Geri kalan 1/3 lük kısmın bir bölümü bitkiler tarafından tutulur, bir kısmı ise zemindeki çatlak ve gözeneklerden sızarak yeraltına geçer. Bütün bunların dışında kalan bir miktar yağış yer çekiminin etkisiyle yüzeysel akışa geçer. Buna yüzey akımı denir. Yeraltına sızan suyun bir kısmı ise suya doygun olmayan bölgede hareketine devam ederek yeraltı akımını oluşturur. Yüzeysel akım okyanuslarda, denizlerde, göllerde, yüzey suyunun yeraltına girdiği su yutanlarda veya kurak bölgelerde şiddetli buharlaşmanın görüldüğü kara içlerinde; yeraltı akımı ise ya bir kaynak vasıtasıyla yüzeysel akışa geçmek suretiyle ya da yeraltı su tablası diye tabir edilen suya doygun zonun başladığı yere ulaşınca sona erer.

5 Şekil 1: Hidrolik Çevrim (Kaynak: DSİ Resmi Web Sitesi) Yukarıda anlatıldığı şekilde cereyan eden su döngüsü sayesinde dünyanın mevcut su potansiyeli sürekli olarak kendi kendini yenilemektedir. Ancak tüketim veya kirlenme hızının kaynakların kendilerini yenileme hızından fazla olduğu durumlarda sınırlı miktardaki su kaynaklarının ortadan kalktığı veya kullanılamaz hale geldiği görülür. Bu durum ise su ile ilgili sıkıntıları beraberinde getirir. Günümüzde dünyanın birçok yerinde su kıtlığı veya kirliliği insan yaşamını olumsuz etkilemektedir. Milyonlarca insan temiz su kaynağına ulaşamamakta, bazı bölgelerdeki bitki ve hayvan türleri yok olmakta, geniş tarım alanları ise verimsizleşmekte veya tamamen çölleşmektedir. Temiz suyun olmayışı sebebiyle kimi yerlerde salgın hastalıklar insan yaşamını tehdit eder boyutlara ulaşmıştır. Dünya üzerinde 1,2 milyar insan güvenilir, 2,4 milyar insan da sağlıklı suya erişememektedir. Her yıl 3 milyondan daha fazla insan sağlıksız suların neden olduğu hastalıklar sebebiyle ölmektedir yılına gelindiğinde dünya nüfusunun üçte ikisinin ciddi su sıkıntısı yaşayacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla ne onsuz olabildiğimiz ne de yerine başka bir şey koyabildiğimiz bu hayati maddenin önemi, özellikle içinde bulunduğumuz dönemde daha fazla hissedilmektedir. Kuraklık; su kaynaklarını besleyen yağışlardaki önemli düşmelerin olduğu dönemler olarak tanımlanmaktadır. Kuraklık, ekosisteme müdahalenin bir sonucu olarak günümüzde kendini en ciddi hissettiren ve hissettirmeye de devam edecek gözüken problemlerin başında gelmektedir. Su kaynaklarının kısıtlı oluşuna karşın, hızlı nüfus artışı ve bunun bir sonucu

6 olarak da suya olan talepteki artış, kuraklığın etkisini daha da artırmaktadır. Son zamanlarda dünya gündemini oldukça meşgul eden küresel ısınmanın ülkemizi de kuraklık anlamında önemli oranda etkileyeceği ön görülmektedir. Kuraklık; tarımsal, hidrolojik ve meteorolojik kuraklık olarak sınıflandırılmaktadır. Tarımsal kuraklık; topraktaki nem eksikliğinin sonucu olarak tarımsal üretimde önemli düşmelerin olduğu süreler olarak tarif edilmiştir. Hidrolojik kuraklık; yüzey ve yeraltı sularında meydana gelen seviye düşüşleri olarak belirtilmektedir. Meteorolojik kuraklık ise belirli bir zaman periyodunda ortalamanın altında gözlenen yağışlı süreler olarak belirtilmektedir. Her üç tanıma göre de kuraklığın ana nedeninin yağışın ortalamanın altında olması durumunda meydana geldiği anlaşılmaktadır. Ancak tarımsal kuraklıkta diğerlerinden farklı olarak, yağışın yetersiz olduğu dönemde bitki yetiştirilen alanda sulama ile yeterli toprak nemini sağlandığı durumda kuraklıktan söz edilmemektedir. Kurak zamanlarda tarımsal üretim önemli derecede azalmakta ve çok kısa süreli yağışsız periyotlar bile çiftçiler için ciddi problemler doğurmaktadır. Kurak ve yarı kurak bölgelerde bitkiler üzerinde kuraklığın etkisini azaltmak için mevcut kaynaklardan yeterli suyun depolanması gereklidir. Bu bakımdan, sulama zamanı ile birlikte bitki yetiştirme periyodundaki kurak sürenin bilinmesi oldukça önem taşımaktadır. Tarımsal, meteorolojik ve hidrolojik kuraklığı belirtmek için pek çok indeks geliştirilmiştir. Bu indeksler, kurak bir bölgeden kısa ve yeterli bilgilerin çıkarılmasında fayda sağlamaktadır. Aynı zamanda bu indeksler kuraklık etkisini en aza indirmede, su kaynaklarının yönetimi acısından karar vermede önemli bulunmaktadır. Konya Çevre Koruma Eğitim ve Araştırma Derneği (KONÇED) tarafından Konya Su Potansiyeli ve Kuraklığın Suya Etkilerinin Analizi projesi kapsamında hazırlanan ve T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen bu rapor; Konya nın su potansiyelini ve kuraklık analizini ve kuraklığa karşı alınan ve alınması gereken önlemleri içermektedir.

7 1. SU POTANSĠYELĠ 1.1. Dünya Su Potansiyeli Bilindiği gibi mavi gezegen olarak ta tabir edilen dünyamızın ¾ ü sularla kaplıdır. Toplamda 1,4 milyar km³ olan dünya su potansiyelinin % 97,5 ini okyanus ve denizlerdeki tuzlu sular oluşturur. Geriye kalan % 2,5 oranındaki tatlı suların ise % 69,5 i kutuplardaki buzullarda ve kutup altı bölgelerdeki donmuş toprak tabakalarında tutulmuş durumdadır. Diğer % 30,5 lik bölümün % 30,1 lik kısmı yer altı suyu olarak yeraltında, kalan % 0,4 ü ise yüzey suyu olarak yer yüzeyinde ve su buharı olarak ta atmosferde yer alır (Şekil 2). Bu % 0,4 e karşılık gelen yüzey sularının toplam miktarı km³ tür. Günümüz teknik imkânları bu miktarın ancak km³ lük kısmını kullanılabilir kılmaktadır. Yaklaşık km³ suya denk gelen % 30,1 oranındaki yeraltı sularının ise sadece km³ lük kısmı kullanıma uygundur. Yani dünya kullanılabilir su potansiyeli toplamda km³ tür. Elbette bu miktarın tamamı yenilenebilir vasıfta değildir. Özellikle yeraltı su kaynaklarının kendilerini yenilemeleri çok uzun zaman alabilmektedir. Ayrıca tatlı su kaynaklarının büyük bir kısmı yerleşme alanlarından uzakta ve kullanılmaz durumdadırlar. Barajlarda depolanan sular ve yerleşim bölgeleri dışından getirilen sularla birlikte dünyanın yıllık toplam yenilenebilir su miktarı km³ olarak tahmin edilmektedir. 1. ġekil 2: Dünya Su Varlığı Kullanılabilir su kaynaklarının dünya üzerindeki dağılışı yere ve zamana göre farklılıklar arz eder. Yani, mevsimler ve bölgeler arasında dengesiz bir dağılım söz konusudur. Bazı bölgelerde ihtiyaca göre çok fazla olan su kaynakları boşa akarken bazılarında insanlar ve hatta hayvanlar susuzlukla pençeleşmektedir. 1 Korkmaz H., 21. Yüzyılda Su ve Yönetimi 1

8 Örneğin, Amazon Havzası dünya tatlı su potansiyelinin % 15 ine sahip iken dünya nüfusunun sadece % 1 i burada yerleşmiştir. Öte yandan dünya nüfusunun % 20 sinin yaşadığı Çin de mevcut su kaynakları ancak % 7,5 oranındadır. Kişi başına düşen su miktarı göz önüne alındığında Amerika kıtası, Asya'nın kuzeyi, Avustralya ve Orta Afrika bol suya sahip bölgeler olarak ön plana çıkarken, Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Güneydoğu Asya da su sıkıntısının ciddi boyutlara ulaştığı görülür (Şekil 3). ġekil 3: Dünya Kullanılabilir Su Potansiyelinin Kişi Başına Dağılımı (Kaynak: United Nations Environment Programme UNEP Resmi Web Sitesi) Su sıkıntısının şiddeti, yıllık kişi başına düşen su miktarı ile belirlenir. Yıllık kişi başına m³ ten fazla su düşen ülkeler su zengini sayılırken, ila m³ değerleri arasında suyu bulunanlar yeterli suya sahip ülkeler olarak ele alınırlar. Öte yandan, m³ ile m³ arasında suya sahip ülkeler su eksiği bulunan ülkeler olmakla beraber nadiren ve bölgesel ölçekte su problemi yaşarlar. Yine m³ ile m³ arasında su varlığı bulunan ülkeler su sıkıntısı çeken ülkeler olup, periyodik olarak susuz devrelerle yüzleşmek zorunda kalırlar. Su varlığı m³/kişi/yıl değerinin altına düşmüş durumdaki ülkeler sürekli susuzluğa bağlı problemlerle karşılaşan, su fakiri ülkeler sınıfına girer. Bundan dolayı ekonomik gelişmeler gibi insan sağlığı da olumsuz etkiye maruz kalır. Kişi başına düşen su miktarının 500 m³ ün altında olduğu ülkeler ise sürekli ve kesin bir su kıtlığı içerisinde bulunmaktadırlar. Bu gruba giren ülkelerde hayatın her alanında suyun olmayışından 2

9 kaynaklanan sorunların direkt veya dolaylı etkileri sancılı bir şekilde hissedilmektedir. Yeterli suya sahip olmayan ülkelerde su kıtlığı, sulamalı tarım yapılan alanlardaki ürünlerin heba olması ve enerji üretimine dönük sektörlerde enerji açığının ortaya çıkması gibi sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Dünya tatlı su tüketiminin sektörlere göre dağılımına baktığımızda genel itibariyle ülkelerin gelişmişlik düzeylerine ve iklim başta olmak üzere birçok doğal unsura göre değişiklik arz ettiğini görürüz. Mesela Avrupa da tüketilen suyun yarıdan fazlası sanayide ve hidroelektrik enerji üretiminde kullanılırken, Afrika'da toplam su tüketiminin % 88 i tarımsal sulamadan kaynaklanmaktadır. Bunda büyük ölçüde iklim şartlarının ve gelişmişlik düzeylerinin etkili olduğu söylenebilir. Çünkü Avrupa'nın Afrika ile kıyaslanamayacak kadar sanayileşmiş olmasının yanında Afrika'da 1 hektar alanı sulamak için gereken m³ suya karşılık Avrupa'da aynı büyüklükteki alanın sulaması için m³ su yeterli olmaktadır. Dünya'da su tüketiminin ortalama dağılımı ise % 68 tarım, % 23 sanayi ve % 9 gündelik kullanım şeklindedir ancak burada önemli bir gerçeği de vurgulamakta fayda vardır. Bugün dünyada tüketilen suyun % 85 ini büyük çoğunluğu sanayileşmiş ve gelişmiş bölgelerde yaşamakta olan % 12 lik nüfus kullanmaktadır. Dolayısıyla her geçen gün artan su sıkıntısının baş müsebbibi de aslında bu nüfustur Türkiye Su Potansiyeli Ülkemiz coğrafi konumu itibariyle kuzey yarımkürenin orta kuşağında, genel olarak doğu Akdeniz havzasında ve tropikal, karasal ve okyanussal iklimlerin arasında kalan bir klimatik geçiş zonunda bulunur. Ana hatlarıyla yarımada görünümüne sahip olan Türkiye toprakları, baskın karakterdeki Akdeniz ikliminin etkisiyle yaz kuraklığından önemli ölçüde etkilenir. Yağışlar çoğunlukla kış mevsiminde olmak üzere yüksek kesimlerde kar, alçak kesimlerde yağmur şeklinde düşer. Yağışın yurt genelindeki dağılımı ise yer şekillerinin engebeli oluşu sebebiyle düzensizdir. Doğu Karadeniz de mm yi aşan (Rize mm) yağış değerleri İç Anadolu da 300 mm nin altına (Karapınar 287 mm) düşmektedir. 3 2 Kartal F., Suyun Metalaşması Suya Erişim Hakkı ve Sosyal Adalet 3 Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2012, 3

10 Ülkemizde m² ye düşen yıllık ortalama yağış miktarı 643 mm dir. İzdüşümü yüzölçümünün km² olduğu göz önüne alınırsa; yurdumuza yılda 501 milyar m³ suyun yağış olarak düştüğünü söyleyebiliriz. Bu suyun yaklaşık 274 milyar m³ ü toprak ve bitki yüzeylerinden buharlaşarak atmosfere geri dönmektedir. Kalan 227 milyar m³ ün 158 milyar m³ ü yüzeysel akışa geçmekte, 69 milyar m³ ü ise yeraltına sızarak yeraltı sularını oluşturmaktadır. Bu miktarın da 28 milyar m³ ü muhtelif türdeki kaynaklar vasıtasıyla yerüstüne çıkarak yüzeysel akışa katılır. Sonuçta yeraltında 41 milyar m³ su kalır. Ayrıca Asi ve Meriç gibi kaynağını komşu ülkelerden alan akarsuların ülkemize dâhil ettiği 7 milyar m³ su da toplam su varlığımızın bir kısmını teşkil eden kaynaklardandır. Genel bir miktar beyan etmek adına, 193 milyar m³ yüzey ve 41 milyar m³ yeraltı suyu olmak üzere Türkiye'nin 234 milyar m³ yenilenebilir tatlı su potansiyeline sahip olduğunu söyleyebiliriz. Bu potansiyelin kullanılabilirlik arz eden kısmı ise; ülkemiz içindeki yüzey sularından 95 milyar m³, ülkemiz dışından gelen akarsulardan 3 milyar m³ ve yeraltı sularından 14 milyar m³ olmak üzere toplam 112 milyar m³ tür (Şekil 4). Aralık itibariyle kişi olan nüfusumuza oranladığımızda Türkiye'de kişi başına düşen yıllık su miktarının m³ olduğu görülür. 4 Bu ise Türkiye'nin sanılanın aksine su zengini olmayıp, esasında su sıkıntısı çeken bir ülke olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. ġekil 4: Türkiye nin Toplam Su Varlığı (Kaynak: 21. Yüzyılda Su ve Yönetimi, Hüseyin Korkmaz, ) 4 Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), 2012, 4

11 Ülkemiz, su kaynakları kullanımının planlanması ve kullanımdaki verimin artırılması amacıyla Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yıllık toplam ortalama akış miktarı 186,86 milyar m³ olan 25 su havzasına ayrılmıştır (Şekil 5). Ancak bu miktarın havzalara dağılımında eşitlik söz konusu değildir. Toplam yıllık su akışının yaklaşık yarısı Dicle-Fırat, Doğu Karadeniz, Doğu Akdeniz ve Antalya olmak üzere 25 havzanın dördünde gerçekleşir. Geri kalan yarısını ise bu dört havzanın dışındaki 21 havza oluşturur. Sadece Dicle-Fırat havzası tek başına toplam akışın yaklaşık % 28,4 üne sahiptir. Yine havzalardaki akım değerleri ile buralarda yerleşmiş olan nüfus miktarı kıyasında da dengesizlik göze çarpar. Mesela toplam nüfusun % 28 lik bölümünün yaşadığı Marmara Havzası, toplam akışın sadece % 4 lük kısmına sahiptir. Ayrıca başta Sakarya, Küçük Menderes, Büyük Menderes, Kızılırmak, Asi, Konya Kapalı Havzası olmak üzere bazı havzalarımızda akış miktarları ile bu akıştan faydalanan nüfus arasında oransal olarak önemli farklar görülmektedir. Bu durum bahsedilen havzalarda zaten ihtiyaca cevap verebilecek seviyede olmayan suyun kullanımını önemli ölçüde etkilemekte, su sıkıntısının oluşmasına ve bunun önemli seviyelerde hissedilmesine neden olmaktadır. ġekil 5: DSİ ye Göre Türkiye nin Su Havzaları (Kaynak: Kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı bakımından havzalarımızı sınıflandırdığımızda, Küçük Menderes havzası su kıtlığının yaşandığı tek havzamızdır. Marmara, Akarçay, Sakarya ve Asi havzaları su fakiri bölgeler olarak karşımıza çıkarken; Meriç-Ergene, Gediz, Büyük Menderes, Burdur Göller, Kızılırmak ve Konya Kapalı havzalarında su sıkıntısı yaşanmaktadır. Yine Susurluk, Yeşilırmak, Kuzey Ege, Van kapalı ve Ceyhan havzaları su eksiği bulunan bölgelerimizdir. Seyhan, Dicle-Fırat, Batı Akdeniz, Antalya, Batı Karadeniz, Doğu Akdeniz, Doğu Karadeniz ve Aras havzaları ise yeterli suya sahiptir. Ülkemizde sadece 5

12 Çoruh havzası kişi başına yıllık m³ su varlığı ile m³ ün, yani su zengini sayılabilme eşik değerinin üzerine çıkar (Şekil 6). Ancak bu havzadaki nüfus miktarı civarındadır. Yani nüfusumuzun sadece % 0,6 sı su zenginidir. Buna karşılık % 63 ü yeterli suya sahip olma sınırının altındadır. Toplam nüfusumuzun ancak % 37 si su ile ilgili sorunlardan uzakta bir hayat sürebilmektedir. Bunun da ne kadar daha devam edeceği tartışma konusudur. ġekil 6: Havzalara Göre Kişi Başına Düşen Yıllık Su Miktarı (Kaynak: Türkiye Sanayici ve ĠĢadamları Derneği Verileri, ) Türkiye'de suya olan ihtiyaç her geçen gün artan nüfus ve kurak geçen yaz mevsimi sebebiyle oldukça yüksektir. Su tüketimimizde ilk sırayı 34 milyar m³ (% 74) ile tarım sektörü almaktadır. Gündelik kullanım 7 milyar m³ (% 15) ile ikinci sırada yer alırken, 5 milyar m³ (% 11) tüketime sahip sanayi sektörü son sıradadır. Bu tabloya göre yıllık toplam tüketimimiz 46 milyar m³ tür. Ancak tahminler 2023 yılına gelindiğinde toplam kullanılabilir su miktarımız olan 112 milyar m³ suyun tamamını (sanayi sektörünün bugün % 11 olan payı % 20 lere ulaşmakla birlikte) tüketeceğimiz yönündedir. 5 Dolayısıyla su kaynakları ile bunların kullanımı konusunda iyi bir yönetim ve planlamanın gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır. 5 Devlet Su İşleri (DSİ), 2012, 6

13 1.3. Konya Ġli Su Potansiyeli Akarsular Konya ilindeki akarsuların Çarşamba Çayı hariç, akış uzunlukları kısadır. Tümünün de rejimleri düzensizdir. Çarşamba Çayı, Bozkır'ın batısındaki Hacımer Dağı ndan, Sırıstad adı altında 2200 m kotundan çıkmaktadır. Çarşamba Çayı'na ait su toplama havzası alanı (yağış alanı) 271,2 km 2 olup, akım debisi 32,5 m 3 /sn ile 0,24 m 3 /sn arasında değişmekte ve ortalama debi saniyede 4,5 m 3 olmaktadır. Çarşamba Çayı'nın fazla suları Çumra'dan itibaren tali kanallarla DSİ ana tahliye kanalına taşınır. Buradan da Tuz Gölü'ne ulaşır. Meram Çayı, Konya'nın kuzeybatısında Başarakavak Köyü civarında bulunan Akdağ yamaçlarındaki kaynaklardan boşalmaktadır. Altınapa Köprüsü'nden sonra Meram Deresi ile birleşerek, Meram Çayı adı altında Konya Meram mevkiinde ovaya ulaşır. Meram Çayı nın yağış alanı 454,4 km 2 olup ortalama akım debisi 1,07 m 3 /sn dir. May Deresi, Hatunsaray Deresi olarak da isimlendirilir. Konya'nın güneybatısındaki dağlarda bulunan kaynaklardan boşalmaktadır. May Deresi'nin yağış alanı 724 km 2 olup ortalama akım debisi 0,714 m 3 /sn dir. Sille Deresi ise Güvenlik Dağları'ndan çıkarak Meram Çayı'nın kuzeyinden akar, uzunluğu 11 km dir. Diğer akarsular, İvriz Çayı, Zanapa Çayı, Gümüşler Deresi dir. İvriz Çayı ortalama debisi 5.64 m 3 /sn olup yağış alanı 41 km 2 dir. Zanapa Çayı drenaj alanı 233 km 2 olup yıllık ortalama debisi 1,159 m 3 /sn dir. Gümüşler Deresi'ne Tabakhane Deresi de denir. Drenaj alanı 620 km 2 dir. Yaz aylarında tamamen kurur. Cihanbeyli - Kulu yöresindeki en önemli akarsu İnsuyu Deresi dir. Akım debisi 295 lt/sn olup yağışlı dönemlerde Tuz Gölü ne kadar ulaşır. 6 Tablo 1: Konya İli Yerüstü Su Potansiyeli Adı Ortalama Akış (hm 3 /yıl) Uludere 143,2 BeyĢehir Gölü 446 ÇavuĢ Deresi 37,4 Süberte Çayı 117,9 ÇarĢamba Çayı 164,8 Zanapa Deresi 233,6 6 Konya İl Çevre Durum Raporu, 7

14 May Deresi 53,6 Meram Çayı 51,0 Sille Deresi 2,0 Ġnsuyu Deresi 14,7 Göksu Nehri 818,7 Yunak Gökpınar Deresi 223,2 Ilgın Deresi 124,0 Bakırpınarı, Zengi, BeĢgöz Kaynakları 36,4 Diğerleri 472,5 TOPLAM 2.939,0 (Kaynak: Konya Ġl Çevre Durum Raporu, ) Konya İli yerüstü su potansiyeli yıllık 2.939,0 hm 3 tür. Bu potansiyelin artışına neden olan 2 önemli kaynak sırası ile Göksu Nehri ve Beyşehir Gölü dür (Grafik 1). Konya İli su potansiyelinin %43,1 ini bu 2 önemli kaynak oluşturmaktadır. Grafik 1: Konya İli Yerüstü Su Potansiyeli Dağılımı % Göller, Barajlar ve Göletler Sille Barajı; Selçuklu İlçesi nde Konya nın 15 km kuzeybatısında Sille Deresi üzerindedir. DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup giriş akımı 2 hm 3 tür. Yıllık çekilen su 1,4 hm 3 tür. 8

15 May Barajı; May Deresi üzerinde Konya nın 59 km güneybatısında Alibeyhüyüğü Kasabası nda DSİ tarafından taşkın koruma amaçlı inşa edilmiş olup giriş akımı 53,6 hm 3 tür. Barajda su tutulamamaktadır. Apa Barajı; Çumra İlçesi, merkezinin 35 km güneybatısında, Apa Kasabası nda merkeze 500 m uzaklıkta Apa Barajı Göleti bulunmaktadır. Çarşamba Çayı üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup giriş akımı 240 hm 3 tür. Yıllık ortalama çekilen su miktarı yıllara göre değişkendir. Altınapa Barajı; Konya nın Meram İlçesi nde bulunan ve Meram Deresi tarafından beslenen bu baraj, DSİ tarafından sulama, içme suyu ve taşkın koruma amaçlı inşa edilmiş olup içme suyu hacmi 37,8 hm 3 tür. Yüzey alanı ise 298 ha dır. Ġvriz Barajı; Ereğli İlçesi nin 12 km güneydoğusunda, İvriz Çayı üzerinde DSİ tarafından sulama ve taşkın koruma amaçlı inşa edilmiş olup giriş akımı 233,6 hm 3 tür. Yıllık ortalama regüle edilen su 188,5 hm 3 tür. Derebucak Barajı; Derebucak Kasabası na 4 km uzaklıkta Kocaçay üzerindedir. DSİ tarafından sulama, amaçlı inşa edilmiş olup giriş akımı 97,8 hm 3, yılık ortama çekilen su 9,9 hm 3 tür. ÇavuĢçu Depolaması; Ilgın İlçesi nin 4,5 km kuzeybatısında, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sedde uzunluğu m dir. Bolasan, Çiğil, Çebişli derivasyonu ve Yorazlar pompa istasyonu ile dolmakta, Atlantı, Ilgın sulama kanalları ile boşalmaktadır. Toplam sulama alanı ha dır. Suğla Depolaması; Seydişehir Ovası nda eski Suğla göl yatağındadır. DSİ tarafından Beyşehir Gölü ve Apa Barajı regülâsyonlarına destek sağlamak ve Konya-Çumra Projeleri için su depolamak amacı ile inşa edilmiş olup giriş akımı 150,2 hm 3 tür, yıllık ortalama çekilen su 124 hm 3 tür. BeyĢehir Gölü; Türkiye'nin üçüncü büyük gölü, kullanılabilir tatlı su rezervi bakımından en büyük tabii gölü olan Beyşehir Gölü 656 km² genişliğinde bir tektonik çöküntü gölü olup Beyşehir, Seydişehir ve Bozkır çöküntü teknesinin kuzey kesiminde oluşmuştur. Toros Sıradağları'nın iki fay kırıklığı arasında oluşmuş olan göl üçüncü jeolojik zamandaki yerkabuğunun çöküntü alanında yer almaktadır. Ortalama denizden yüksekliği m dir. Bu yükseklik periyodik zaman dilimi içinde maksimum m ye çıkmakta minimum m ye düşerek gölde 5 m ye yaklaşan seviye farkı meydana gelmektedir. Türkiye'nin hala içilebilir nitelikte en büyük su deposu olan bu göl, gölden çeşitli amaçlarla gelişi güzel su çekilmesi nedeniyle yavaş yavaş yok olma, kirlenme ve bozulma tehlikesi ile karşı karşıyadır. 9

16 Göl; 27 adet yazın kuruyan dere ile beslenmektedir. Göl üzerinde irili ufaklı 33 ada bulunmaktadır. Eni km boyu ise 45 km olan gölün en derin yeri 10 m dir. Tuz Gölü; Yurdumuzun ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü, kuzeyde Paşadağ eteğinde oldukça dar olan, güneye gidildikçe genişleyen bir ovanın zeminini kaplar. Denizden yüksekliği 940 m, uzunluğu km, eni km, kapladığı alan ise km² dir. Çok tuzlu olan suyu yaz aylarında kurur. Bundan sonra gölün yüzeyinde 5-10 cm den 5-10 m ye kadar ulaşan tuz tabakası belirir. Buradan yılda ortalama ton tuz elde edilir. HotamıĢ Gölü: Karapınar ve Çumra arasında yer alan göl; çok geniş ve sık sazlıklarla kaplıdır. Bölgeye gelen su kanallarının, Tuz Gölü ne yönlendirilmesiyle, bu alan beslenemeyerek kurumaya başlamıştır. Bölgede kuluçkaya yatan kuş türleri; balaban, ak kutan, tepeli kutan, gece balıkçılı, alacabalıkçıl, küçük akbalıkçıl, erguvan balıkçıl, çeltikçi, kaşıkçı, boz kaz, dik kuyruk, turna, uzun bacak, vb. gibidir. Hotamış Bataklığı'nın ortasında olup çevresi sazlık, kamışlık halindedir. Hotamış Bataklığı 120 km 2 lik bir alanda Çarşamba Çayı nın taşıdığı sularla meydana gelmiştir. Ereğli-Akgöl: Ereğli Ovası nın çukur kesimlerinde toroslardan inen suların oluşturduğu, batıda Akgöl, göl çevresinde bulunan sazlık ve kamışlık alanlar, irili ufaklı çok sayıda kum ve çamur adacıklarından, geniş çayırlardan oluşmuş bir ekosistemdir. Ereğli İlçesi nden 38 km kadar batıda geniş bir alanda yer alır. 59 km 2 lik bir alanı kaplar. Suları tatlı olan Akgöl, Kızılçay ve İvriz Çayı ile beslenmektedir. İvriz Barajı nın yapılması ile artık göl beslenememektedir. Yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Çukurçimen Göleti; Meram İlçesi, İnlice Beldesi, Çukurçimen Köyü nde, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 44 ha dır. Hacmi 0,3 hm 3 dür. Yıllık ortalama akımı 0,4 hm 3, yıllık regüle edilen su ise 0,27 hm 3 dür. Bostandere Göleti; Bostandere Köyü nde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 85 ha dır. Toplam depolama hacmi 0,72 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 0,70 hm 3, regüle edilen su 0,42 hm 3 tür. Mecidiye Göleti; Ilgın İlçesi nde, Mecidiye Köyü yakınında Havuçlu Pınarları mevkiinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 463 ha dır. Depolama hacmi 2,01 hm 3 tür. Yıllık ortalama hacmi 3,84 hm 3, regüle edilen su ise 2,72 hm 3 tür. Alanı 0,46 km 2 dir. AydoğmuĢ Dorla Göleti; Güneysınır İlçesi nin Aydoğmuş Köyü nün 2 km güneyinde Kuruçay üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 530 ha dır. 10

17 Depolama hacmi 3,87 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 4,50 hm 3, regüle edilen su ise 2,97 hm 3 tür. Alanı 0,65 km 2 dir. Güneydere Göleti; Meram İlçesi, Güneydere Köyü nde Gâvur Gölü ayağında DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 15 ha dır. Depolama hacmi 0, 08 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 0,5 hm 3, regüle edilen su 0,12 hm 3 tür. May Göleti; Kayasu Beldesi nde, May Köyü nde May Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 220 ha dır. Depolama hacmi 1,7 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,6 hm 3, regüle edilen su 1,44 hm 3 tür. Maksimum gölalanı 0,29 km 2 dir. Hadim Hocalar Göleti; Hadim İlçesi nde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 35 ha dır. Depolama hacmi 0,3 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 0,3 hm 3, regüle edilen su 0,2 hm 3 tür. Osmancık Göleti; Kadınhanı İlçesi nde, Osmancık Kasabası nda, Üçpınar Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 186 ha dır. Depolama hacmi 1,46 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,25 hm 3, regüle edilen su 1,14 hm 3 tür. Maksimum gölalanı 0,19 km 2 dir. Cihanbeyli Göleti; Cihanbeyli İlçesi nin 1 km güneyinde Sığırcık Deresi üzerinde, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 1024 ha dır. Depolama hacmi 8,50 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 11,2 hm 3, regüle edilen su 7,0 hm 3 tür. Gölalanı 1,73 km 2 dir. Bulcuk Göleti; Ilgın İlçesi, Bulcuk Mevkii nde Bulcuk Akarsuyu beslemesinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 364 ha dır. Evliyatekke Göleti; Meram İlçesi, Evliyatekke Köyü nün 4 km batısında Bağçukuru Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 110 ha dır. Depolama hacmi 0,91 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,5 hm 3, regüle edilen su 0,84 hm 3 tür. Maksimum gölalanı 0,14 km 2 dir. Doğanhisar Göleti; Doğanhisar İlçesi 13 km güneybatısında, Davras Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 244 ha dır. Depolama hacmi 1,96 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,75 hm 3, regüle edilen su 1,59 hm 3 tür. BaĢhüyük Göleti; Sarayönü İlçesi, Başhüyük Kasabası nın 2 km kuzeydoğusunda, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 420 ha dır. Depolama hacmi 0,55 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 0,48 hm 3, regüle edilen su 0,27 hm 3 tür. Gölalanı 0,32 km 2 dir. Çayhan Göleti; Ereğli İlçesi nde, Mollalar Akarsuyu beslemesinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 721 ha dır. 11

18 Lâdik Göleti; Sarayönü İlçesi nde, Ladik Kasabası nın 15 km güneydoğusunda Değirmen Çayı üzerinde, Ladik Göleti, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 228 ha dır. Depolama hacmi 1,57 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,29 hm 3, regüle edilen su 1,04 hm 3 tür. Gölalanı 0,31 km 2 dir. DeĢtiğin Göleti; Deştiğin Kasabası nın 2 km güneybatısında Belyaka Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 177 ha dır. Depolama hacmi 1,52 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,33 hm 3, regüle edilen su 1,06 hm 3 tür. Gölalanı 0,16 km 2 dir. Derbent Göleti; Derbent İlçesi civarı, Belbaşı Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 208 ha dır. Depolama hacmi 1,6 hm 3 tür. Yıllık ortalama 1,3 hm 3, regüle edilen su 1,3 hm 3 tür. Gölalanı 0,18 km 2 dir. Karaağa Göleti; Doğanhisar İlçesi, Karaağa Kasabası nın 9 km güneybatısında, Ketenli Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 532 ha dır. Depolama hacmi 2 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 10,62 hm 3, regüle edilen su 2,32 hm 3 tür. Gölalanı 0,27 km 2 dir. Çiftliközü Göleti; Çiftliközü Kasabası nın 4 km güneydoğusunda, Karakaya Deresi üzerinde, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 475 ha dır. Depolama hacmi 2,99 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 2,5 hm 3, regüle edilen su 2,15 hm 3 tür. Gölalanı 0,25 km 2 dir. AĢağıçiğil Göleti; Ilgın İlçesi, Aşağıçiğil Kasabası doğusunda Uluyol Deresi, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup depolama hacmi 1,89 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 5,5 hm 3, regüle edilen su 1,63 hm 3 tür. Gölalanı 0,25 km 2 dir. Beykavağı Göleti; Kadınhanı İlçesi, Beykavağı Köyü civarında Beykavağı Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 364 ha dır. Depolama hacmi 1,79 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,88 hm 3, regüle edilen su 1,79 hm 3 tür. Gölalanı 0,16 km 2 dir. ÇavuĢ Göleti; Hüyük İlçesi, Çavuş Kasabası nın 1 km kuzeyinde İlmen Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 138 ha dır. Depolama hacmi 1,04 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 2,18 hm 3, regüle edilen su 0,64 hm 3 tür. Maksimum gölalanı 0,17 km 2 dir. Ayaslar Göleti; Doğanhisar İlçesi nin 8 km kuzeydoğusunda, Ayaslar Kasabası nda Yukarıöz Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 280 ha 12

19 dır. Depolama hacmi 2,13 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 5,48 hm 3, regüle edilen su 1,53 hm 3 tür. Gölalanı 0,22 km 2 dir. TaraĢçı Göleti; Seydişehir İlçesi, Taraşçı Kasabası nın 1 km güneyinde, Sarpyar Deresi üzerinde, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 140 ha dır. Depolama hacmi 0,81 hm 3 tür. Yıllık ortalama 10,2 hm 3, regüle edilen su 0,84 hm 3 tür. Gölalanı 0,18 km 2 dir. Malas Göleti; Selçuklu İlçesi, Malas Köyü yakınında Uludere üzerinde DSİ tarafından sulama, kullanma ve taşkın koruma amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 115 ha dır. Depolama hacmi 2,91 hm 3 tür. Yıllık ortalama 2,5 hm 3 regüle edilen su 2,1 hm 3 tür. Gölalanı 0,33 km 2 dir. Hadim Ġnönü Göleti; Hadim İlçesi Yılanlıca mevkiinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 155 ha dır. Diğerleri; Meke Krater Gölü (Acıgöl); Karapınar-Ereğli karayolu yakınında Karacadağ bölgesinde 3 km 2 lik bir alanda yer alır. Suları tuzlu volkanik göllerdir. Tipik bir krater gölüdür. Hiçbir canlının gölde yaşamadığı tespit edilmiştir. Kulu Düden Gölü; Kulu İlçesi nin 5 km doğusundadır. Ortalama alanı 860 hektardır. Barındırdığı yaban hayatından dolayı kuş gözlem alanıdır. Kozanlı Gölü (Gökgöl); Kulu İlçesi nin 20 km batısındadır. Ortalama alanı 65 hektardır. Gölde balıkçılık, sazcılık, avcılık ve kuş gözlemi yapılmaktadır. Sulama suyu olarak da kullanılmaktadır. Samsam Gölü; Kulu İlçesi nin 25 km güney batısındadır. DSİ kanalları sebebiyle kurumaya yüz tutmuştur. Maksimum alanı 400 hektardır. Tersakan Gölü; Cihanbeyli İlçesi nin 34 km güneydoğusundadır. Ortalama alanı hektardır. 1. Dereceden Doğal Sit Alanı dır. Suları tuzludur. Gölden Na 2 SO 4 üretimi yapılmaktadır. Sarıot Gölü; Bozkır İlçesi, Dereköy Kasabası, Sarıot Yaylası ndadır. Aygır Mevkii nden doğan Çarşamba Çayı na 4 adet düdenle bağlantısı vardır. Yaz aylarında kurumaktadır. Alanı yaklaşık 100 hektardır. Angıt, dağ ördeği, balıkçıl kuşları görülmektedir. Derinliği 1-2 m arasındadır. Alanı 1 km 2 dir. Dipsiz Göl; Bozkır İlçesi, Sülek Yaylası mevkiinde bulunan gölün çevresi yaklaşık 500 m, derinliği 33 m olup alanı yaklaşık 2 ha dır. Gölün dibinde volkanik bir akıntı vardır. Gölde sazan, yağ balığı, yaban ördeği yaşamaktadır. Kuşça Gölü; Cihanbeyli İlçesi, Kuşça Kasabası yakınlarında yazları kuruyan kışları yağışlarla oluşan Kuşça Gölü vardır. Kenarları sazlıktır. Kara Göl; Taşpınar Kasabası nın 8 km doğusundadır. Taşpınar Kasabası nda Karagöz mevkiinde dipten beslenen sazlıklar vardır. Obruk Gölü; Çumra İlçesi nde bulunan Obruk Gölü, tektonik bir göldür. Canlı yaşamamaktadır. Çevresi 150 m dir. Derinliği 60 m dir. Suları sulama suyu olarak kullanılır. Meyil Gölü; Karapınar 13

20 İlçesi nin kuzeybatısında, ilçe merkezine 35 km uzaklıktadır. Çapı m, derinliği m arasındadır. Meke, Acı, Çıralı Gölleri gibi volkanik göldür. Suyu tatlı olan göl, balık üretimine elverişlidir. Çıralı Göl; Karapınar İlçesi ne 31 km uzaklıkta olup ilçenin kuzeybatısındadır. Alanı m 2 dir. Derinliği yaklaşık 35 m, çapı yaklaşık 350 m dir. Çöküntü gölü olup etrafında gözenekli kalkerler bulunmaktadır. Gölün doğusundaki Tığrızlık adındaki mağaradan dehlizlerle diğer mağaralara geçit olduğu rivayet edilir. Tatlı su gölü olup doğa harikası bir göldür. Beşgöz Gölü; Sarayönü İlçesi ndedir. Beşgöz Çayı ile boşalan gölün suları sulamada kullanılmaktadır. Beşgöz Çayı nın membasında alabalık üretim tesisi bulunmaktadır. Barındırdığı yaban hayatı ile ilgi merkezidir. Tarım İşletmeleri Konuklar Şubesi Alabalık Tesisi atık suları, Beşgöz çayına verilmektedir. Beşgöz Çayı, Beşgöz Gölü ne ulaşır. Hatunsaray Göleti; Meram İlçesi nin Hatunsaray Beldesi nde bulunmaktadır. Erenkaya Göleti; Meram İlçesi, Erenkaya Köyü nün 2,5 km güneybatısında Çarşak Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 121 ha dır. Depolama hacmi 0,6 hm 3 tür. Yıllık ortalama 1,98 hm 3, regüle edilen su 0,6 hm 3 tür. Gölalanı 0,06 km 2 dir. Sefaköy Göleti; Meram İlçesi, Sefaköy Kasabası nın 5 km batısında Kavakdere üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 272 ha dır. Depolama hacmi 1,4 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 2,3 hm 3, regüle edilen su 0,89 hm 3 tür. Gölalanı 0,16 km 2 dir. Kızılören Göleti; Meram İlçesi, Kızılören Kasabası nın 4 km güneybatısında Yayla Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 254 ha dır. Depolama hacmi 1,13 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 1,05 hm 3, regüle edilen su 0,90 hm 3 tür. Gölalanı 0,13 km 2 dir. Hacılar, Darı ve Han Göletleri; Ahırlı İlçesi nin, Akkise Beldesi nde bulunmaktadırlar. Akören Göleti; Akören İlçesi Bayındır mevkiinde, DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 420 ha dır. Depolama hacmi 2,6 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 3,6 hm 3, regüle edilen su 2,5 hm 3 tür. Üzümlü Göleti; Beyşehir İlçesi, Üzümlü Kasabası nda bulunmaktadır. Bozkır Göleti; Bozkır İlçesi nin 12 km güneybatısında, Yayla Deresi üzerinde DSİ tarafından sulama amaçlı inşa edilmiş olup sulama alanı 713 ha dır. Depolama hacmi 3,85 hm 3 tür. Yıllık ortalama akım 3,02 hm 3, regüle edilen su 3,53 hm 3 tür. Gölalanı 0,4 km 2 dir. Hüyük Göletleri; Mutlu Kasabası nda 1 adet, Burunsuz Kasabası nda 3 adet küçük gölet vardır. İlmen Kasabası nda İlmen Göleti vardır. İmrenler Kasabası nda İmrenler Göleti vardır. 14

21 Tablo 2: Konya İli Su Yüzeyi Alanı Adı Yüzey Alanı (ha) Sille Barajı 34 May Barajı 677 Apa Barajı Altınapa Barajı 298 Ġvriz Barajı 483 Derebucak Barajı 78 ÇavuĢçu Depolaması Suğla Depolaması BeyĢehir Gölü Tuz Gölü HotamıĢ Gölü Ereğli Akgöl Çukurçimen Göleti 8 Bostandere Göleti 40 Mecidiye Göleti 46 AydoğmuĢ Göleti 65 Güneydere Göleti 10 May Göleti 28 Hadim Göleti 8 Osmancık Göleti 18 Cihanbeyli Göleti 173 Bulcuk Göleti 14 Evliyatekke Göleti 14 Doğanhisar Göleti 23 BaĢhüyük Göleti 32 Çayhan Göleti 48 Ladik Göleti 31 DeĢtiğin Göleti 16 Derbent Göleti 18 Karaağa Göleti 25 Çiftliközü Göleti 25 AĢağıçiğil Göleti 25 Beykavağı Göleti 17 ÇavuĢ Göleti 16 Ayaslar Göleti 23 Akviran Göleti 40 TaraĢçı Göleti 11 Malas Göleti 33 Hadim Ġnönü Göleti 12 Göksu Nehri 37 ÇarĢamba Çayı 14 Süberte Çayı 3 Diğerleri 17 TOPLAM (Kaynak: Devlet Su ĠĢleri 4. Bölge Müdürlüğü - KONYA, ) 15

22 Konya İli toplam su yüzeyi alanı ha dır. Bu alanın % 94,1 lik kısmını göller (Tuz Gölü % 44,1 Beyşehir Gölü % 32,5 Hotamış Gölü 12,7 Ereğli Akgöl % 4,8) % 3,9 luk kısmını depolamalar (Suğla Depolaması % 2,3 Çavuşçu Depolaması % 1,6) ve % 2 lik kısmını da baraj ve göletler oluşturmaktadır (Grafik 2). Grafik 2: Konya İli Su Yüzeyi Alanı Dağılımı Yeraltı Suları Konya ili sınırları içerisinde yer alan yeraltı su kaynaklarının bulunduğu ve Konya Havzası nı teşkil eden havzalar aşağıda sıralanmıştır; Konya-Çumra-Karapınar Havzası Sarayönü-Kadınhanı-Ilgın-Yunak Havzası Beyşehir-Seydişehir Havzası Akşehir Havzası Cihanbeyli-Yeniceoba Havzası Altınekin Ovası Konya ilinde en yaygın akifer formasyon neojen yaşlı göl kalkerleridir. Neojende bir iç göl konumunda Konya Kapalı Havzası neojen sonralarında epirojenik hareketlerle yükselmiş ve karasal ortama geçmiştir. Bu nedenle havza tabanındaki en yaygın formasyonlar neojene ait kireçtaşı, kiltaşı, marn gibi birimlerdir. Pliosende karasal ortamda yer alan Konya Havzası karasal çökellerle örtülmüştür. Daha çok kumtaşı konglomera litolojisinde olan bu birimler düşük permiabilitelidir. Genel olarak havza kenarlarında yer alırlar. Akifer özelliği gösteren 16

23 göl çökelleri genellikle ova tabanındaki düşük kotlarda yer almaktadır. Konya ili çevresindeki diğer akifer formasyon ise Mezozoik kalkerlerdir. Bu kalkerlerin boşluk ve çatlaklarından yeraltı suyu temini mümkün olmaktadır. Konya Ovası nın drenaj alanındaki sular Orta tuzlu, az sodyumlu C 2 S 1 sular sınıfındandır. Ova kesiminin ortalarında ise tuz oranı artar. Sular genellikle Yüksek tuzlu, az sodyumlu C 3 S 1 sınıfındandır. Neojen esnasında içi göl tabanını oluşturan Ereğli çevresinde yaygın jips çökelimi görülmektedir. Bu çevredeki sular Çok yüksek tuzlu çok yüksek sodyumlu su C 4 S 4 sınıfındandır. Konya Ovası nın kuzeydoğusunda yer alan Tuz Gölü havzasında ise yaygın olarak tuz çökelimi gözlenmektedir. Tuz Gölü çevresindeki sular Çok yüksek tuzlu çok yüksek sodyumlu C 4 S 4 sınıfından sulardır. Tablo 3: Konya İli Yeraltı Suyu Potansiyeli Adı Ortalama Akış (hm 3 /yıl) Konya-Çumra-Karapınar Havzası 441 Sarayönü-Kadınhanı-Ilgın-Yunak Havzası 300 BeyĢehir-SeydiĢehir Havzası 112,6 AkĢehir Havzası 31 Cihanbeyli-Yeniceoba Havzası 62 Altınekin Ovası 74 Diğerleri 487,4 TOPLAM 1508,0 (Kaynak: Konya Ġl Çevre Durum Raporu, ) Konya İli toplam yeraltı su potansiyeli yıllık 1.508,0 hm 3 dür. Yer altı su potansiyelini teşkil eden toplam kaynakların % 29 unu Konya Çumra Karapınar Havzası, % 20 sini Sarayönü Kadınhanı Ilgın Yunak Havzası, % 7,5 ini Beyşehir Seydişehir Havzası, % 5 ini Altınekin Ovası, % 4 ünü Cihanbeyli Yeniceoba Havzası, % 2 sini Akşehir Havzası ve geri kalan % 32,5 ini de diğer kaynaklar oluşturmaktadır (Grafik 3). 17

24 Grafik 3: Konya İli Yeraltı Su Potansiyeli Dağılımı % Toplam su yüzeyi alanı ha olan Konya ilinin su potansiyeli yer altı ve yer üstü su kaynaklarından oluşmaktadır hm 3 /yıl yer üstü su potansiyeli, hm 3 /yıl yer altı su potansiyeli ile Konya ili toplam hm 3 /yıl su potansiyeline sahiptir. Diğer bir değişle toplam su potansiyelinin % 66 sını yer üstü su kaynakları, % 34 ünü ise yer altı su kaynakları oluşturmaktadır (Grafik 4). Grafik 4: Konya Su Potansiyeli Dağılımı Yer Altı Su Kaynakları 34% Yer Üstü Su Kaynakları 66% 18

25 2. KURAKLIK ANALĠZĠ 2.1. Konya Ġli Konumu ve Ġklimsel Özellikleri Konya ili 36º 22 ve 39º 08 kuzey enlemleri ile ve doğu boylamları arasında yer alır. İl merkezinin denizden yüksekliği 1027 metredir. Orta Anadolu yaylasında ve Türkiye nin en geniş toprağa sahip ili Konya dır. İç Anadolu bölgesinde bir hububat ambarı olan Konya; doğuda Niğde ve Aksaray kuzeyde Ankara ve Eskişehir batıda Afyon ve Isparta, güneyde Antalya, Karaman ve İçel illeriyle komşudur. Konya nın merkezde Meram, Selçuklu ve Karatay olmak üzere üç, bunların dışında 28 ilçesi bulunmaktadır. İlçeleri; Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Karapınar, Kulu, Cihanbeyli, Bozkır, Hadim, Ilgın, Kadınhanı, Doğanhisar, Ereğli, Çumra, Yunak, Sarayönü, Hüyük, Emirgazi, Tuzlukçu, Yalıhüyük, Derbent, Çeltik, Halkapınar, Ahırlı, Altınekin, Güneysınır, Akören, Derebucak ve Taşkent dir. Konya nın güneybatısı, güneyi ve güneydoğusu Toros dağları ve kollarıyla diğer yönlerde İç ve İç Batı Anadolu platoları ile çevrilmiştir. Konya nın orta ve doğu toros dağlarının kavuşma noktasında yer alan Taşeli Platosu üzerinde kalan Bozkır ve Hadim ilçeleri ise Doğu Akdeniz Havzası na girer. Konya il alanında tüm yeryüzü şekillerine rastlanmakla birlikte, genelde ovalık alanlar egemen durumdadır. Alan bakımından daha sonra dağlar, platolar gelmektedir. Karasal iklim ile Akdeniz iklimi arasında bir geçiş oluşturan Taşeli Platosu nda doğal bitki örtüsü hayli zengindir. Ovalık kesimlerde yağışların azlığı, dağlık kesimlerde kireç taşı gibi suyu geçiren yamaçların çok yer tutması yüzünden Konya ilinde akarsu ağı genellikle seyrektir. En büyük akarsuyu Doğu Akdeniz Havzası na giren Hadim ilçesi sınırlarındaki Göksu dur. Kapalı havzada yer alan akarsuların en önemlileri ise Çarşamba ve İvriz Suyu, Tekke, Uluçay ve Argıthanı Deresi ile Adıyan Çayı dır. Konya ili dâhilinde Türkiye nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü ile Akşehir, Beyşehir ve Suğla Gölleri ile Ilgın-Çavuşçu gölü bulunur. İlin güney doğusunda uzanan km 2 ye yaklaşan alanıyla Konya Ovası, ülkenin tahıl ambarı durumundadır. Konya bölgesine az yağmur düştüğünden Bozkır manzarası arz etmektedir. Tabii bitki örtüsü düzlük kesimlerde kurakçıl, otsu ve dağlık kesimlerde ormanlıktır. Düzlüklerin çok yerinde nadasa dayalı tahıl ekimi, buralarda stepin ilkel görünüşünü bozar. Ağaçlar daha çok 19

26 su kenarlarında görülmektedir. Konya ilinde ormanlık alanlar batı ve güneydeki ilçelerde görülür. En çok Hadim, Bozkır, Seydişehir, Beyşehir, Ilgın ve Doğanhisar ilçelerinde orman alanları vardır. Konya'da meteorolojik hizmet 1929 yılında açılan Klimatoloji istasyonu ile başlamıştır. Konya merkezde ve 11 farklı ilçede Konya Meteoroloji Bölge Müdürlüğü'ne veriler ileten istasyonlar bulunmaktadır. 7 Konya merkez, Yunak, Kulu, Cihanbeyli, Akşehir, Ilgın, Beyşehir, Karapınar, Çumra, Seydişehir, Ereğli ve Hadim de Otomatik ve Klimatolojik (İklimsel) Gözlem İstasyonları; Konya merkez, Cihanbeyli, Akşehir, Beyşehir ve Ereğli de Sinoptik Gözlem İstasyonu; Konya merkez de Havacılık Amaçlı Gözlem İstasyonu bulunmaktadır (Şekil 7). ġekil 7: Konya İline Bağlı Gözlem İstasyonları (Kaynak: Konya Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2012, 7 Konya Meteoroloji Bölge Müdürlüğü,2012, 20

27 2.2. Konya Ġli YağıĢ Durumu Konya iline bağlı gözlem istasyonlarından son 10 yılda alınan toplam yağış miktarları Tablo 4 te verilmiştir. Yağış analizinde kullanılan bu verilerin tamamı Konya Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden temin edilmiştir. Tabloya göre bir yılda en fazla yağışın düştüğü yer yılında 1.202,00 mm ile Seydişehir ilçesidir. En az yağışın düştüğü yer ise yılında 171,6 mm lik yağış ile Karapınar ilçesidir. Tablo 4: Konya İli Toplam Yağış Miktarı (mm/yıl) 2002 Konya 362,6 317,6 262,5 250,5 283,0 261,7 293,9 410,2 351,2 414,2 AkĢehir 519,4 625,4 392,3 485,3 588,5 486,5 394,2 637,3 530,8 451,8 BeyĢehir 502,1 554,5 454,1 477,5 526,3 542,6 379,3 601,1 584,5 450,2 Cihanbeyli 283,6 337,1 242,9 336,0 288,4 290,0 290,2 411,6 340,4 407,6 Çumra 386,1 386,4 252,4 268,1 242,7 314,3 265,2 379,0 391,9 368,1 Ereğli 324,4 339,2 192,7 235,9 251,4 375,2 312,0 379,3 338,8 390,8 Hadim 610,9 730,5 608,5 421,3 577,5 566,7 410,4 813,0 760,3 783,6 Ilgın 463,9 463,3 376,1 408,9 448,3 423,1 323,7 480,7 441,1 421,7 Karapınar 279,0 297,6 171,6 267,2 230,7 274,5 232,1 394,9 340,4 314,5 Kulu 313,3 359,4 254,5 392,0 342,8 378,5 282,9 372,9 420,1 357,1 SeydiĢehir 768,3 870,6 616,2 660,4 735,1 765,6 518, ,0 913,8 844,4 Yunak 433,8 478,5 344,6 474,9 481,0 464,5 321,4 496,6 536,4 445,6 (Kaynak: Konya Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2012) Son 10 yılda toplam 7.894,8 mm yağış ile Seydişehir, en fazla yağış alan ilçe konumundadır. Seydişehir i sırası ile Hadim, Akşehir ve Beyşehir izlemektedir. Son 10 yılda toplam da en az yağış alan ilçe ise 2.802,5 mm lik yağış ile Karapınar dır. Karapınar ı sırası ile Ereğli, Konya merkez ve Cihanbeyli izlemektedir (Grafik 5). 21

28 Grafik 5: Toplam Yağış Miktarları (mm/10 yıl) Ölçüm yapılan 12 merkeze düşen yıllık ortalama yağış miktarı incelendiğinde 548,2 mm ile en çok yağışın yılında düştüğü, en az yağışın ise 335,3 mm ile yılında düştüğü görülmektedir (Grafik 6). Grafik 6: Yıllık Ortalama Yağış Miktarları (mm) Son 10 yılda Yunak en yüksek yağış miktarına 536,4 mm ile yılında ulaşmış, en düşük yağış oranını ise 321,4 mm ile yılında görmüştür. Yıllar itibari ile düzenli bir yağış rejimi yakalayan Seydişehir, yılında aldığı mm yağış ile Konya sınırları içerisinde ki en yüksek yağış oranına ulaşmış, bir önceki yıl olan de ise en az yağışını almıştır. Konya merkezde yapılan ölçümlerde son 3 yılda yağış miktarında artış olduğu gözlemlenmektedir. yılında alınan 414,2 mm lik yağış ölçülen en yüksek yağış oranıdır (Grafik 7). Tüm ölçüm noktalarında ki yağış miktarları Grafik 7 de ayrıntılandırılmıştır. 22

29 Grafik 7: Ölçüm Noktalarındaki Yıllık Yağış Miktarları (mm) Yunak Seydişehir Kulu Karapınar Ilgın Hadim Ereğli Çumra

30 Cihanbeyli Beyşehir Akşehir Konya 2.3. Konya Ġli Sıcaklık Durumu Konya iline bağlı gözlem istasyonlarından son 10 yılda alınan ortalama maksimum sıcaklık miktarları Tablo 5 te verilmiştir. 8 yılı kasım ve aralık ayı net verilerine ulaşılamadığından yılının ilk 10 ayı baz alınmıştır. Tabloya göre ortalama maksimum sıcaklığın en yüksek olduğu yer yılında C ile Karapınar dır. Yine aynı tabloya göre en düşük olan yer ise yılında 21,77 0 C ile Hadim dir. Tablo 5: Konya İli Ortalama Maksimum Sıcaklıklar ( 0 C/yıl) 2002 Konya 25,65 25,83 26,63 26,09 25,13 27,34 25,66 25,73 27,32 26,22 AkĢehir 24,65 24,48 25,35 25,21 24,68 25,70 25,50 24,44 26,95 25,33 BeyĢehir 23,76 23,74 23,89 23,91 23,18 24,43 24,26 23,83 25,93 23,88 Cihanbeyli 26,68 26,38 27,12 26,57 25,56 26,78 26,53 25,14 26,05 26,15 Çumra 26,21 26,03 26,88 26,98 26,08 27,08 27,10 25,86 28,39 26,45 8 T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı, TR52 Bölgesi (Konya Karaman) Kuraklık İndeksi,

31 Ereğli 26,92 27,43 27,33 27,17 26,59 27,04 27,37 26,56 28,83 26,73 Hadim 22,31 22,10 23,17 22,65 23,18 22,78 23,92 21,77 24,26 22,70 Ilgın 25,43 25,44 26,27 25,88 25,18 26,16 26,10 25,12 27,08 26,36 Karapınar 26,41 26,46 27,00 27,63 26,37 27,79 27,51 26,24 29,07 26,65 Kulu 24,56 24,97 25,73 24,68 24,83 25,44 25,43 23,97 26,50 24,90 SeydiĢehir 24,36 24,78 25,32 24,73 24,33 25,14 24,88 24,14 26,70 25,39 Yunak 24,69 24,76 25,21 24,97 24,70 25,66 25,43 24,23 26,49 24,13 (Kaynak: T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı, TR52 Bölgesi (Konya Karaman) Kuraklık Ġndeksi, 2012) Son 10 yıl baz alındığında maksimum sıcaklık ortalamasının en yüksek olduğu yer 27,20 0 C ile Ereğli dir. Ereğli yi 27,11 0 C ile Karapınar takip etmektedir. Maksimum sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu yer ise 22,88 0 C ile Hadim dir. Hadim i 24,08 0 C ile Beyşehir izlemektedir (Grafik 8). Grafik 5 te yer alan yağış miktarları ile kıyasladığımızda yağışı fazla alan bölgelerden olan Hadim ve Beyşehir in sıcaklık değerlerinin küçük olduğu; yağışı az alan bölgelerden olan Karapınar ve Ereğli nin ise sıcaklık değerlerinin yüksek olduğu görülmektedir. Grafik 8: Ortalama Maksimum Sıcaklık Miktarları ( 0 C) Ölçüm yapılan 12 merkezde görülen ortalama maksimum sıcaklık miktarları incelendiğinde 26,96 0 C sıcaklık ile yılının en sıcak yıl olduğu; yılının ise 24,75 0 C ile en düşük sıcaklık ortalamasına sahip yıl olduğu görülmektedir (Grafik 9). Yıllık ortalama yağış miktarlarının yer aldığı Grafik 6 incelendiğinde yağışı fazla alan yerlerin sıcaklık değerlerinin düşük olduğu, sıcaklığı yüksek olan yerlerinde yağış miktarlarının az olduğu, dolayısı ile aralarında bir ters orantının mevcudiyeti görülmektedir. 25

32 Grafik 9: Yıllık Ortalama Maksimum Sıcaklık Miktarları ( 0 C) 27 26, , , , Yunak ilçesinin 10 yıllık ortalama maksimum sıcaklık miktarı 25,08 0 C dir. Ortalama sıcaklığa en yakın sıcaklık değerlerine ve yıllarında ulaşılmıştır. En düşük sıcaklık yılında, en yüksek sıcaklık ise yılında ölçülmüştür. Ortalama sıcaklığı 24,98 0 C olan Seydişehir de ise ortalamaya en yakın maksimum sıcaklık değerlerine ve yıllarında ulaşılmıştır (Grafik 10). Diğer yıllara ait değerleri grafik 10 da bulabilirsiniz. Grafik 10: Ölçüm Noktalarındaki Yıllık Ortalama Maksimum Sıcaklık Miktarları ( 0 C) Yunak Seydişehir 26

33 Kulu Karapınar Ilgın Hadim Ereğli Çumra Cihanbeyli Beyşehir

34 Akşehir Konya Konya Ġli Kuraklık Analizi Bir bölgedeki kuraklık olaylarının incelenmesinde, kuraklık tipine göre farklı birçok yöntem kullanılır. Meteorolojik kuraklık analizinde de, kuraklık indeksinin hesaplanması için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Konya ilinin kuraklık analizinde Erinç Metodu kullanılmıştır. Erinç metodu, bir yerin yağış miktarı ile kaybedilen su miktarı arasındaki ilişkileri ortaya koymaktadır. Buharlaşmanın neden olduğu su kaybına yol açan esas etmen olarak sıcaklığı da dikkate almıştır. Yağış miktarlarının doğrudan ortalama sıcaklıklara oranlanması ile elde edilen indis; Karasal bölgelerde gerçekte olduğundan daha nemli bir durumun ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle Erinç, indisin hesaplanmasında ortalama sıcaklık yerine ortalama maksimum sıcaklığı almıştır. I m : Yağış etkinliği P: Yıllık toplam yağış miktarı T om : Yıllık ortalama maksimum sıcaklık I m nin hesaplanmasında evapotranspirasyon ile kaybın çok az olması nedeniyle, aylık ortalama maksimum sıcaklığın 0 0 C den düşük olduğu aylar göz önüne alınmaz. Böylece evapotranspirasyonun etkili olmadığı donlu ayların sıcaklık ortalamasını düşürücü ve bu nedenle de yağış etkinliği bakımından aldatıcı etkileri ortadan kaldırılmış olur. Buna karşılık aynı aylarda düşen ve bir bölümü sonraki aylarda evapotranspirasyona uğrayan kar ve buz olarak tutulmuş yağışların olumlu etkisini göstermek mümkün olmaktadır. Erinç indisi herhangi bir süre ya da mevsim için uygulanabilmektedir. Bu durumda elde edilecek indis değerlerinin yağış etkinliği sınıflarından hangisine girdiğini saptamak için süreye göre değişen katsayılarla çarpılır. 9 9 T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı, TR52 Bölgesi (Konya Karaman) Kuraklık İndeksi,

35 Tablo 6: Erinç Sınıflandırması I m Sınıf Vejetasyon < 8 Tam kurak Çöl 8-15 Kurak Çölümsü step Yarı kurak Step Yarı nemli Park görünümlü kuru orman Nemli Nemli orman 55 < Çok nemli Çok nemli orman 2012 yılında T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı tarafından TR52 Bölgesi (Konya Karaman) Kuraklık İndeksi çalışması yapılmıştır yılları arasını kapsayan bu çalışmada bazı yıllarda bazı ilçelerde aşırı kuraklıklar yaşanmış olduğu ve bölgede ki kuraklık değerlerinin giderek arttığı görülmektedir. Bölgenin en nemli ilçeleri Hadim ve Seydişehir ilçeleri olup bu ilçeler de son 30 yıldır yarı nemli bir özellik göstermektedirler. Bölgenin en kurak ilçeleri ise; Konya merkez, Ereğli, Karapınar, Çumra, Cihanbeyli ve Kulu ilçeleri olup kuraklık riskinin de en yüksek olduğu yerleşmelerdir. Bunların dışında kalan Akşehir ve Beyşehir ilçeleri geçmiş yıllarda yarı nemli bir özellik göstermelerine rağmen son 10 yıllık süreçte genellikle yarı kurak bir özellik göstermişlerdir. Ilgın ve Yunak ilçeleri ise; bazı yıllarda kurak olmakla birlikte genellikle yarı kurak bir eğilim sergileyen ilçelerdir T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı, TR52 Bölgesi (Konya Karaman) Kuraklık İndeksi,