BAġKENTGAZ BAġKENTDOĞALGAZ DAĞITIM A.ġ.

Transkript

1 BAġKENTGAZ BAġKENTDOĞALGAZ DAĞITIM A.ġ. BĠNALAR ĠÇĠN DOĞALGAZ TESĠSATI TEKNĠK ESASLARI 1

2 BAġKENT DOĞALGAZ DAĞITIM A.ġ. KASIM 2009 Tüm yayın hakkı BAġKENTDOĞALGAZ a aittir. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dıģında BAġKENTDOĞALGAZ ın yasal izni olmadan hiçbir yolla çoğaltılamaz. 2

3 ĠÇĠNDEKĠLER 1-AMAÇ-KAPSAM-DAYANAK TERĠMLER VE TARĠFLER GENEL ESASLAR Malzeme ve Seçimi Borular Boruların BirleĢtirilmesi Boru Ekleme Parçaları Ġç Tesisat Boru, Teçhizat, Sayaç ve Cihazların YerleĢtirilmesi Kuralları..19 A-SAYAÇLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI..31 B-CĠHAZLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI A tipi (Bacasız) cihazlar B tipi (Bacalı) cihazlar B1 tipi (fanlı bacalı) cihazlar Ctipi (Dengebacalı)cihazlar.39 5.YoğuĢmalı cihazlar BirleĢik (Kaskad) baca sistemi.45 7.Radyant Isıtıcılar Doğalgazlı Elektrik Jeneratörleri Kazanlar-merkezi sistem kazanlar Genel Bilgi DönüĢüm

4 9.3 Kazan dairelerinde ilave tedbirler Havalandırma Elektrik tesisatı Brülör KONUTLARDA ve ISI MERKEZLERĠNDE BACALAR GAZ TESĠSLERĠNĠN ĠġLETMEYE ALINMASI, KONTROLÜ VE SIZDIRMAZLIK DENEYĠ DOĞALGAZ TESĠSATINDA BORU ÇAPI HESABI ÖZEL HUSUSLAR YÜKÜMLÜLÜKLER ĠÇ TESĠSATTA NORMAL DIġI DURUMLARDA ALINACAK TEDBĠRLER

5 ÇĠZELGELER LĠSTESĠ Çizelge 1 - Çelik borularda cidar kalınlıkları..17 Çizelge 2- Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe..23 Çizelge 3 - Boru kelepçe mesafeleri 29 Çizelge 4 - Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri...35 Çizelge 5 - C tipi cihazların kabin içine monte edilmesi durumunda havalandırma deliklerinin en kesit alanları..42 Çizelge A EĢzaman faktörlerine bağlı debi tablosu Çizelge B AkıĢ hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu...79 Çizelge C Boru ekleme parçaları kayıp değerleri...80 Çizelge D Yerel basınç kayıpları..81 5

6 ġekġller LĠSTESĠ ġekil 1a - Toprak altı hat ayrıntıları (ÇELĠK BORU). 20 ġekil 1b - Toprak altı hat ayrıntıları (PE BORU) ġekil 2 - Kılıf borusu ayrıntıları..22 ġekil 3 - Doğalgaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe 23 ġekil 4 - Bina Servis Hattı Tipik Çizimleri Servis vanası bina dıģında 24 ġekil 5 - Sıva üstü kanal içi boru kelepçesi. 26 ġekil 6 - Kazan servis hattından kolon hattının alınması durumunda (Zorunlu hallerde)...27 ġekil 7 - Duvar geçiģ detayı.28 ġekil 8 - Aspirasyon detayları. 31 ġekil 9a Sayaç kutu detayı...32 ġekil 9b - Normal kat yüksekliği olan binalar için sayaç montaj ölçüleri..33 ġekil 10 - Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı 36 ġekil 11 - Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı..36 ġekil 12 - C tipi cihazların çatıdan atık gaz boru çıkıģ ağızlarına ait örnekler...41 ġekil 13 - C tipi cihazların atık gaz ağızların yerleģimi..42 ġekil 14 - Kaskad baca sistemi 45 ġekil 15 - Elektrik jeneratör dairesi.48 ġekil 16 - Kompansatörler ve hareketleri 57 ġekil 17 - Q B 1200 kw ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı..59 6

7 ġekil 18 - Q B < 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı.60 ġekil 19 - Q B < 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı...61 ġekil 20 - Q B 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 62 ġekil 21 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları...63 ġekil 22 Bacalar ġekil 23-3 CE Hava-atık gaz baca sistemi 67 ġekil 24 - YanlıĢ baca bağlantı uygulamaları..70 ġekil 25 - Boru çapı hesaplamalarında müsaade edilen toplam basınç kayıpları...75 ġekil 26 - Körüklü sayaç bağlantı detayı.82 ġekil 27 - Rotary sayaç bağlantı detayı

8 BĠNALAR ĠÇĠN DOĞALGAZ TESĠSATI TEKNĠK ESASLARI 1-AMAÇ-KAPSAM-DAYANAK Amaç Doğalgazın tüketimine yönelik olarak bina veya arsa içine yerleģtirilecek her türlü doğalgaz cihazlarının ve ilgili tesisatın, ulusal ve/veya uluslararası standartlara göre tesis ve kontrol edilmesine iliģkin usul ve esasların belirlenmesidir. Kapsam Doğalgaz teslim noktasından beslenen ve bina ve/veya arsa içine tesis edilen; doğalgaz cihazlarına, bu cihazları besleyen gaz tesisatına, yanma sonucu meydana gelen atık gazlara ait duman bacası ve kanallarına ait proje ve detaylarının düzenlenmesi, yerleģtirilmesi ile doğalgaz tesisatı denendikten sonra iģletmeye alınması, iç tesisatta meydana gelmesi muhtemel gaz kaçakları durumunda uyulması gereken kuralları kapsar. Dayanak 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ve diğer ilgili T.C Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) mevzuatlarına dayanılarak hazırlanmıģtır. Özel hüküm Bu kitapta konu edilen ve kitap kapsamı dıģında kalan hususlarda, BaĢkent Doğalgaz Dağıtım A.ġ tarafından kabul edilecek uygulama kuralları geçerlidir. 2- TERĠMLER VE TARĠFLER 2.1 Doğalgaz Yerden çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeģitli yöntemlerle sıvılaģtırılmıģ, basınçlandırılmıģ veya fiziksel iģlemlere tabi tutulmuģ (SıvılaĢtırılmıĢ Petrol Gazı (LPG) hariç) diğer hallerini, 2.2 Dağıtım Ģirketi Belirlenen bir Ģehirde doğalgazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı Ģebekesi ile nakli faaliyetlerini yapmaya yetkili kılınan tüzel kiģiyi, 8

9 2.3 Doğalgaz dağıtım Ģebekesi Dağıtım Ģirketinin belirlenmiģ bölgesinde, iģlettiği doğalgaz dağıtım tesislerini ve boru hatlarını, 2.4 Basınç düģürme ve ölçüm istasyonu Doğalgazın basıncının düģürüldüğü, ayarlandığı ve doğalgaz miktarının ölçüldüğü istasyonu, 2.5 Ġç Tesisat Basınç düģürme ve ölçüm istasyonu, servis kutusu veya servis vanası çıkıģından itibaren sayaç hariç, müģteri tarafından yaptırılan ve mülkiyeti müģteriye ait olan boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları, atık gaz çıkıģ borusu, baca ve havalandırma sistemleri gibi tesisatı, 2.6 MüĢteri Serbest veya serbest olmayan tüketiciyi, 2.7 Serbest olmayan tüketici (abone) Doğalgazı kendi kullanımı için dağıtım Ģirketlerinden almak zorunda olan gerçek veya tüzel kiģiyi, 2.8 Serbest tüketici Yurt içinde herhangi bir üretim Ģirketi, ithalat Ģirketi, dağıtım Ģirketi veya toptan satıģ Ģirketi ile doğalgaz alım-satım sözleģmesi yapma serbestîsine sahip gerçek veya tüzel kiģiyi, 2.9 Sertifika Doğalgaz faaliyeti yapan tüzel kiģilerin sistemde yer alacak tesislerinin tasarımı, yapımı, revizyonu, bakımı, onarımı, kontrolü, müģavirliği ve benzeri hizmetlerde bulunacak, dağıtım Ģirketinin belirlenmiģ bölgesinde geçerli olan, gerçek ve tüzel kiģilerin yeterliliğini gösteren belgeyi, 2.10 Sertifika sahibi Sertifika Yönetmeliğine göre sertifika almıģ gerçek veya tüzel kiģiyi, 2.11 Yetkili Mühendis Gaz tesisat ve dönüģüm iģlerinde proje ve/veya uygulama yapan, B.D.D.A.ġ tarafından istenilen Ģartları yerine getiren mühendisleri, (Makine Müh.) 2.12 Bina bağlantı hattı Gaz teslim noktası ile ana kapatma vanası veya servis vanası arasındaki hattı, 2.13 Ana kapatma vanası Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde bir veya birden 9

10 fazla binaya verilen gaz akıģının tamamının kesilmesini temin etmek amacı ile kullanılan gaz kapatma tertibatını, 2.14 Servis kutusu Servis ya da bağlantı hattının bitimine konulan ve içinde servis regülatörü veya servis regülatör-sayaç seti ve/veya vana bulunan kutuyu, 2.15 ġebeke gaz basıncı Gaz teslim noktası vanası çıkıģında ölçülen gaz basıncını, 2.16 Kolon hattı Ana kapama vanası veya servis vanası ile sayaç bağlantısı arasında ölçülmemiģ gazı ileten hat bölümünü, 2.17 Basınç regülatörü GiriĢ basıncı ve gaz debisinin verilen bir aralıktaki dalgalanmalarından bağımsız olarak, çıkıģ basıncını tesbit edilmiģ sınırlar içinde sabit tutan tertibatı, 2.18 Metreküp (m 3 ) 1,01325 bar mutlak basınç ve 15ºC sıcaklıkta bir metre küp hacim kaplayan doğalgaz miktarını, 2.19 Toplam kapasite Bir binada bulunan bütün aboneler tarafından eģ zamanlı kullanım dikkate alınarak birim zamanda (bir saatte) aynı anda tüketilebileceği kabul edilen ve bağlantı hattı çapının belirlenmesinde esas alınan toplam(azami) gaz tüketim miktarını (m 3 /h), 2.20 Abone tüketim değeri Bir abonenin bir saatte tüketebileceği kabul edilen en yüksek gaz tüketim miktarını ( m 3 /h), 2.21 Sayaç Harcanmak (yakılmak) üzere tüketim mahalline sevk edilen gazın miktarını ölçen cihazı, 2.22 Sayaç bağlantı hattı Sayaç giriģ vanası ile sayaç giriģi arasında bulunan esnek bağlantı elemanını, 2.23Tüketim hattı Sayaçtan en son ayırım hattına kadar olan ana tesisatı, 10

11 2.24 Ayırım hattı Tüketim hattı ile cihaz vanası arasındaki hattı, 2.25 Cihaz bağlantı hattı Cihaz vanası ile cihaz arasındaki esnek bağlantı hattını, 2.26 Gaz besleme hattı Cihaza gerekli miktardaki gazın taģınmasını sağlayan hat veya boru tesisatını, 2.27 Gaz basıncı Statik gaz basıncı (P st ) Gazın durgun haldeki basıncını (birimi bar'dır), Dinamik gaz basıncı (P d ) Gazın hareket halindeki basıncını (birimi bar'dır), 2.28 Bağlantı basıncı Hareket hâlindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen basıncı Tam yanma Bir yakıtın kimyevi bileģimine uygun olarak hesaplanmıģ gerekli miktardaki yanma havası ile kimyasal tepkimeye girmesi olayını, 2.30 Isıtma Ġstenen bir mahali, belirlenen bir sıcaklığa getirmek için gerekli ısı enerjisinin katı, sıvı, gaz, kombine vb. yakıtların yakılması yolu ile üretimi ve ısıtma sistemlerine (ihtiyaç noktalarına) dağıtımını, 2.31 Gaz tüketim cihazı Gaz yakan cihazları, (Ocak, fırın, Ģofben, soba, kat kaloriferi, sıcak su kazanları, elektrik jeneratörü, klima vb.) A tipi cihazlar Yanma için gerekli havayı monte edildikleri ortamdan alan, atık gaz tesisatı olmayan ve yanma ürünlerini bulundukları ortama veren cihazları, B tipi cihazlar (Bacalı cihazlar) Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun baca vasıtası ile dıģ ortama veren cihazları, B 1 tipi cihazlar (Fanlı bacalı cihazlar) Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma 11

12 odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dıģ ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi cihazlar ile aynı kategoride mütalaa edilen cihazları, C tipi (Hermetik ve denge bacalı cihazlar) Yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız olarak özel hava bağlantısı ile dıģ ortamdan alan, kapalı yanma odalı ve yanma ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dıģ ortama veren cihazları, Ocak Isıtma/piĢirme amaçlı kullanılan açık yanma hücreli mutfak cihazlarını, Kombi (BirleĢik ısıtma cihazları) Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu, kullandıkları gazın yanma ısısından yararlanarak elde eden, genellikle B, B 1 ve C tipi olarak imal edilen, atmosferik brülörlü, anma ısı gücü 70 kw ı geçmeyen cihazları, YoğuĢmalı cihazlar Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu sağlamak için, kullandıkları gazın yanma ısısı dıģında atık gazın içindeki su buharını yoğuģturarak, buharın yoğuģma gizli ısısından da yararlanan genellikle C tipi denge bacalı olarak imal edilen cihazları, ġofben Sürekli akıģ halindeki suyu ısıtan cihazları, Isı kazanı Binanın ısıtılmasında kullanılacak sıcak suyu veya buharı üreten, bazı hallerde de binalarda kullanım amaçlı sıcak suyu temin eden ısı üreticisidir. Cebri çekiģli ve atmosferik olarak çelik veya dökme demirden imal edilirler. Ferdi ısıtma sistemlerindeki kalorifer tesisatı suyunu ısıtan ve aynı zamanda kullanım amaçlı sıcak suyu temin eden cihazlar da, kat kaloriferi olarak tanımlanmaktadır Kaskad kazan sistemi Birbirleri ile mekanik ve elektronik olarak haberleģmeli çalıģan, ihtiyaca göre sıralı devreye girerek yakıt tasarrufu sağlayan, kazan yedekleme sıkıntısının olmadığı kazan sistemlerini, Boyler Kazan ile eģ güdümlü çalıģan, kullanım amaçlı sıcak suyu temin eden cihazları, 12

13 Gaz brülörü Gaz brülörü, gazı, yanma havası (oksijen) ile belli oranlarda karıģtıran, ısı ihtiyacına göre gerekli gaz-hava karıģımını ve alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak sureti ile tam yanmayı sağlayan, bu amaçla otomatik kumanda, kontrol ayar ateģleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan ve yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden cihazları, Radyant ısıtıcı Ġnsan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin altındaki ortamı radyasyon (ıģıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıģ gaz yakan cihazları, Sıcak hava üreticisi Uygun biçim ve boyuttaki ısıtma yüzeyleri vasıtasıyla havayı doğrudan ısıtan cihazları, 2.32 Isıtma Tesisi Ġstenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun biçim ve boyutta ısı üreticisi (ocak, kalorifer kazanı vb.),ısıtılan mahallerin uygun yerlerine yerleģtirilmiģ ısı yayıcıları (radyatör, kanatlı ısıtıcı vb.),ısıtıcı akıģkanı (sıcak su, buhar, sıcak hava vb.) ısı yayıcılarına taģıyan boru hattı ve ısıtıcı akıģkanın kontrolü vb. için açma kapatma ve ayar elemanları (vana, valf vb.), genleģme deposu, emniyet boruları veya emniyet sifonu ve/veya ventili, ısı yalıtımı vb.den meydana gelen tesisin tamamını, 2.33 Merkezi ısıtma sistemi Bir merkezden elde edilen ısıtma enerjisi ile birden fazla bağımsız bölümün ısıtılmasını sağlayan sistemi, 2.34 Atık gaz Yakıtın yakılması sonucu meydana gelen, faydalı ısısından yararlanılması ve geri kazanılması mümkün olmayan gaz Ģeklindeki artıkları, 2.35 Atık gaz tesisatı Cihazlarda yanmadan sonra oluģan atık gazların cihazdan uzaklaģtırılmasını sağlayan tesisatı, 2.36 Atık Gaz AkıĢ Sigortası (Davlumbaz) Atık gaz akıģ sigortası, cihazın atık gaz bağlantı elemanlarına monte edilen, bacada meydana gelebilecek kuvvetli çekiģ, yığılma ve geri tepme durumlarında, atık gaz tesisatında oluģacak ters etkileri önleyerek, düzgün yanmayı ve yanma ürünlerinin güvenli bir Ģekilde tahliyesini sağlayan bölümü, 13

14 2.37 Yanma ürünleri emniyet tertibatı Baca çekiģinin bozulduğu ve davlumbazdan kabul edilemez miktardaki yanma ürünleri döküntüsü oluģtuğu zaman, ana brülöre ve muhtemelen ateģleme brülörüne giden gaz beslemesini otomatik olarak kesen tertibatı, 2.38 Atık gaz klapesi Bacada veya atık gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalıģan bir klapeyi, 2.39 Atık gaz çıkıģ ağzı Bacalı gaz tüketim cihazlarında, atık gaz çıkıģ borusunun cihaza bağlandığı ağzı, 2.40 Atık gaz çıkıģ borusu (Duman kanalı) Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan boruyu, 2.41 Etkili baca yüksekliği Duman kanalının bacaya bağlantı noktası ile bacanın en üst noktası arasındaki mesafeyi, (Cihazlar için müstakil bacaların etkili yüksekliği en az 4m olmalıdır.) 2.42 Atık gaz bacası Gaz tüketim cihazlarında yanma sonucu oluģan atık gazların atmosfere atılmasını sağlayan, eğik veya dik konumlu, iyi çekiģ yapan duman bacasını, 2.43 Baca baģlığı Bacanın çekiģ etkisini düzenleyen ve baca çıkıģ ucuna yerleģtirilen Ģapkayı, 2.44 Isı değeri Üst ısı değeri (H 0 ) Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1m 3 gaz, tam yanma için gerekli asgari hava ile karıģtırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri baģlangıç derecesine kadar soğutulup karıģımındaki su buharı yoğunlaģtırıldığında açığa çıkan ısı miktarını (kcal/m 3 ), Alt ısı değeri Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 m 3 gaz, belirli oranda hava ile karıģtırılarak, herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma ürünleri, karıģımdaki su buharı yoğunlaģtırılmadan baģlangıç sıcaklığına kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarını (kcal/m 3 ), 14

15 2.45 Wobbe Sayısı (W) Gaz cihazlarının ısıl yükleri bakımından gazların birbirlerinin yerlerine ikame edebilmeleri hakkındaki katsayıyı, Üst veya alt ısıl değere bağlı olarak yine üst (Wo, n) ve alt (Wu, n) Wobbe sayısı ayırt edilmektedir. Wobbe Sayısı = Gazın ısıl değeri Gazın bağıl yoğunluğu ( kwh /m 3 veya MJ/m 3 ) 2.46 II. gaz ailesi Wobbe sayısı değerlerine göre muhtemelen gruplara ayrılmıģ, doğalgazın içinde bulunduğu aileyi, 2.47 Isı gücü Birim zamanda ısı taģıyıcıya aktarılan ısı miktarını, (kcal/h veya kwh) Anma ısı gücü (Q n ) Ġmalatçı tarafından belirlenen, kazanın sürekli sağladığı gücü, ısı taģıyıcıya birim zamanda aktarılan kullanılabilir azami ısı miktarını, (kcal/h veya kwh) Bacalar Ferdi (Müstakil) Baca Tek bir birime hizmet vermek üzere inģa edilmiģ, binanın herhangi bir katından çatının üstüne kadar çıkan ve diğer katlarla bağlantısı olmayan bacayı, Adi Baca Birden fazla birime hizmet vermek için inģa edilmiģ, her katta cihazların doğrudan bağlandıkları bacayı, Ortak Baca (ġönt Baca) Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branģmanlardan meydana gelen bacayı, 2.50 Tesisat ġaftı Bina içinde, doğalgaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği, havalandırması temin edilmiģ, binanın her katında bakım, onarım ve kontrol maksatlı ulaģılabilen tesisat kanallarını, 15

16 2.51 Kapalı Alan Atmosfere açık havalandırılması olmayan alanları, 2.52 Ventilasyon Doğalgaz cihazının yanma havasını sağlayan menfezi, 2.53 Aspirasyon Kapalı mekânlarda oluģacak gaz kaçaklarının atmosfere doğrudan tabii olarak atılabilecek özel menfezleri, 2.54 Havalandırma Alt havalandırma Cihaz için gerekli hava miktarını ve yanma havasını (taze havayı) sağlayan sistemi, Üst havalandırma Cihazın bulunduğu mahalde oluģan pis havanın atılmasını sağlayan sistemi, Doğal havalandırma sistemi Havalandırmanın (alt ve üst) dıģ atmosfere açık bir bölümden tabii olarak yapılmasını sağlayan kanal, menfez vb. elemanlardan oluģan sistemi, Cebri havalandırma sistemi Havalandırmanın mekanik sistemlerle, kanallar kullanılarak sağlandığı sistemi, 2.55 Test Nipeli Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde kullanılmak amacı ile doğalgaz boru hattı üzerine konulan elemanı, 2.56 Süpürme "T" si Kazan gaz besleme hattı vanası ile brülör servis vanası arasındaki boru hattının ilk çalıģtırma esnasında havasını, bakım ve onarımlar esnasında gaz ve havasını tahliye etmek için brülör gaz grubu hattı öncesine veya kolon hattına konulan "T" elemanını, 2.57 Filtre Gaz tesisatındaki yabancı maddelerin sayaç, gaz hattı elemanları veya yakıcı cihazlara geçiģini engellemek amacı ile ilk ayar elemanından önce kullanılması gereken elemanı, 2.58 Rakor Gaz hattının bir kısmını herhangi bir sebepten dolayı sökmek, tamir etmek vb. iģler için kullanılan bağlantı elemanını, 16

17 2.59 Ekonomik çalıģma ömrü Sistemin veya ekipmanın tasarım, yapım, test, iģletme, bakım, onarım, idari ve çevre ile alakalı faktörlerden kaynaklı maliyetleri açısından performansının, temel gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir seviyede tutulduğu süreyi, ifade eder. 3. GENEL ESASLAR 3.1 MALZEME VE SEÇĠMĠ Tüm tesisat bileģenleri ve yakıcı cihaz seçiminde mevzuatta öngörülen standartlara, bu standartlarda yoksa TSE tarafından kabul gören diğer standartlara uyulması zorunludur. Standartlarda değiģiklik olması halinde; değiģiklik getiren standart, uygulanan standardın iptal edilmesi veya yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni standart geçerli olur. Ġç tesisatta, standart belgesine sahip olmayan malzeme kullanılamaz. 3.2 BORULAR Yeraltı gaz boruları Yeraltı (bina dıģında) gaz boru tesisatında kullanılacak çelik borular, TS 6047 EN 10208, polietilen borular ise TS EN 1555 standardına uygun olmalıdır. Çelik borularda, boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge 1 e uygun olmalıdır. Çizelge 1 - Çelik borularda cidar kalınlıkları Çap (mm) DıĢ Çap (mm) Cidar Kalınlığı (mm) 15 21,3 2, ,9 2, ,7 3, ,4 3, ,3 3, ,3 3, ,0 5, ,9 5, ,3 6, ,0 6, ,3 7, ,1 8, ,0 9, ,0 9, ,0 9, ,0 9,50 17

18 Yeraltı boru hatlarının güzergâh seçiminde; boru hattının mekanik hasar ve aģırı gerilime maruz kalmayacağı emniyetli yerlerden geçmesine dikkat edilmelidir. Borunun aģırı yüke maruz kalan kısımları kılıf içine alınmalıdır Yer üstü gaz boruları Kullanılacak çelik borular TS 6047 EN standardına uygun olmalıdır. Doğalgaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TS 10670, TS standardına uygun esnek borular kullanılmalıdır. Çelik borularda boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge 1 e uygun olmalıdır. 3.3 BORULARIN BĠRLEġTĠRĠLMESĠ Çelik Borular Kaynaklı BirleĢtirmeler Çelik doğalgaz boru hatlarının birleģtirilmesinde, gaz teslim noktası ile sayaç giriģ vanası arasındaki tesisatlar, merkezi sistemlere ait tesisatlar ve üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında DN 25 ve üstü çaplarda kaynaklı birleģtirme uygulaması yapılmalıdır. Ġç tesisatlarda kaynak yöntemi seçilirken DN 65 e (dâhil) kadar elektrik ark veya oksi-asetilen kaynağı, DN 80 dâhil üstü çaplar için sadece elektrik ark veya argon kaynağı uygulanmalıdır. 300 mbar ve üzeri basınçta çekilecek boru hatlarında argon kaynağı uygulanmalıdır Kaynak iģlemi sertifika almıģ kaynakçılar tarafından yapılmalıdır. 300 mbar ve üzeri basınçta çekilecek yerüstü boru hatlarında, bina dıģı uygulamalarda (yeraltı uygulamaları hariç) minimum % 30 a kadar röntgen, bina içi uygulamalarda % 100 röntgen muayenesine tabi tutulmalıdır. Çelik borularda kaynaklı birleģtirme yapılmadan önce borularda bükülme, eğilme, korozyon, çentik ve çizikler kontrol edilmelidir. Boru uçları düzeltilmiģ iç ve dıģ yüzey temizleme iģlemi yapılmıģ olmalıdır. Kaynakla birleģtirilecek borularda eksen kaçıklığı olmamalıdır. Kaynak noktalarında yetersiz nüfuziyet, yapıģma noksanlığı, yakıp delme hatası, cüruf hataları, gözenek hataları, çatlak hataları, yanma çentiği oluģumu kontrol edilmeli, bu tip kaynaklar düzeltilmelidir. Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları B.D.D.A.ġ tesisat kontrol ekibi tarafından gözle muayeneye tabi tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda uygun görülmeyen noktaların kaynağı yeniden yapılmalıdır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların, çatlakların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli, bunlar yenileriyle değiģtirilmelidir. Kurtağzı kaynak, büyük çapta borudan küçük çapta branģman alınması durumlarında (manometre bağlantıları vb. Ģartlarda) standart TE mevcut değilse yapılabilir. 18

19 DiĢli (Vidalı) BirleĢtirmeler Sayaçtan sonraki doğalgaz hatları, sayaç bağlantıları ve cihaz bağlantılarında; bağlantı diģleri TS 61 e uygun olmalıdır. Doğalgaz gaz boru bağlantı elemanlarıyla yapılmıģ diģli bağlantılarda standardına uygun plastik esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır PE Borular Gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının PE olması halinde birleģtirme elektrofüzyon tekniği ile yapılacaktır. Bina bağlantı hatlarında toprak altında kalan PE borunun ucuna eklenen dirsekli dikme, çelik boruyla yapılmalıdır. 3.4 BORU EKLEME PARÇALARI Yeraltına döģenecek boru ekleme elemanları Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı elemanı TS EN , flanģlar (kaynak boyunlu) TS ISO ve contalık malzemeler TS EN standardına uygun olmalıdır Yer üstüne döģenecek boru ekleme parçaları Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, diģli bağlantı elemanı TS 11 EN 10242, flanģlar (kaynak boyunlu) TS ISO , esnek borular ve bağlantı elemanları TS 11394, TS 10670, TS 10880, TS 10878, contalık malzemeler TS EN standardına uygun olmalıdır. Tesisatta kullanılan tüm esnek bağlantı elemanları makaron kaplı olmalıdır. 3.5 ĠÇ TESĠSAT BORU, TEÇHĠZAT, SAYAÇ VE CĠHAZLARIN YERLEġTĠRĠLMESĠ KURALLARI Yeraltına yerleģtirilen çelik borular hazır Polietilen (PE) kaplı veya TS 5139 a uygun sıcak sargı ile kaplanmıģ olmalıdır. Bağlantı yerleri ( kaynak yerleri ) TS 5139 a uygun sıcak sargı ile kaplanmıģ olmalı ve tüm borular TS 5141 EN standardına uygun katodik koruma ile korozyona karģı koruma altına alınmalıdır. Çelik borular TS standardına uygun olarak tesis edilmelidir. Çelik boruların birbirine eklenmesi kaynak tekniği ile olmalıdır. Hazır PE kaplı borular yeraltına tesis edilmeden önce kaplamada hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sıcak PE sargı uygulamasında, uygun kaplama yöntemi kullanılmalı ve önce boru üzerindeki hadde pası, korozyon ürünleri, yağ ve nem tamamen giderilmeli, iģlem esnasında sargı malzemesine hasar verilmemeli, sargıda pot veya boģluk olmamalıdır. PE kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60cm yukarıya 19

20 kadar devam etmelidir Bina bağlantı hatları; p 4 bar ise çelik veya polietilen borudan, p>4 bar ise çelik borudan döģenebilir Toprakaltına döģenecek doğalgaz hattı için gerekli olan tranģe (toprak altı boru döģeme kanalı)derinlikleri ġekil 1a-1b de verilmiģtir. 20 cm TOPRAK 10 cm 30cm D 10cm ĠKAZ BANDI SARI KUM ÇELĠK DOĞ. BORUSU (PE KAPLI) SARI KUM 20cm ġekil 1a - Toprak altı hat ayrıntıları (çelik boru) 20

21 10 cm 30 cm 10cm 30cm KAPLAMA MEKANĠK STABĠLĠZE DOLGU MALZEMESĠ ĠKAZ BANDI SARI KUM D PE DOĞ. BORUSU 10cm SARI KUM 40-50cm ġekil 1b - Toprak altı hat ayrıntıları (PE boru) Geri dolgu iģlemi esnasında boru altına, boģluk kalmayacak Ģekilde sarı kum ile yastıklama yapılmalıdır. Boruya zarar verebilecek büyüklükte taģ ve moloz yığınları dolgu malzemesi içinde bulunmamalıdır. Çelik borunun aģırı yüke maruz kalabileceği (yol geçiģi, araç geçiģi vb.) durumlarda tranģe derinliği arttırılmalı ve boru üst seviyesinin tranģe üst seviyesine olan mesafesi 80cm olmalıdır. Bu derinliğin sağlanamayacağı durumlarda çelik kılıf kullanmak Ģartı ile tranģe derinliği en az 60cm olmalıdır. Kılıf borusunun ve doğalgaz borusunun birbirine temasını önlemek için araya kauçuk veya plastik malzemeden ayırıcılar konmalıdır. Ġlaveten kılıf ve doğalgaz borusu arasına su ve yabancı madde giriģini önlemek için uç kısımları kauçuk nevi bir malzeme ile kapatılmalıdır. Kılıf borusu ve doğalgaz borusunun kılıf içinde kalan kısmı da hazır PE kaplı olmalı veya sıcak PE sargı ile izole edilmelidir (ġekil 2) 21

22 Açıklama 1-PE kaplı doğalgaz borusu 2-Kılıf borusu ile boru arasına kurulan ayırıcı (separatör) 3-PE kaplı kılıf borusu (çelik) 4-Kılıf borusu ile borunun arasını kapama yüksüğü (kauçuk, plastik vb.) 5-Yüksük bileziği (paslanmaz çelik) ġekil 2 - Kılıf borusu ayrıntıları Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının TS EN 1555 standardına uygun olmalı ve boruların birleģtirilmesi elektrofüzyon tekniği ile yapılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru kısmı dıģ darbelere ve etkilere karģı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüģlerde mutlaka uygun fittings kullanılmalıdır. PE borunun toprak üstüne çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru toprak üstüne çıkmadan önce PE-çelik geçiģ parçası kullanılarak çelik boruya geçiģ yapılmalıdır. Bu parçanın çelik tarafı PE borunun zarar görmemesi için soğuk sargı yapılarak korozyona karģı korumaya alınmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan doğrudan bodrumdan binaya giriģ yapılacak ise, bina giriģinden en az 1m önce çelik boruya geçiģ yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya alınmalıdır Doğalgaz boru hattı güzergâhında tesisat, yakıt depoları, drenaj kanalları, elektrik kabloları, kanalizasyon vb. yerlere Çizelge2 de belirtilen mesafelerden daha yakın olmamalı, mekanik hasar ve aģırı gerilmeye maruz kalmayacağı emniyetli yerlerden geçirilmelidir. 22

23 Çizelge 2- Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe PARALEL VEYA DĠKĠNE GEÇĠġ Elektrik Kabloları Kanalizasyon Boruları Agresif AkıĢkan Boruları Oksijen Boruları Metal Borular ASGARĠ MESAFE ġekil 3 de belirtilmiģtir Dikine GeçiĢ = 50cm Paralel GeçiĢ = 100cm 50cm Sentetik Borular 30cm Açık Sistemler (Kanal vb.) Dikine GeçiĢ = 50cm Paralel GeçiĢ = 150cm Diğer Altyapı Tesisleri 50cm ĠKAZ BANDI ENERJĠ HATTI DOĞALGAZ HATTI 20cm 10cm 10 cm 30 cm 20 cm 10cm 10cm 10 cm 30 cm 10 cm ġekil 3 - Doğalgaz hattı ile 10 elektrik cm kabloları arasındaki mesafe 23

24 3.5.7 Binalara bağlanacak servis hatlarının yerleri, malzeme ve boyutlandırılması belirlendikten sonra iç tesisatın bina bağlantı hattı buna göre yapılmalıdır Genel güvenlik bakımından, konut olarak kullanılacak bir binaya birden fazla bağlantı hattı yapılmamalıdır. Ancak, mecburi durumlarda gaz dağıtım Ģirketinden izin almak Ģartıyla birden fazla bağlantı yapılabilir Bina bağlantı hatları binaya, binanın giriģine yakın, yeterince aydınlatılmıģ, kuru, doğal olarak havalanabilen ve kolayca ulaģılabilen bir yerinden girmelidir. Gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuģ olmalıdır. Doğalgaz boruları, bina ortak mahali olmayan yerler, kapıcı dairesi, sığınak, yakıt deposu vb. yerlerden geçirilmemelidir. Doğalgaz hattı yangın merdiveninin içinden geçirilmemelidir. Doğalgaz boruları gaz dağıtım Ģirketi tarafından her zaman kolayca görülebilecek, kontrol edilebilecek ve gerektiğinde kolayca müdahale edilebilecek yerlerden geçirilmelidir. Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve zorunluluk durumlarında (bina giriģlerinin yakın olması, kot farkı, merdivenli sokak giriģleri vb.) aynı gaz teslim noktasından birden çok binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim noktası iģletme emniyetini ve binanın fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan geçirilerek tesis edilmelidir. Güzergâh seçiminde doğalgaz hattı mümkün olduğu kadar kısa tutulmalı ve bağlantı sayısı minimuma indirilmelidir ġekil 4 - Bina Servis Hattı Tipik Çizimleri - Servis vanası bina dıģında 24

25 Açıklama 1-ġebeke Borusu PE 2-Servis T si PE 3-ManĢon PE 4-PE Servis Hattı Borusu 5- ManĢon PE 6-GeçiĢ manģonu 7- St Dirsek 8- St Dikme Boru 9- Servis Vanası 10-Primer sargı Doğalgaz bina bağlantı hattı üzerinde Madde da belirtilen Ģartlara uygun olan bir mahale (bina ana giriģ kapısına mümkün olduğunca yakın) rahatça ulaģılabilecek yükseklikte, hasar görmeyecek bir noktaya tüm tesisatın gaz akıģını gerektiğinde kesip açma iģlevini yerine getirecek TS 9809 veya TS EN 331 standardına uygun servis vanası veya servis kutusu uygulaması olan yerlerde ana kapatma vanası konulmalıdır. Ana kapatma ve kolon kapatma vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalı ve vananın çapı hattın çapı ile aynı olacak Ģekilde monte edilmelidir. DN 65 ve üzeri çaplardaki vanalar, flanģlı ve tam geçiģli küresel vana olmalıdır Binanın ortak kullanımı için bir merdiven sahanlığı olmayan veya merdiven sahanlığının doğalgaz hattının geçmesine uygun olmadığı durumlarda, doğalgaz hatları bina dıģ cephesinden çekilebilir. Bu gibi durumlarda doğalgaz hatları özel mülkiyetlerden geçirilmemelidir Gaz boruları, kapalı hacim içinden geçirilmemelidir. Ancak tesisat Ģaftı içinden geçirildiğinde bu Ģaft tam olarak havalanabilecek biçim ve boyutta olmalı ve doğalgaz hattının kontrolü rahatlıkla yapılabilmelidir. Tesisat Ģaftlarından geçen hatlar kelepçelerle tespit edilmeli, tesisat Ģaftı her kattan ulaģılabilir olmalıdır Ġç tesisat hatları, aydınlık, asansör boģlukları, garaj, yangın merdivenleri, havalandırma, duman ve çöp bacaları ile davlumbaz içinden geçirilmemeli, odun, kömür, çöp depolarına ve asma tavan içine döģenmemelidir. Farklı uygulamalarda gaz Ģirketinin görüģü alınmalıdır Doğalgaz boru geçiģleri ve atık gaz boru çıkıģlarında kesinlikle binanın taģıyıcı yapı elemanlarına (kiriģ ve kolon vb.) zarar verilmemelidir. Zorunlu hallerde gaz Ģirketinin görüģü doğrultusunda mesleki denetim kuruluģundan rapor alınmalıdır. 25

26 Ġç tesisat boruları, taģıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmaz. Bunlar diğer boruların üzerinde biriken yoğuģma, sızıntı veya terleme sularından etkilenmemesi için diğer boruların en üstünde uygun bir seviyeye yerleģtirilmelidir Havalandırılmayan bölümlerden geçirilmesi zorunlu olduğu hallerde iç tesisat boruları, koruyucu borular içine döģenmelidir. Koruyucu boru ile iç tesisat borusu arasındaki boģlukta yoğuģma suyu oluģma tehlikesi varsa, bu boģluk elveriģli bir madde ile doldurulmalı veya koruyucu borunun iki ucu su ve gaza karģı sıkı olarak kapatılmalıdır Sıva altına doğalgaz tesisat borusu döģenmemelidir. Ġç tesisat borularının duvar içindeki kanallara döģenmesi durumunda kanalların üstleri sadece havalandırmaya uygun kapaklarla örtülmeli ve tesisat boruları korozyona karģı korunmalıdır. Kanal duvarlarında sızdırmazlık sağlanmıģ olmalıdır (ġekil 5). X- HavalandırılmıĢ sökülebilir bağlantı ġekil 5 - Sıva üstü kanal içi boru kelepçesi Rutubetli yerlere döģenen iç tesisat boruları, korozyona karģı tam korunmuģ olmalıdır Kazanların gaz besleme borusu dıģında, ( aynı sayaçtan beslenen tesisler hariç ) kazan dairelerinden kolon vb. gaz boruları geçirilemez. Ancak; zorunlu hallerde ( Bina servis hattının bina giriģine çekilememesi vb.durumlar ) bina servis vanasından sonra hat bina dıģında ikiye ayrılır. Bina kolon hattı kazan dairesinden kılıflı direkt olarak geçtikten sonra merdiven kovanında, kolay müdahale edilebilecek uygun yere vana konularak kolon hattı devam eder. Kazan dairesi için ise servis vanasından ayrılan ikinci hat üzerine bina dıģında kazan emniyet vanası konularak 26

27 sayaç, filtre ve regülatör gurubu monte edildikten sonra ısı merkezine girer. (ġekil 6) ġekil 6 - Kazan servis hattından kolon hattının alınması durumunda (Zorunlu hallerde) Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmıģ iki kısmı arasında veya bitiģik iki ayrı bina arasında farklı oturma olabileceğinden, buralardaki iç tesisat boruları bu olaydan etkilenmeyecek Ģekilde TS e uygun esnek bağlantı elemanı ile bağlanmalıdır Doğalgaz hatları, duvar ve döģemelerden uygun boyutlardaki kılıf içerisinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karģı yalıtılmalıdır. Duvar ve döģeme geçiģlerinde gaz borusu ve koruyucu borunun eģ merkezli olmasına özen gösterilmelidir. BaĢkaca belirtilmedikçe, kılıf çapı, boru çapından bir çap büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dıģ duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleģtirilmeli ve duvarın her iki yüzünden dıģarıya doğru en az 10mm taģmalıdır. Koruyucu boru ile gaz borusu arasında kalan boģluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaģıp çatlamayacak, sızdırmaz, dayanıklı plastik esaslı malzemelerle tam sızdırmaz hâle getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek yeri bulunmamalıdır (ġekil 7) 27

28 BoĢluğun dolgu malzemesi ile doldurulması DıĢ duvar Plastik esaslı dolgu malzemesi D=d+20mm 10mm Gaz borusu koruyucu boru içinde merkezlenmelidir. Koruyucu 10mm boru ġekil 7 - Duvar geçiģ detayı Doğalgaz boruları ile telefon, elektrik hatları, sıcak, kızgın akıģkan vb. boruları arasında en az 15 cm lik bir açıklık olmalıdır Volt üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30cm olmalıdır. Yüksek gerilim havai hatları ile doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10m olmalıdır. Zorunlu durumlarda gaz Ģirketinin onayı ve gerekli emniyet tedbirleri alınmak suretiyle bu mesafe kısaltılabilir Doğalgaz boruları kendi amacı dıģında (elektrik ve yıldırımdan korunma tesislerinin topraklanması vb. için ) kullanılmamalıdır Ġç tesisat boruları yeterli sayıdaki uygun desteklerle taģınmalı ve temas yüzeylerini koruyucu tedbirler alınmalıdır. Kullanılacak kelepçelerin boru çaplarına göre mesafeleri için Boru Kelepçe Mesafeleri Çizelgesinden yararlanılacaktır. (Çizelge 3) Doğalgaz borularının duvarlara tespitinde; DN 50 ve altındaki çaplarda plastik veya çelik dübelli kelepçeler, DN 65 ve üstü çaplarda çelik dübelli kelepçeler kullanılmalıdır. Kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmeli, fittings malzemelerine, kaynak ve bağlantı noktaları üzerine bağlanmamalıdır. 28

29 Çizelge 3 - Boru kelepçe mesafeleri BORU ÇAPI YATAY DÜġEY 1/2" - DN15 2,0 m 2.5 m 3/4 "- DN20 2,5 m 3,0 m 1 "- DN25 2,5 m 3,0 m 1 1/4 "- DN32 2,7 m 3,0 m 1 1/2 "- DN40 3,0 m 3,5 m 2 "- DN50 3,0 m 3,5 m 2 1/2 "- DN65 3,0 m 3,5 m 3 "- DN80 3,0 m 3,5 m 4 "- DN100 3,0 m 3,5 m 6 "- DN150 5,5 m 7,5 m 8 "- DN200 6,0 m 8,5 m Bireysel tüketim branģmanları sayaç konulacak yere kadar çekilmelidir Her iç tesisatta, sayaçlardan önce sayaç vanası ve gaz cihazlarından öncede bir kapama vanası bulunmalıdır. Açma-kapama elemanı olarak tam sızdırmaz olan ve anma çapı 50 mm ye kadar (50mm dâhil) TS EN 331 standardına uygun küresel, anma çapı 50 mm den büyük çaplarda TS 9809 standardına uygun flanģlı ve tam geçiģli vanalar kullanılmalıdır Tamamlanıp da henüz iç tesisat hatlarına bağlanmamıģ olan veya iģletmeden çıkarılmıģ bulunan yapı bağlantı hatları ile yeraltına döģenen tüketici hatları, ana kapama vanasından sonra kör tapa veya kör flanģ ile gaz kaçırmayacak bir biçimde kapatılmalıdır ĠĢletmelerce mühürlenmiģ vanalar, sayaçlar ve regülatörler iģletme yetkililerinden baģka kimse tarafından açılamaz DN 50 ve altı çaplardaki çelik boruların bükümü iç çaplar daraltılmayacak ve boruda Ģekil bozukluğu olmayacak Ģekilde soğuk Ģekil verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile en fazla 30 o lik açıyla yapılabilir Gaz tesisatı, Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım 29

30 Ġç Tesisat Yönetmeliği ne göre topraklaması yapılan binanın elektrik tesisatının topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır. Bunun sağlanamadığı durumlarda; Topraklama en az 16mm çapında ve 1,5m uzunlukta som bakır çubuk elektrotlar, en az 20mm çapında ve 1,25m uzunluğunda som bakır çubuk elektrotlar, 0,5m² ve 2mm kalınlığında bakır levha ile yapılmalıdır. Bakır elektrotlar veya levhalar toprak içinde düģey olarak bütünüyle yerleģtirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü) bakır kablo ve iletken pabuç kullanılarak veya kaynak ile doğalgaz tesisatına izolasyon mafsalının çıkıģına irtibatlandırılmalıdır Sayaçlar bağlı olmaksızın, iç tesisatın tamamı basınçlı hava uygulanarak yabancı maddelerden arındırılmalıdır Boru hattı içinde bulunması muhtemel yabancı maddelerin basınçlı hava ile sürüklenip dıģarıya atılması için boru hattının yatay bölümü ile düģey bölümünü birleģtiren en büyük kesitli ve en alt noktasına temizleme T parçası ve kolon boģaltma için en üste bir T yerleģtirilmelidir Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması muhtemel olan yerler (bina üst kat sahanlığı) dıģ ortamla doğrudan veya kanal kullanılarak irtibatlandırılmalı (en az 150cm²), havalandırmanın mümkün olmadığı durumlarda gaz alarm cihazı kullanılmalıdır. (ġekil 8) ASPĠRASYON ASPĠRASYON DOĞ. AÇIK EN AZ 150cm 2 DOĞ. AÇIK EN AZ 150cm 2 ASPĠRASYON EN AZ 150cm 2 DOĞ. AÇIK ASPĠRASYON DOĞ. AÇIK EN AZ 150cm2 30

31 ASPĠRASYON EN AZ 150cm 2 DOĞ. AÇIK DOĞ. AÇIK ASPĠRASYON DOĞ. AÇIK EN AZ Cam Konstrüksiyon 150cm 2 ġekil 8 - Aspirasyon detayları Ġç tesisat yapım aģamasında ilgili mevzuatlar, standartlar ve B.D.D.A.ġ nin belirlediği uygulama kuralları göz önünde bulundurulmalı, uygun seçimler yapılarak projelendirilmeli ve onay alındıktan sonra tesisata baģlanmalıdır. Daha önce kabulü yapılan tesisatlardaki tadilatlarda; sistem mevcut kurallara uygun hale getirilmelidir Tesisatlar, gaz verme iģlemi tamamlandıktan sonra korozyona karģı antipas üzeri sarı renkli yağlı boya ile boyanmalıdır. A-SAYAÇLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI Tesisatta TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN ve TS EN standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır. Her dairenin sayacı kendi giriģine monte edilmelidir Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluģturmayacak ve değiģik tip sayaçların aynı yere bağlanabilmesine imkân verecek biçimde ve boyutta düzenlenmelidir Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerine gelmemelidir Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriģ ve çıkıģ boruları arasına bir tel iletken ile köprüleme yapılmalıdır Her sayaçtan önce bir kapama vanası bulunmalıdır Kullanılan sayaç giriģ vanalarında, herhangi bir tehlike anında abonenin veya bir baģkasının kolayca kapatabilmesini sağlayacak Ģekilde bir açma kapama kolu olmalıdır ve açık-kapalı konumlarını gösterir iģaret taģımalıdır. Vanalar, sayaçların giriģ bağlantı boruları üzerine, kolaylıkla 31

32 ulaģabilecek Ģekilde yerleģtirilmiģ olmalıdır. Anılan bu vananın sayaç tarafında bulunan bağlantısı, sonradan kolayca sökülüp takılabilir yapı ve özellikte olmalıdır Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik sayacı, priz, buat ve elektrikle çalıģan zil, alet ve cihazlar yerleģtirilmemelidir Sayaçlar duvar ile arasında en az 2cm aralık kalacak Ģekilde duvara yerleģtirilmelidir Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine yerleģtirilmelidir. Sayaçlar koruyucu ve korozyona dayanıklı olmak kaydıyla kutu içerisine konulabilir. Sayaç kutusunun kapağı sürekli havalandırmayı sağlayacak Ģekilde olmalıdır. Sayaç ve sayaç vanasına gerektiğinde müdahale edilebilmesi için sayaç kutusu yeterli büyüklükte olmalı ve kilitli olmamalıdır. (ġekil 9a) ġekil 9a Sayaç kutu detayı 32

33 Sayaç numaratörlerinin yükseklikleri, yerden, bina içinde 220cm yi bina dıģında 180cm'yi aģmamalıdır.(ġekil 9b) C G X FJ Not: Kat yüksekliği 270 cm nin altında olan binalarda ve özel durumlarda gaz Ģirketinin onayı esastır. ġekil 9b - Normal kat yüksekliği olan binalar için sayaç montaj ölçüleri Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve göstergeleri kolaylıkla okuyabilecekleri, ayrıca arıza görevlilerinin gazı rahatça kesip açabilecekleri Ģekilde aydınlık, havalandırılabilen rutubetsiz ve donmaya karģı korunan, çok sıcak olmayan (en çok 35 C) yerlere yerleģtirilmelidir. Sayaçlar, tutuģabilir maddelerin bulunduğu yerlere yerleģtirilmemelidir. 33

34 G4 tipi konut sayaçlarının dıģındaki tüm sayaçlarda pals üretim sistemi ve kit bağlantı konnektörü bulunacaktır Sayaçlardan ölçülen hacim değeri, otomatik hacim düzelticisi vasıtasıyla veya düzeltme katsayısı (K) ile çarpılarak düzeltilmiģ hacme çevrilir. 300mbar ve üzerinde üzerinde doğalgaz kullanan müģterilerin ölçüm sistemlerinde otomatik hacim düzelticisinin bulunması zorunludur Saatteki tüketimi 100 m3 ün üzerinde olan tesisatların sayaç çıkıģına gaz kesme vanası istenilebilir Sayaçlar, yapılarda konut içlerine konulmamalıdır. Ancak ticari abonelerde yapı içine konması mecburiyeti bulunduğunda gaz dağıtım Ģirketinin onayı alınmalıdır. Sayaçlar; soba, fırın yanlarına, odalara, banyolara, tuvaletlere, mutfaklara, davlumbaz içerisine, içinde yatılan yerlere ve dükkân vitrinleri altına vb. yerlere konulmamalıdır. Sayaçların bulunduğu yerler, gıda maddeleri deposu, çöplük vb. Ģekilde kullanılmamalı ve yakınına patlayıcı ve parlayıcı maddeler konulmamalıdır Abonelere ait sayaçlar, gaz dağıtım Ģirketinin onayını almak Ģartıyla, toplu bir yere konulduğunda mecbur kalınmadıkça, bir aboneye ait tesisat boruları baģkasına ait bir mahalden geçirilmemelidir Gaz sayaçları balkon, konut ve asansör giriģ kapılarının üstüne konulmamalıdır. Ancak, zorunlu hallerde gaz kuruluģunun onayı alınarak uygun bir yere monte edilebilir Merkezi sistem sayaçları kazan dairesi dıģına yerleģtirilmelidir Merkezi sistem sayaçlarının montajı, gaz dağıtım Ģirketi veya yeterlilik verdiği kurumlar tarafından yapılır. Gaz Ģirketine kaydı yapılmayan hiçbir sayaç monte edilemez Test nipelleri her sayaç sonrasına konulmalıdır. Test nipeli takılması için özel imal edilmiģ bağlantı elemanları kullanılmalıdır Doğalgaz tesisatında; TS 5910 EN 1359 a uygun körüklü tip, TS EN 12480, TS 5477 EN standardına uygun rotary veya türbin tip sayaçlar kullanılmalıdır. (Çizelge 4) 34

35 Çizelge 4 - Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri SAYAÇ TĠPĠ SAYAÇ SINIFI Qmax (m 3 /h) Körüklü Tip G4 6 Körüklü Tip G6 10 Körüklü Tip G10 16 Körüklü veya Rotary G16 25 Körüklü veya Rotary G25 40 Rotary veya Türbin G40 65 Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Rotary veya Türbin G Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken, her cihazın asgari tüketim debilerinin, sayaçların asgari okuma debisinden az olmamasına dikkat edilmelidir. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri, kullanılacak cihazın ya da cihazların asgari tüketim debisinden büyük olmamalıdır. Büyük kapasiteli ısı merkezlerinde ise; oransal çalıģan her bir brülörün minimum gaz yakma miktarı, tesiste kurulan sayacın alt okuma limiti ile uyumlu olmalıdır Rotary ve türbinli sayaçların montajı imalatçı katalog ve talimatlarına göre TS EN 377 standardına uygun yağlanabilecek ve bakımı yapılabilecek Ģekilde dengesine ve eğimine dikkat edilerek yerleģtirilmelidir. Sayaç ömrünün verimli olması, doğru ölçme yapması ve arıza nedenlerinin baģında gelen doğalgaz kirliliğindeki etkiyi en aza indirmek için sayaç giriģine TS standardına uygun gözenek açıklığı 50 µm olan filtre kullanılmalıdır.( ġekil 10). Türbinli tip sayaçlarda sayaç 35

36 giriģ ve çıkıģında 5D mesafesinde bağlantı elemanı kullanılmamalıdır (ġekil 11) Açıklama 1-Küresel vana 2-Filtre 3-Rotary sayaç 4-FlanĢ 5- Boru ġekil 10 - Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı Gaz akıģ yönü min. 5D min. 5D D Açıklama 1- Küresel vana 2- Filtre 3- Türbinmetre ġekil 11 - Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı Montaj sırasında sızdırmazlığı sağlamak amacıyla iki flanģ arasına yerleģtirilen klingirik contaya macun, silikon vb. sürülmemelidir. Yüksek hız ve ani basınç, rotorların ayarını bozarak sayaca zarar vereceğinden sayaç devreye alınırken yavaģça basınçlandırılmalıdır. 36

37 ġebeke gaz basıncının, çalıģma basıncından büyük olduğu durumlarda standartlarına uygun bir regülatör ve emniyet tertibatı kullanılmalıdır Kazan dairesi gibi elektriğe bağımlı olarak çalıģan gaz yakma sistemlerinde NORMALDE KAPALI selenoid vana (elle kurmalı) kullanılacaktır. B-CĠHAZLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI Daha önce cihaz takılmıģ bulunan binalara yeni cihaz takılırken estetik kurallara uyulmalıdır. (bacaların aynı aksa getirilmesi vb. gibi ) Cihazların montaj yerleri ve bağlantıları iģletme ve bakımın kolaylıkla yapılabileceği Ģekilde olmalıdır. Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit olmalıdır. Her cihazın gaz giriģine gazı kesici emniyet vanası (küresel vana) mutlaka konulmalıdır. Cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı esnek, ondüleli, makaron kaplı paslanmaz çelik hortumdan oluģmalıdır. Cihaz esnek bağlantı elemanı TS e uygun olmalıdır. Esnek bağlantı elemanı alev ve sıcak gazlardan etkilenmeyecek bir biçimde yerleģtirilmelidir. Mutfak cihazlarının gaz hattı bağlantılarında kullanılacak olan esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 90cm, diğer tip cihazlar (Kombi, ġofben, Soba vb.) için esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 40cm olmalıdır. 1.A tipi (Bacasız) cihazlar Bu tip cihazlar, yanma için gerekli havayı bulundukları ortamdan alıp, yanmıģ gazları yine aynı ortama veren cihazlardır. Bu tip cihazlarda oksijen azalması veya karbondioksit miktarının artması halinde gaz akıģını kesecek emniyet sistemi bulunmalıdır. YerleĢtirildikleri mahalde en az 150 cm 2 serbest en kesite sahip havalandırma menfezi bulunmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır. 1.1 Cihazların monte edilemeyeceği yerler Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo ve tuvaletlere, binaların merdiven boģluklarına, genel kullanıma açık koridorlara, aydınlıklarına ve 12m3 den daha küçük hacimlere yerleģtirilmemelidir. 2.B tipi (Bacalı) cihazlar Bu tip cihazlar yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp, yanmıģ gazları uygun bir baca vasıtası ile dıģarı atan cihazlardır. 37

38 2.1 Cihazların monte edilemeyeceği yerler Bu tip cihazlar binaların merdiven boģlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere, net hacmi 8m³ den küçük mahallere, atmosfere açık alanlara içinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması hâlinde özel bir tehlike oluģturabilen oda veya bina bölümlerine, içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleģtirilmemelidir. 2.2 Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar Yanma havasını tesis edildiği ortamdan alan ve 70 kw ı geçmeyen cihazların bulunduğu mahallerde direkt atmosfere açılan ve serbest en kesit alanı en az 150 cm 2 olan havalandırma menfezi olmalıdır. Hava sirkülâsyonu sağlanan bina aydınlıkları da menfez bağlantısı için kullanılabilir. 2.3 Atık gaz tesisatı Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkıģ deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkıģ deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalı ve bu mesafe 1m i geçmemelidir. Ancak, montaj yeri bunu mümkün kılmadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmıģ uzunluğu imalâtçı firma kılavuzu doğrultusunda en fazla 2,5m olmalıdır. YanmıĢ gaz boruları elle sökülmeyecek Ģekilde bağlanmalıdır. Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz Ģekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır. Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40cm olan baca hızlandırma parçası olmalı ve hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır. Atık gaz boruları, 2 º - 3 º lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve bacaya, baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. YanmıĢ gaz borularının kesiti, yanmıģ gazları kusursuz bir Ģekilde bacaya verebilecek büyüklükte seçilmelidir. Baca kesitleri, TS EN e göre hesaplanmalıdır. Atık gaz boru malzemesi; TS EN veya TS EN standartlarına uygun malzemeden olmalıdır. Kullanılacak malzeme, ilgili malzeme standartlarına göre belirlenmiģ sınıflandırmalara göre doğalgazla çalıģma koģullarına uygun olacak Ģekilde seçilmelidir. Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN e uygun karbonmonoksit algılama cihazları kullanılmalıdır. 38

39 3.B1 tipi (fanlı bacalı) cihazlar B 1 Tipi Cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör ve özel atık gaz elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dıģ ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi cihazlar ile aynı kategoride değerlendirilen cihazlardır. 3.1 Atık gaz tesisatı Atık gaz tesisatında imalatçı firma tarafından temin edilen orijinal malzeme kullanılmalıdır. Atık gaz tesisatının bir baca ile irtibatlandırılması durumunda, kullanılan bacanın pozitif baca özelliklerini taģıması gerekir. Atık gaz boru çıkıģ ağızları, geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boģluklarına, balkonlara (gömme veya kapalı), asansör boģlukları ve atık gaz çıkıģını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, baģka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanamaz. 4. C tipi (Denge bacalı) cihazlar Bu tip cihazlar yanma için gerekli havayı dıģ ortamdan alıp, yanmıģ gazları yine dıģ ortama veren cihazlardır. 4.1 Cihazların montajının yapılamayacağı yerler Binaların merdiven boģluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, imalatçı firmanın; cihazın kabinsiz çalıģabileceğini belgeleyemediği durumlarda, açık balkonlara, bina aydınlıklarına C tipi cihazların montajı yapılmamalıdır. 4.2 Cihazların montajının yapılacağı yerler için genel kurallar C tipi cihazların monte edildiği odaya iliģkin bir sınırlama yoktur (cihazlar odanın hacmi ve havalandırma biçimine bağlı olmaksızın monte edilebilir). Ġmalatçı beyanı doğrultusunda, koruyucu kabin içerisinde olmak Ģartıyla açık alanlara da konulabilirler. Ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahale monte edilecek ise tesisat suyundaki donmaya karģı gerekli tedbirler alınmalıdır. 4.3 Atık gaz tesisatı C tipi gaz yakıcı cihazların atık gaz tesisatına ait boyutlandırma, cihazların anma ısıl yüklerine, cihazın sürekli devrede kalıģ süresine bağlı olarak belirlenir. Bu cihazlarda yanma için temiz hava temini ve atık gaz çıkıģını 39

40 sağlayan ve aynı zamanda üzerinde rüzgâra karģı koruyucu tertibatı da bulundurduğundan, imalâtçı firma tarafından temin edilen ve talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalâtçının talimatlarına göre monte edilmelidir. C tipi cihazlara ait baca çıkıģları mutlaka doğrudan dıģ ortama açık, hava sirkülâsyonu olan yerlere bağlanmalıdır. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boģluklarına, balkonlara (gömme veya kapalı), asansör boģlukları ve atık gaz çıkıģını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, baģka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. C tipi cihazların atık gaz tesisatı için cihazın monte edildiği odaya iliģkin bir sınırlama yoktur. Bu cihazların atık gaz tesisatı gaz çıkıģ yeri Ģartları, boru çıkıģ ağzının çeģitli formlara göre konumları, düģey, yatay asgari mesafeleri vb ölçüleri atık gaz tesisatının boru çıkıģ mesafeleri baģlığıyla belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır. 4.4 Atık gaz tesisatının boru çıkıģ mesafeleri Atık gaz tesisatının çatıdan yapılması durumunda; Atık gaz tesisatı imalatçı firma talimatlarına göre, çatıdan yapılabilecek cihazlar çatı katlarına veya çatı/teras altındaki odalara monte edilebilir. Ancak bu durumda; Tavanın ateģe dayanıklı olması gerekir. Cihazın temiz yanma havası temini ve atık gaz çıkıģını sağlayan atık gaz tesisatı ile çatı arası ateģe dayanıklı malzeme ile izole edilmelidir. Tavan ateģe dayanıklı malzemeden değil ise atık gaz tesisatı tavan geçiģinden itibaren yanmayan malzeme ile izole edilmeli veya ayrı bir koruma borusu içine alınmalıdır. Borularda yoğuģmayı önlemesi bakımından atık gaz tesisatının çatı arasında kalan kısmı mutlaka izole edilmelidir. Atık gaz tesisatının çatıdan düģey veya yatay yapılması durumunda; Cihaz anma ısıl gücü 50 kw dan fazla değilse, yanma havası ve atık gaz boru çıkıģ ağızları çatı üzerinden en az 40cm yüksekte olmalıdır. (DüĢey ve yatay çıkıģ ağızları ile ilgili örnekler ġekil 12 de gösterilmiģtir). C tipi cihazlarda atık gaz boru çıkıģ ağızlarının düģey veya yatay montajları, cihaza yağmur suyu vb. girmeyecek Ģekilde, gerekli tedbirler alınarak yapılmalıdır. Atık gaz tesisatı boru çıkıģ ağzı, geçit alanlarındaki zeminden en az 2,0 metre yükseklikte, yanmayan malzemeden yapılmıģ ve darbelere karģı korunmuģ olmalıdır. Boru ağzının taģıt trafiğine izin verilen yerlerde hasar tehlikesine (örneğin; aracın çarpması) karģı ek koruyucu emniyet tedbirleri alınmalıdır. (ġekil 13) 40

41 Açık alanlarda baca çıkıģı yerden en az 0.5m yükseklikte olmalı ve baca çıkıģları tel örgü kafeslerle korunmalıdır. (ġekil 13) C tipi cihazların atık gaz tesisatı, yanabilen malzemelerden alt, üst, yan 50cm, karģısında ise en az 1m olmalıdır Atık gaz çıkıģ ağzının karģı bina ile olan mesafesi, atık gaz atıģ doğrultusunda en az 3m olmalıdır. C tipi vantilatörsüz cihazların bina ön cephelerindeki atık gaz tesisatı boru ağızları arasında yukarıya doğru en az 2,50 m uzaklık olmalıdır. Ayrıca bu cihazların atık gaz çıkıģ ağzı üst kenarı, cihaz pencere altına monte edilmiģ ise pencere alt kenarının 30cm altında olmalıdır. min. 40cm min. 40cm min. 40cm min. 40cm ġekil 12 - C tipi cihazların çatıdan atık gaz boru çıkıģ ağızlarına ait örnekler 41

42 0,5 m Çatıya olan mesafe Araç trafiği olan yerler 2m 0,5 m Ġnsanların geçtiği yerler Ġnsan ve araç trafiğinin olmadığı yerlerde zeminden yükseklik ġekil 13 - C tipi cihazların atık gaz ağızların yerleģimi 4.5 C Tipi Cihazların Kabin Ġçerisine YerleĢtirilmesi C tipi cihazlar yanma havası temini ve atık gazların dıģarı atılması bakımından bulundukları mahal ile bağımlı olmadıklarından bu mahalin yanma havası temini için havalandırma ihtiyacı yoktur. Ancak cihazın kabin içine yerleģtirilmesi durumunda, cihazın ısınmasını önlemek maksadıyla kabinin havalandırılması sağlanmalıdır. Cihaz kabin içine yerleģtirilmiģ ise, Çizelge 5 deki değerlere uygun olarak alt ve üstten iki havalandırma deliği açılmalıdır. Çizelge 5 - C tipi cihazların kabin içine monte edilmesi durumunda havalandırma deliklerinin en kesit alanları Delik Yeri Doğrudan dıģ hava ile irtibatlı delikler Bina içi irtibatlı delikler Üst 4,5 9 Alt 4,5 9 Kabin delikleri cihazın anma ısıl gücünün her kw ı için cm2 olarak 42

43 Örnek: 24 kw lık bir cihaz monte edilecek kabine, kabin dıģarı ile irtibatlı ise 4,5 x 24 = 110 cm² lik iki delik, bina içi ile irtibatlı ise 9 x 24 = 220 cm² lik iki delik açılmalıdır. Cihazın kabine mesafesi imalâtçı firma talimatlarına göre veya yan ve ön taraflardan en az 100 mm üst taraftan ise en az 300 mm olmalıdır. Cihaz imalâtçı firma tarafından kabin ile birlikte bir ünite olarak yapılmıģ ve bu Ģekilde pazarlanıyorsa, imalâtçı firma talimatları yeterli kabul edilir. 5.YoğuĢmalı cihazlar Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu sağlamak için, kullandıkları gazın yanma ısısı dıģında atık gazın içindeki su buharını yoğuģturarak, buharın yoğuģma gizli ısısından da yararlanan genellikle C tipi denge bacalı olarak imal edilen cihazlardır. YoğuĢmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis edilmiģ ise mahal dıģına da tüm elektriğinin kesilmesini sağlayacak Ģekilde ana kapatma Ģalteri konulmalıdır. Merkezi ısıtma ve/veya kullanım alanı 250 m2'nin üstünde olup bireysel ısıtma sistemine sahip gaz yakıt kullanılan binalarda; yoğuģmalı tip ısıtıcı cihazlar kullanılmalıdır. 5.1 Cihazların montaj yeri için genel kurallar Yakma havasını dıģ ortamdan alan yoğuģmalı cihazlar Binaların merdiven boģlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, yatak odalarına ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere bağlanmamalıdır. 50 kw üzeri kapasitelerdeki yakma havasını dıģ ortamdan alan yoğuģmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis edilmelidir. Yakma havasını dıģ ortamdan alan yoğuģmalı cihazların tesis edildikleri mahalde, dıģ atmosfere açılan en az 150 cm 2 serbest en kesit alanlı bir menfez olmalıdır Yakma havasını bulunduğu ortamdan alan yoğuģmalı cihazlar Kapasite sınırlaması olmaksızın yakma havasını bulunduğu ortamdan alan cihazlar, doğrudan dıģ ortama açılan havalandırma menfezi bulunan ve sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahalle konulmalıdır. Yakma havasını cihazın bulunduğu ortamdan alan yoğuģmalı cihazların tesis edildikleri mahalde, havalandırma açıklığı boyutlandırması Madde 9.4 de belirtilen hesaplama yöntemi ile yapılmalıdır. 43

44 5.2 Atık gaz tesisatı YoğuĢmalı cihazlarda, cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı (duman kanalları) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN , , TS EN veya TS EN14471 standartlarından herhangi birinin belgelerine haiz olmalıdır. YoğuĢmalı tip cihazlara ait atık gaz bağlantısı ve baca, tam sızdırmaz ve standartlara uygun ekipmanlardan oluģmalıdır. Hermetik baca uygulamalarında (Konsantrik); duman kanalı ve baca sistemi, akredite kurumlarca onay verilmiģ sistem sertifikasyonuna sahip olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı, TS EN ve TS EN standardına uygun yapılmalıdır. Baca boyutlandırması negatif basınçlı baca sistemine göre yapılabilir ancak bağlantı Ģekilleri pozitif basınçlı baca sistemine uygun olmalı ve baca sisteminde kullanılacak malzeme yoğuģan sıvıya mukavim olmalıdır. Baca gazı hattında oluģan yoğuģma sıvısı tahliyesi için; duman kanalı ve bacaların birbirine bağlantıları yatayla asgari 3 o lik bir eğimle yapılmalı, 90 o lik dirsekler kullanılmamalıdır. Metal bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak Ģartıyla kontrol ve temizleme parçası tesis edilmelidir. 5.3 YoğuĢma sıvısının tahliyesi Cihazda meydana gelecek yoğunlaģma suyunu uygun bir Ģekilde tahliye edecek bağlantı, imalâtçı firma talimatına uygun olarak yapılmalıdır. Isıtma iģlemi esnasında yoğuģmalı kazanda ve baca gazı hattında oluģan yoğuģma sıvısının ph değeri 3 4 arasında olduğundan tahliyesi uygun Ģartlarda yapılmalıdır. Anma ısı gücü 200 kw a kadar olan yoğuģmalı kazanlarda oluģan yoğuģma sıvısı nötralize edilmeden atık su Ģebekesine boģaltılabilir. Anma ısı gücü 200 kw tan büyük olan yoğuģmalı kazanlarda oluģan yoğuģma sıvısı nötralize edilerek ph değeri 6,5 9 arasına yükseltilmeli ve bundan sonra atık su Ģebekesine boģaltılmalıdır. YoğuĢma sıvısı tahliyesinin kanal bağlantısı serbestçe görülebilir olmalıdır. Bu bağlantı eğimli olarak ve bir sifon kullanılarak ve uygun numune alma tertibatları ile donatılmalıdır. YoğuĢma sıvısı tahliyesinde sadece korozyona dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca borularda ve bağlantı parçalarında galvanizli veya bakır alaģımlı malzeme kullanılmamalıdır. DüĢük baca gazı sıcaklığı ve bunun sonucu olarak meydana gelen düģük çekiģ güçleri ve baca gazlarının baca sisteminde yoğuģmaya devam etmeleri nedeniyle baca gazı hattı üzerine drenaj hatları konulabilir; ancak bu durumda yoğuģma sıvısı tahliyesinde sıvı birikimini sağlayan bir sifon monte edilerek baca gazı sızıntısı önlenmelidir. 44

45 6.BirleĢik (Kaskad) baca sistemi Birbirleri ile mekanik ve elektronik olarak haberleģmeli çalıģan, ihtiyaca göre sıralı devreye girerek yakıt tasarrufu sağlayan, kazan yedekleme sıkıntısının olmadığı, birden fazla cihazın hızlandırma parçalarının, yatayda oluģturulan kollektör ile ortak bir duman kanalına bağlandığı ve baca gazlarının atmosfere atılmasının ortak bir baca ile yapıldığı sistemdir (ġekil 14). ġekil 14 - Kaskad baca sistemi Isıtma kapasitesinin 100 kw ve üzerinde olması halinde, ilk yatırım ve iģletme maliyetleri ile birlikte enerji ekonomisi analizleri sonucunda daha ekonomik olduğu raporlanan kaskad kazan sistemleri kullanılabilir. Kaskad baca sistemine dâhil olan cihazlar; aynı tür yakıt yakmalı ve kapasiteleri aynı olmalıdır. Kaskad baca sisteminde en fazla kaç cihazın kullanılabileceği akredite kuruluģlarca verilmiģ olan raporlara göre belirlenmeli veya kullanılacak baca hesap programları ile sınırlı olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı TS EN standardına uygun olmalıdır. Duman kanalları ve bacalar yoğuģma sıvısına mukavim olmalıdır. Hesaplamalarda kullanılacak programları TSE Belgesine sahip olmalıdır. Kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı (duman kanalları) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı veya TS EN , veya TS EN uygunluk belgelerinden herhangi birine haiz olmalıdır ve sistemde kullanılması gerekebilecek geri akım güvenlik klapesi TS EN standardına göre seçilmelidir. Kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı mutlaka üretici firmaya ait orijinal parçalardan oluģmalıdır. Metal bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak Ģartıyla kontrol ve temizleme parçası tesis edilmelidir. 45

46 7. Radyant Isıtıcılar Konut dıģı mahallerde kullanılmak üzere planlanan, insan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin altındaki ortamı radyasyon (ıģıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıģ, gaz yakan cihazlardır. 7.1 Parlak radyant ısıtıcı Ġnsan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin altındaki ortamı, gazın seramik bir plaka veya metal kafes gibi malzeme dıģ yüzeyine yakın bir yerinde yanmasıyla, radyasyon (ıģıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıģ, gaz yakan cihazdır.(ts EN 419 1) 7.2 Tüplü radyant ısıtıcı Ġnsan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin altındaki ortamı, içinden yanma ürünlerinin geçtiği tüp veya tüpleri yardımıyla, radyasyon (ıģıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıģ, gaz yakan cihazdır.( TS EN 416 1, TS EN 777 1) 7.3 Cihazların yerleģtirilme kuralları YerleĢtirme odasının hacmi, yerleģtirilen radyant ısıtıcıların kw ı baģına en az 10m3 olmalıdır. Yanma ürünlerine ait atık gazların cihazın tesis edildiği oda dıģına atılması için bir baca veya bir tertibat mevcut ise, yanma ürünlerine ait çıkıģ yolu kapanmaya karģı korumalı olarak tasarımlanmalı ve düzenlenmelidir. Cihaz parçaları ve kontrol tertibatları ayar, bakım ve değiģtirme için kolayca eriģilebilir Ģekilde düzenlenmelidir. Cihazların elektrik donanımı, elektrikten kaynaklanan tehlikelerden korunacak Ģekilde tasarımlanmalı, yapılmalı ve standartlara uygun olmalıdır. Isıtıcılar mekanik hasar görmeyecekleri yerlere yerleģtirilmeli veya etkin Ģekilde korunmalıdır. Radyant tüplü ısıtıcı cihazlar, kolay tutuģabilen yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı mahallere yerleģtirilmemelidir. Cihazlara ait üst havalandırma açıklıkları cihaz montajının yapıldığı kot seviyesinden daha üst noktada bulunmalıdır. Isıtıcıları taģıyacak konsol, zincir ve benzeri elemanlar mekanik mukavemet açısından yeterli olmalı ve korozyona karģı korunmalıdır. Isıtıcı cihazların yerleģtirilmesinde genel kurallar için üretici firma talimatları uygulanmalıdır. Sıcaktan etkilenebilen veya yanabilen malzemelerle, ısıtıcı ve/veya baca arasındaki emniyet mesafeleri için üretici firma talimatları uygulanmalıdır. 46

47 8. Doğalgazlı Elektrik Jeneratörleri Doğalgazın yanması sonucunda açığa çıkan ısı enerjisini, elektrik enerjisine çeviren ve bir grup hâlinde çalıģan, gidip gelme hareketli, içten yanmalı motorlardır (ġekil 15). 8.1 Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar Jeneratör dairesi olarak adlandırılan müstakil bir mahale veya açık alana tesis edilebilir. YaĢam mahallerine tesis edilemez. Sıcak su kazanları, kızgın su kazanları, buhar kazanları, buhar jeneratörleri gibi yakma havasını, bulunduğu ortamdan alan cihazlarla aynı ortamda bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairelerinde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi dıģına elektrik jeneratörü dairesinin tüm elektriğinin kesilmesini sağlayacak Ģekilde ana kapatma Ģalteri konulmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesi ara kat veya çatı katında olması durumunda, binanın yeni statik yük dağılımı uygun olmalıdır. Elektrik jeneratörlerine ait doğalgaz boru hatlarının birleģtirilmesi kaynak ile yapılmalıdır. Elektrik jeneratörü dairesinde emniyet kurallarına uyulmalıdır. Elektrik jeneratörlerinin egzoz sisteminde mutlaka susturucu bulunmalıdır. Jeneratörün yerleģtirildiği zemine titreģimi iletmesini önlemek için titreģim izolatörleri kullanılmalıdır. Elektrik jeneratör dairelerinde solenoid vana ile irtibatlandırılmıģ ve üst havalandırmadan daha yüksek bir seviyeye en az 2 adet patlayıcı ortam korumalı (ex-proof) gaz alarm cihazı tesis edilmelidir. Solenoid vana, oluģabilecek bir gaz kaçağı durumunda gaz alarm cihazından aldığı sinyal doğrultusunda jeneratör dairesine gaz giriģini engelleyecek bir noktaya yerleģtirilmelidir. Boru hattı üzerindeki ayar, kumanda, ölçme ve kontrol cihazlarının diģli bağlantı ile yapılması durumunda TS61 e uyulmalıdır. Gaz kontrol hattı ekipmanları Madde 10.2 ve Madde 10.3 e uygun olmalıdır. Atık gaz çıkıģ boruları sızdırmazlığı sağlayacak Ģekilde birleģtirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık maddeler ısıya dayanıklı olmalıdır. Atık gaz çıkıģ borusu üzerinde ve yatayda, Elektrik jeneratörü baca adaptöründen sonra 3D mesafede, bu sağlanamıyor ise düģeye dönüģ dirseğinden 2D mesafede baca gazı analizi numune alma noktası bulunmalıdır. Elektrik jeneratörlerinde, ithalatçı/imalatçı firma tarafından onaylı baca ayrıntıları, atık gaz tesisatında da, imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalıdır. Bunlar imalatçı talimatlarına göre monte edilmelidir. Elektrik jeneratörlerine ait baca çıkıģları mümkün olan en kısa mesafeden, mutlaka doğrudan dıģ ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlamalı ve herhangi bir hava giriģ noktasından en az 5 m uzağa atılmalıdır. Atık gaz çıkıģ boruları; jeneratörün yerleģtirildiği mahal dıģındaki baģka yaģam 47

48 mahallerinden geçirilmemelidir. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık boģluklarına, balkonlara, asansör boģlukları ve atık gaz çıkıģını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, baģka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır. Ġnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkıģ yüksekliği en az 2,3 m olmalıdır. Açık alanlarda baca çıkıģı yerden en az 1 m yükseklikte olmalıdır. Baca çıkıģları dıģ darbeye maruz kalabileceği yerlerde paslanmaz veya galvaniz çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Araç trafiğinin olduğu yerlerde bu durum oluģabilecek bir darbe göz önünde bulundurularak arttırılmalıdır. DıĢarıya taģan çatı veya ahģap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 1,5 m olmalıdır. 8.2 Elektrik jeneratör dairesinde havalandırma Elektrik Jeneratörlerinin soğutma havası ihtiyacı imalatçı firma tarafından belirtilmeli ve soğutma havasının geçeceği kesit hesaplanırken hava hızı 1 2 m/s aralığında alınmalıdır. Elektrik jeneratörlerine ait havalandırma menfez kesitleri veya havalandırma fan debileri belirlenirken; yakma havasının ve soğutma havasının toplam değeri esas alınmalıdır. Yakma havası temini için tabii havalandırma kesit alanı Madde e göre, cebri havalandırma Madde ye göre hesaplanır. Üst havalandırma Egzost Gaz Alarm Cihazı Alt Havalandırma Soğutma Havası Tahliye Menfezi ġase Elektrik Jeneratörü ġekil 15 - Elektrik jeneratör dairesi 48

49 9. Kazanlar - merkezi sistem kazanları 9.1 Genel Bilgi Bir veya birden çok birimde ısıtmayı sağlamak maksadı ile doğalgazın yakılmasını sağlayan, ilgili mamul standartlarından (TS EN 303 1, TS EN 303 3, TS 377 EN 12953, TS EN 12952, TS EN , TS 4040 ve TS 4041) birindeki kurallara uygun olarak tesis edilmiģ olan ve anma ısı güçleri 70 kw ve daha büyük olan ısı üretme cihazlarıdır. Isı üreticisinin yerleģtirildiği mahallerdeki duvar ve tavan aralıklarının ölçüleri standartlar dâhilinde, imalatçı tarafından Ģart koģulan değerlerin altına düģmemelidir. Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden geri çıkarılması veya yana alınması imkânını verecek yeterli alanlar mevcut olmalıdır. Yeni yapılacak binalarda; toplam kullanım alanının 1000m2'den büyük olması halinde merkezi ısıtma sistemi yapılmalıdır. Buhar kazanları ve buhar jeneratörlerinin yerleģtirileceği hacimler için yetkili kurum ve kuruluģlardan onay alınmalıdır. Isı merkezlerinde çalıģmalara baģlamadan önce tam ve kapsamlı teknik etüt yapılmalıdır. Bu çalıģmalar yapılırken; ısı merkezinin toplam yükü hesaplanarak gaz Ģirketinden gaz tedarik imkânı araģtırılır. Ġlgili mevzuatlar ve standartlar göz önünde bulundurularak uygun seçimler yapılarak tesisin projelendirilmesi yapılıp onay alındıktan sonra tesisata baģlanması gerekmektedir. 9.2 DönüĢüm Etiketi ve belgesi olmayan hiçbir kazan, doğalgaza dönüģtürülmeyecektir. Katı ve sıvı yakıtlı yarım silindirik kazanlar doğalgaza dönüģtürülemez. TSE belgesi olan katı yakıtlı tam silindirik kazanlar, doğalgaza dönüģüm halinde TS EN (1000 kw a kadar olan kazanlar için) veya TS 4040 (1000 kw üzerindeki kazanlar için) standardı tarafından istenen verim Ģartlarını sağladığı, akredite uygunluk değerlendirme kuruluģları tarafından yapılan verim raporu ile belgelendirilmesi halinde doğalgaza dönüģtürülebilir. TSE belgesi olan tam silindirik sıvı yakıtlı kazanların doğalgaza dönüģümü, kazan kapasitesi ve özelliklerine uygun doğalgaz brülörü (TS EN 676) kullanılması ve akredite olmuģ kurum ve kuruluģlardan alınacak uygunluk raporu ile yapılabilir. Bunun dıģındaki imalatlarda ilgili kurum ve kuruluģlardan uygunluk raporu alınmalıdır. Kalorifer kazanı değiģtirilmesi gerektiğinde binanın ısı kayıpları göz önünde bulundurularak seçim yapılmalıdır. Bu seçimden uygulayıcı firma sorumludur. Isıtma sisteminde kullanılan katı yakıtlı kazanlardan 15 yılını, sıvı ve gaz 49

50 yakıtlı kazanlardan 20 yılını dolduran kazanların değiģimleri Ģarttır. Teknik etüd sonucunda durumları iyi olmayan (kullanılmasında teknik mahsur olan ve kullanıcı için ekonomik olmayan) kazanların yaģ sınırına bakılmaksızın dönüģümü yapılmayacaktır. 9.3 Kazan dairelerinde ilave tedbirler Isı üreteçlerinin tesis edildiği mahallerde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya depoları bulunmamalıdır. Kazan dairesi kapıları yanmaz malzemeden (genelde çelik) ve dıģarıya açılacak Ģekilde yapılmalıdır. Kazan dairesi ara kat veya çatı katında ise binadaki yeni statik yük dağılımı, ilgili kurumların vereceği onay raporu neticesinde kontrol edilmelidir. Kazan dairelerinde bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden çıkarılması veya yana alınması imkânını verecek, gerektiğinde kapısı da olan, yeterli alanlar mevcut olmalıdır. Ayrıca imalatçı tarafından Ģart koģulan değerlerin altına düģülmemelidir. Konutlarda, merkezi sistem ısıtmalarda binanın sıcak su ve mutfak kullanımı için ayrı bir hat/branģman tesis edilmelidir. Kazan dairesine emniyet kuralları ve cihazların kullanım talimatları asılmalı, sertifikalı firma, kullandığı cihazlara (kazan, brülör) ait garanti belgelerini, yetkili servislerin listesini, acil durumlarda baģvurulması gereken telefonları kullanıcıya vermelidir. Konutlarda yedek kazan kullanımına binanın ısınma ve sıcak su ihtiyacına bakılarak gaz dağıtım Ģirketi tarafından karar verilmelidir. Kazan dairesinde doğalgazı algılayacak gaz algılayıcıları kullanılacaktır. Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak aydınlatma ve açma kapama anahtarlarıyla panolar kapalı tipte uygun yerlere tesis edilmelidir. Kazan dairesi tavanı mümkün olduğu kadar düz olmalı, gaz sızıntısı halinde gazın birikeceği ceplerin bulunmamasına önem gösterilmelidir. Bina sahibi, yöneticisi ısıtma sistemlerinin, ilgili yönetmelik ve/veya standartlarda belirtilen periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutulmasını ve ilgili mercilere raporlanmasını sağlamalıdır. Kazanlarda, biri iģletme döneminin baģlangıcında, diğeri ortasında olmak üzere yılda en az iki kez baca gazı analizi, bir kez de sistem bakımı yaptırılır. Sistem performansının kontrolünü yaptırarak raporlamak bina sahibi, yöneticisi sorumluluğundadır. Doğalgazlı kazan dairesini iģletecek personel mutlaka yetkili bir kurum tarafından verilen doğalgazlı kazan dairesi iģletmeciliği kursunu bitirdiğine dair sertifikalı olmalıdır. Yetkili bir kurum tarafından verilen kazan dairesi iģletmeciliği kursunu bitirdiğine dair sertifikası bulunmayan Ģahıslar, kazan dairesini iģletmek üzere çalıģtırılamaz. Kazan dairesi kapısının, kaçıģ merdivenine veya genel kullanım merdivenlerine direkt olarak açılmaması ve mutlaka bir güvenlik holüne açılması gerekir. 50

51 Gaz kullanılan mahallerde, gaz kaçağına karģı doğal veya mekanik havalandırma sağlanması gerekir. Her kazan dairesi için özel topraklama sistemi yapılması gerekir. Kazan dairelerinde bulunan doğalgaz tesisatının veya bağlantı elemanlarının üzerinde ve çok yakınında yanıcı maddeler bulundurulamaz. Doğalgaz kullanım mekânlarında herkesin görebileceği yerlere doğalgaz ile ilgili olarak dikkat edilecek hususları belirten uyarı levhaları asılmalıdır. Brülörlerde alev sezici ve alevin geri tepmesini önleyen armatürler kullanılmalıdır. Bina servis kutusu veya servis vanası, gaz Ģirketinin acil ekiplerinin kolaylıkla müdahale edebileceği Ģekilde muhafaza edilmelidir. Servis kutusu veya servis vanası önüne, müdahaleyi zorlaģtıracak malzeme konulamaz ve araç park edilemez. Bina içi tesisatın, gaz kesme tüketim cihazlarının ve bacaların periyodik kontrolleri ve bakımları yetkili servislere yaptırılır. Doğalgaz kullanıcılarının tesisatlarını tanıması, gaz kesme vanalarının yerlerini öğrenmesi ve herhangi bir gaz kaçağı olduğunda buna karģı hareket tarzına dair bilgi sahibi olması gerekir. Daha önce kabulü yapılan tesisatlardaki tadilatlarda; sistem mevcut kurallara uygun hale getirilecektir. 9.4 Havalandırma Doğalgaz kullanılacak mahallerde gerekli yanma havasının sağlanması ve muhtemel gaz kaçaklarında, ortamda gaz birikimini önlemek amacıyla havalandırma yapılması gerekmektedir. Havalandırma doğal veya mekanik yöntemler ile yapılabilir. Zorunlu haller dıģında doğal havalandırma tercih edilmelidir. Havalandırma sistemi üç farklı Ģekilde yapılabilir. a) Doğal Havalandırma: Taze hava uygun boyutlardaki alt menfezler ile sağlanır. Egzost havası daha küçük boyutlardaki üst menfezlerden atılır. b) Yarı Cebri Havalandırma: Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile cebri olarak sağlanır. Egzost havası üst menfezlerden atılır. c) Cebri Havalandırma: Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile sağlanır ve egzost havası yine bir fan vasıtası ile üst menfezlerden atılır. Isı üretecine ait yakma sisteminin her devreye giriģinden veya tekrar çalıģtırılmasından önce yanma odasının doğal veya cebri olarak havalandırılması TS EN 676 daki kurallara uygun olarak sağlanmalıdır. Bu sistem ile yakma düzeninin çalıģmasını etkilemeden gerekli yanma havası temin edilip, kazan dairesinin havalandırması gerçekleģtirilmelidir. 51

52 Kazan dairesi havalandırması doğrudan dıģ ortama açılmalıdır. Kazan dairesi toprak kotunun altında kalıyor ve havalandırma uygun boyutlarda kanallar ile cebri olarak yapılıyor ise havalandırma fanlarından birinin devre dıģı kalması durumunda brülörün de devre dıģı kalmasını sağlayan otomatik kontrol sistemi kullanılmalıdır. Havalandırma tesis edilirken kazan dairesinde asla negatif basınç oluģmaması sağlanmalıdır. Taze havanın tabii olarak çekilmesi ve egzost havasının fan ile atılması, kazan dairesinde negatif basınç yaratacağından ve dumanın akıģ yönünü değiģtirebileceğinden dolayı sistem olarak kullanılamaz. Üst ve alt menfezler mümkün olduğu kadar mahalin üst ve alt seviyelerine kısa devre hava akımının engellenmesi için birbirlerinden mümkün olduğunca uzak yerleģtirilmelidir. Böylece pratik olarak sistemin çalıģması sağlanır ve by-pass (kısa devre) olayı önlenir. Üst havalandırma menfezi tavandan en fazla 40cm aģağıda, alt havalandırma menfezi döģemeden en fazla 45cm yukarıda olacak Ģekilde açılmalıdır. Kanal uzunluğu (yatay ve düģey uzunluklar ile dirsek eģdeğer uzunlukları toplamı) 10m ve üzerinde ise havalandırma mekanik olarak yapılmalıdır. Havalandırma kanallarında 90 0 lik dirsek eģdeğer uzunluğu 3m, 45 0 lik dirsek eģdeğer uzunluğu 1,5m ve ızgaralar için eģdeğer uzunluk 0,5m alınmalıdır. Izgara aralıkları en az 10mm x 10mm olmalıdır. Havalandırma, yangın ve dumanı en az 90 dakikalık sürede (yangın direnç süresi) kazan dairesinden ve ateģleme düzenine ait odalardan diğer odalara taģımayacak biçimde yapılmalıdır. Hava kanalları diğer hava kanalları ile bağlantılı olmamalı, gerektiği zaman temizlenebilmelidir. Mutfak cihazlarının bulunduğu mahalde yapılacak havalandırma kanalı veya menfezin doğru pozisyonda yerleģtirilmiģ olmasına dikkat edilmelidir. Cihazların üzerine gelip yanmayı bozacak ya da alevi söndürebilecek Ģekilde yapılan montajlardan kaçınılmalıdır Tabii havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı Toplam kurulu gücü 1000 kw ın altında olan kazan dairelerinin havalandırmasında, doğrudan dıģarı açılan menfezler için yeterli kesit alanı aģağıdaki eģitliğe göre hesaplanmalıdır. S A = F a 2,25 ( Q br + 70 ) Burada: S A : Alt havalandırma net kesit alanı (cm 2 ) F: Menfezin geometrisine bağlı olarak aģağıdaki Ģartlara göre değiģir. 52

53 F=1: Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 1,5 katından fazla olmayan), F=1,1: Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 5 katına kadar olan), F=1,25: Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 10 katına kadar olan), F=1: Dairesel, F=1,2: Izgaralı, a: Menfezin ızgara katsayısı (ızgarasız olduğunda a=1,ızgaralı olduğunda a=1,2) Q br : Toplam anma ısı gücü (kw) Toplam kurulu gücü 1000 kw ın üzerinde olan kazan dairelerinin havalandırmasında toplam anma ısıl gücünün her 1 kw ı için 1,6 m 3 /h hava ihtiyacı vardır. Buradan hareketle doğrudan dıģarı açılan menfez için gerekli kesit alanı aģağıdaki eģitliğe göre hesaplanmalıdır. S A = Q br / 3600 Burada: Q br : Toplam anma ısıl gücü (kw), S A : Menfez kesit alanıdır (m 2 ). Pis hava atıģ miktarı (üst havalandırma), toplam anma ısıl gücünün her 1kW ı için 0,5m 3 /h olmalıdır. Buradan hareketle pis hava atıģı için gerekli menfez kesit alanı aģağıdaki eģitliğe göre hesaplanmalıdır. S ü = S A 0,6 Burada: S ü : Pis hava atıģı için net kesit alanıdır (m 2 ) Cebri havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar) hesabı Tabii olarak havalandırılması mümkün olmayan kazan dairelerinin cebri olarak havalandırılması gerekir. Cebri havalandırma için gerekli en az taze hava ve egzoz havası miktarları brülör tipine ve kapasitesine göre aģağıdaki eģitliklere göre hesaplanmalıdır. 53

54 Üflemeli brülörler için Alt havalandırma hesabı; Vhava = Q br 1,184 3,6 (m 3 /h) S a = Vhava / ( 3600 V ) (m 2 ) Burada: Q br : Anma ısı gücü (kw) V: Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır (m/sn) Üst havalandırma hesabı; VEgzost = Q br 0,781 3,6 (m 3 /h) S Ü = VEgzost/ (3600 V ) (m 2 ) Burada: V: Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır (m/sn) Atmosferik brülörler için Alt havalandırma hesabı; Vhava = Q br 1,304 3,6 (m 3 /h) S a = Vhava / ( 3600 V ) (m 2 ) Burada: Q br : Anma Isı Gücü (kw) V: Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır (m/sn). Üst havalandırma hesabı; VEgzost = Q br 0,709 3,6 (m 3 /h) S Ü = VEgzost/ (3600 V ) (m 2 ) Burada: V: Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır (m/sn) 54

55 Not: Havalandırma sistemlerinde kullanılacak elektrik motorları ex-proof olacaktır. 9.5 Elektrik tesisatı Isıtma gücü en az 50 kw olan yakma sistemine ait elektrik tesisatı TS ya uygun olmalıdır. Brülör ve ısı üreteci ile brülör kontrol cihazlarına ait fiģ priz bağlantı elemanları iģletme Ģartlarına uygun olmalıdır. Kazan dairelerinde, muhtemel tehlikeler karģısında, kazan dairesine girilmesine gerek olmaksızın dıģarıdan kumanda edilerek elektriğinin kesilmesini sağlayacak biçimde ilave tesisat yapılmalıdır. Elektrikle çalıģan ayar elemanlarına sahip bütün gaz yakma tesislerinin devre dıģı edilebilmeleri için, ısı üreteçlerinin yerleģtirildiği mahalin (kazan dairesi) dıģına, kolayca ulaģılabilir ve herhangi bir tehlikenin de meydana gelmesine sebep olmayacak bir yere ana Ģalter yerleģtirilmelidir. Herhangi bir tehlike anında gazı kesecek olan ana kapama vanası ile elektrik akımını kesecek ana Ģalter ve ana elektrik panosu kazan dairesi dıģında kolayca ulaģılabilecek bir yere konmalıdır. Gaz ana vanasının yerini gösteren plaka, bina giriģinde kolayca görülebilecek bir yere asılmalıdır. Ana elektrik panosunun kazan dairesi içerisinde olması hâlinde, kazan dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosunun, etanj tipi patlama ve kıvılcım güvenlikli olması, kumanda butonlarının pano ön kapağına monte edilmesi ve kapak açılmadan butonlar ile çalıģtırılması ve kapatılması gerekir. Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak, aydınlatma ve açma-kapama anahtarları ile panolar, kapalı tipte uygun yerlere tesis edilmelidir. Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak, tablolar, anahtarlar, prizler, borular gibi bütün elektrik tesisatının ilgili yönetmeliklere ve Türk Standartlarına uygun olarak tasarlanması ve tesis edilmesi gerekir. Bu tesisat ve sistemlerde kullanılacak her türlü cihaz ve kabloların ilgili standartlara uygun olması gerekir. Yapılan seçimlerle sistemin emniyetli bir Ģekilde devreden çıkması ve güvenli bir Ģekilde çalıģmaya devam etmesi sağlanmalıdır. Kazan dairelerinde aydınlatma; tavandan en az 50cm sarkacak veya üst havalandırma seviyesinin altında kalacak Ģekilde veya yan duvarlara tespit edilecek etanj tipi flüoresan veya contalı glop tipi armatürler ile yapılır ve tesisat antigron olarak tesis edilir. Isı merkezlerinin giriģinde 1 adet emniyet selonoid vanası bulunması ve bu vananın en az 2 adet patlama ve kıvılcım güvenlikli (ex-proof) kademe ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak çalıģması gerekir. Büyük tüketimli ısı merkezlerinde, entegre gaz alarm cihazı kullanılması da gerekir. Kazan dairesi topraklaması tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğine uygun Ģekilde yapılmalıdır. Cebri havalandırma gereken yerlerde fan motorunun brülör kumanda sistemi ile paralel çalıģması ve fanda meydana gelebilecek arızalarda brülör 55

56 otomatik olarak devre dıģı kalacak Ģekilde otomatik kontrol ünitesi yapılması gerekir. Hava kanalında gerekli hava akıģı sağlanmayan hâllerde, elektrik enerjisini kesip brülörü devre dıģı bırakması için, cebri hava kanalında duyarlı sensör kullanılmalıdır. Brülör ve fan ayrı ayrı kontaktör termik grubu ile beslenir. 10.Brülör Gazı yakma havası (oksijen) ile belirli oranlarda karıģtıran ve ısı ihtiyacına göre gerekli gaz/hava karıģımı oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü ayarlamak suretiyle tam yanmayı sağlayan, TS 11391, TS EN 676 standardına uygun otomatik veya yarı otomatik kumanda, kontrol, ayar, ateģleme ve güvenlik tertibatıyla donatılan ve gerektiğinde yakma havasını cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden yakma sistemidir. 10.1Brülör seçimi Gaz brülörleri TS EN 676 veya TS EN 298 standartlarına uygun olmalıdır. Brülör kazana uygun olarak seçilmelidir. Projede belirtilen kazan kapasitelerine uygun, tespit edilen yakıt miktarını yakacak özelliklerde brülör seçilmelidir. Brülör seçiminde doğalgazın alt ısıl değeri 8250 kcal/m 3 olarak alınmalıdır. Cihazın tüketeceği yakıt miktarı aģağıdaki eģitliğe göre hesaplanmalıdır. Cihaz verim değerleri akredite bir kuruluģça belgelenemediği takdirde % 85 olarak alınır. Burada; B = Yakıt miktarı, (m3/h) Q = Kazan kapasitesi (kcal/h), Hu = Yakıtın alt ısıl değeri (kcal/m3) ŋ = Verim ( %) olarak alınmalıdır. B= Q/(Hu ŋ) Merkezi ısıtma sistemlerinde kullanılacak cebri üflemeli brülörlü kazanlarda; a) 50 kw kw arasında ısıtma kazanı kapasitesine sahip sistemlerde iki kademeli veya oransal kontrollü brülörler, b) 500 kw ve üzerinde ısıtma kazanı kapasitesine sahip sistemlerde oransal kontrollü brülörler kullanılmalıdır. 56

57 10.2 Brülör gaz kontrol hattı ve donanımları Gaz brülörleri, yerine sabit ve sağlam Ģekilde bağlanmalıdır. Brülör gaz kontrol hattı baģındaki küresel vanadan sonra sistemde oluģabilecek titreģimlerin doğalgaz hattına geçiģini önlemek amacı ile kompansatör tesis edilmelidir (TS 10880).Brülör gaz kontrol hattı sabit bir mesnet ile desteklenmelidir. Brülör gaz kontrol hattı donanımları, doğalgaz yakan cihazların (brülör, bek vb.) emniyetli ve verimli olarak çalıģmalarını temin etmek maksadıyla tesis edilen sistemlerdir. Gaz kontrol hattında kullanılacak olan donanımlar yakıcının kapasitesine, brülör tipi ve Ģekline bağlı olarak değiģiklik gösterir. Buna göre gaz kontrol hattındaki donanımlar belirlenirken sistemin özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Brülörün ve gaz kontrol hattı donanımlarının yakma sistemine uygunluğu brülör firmasının sorumluluğundadır. (TS EN 676, TS 11391, TS EN 298) 1. Brülör vanası Servis ve emniyet amacıyla gaz açma/kapamayı temin etmek için kullanılan küresel vanadır. Her brülör gaz kontrol hattı giriģine bir adet küresel vana konulmalıdır. (TS EN 331, TS 9809) 2. Kompansatör Brülördeki titreģimin tesisata geçiģini zayıflatmak için kullanılan donanım olup TS e uygun üniversal tip (eksenel hareket, açısal hareket ve yanal eksen sapmalarını karģılayabilen) olmalıdır. Açısal Yanal Eksenel ġekil 16 Kompansatörler ve hareketleri 57

58 3. Manometre Hat üzerindeki gaz basıncını ölçmek için kullanılan ekipmandır. Gaz kontrol hattındaki manometreler musluklu tipte olmalıdır. 4. Filtre Filtreler, ilk otomatik ayar elemanından önce gaz kontrol hattı donanımlarını kirlilikten korumak amacı ile yerleģtirilen ekipmandır. Kullanılacak filtre TS ya uygun ve göz açıklığı 50 µm veya daha küçük olmalıdır. 5. Gaz basınç regülatörü Gaz kontrol hattı giriģindeki gaz basıncını brülör için gerekli basınca düģüren donanımdır. Gaz kontrol hattı ekipmanlarının dayanım basıncı, regülatör giriģ basıncının 1,2 katından küçük olması durumunda ani kapatmalı regülatör kullanılmalıdır. (TS EN 88, TS 10624, TS EN 334) 6. Emniyet tahliye vanası (Relief valf) Sistemi aģırı basınca karģı koruyan anlık basınç yükselmelerinde fazla gazı sistemden tahliye ederek regülatörün devre dıģı kalmasını önleyen donanımdır. Ani kapamalı regülatör kullanılması durumunda bulunmalıdır. 7. Asgari gaz basınç algılama tertibatı (Asgari gaz basınç presostatı) Regülatör çıkıģındaki gaz basıncının brülörün normal çalıģma basıncının altında kalması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek akıģın kesilmesini sağlayan donanımdır. Tüm gaz kontrol hatlarında bulunmalıdır (TS EN 1854). 8. Azami gaz basınç algılama tertibatı (Azami gaz basınç presostatı) Regülatör çıkıģındaki gaz basıncının brülörün normal çalıģma basıncının üstüne çıkması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek gaz akıģını kesen donanımdır (TS EN 1854). 9. Otomatik kapama vanası (Solenoid vana) Sistemin devre dıģı kalması gerektiği durumlarda aldığı sinyaller doğrultusunda gaz akıģını otomatik olarak kesen ve ilk çalıģma esnasında sistemin emniyetli olarak devreye girmesini sağlayan donanımdır. 70 kw kapasiteye kadar olan sistemlerde gaz kontrol hattında iki adet seri 58

59 olarak bağlanmıģ B sınıfı, 70 kw üzeri kapasitelerde ise iki adet seri olarak bağlanmıģ A sınıfı solenoid vana bulunmalıdır (TS EN 161). 10. Sızdırmazlık kontrol cihazı (Vana doğrulama sistemi) Otomatik emniyet kapama vanalarının etkin bir Ģekilde kapanıp kapanmadığını kontrol eden ve vanalardaki gaz kaçaklarını belirleyen donanımdır kw a kadar olan kapasitelerde bulunması tavsiye edilir kw ve üzeri kapasiteli sistemlerde ve ayrıca kapasitelerine bakılmaksızın, kızgın yağ, kaynar sulu, alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde kullanılmalıdır(ts EN 1643) Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Q B 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 17 de gösterildiği gibi olmalıdır. Açıklama 1- Küresel vana 7- Relief valf 2- Kompansatör 8- Tahliye hattı (vent) 3- Test nipeli 9- Presostat (Asgari gaz basınç) 4- Filtre 10- Solenoid valf 5- Manometre (musluklu) 11-Brülör 6- Gaz basınç regülâtörü 12- Sızdırmazlık Kontrol Cihazı ġekil 17 - Q B 1200 kw ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 59

60 Q B < 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 18 de gösterildiği gibi olmalıdır. Açıklama 1- Küresel vana 2- Kompansatör 3- Test nipeli 4- Filtre 5- Manometre (musluklu) 6- Gaz basınç regülâtörü 7- Relief valf 8- Tahliye hattı (vent) 9- Presostat (Asgari gaz basınç) 10- Solenoid valf 11- Brülör ġekil 18 - Q B < 1200 kw ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 60

61 Q B < 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 19 da gösterildiği gibi olmalıdır. Açıklama 1- Küresel vana 2- Kompansatör 3- Test nipeli 4- Filtre 5- Manometre (musluklu) 6- Gaz basınç regülâtörü 7- Tahliye hattı (vent) 8- Presostat (Azami gaz basınç) 9- Presostat (Asgari gaz basınç) 10-Solenoid valf 11-Brülör ġekil 19 - Q B < 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 61

62 Q B 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 20 de gösterildiği gibi olmalıdır. Açıklama 1- Küresel vana 2- Kompansatör 3- Test nipeli 4- Filtre 5- Manometre (musluklu) 6- Gaz basınç regülâtörü 7- Tahliye hattı (vent) 8- Presostat (Azami gaz basınç) 9- Presostat (Asgari gaz basınç) 10-Solenoid valf 11-Brülör 12-Sızdırmazlık kontrol cihazı ġekil 20 - Q B 1200 kw ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı 62

63 Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları Açıklama 1- Küresel vana 2- Manometre 3- Gaz filtresi 4- Test nipeli 5- Gaz basınç regülatörü 6- Relief valf 7- Tahliye hattı (vent) 8- Presostat (Asgari gaz basınç) 9-Solenoid valf 10-Brülör ġekil 21 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları Üflemeli ve atmosferik brülör gaz kontrol hatlarında, ani kapamasız regülatör kullanılacak ise kullanılacak tüm armatürlerin dayanım basınçları regülatör giriģ basıncının 1,2 katından küçük olmamalıdır. Multiblok armatür kullanılması durumunda, bu armatür içerisinde ġekil de belirtilen ekipmanlar bulunmalı ve toplam basınç kayıpları belgelendirilmelidir. Kontrol sistemlerinin tahliye hatları en az DN 15 olmalı ve boģaltma ağızları, can ve mal güvenliğini sağlayacak Ģekilde emniyetli bir yere (atmosfere), tercihen çatı seviyesi üzerine çıkarılmalıdır. Çatı seviyesi üzerine çıkarılması mümkün olmuyorsa, tahliye hatları yanıcı gazların bulunmadığı, trafik zemininden en az 2,5 metre yükseklikte ve atılan gazın pencere, hava giriģleri v.b. yerlerden binalara girip birikemeyeceği risk oluģturmayan noktalara uzatılıp bırakılmalıdır. Gaz tahliye boruları, korozyona karģı korunmalı, rüzgâr vb. etkisi ile geri tepme yapabilecek yerlere bırakılmamalıdır. 63

64 4.KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERĠNDE BACALAR Atık gaz bacaları 4 ana gruba ayrılır. A. Adi bacalar B. Ortak bacalar C. Müstakil bacalar D. Hava-atık gaz baca sistemleri A. Adi bacalar Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin kullanabileceği Ģekilde tasarımlanmıģ bacalara adi baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz. (ġekil 22). B. Ortak (ġönt) bacalar Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait branģmanlardan meydana gelen bacaya ortak (Ģönt) baca denir. Bu tip bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz.(ġekil 22). C. Müstakil (Ferdi) bacalar Tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar yükselen ve sadece bir birimin kullanımına göre tasarlanmıģ bacalara müstakil baca denir. Bacalı cihazlar, sadece müstakil bacalara bağlanabilir. Asgari etkili baca yüksekliği 4 m olmalıdır. (ġekil 22) Adi Baca Müstakil Baca Ortak(ġönt)Baca ġekil 22 - Bacalar 64

65 4.1 Cihaz baca kanalları ve bağlandıkları bacalar ile ilgili genel hususlar Bacalar; ısı, yoğuģma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden, ilgili standart (TS EN , TS EN , TS EN 1447, TS EN , TS EN veya TS EN 14471) uygunluk belgesine sahip malzemeden imal edilmelidir. Kullanılacak malzeme, ilgili malzeme standartlarına göre belirlenmiģ sınıflandırmalara göre doğalgazla çalıģma koģullarına uygun olacak Ģekilde seçilmelidir Atık gaz boru malzemesi; TS EN veya TS EN standartlarına uygun malzemeden olmalıdır. YanmıĢ gaz boruları galvaniz sac, asbest, alüminyum malzeme ve plastik malzemelerden yapılamaz. YanmıĢ gaz boruları elle sökülmeyecek Ģekilde bağlanmalıdır. Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz Ģekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır. Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkıģ deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca çıkıģ deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalı ve bu mesafe 1m i geçmemelidir. Ancak, montaj yeri bunu mümkün kılmadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmıģ uzunluğu imalâtçı firma kılavuzu doğrultusunda en fazla 2,5m olmalıdır. Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40cm olan baca hızlandırma parçası olmalı ve hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır. Bacaya irtibatı sağlayan atık gaz borularında 90 lik dirseklerden kaçınılmalıdır. Atık gaz boruları, 2 º - 3 º lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve bacaya, baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. YanmıĢ gaz borularının kesiti, yanmıģ gazları kusursuz bir Ģekilde bacaya verebilecek büyüklükte seçilmeli, dairesel kesitler tercih edilmelidir. Baca kesitleri, TS EN e göre hesaplanmalı, tasarım ve montajı TS EN standardında yer alan koģullara uygun olmalıdır. Atık gaz bacaları düģey olmalıdır. DüĢey doğrultuda, ancak bir kez 30 º yi geçmeyen sapma olabilir. Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN e uygun karbonmonoksit algılama cihazları kullanılmalıdır. Atık gaz boruları baģka kat hacimleri içerisinden ve baģka oturma mahalleri içerisinden geçirilmemelidir. Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları, banyo ve tuvaletlerden geçirilmemelidir. Atık gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az 20 cm uzaklıkta olacak Ģekilde yerleģtirilmelidir. TS 3541 e göre ısı yalıtımı yapılması durumunda bu mesafeler % 25 oranında azaltılabilir. Atık gaz borularının en kesit alanı cihazın davlumbaz çıkıģındaki en kesit alanından küçük olmamalıdır. Vantilatör veya baca fan kiti doğrudan bacaya bağlanmamalıdır. 65

66 Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü bağlanmamalıdır. Birbirinden farklı yüksekliklere sahip bitiģik binaların bacalarında; daha düģük seviyede olan binaya ait bacaların komģu binaya olan mesafesi minimum 6m olmalıdır. Bu sağlanamıyor ise bacalar yüksek olan bina seviyesine kadar yükseltilmeli ve ait olduğu bina mahyasını en az 0,8 m üzerine kadar çıkarılmalıdır. Bacaların çıkıģına baca kesitini daraltmayacak Ģekilde baca Ģapkası konulmalıdır. Metal bacalar eğer mevcut ise bina topraklama tesisatına irtibatlandırılmalı veya özel olarak topraklaması sağlanmalıdır. 4.2 Baca kesit hesabı 30 kw ve altı kapasitelerdeki cihazlar için binalardaki dairesel kesitli (D=13 cm.) bacalar kullanılabilir. Baca çapının 13 cm nin altında olması durumunda aģağıdaki formül ile baca kesitinin uygunluğu kontrol edilmelidir. Çapı 10 cm nin altında olan bacalara doğalgazlı cihazlar bağlanmamalıdır kw (70 kw dâhil) aralığındaki kapasitelere sahip doğalgaz yakıcı cihazları için aģağıdaki formül kullanılarak baca kesiti tayin edilmelidir. 70 kw üzerindeki kapasitelere sahip doğalgaz yakıcı cihazlarının baca kesitleri, TS EN e göre hesaplanmalıdır. Burada; F = Baca kesiti (cm²) k = 0,01 (Üflemeli brülörlerde) k = 0,012 (Atmosferik brülörlerde) Q = Cihaz kapasitesi (Kcal/h) h = Etkili baca yüksekliği (m) dir. F = (k Q)/h 1/2 Atık gaz bacalarında dairesel kesitler tercih edilmelidir. Her tip ve kapasitedeki cihaz bacasının kesit hesabı; tek cihaz bağlantısı için TS EN ve birden fazla cihaz bağlantısı için (Örn: Kaskad sistemler, hava atık gaz sistemleri) TS EN standartlarına göre yapılmalıdır. Havalandırma boģluklarından ve aydınlıklardan baca geçirilmemelidir. Zorunlu hallerde gaz Ģirketinin görüģü alınmalıdır. Her kazan ayrı bacaya bağlanmalıdır (70 kw ın üstü). 70 kw ın altındaki cihazlarda ise birden çok atık gaz çıkıģ borusu, bir ortak boruda birleģtirilerek veya ayrı ayrı ortak bir bacaya bağlanmamalıdır (kaskad sistemler hariç). 66

67 D. Hava-atık gaz baca sistemi C tipi cihazlarda (yoğuģmalı cihazlar dâhil); cihaz mahallinden bağımsız olarak yanma için gerekli olan taze havayı, çatı üst seviyesinden itibaren fabrikasyon bir kanal vasıtası ile sağlayan, yanma sonucu oluģan atık gazı ilgili standartlara uygun malzemeden yapılmıģ bir baca ile çatı üst seviyesinden dıģarı tahliye eden iç içe aynı merkezli 2 kanaldan oluģan dikey baca sistemidir (ġekil 23). Üretici firma deklarasyonu ve/veya Bağımsız denetim raporuna göre (gerekiyorsa) korunması gereken min.ölçü YanmıĢ gaz çıkıģı Bağımsız denetim kurumu onaylı baca Ģapkası Hava giriģi YanmıĢ gaz Ģaftı Cihaz Hava Ģaftı YoğuĢma sıvısı toplayıcı Denge modülü YoğuĢma sıvısı çıkıģı ġekil 23-3 CE Hava-atık gaz baca sistemi 67