Bayanlar ve baylar lütfen kemerlerinizi bağlayın çünkü uçuşa geçiyoruz. Munich THG laboratuarlarında yaptığımız 12 hafta süre çok yorucu ve çok titiz

Transkript

1 Bayanlar ve baylar lütfen kemerlerinizi bağlayın çünkü uçuşa geçiyoruz. Munich THG laboratuarlarında yaptığımız 12 hafta süre çok yorucu ve çok titiz deneylerden sonra THG tarihinin en büyük işlemci deneyi tamamlandı. Bu uzun maratonun gerektirdiği geceler boyunca süren izlemeler, sistem takılmaları ve kilitlenmeleri ve bu boyutta bir deneyi hazırlayabilmek için gerekli olan koordinasyonun sağlanması, kafeinden çürümüş sinirlerimize bazen kısa devre yaptırdı. Fakat ortaya çıkacak olan sonuç sadece işlemcileri sıraya koyup deney yapmaktan ibaret değildi. Ortaya çıkacak sonuç işlemcilerin son 11 yılda nasıl bir evrim geçirdiğinin THG tarafından gözler önüne serilmesiydi. Bu serinin birinci bölümünde işlemcilerin ilk örneklerinden en son Intel işlemcilere kadar inceleyeceğiz. Daha sonra yayınlanacak ikinci bölümde ise AMD işlemcilerin nasıl bir gelişim izlediğine bakacağız ve tabii ki deneylerimizin sonuçlarını da yayınlayacağız. Pek çok okuyucu Pentium 100 işlemcili 16 MB bellekli sistemlerin "teknolojinin son harikası" olduğu ve meraklı öğrencilerin olmazsa olmaz donanımlarından biri sayıldığı dönemleri hatırlayacaktır yılında böyle bir sistem 3000$'ın biraz altına satılıyordu. Şimdi ise bu eski öğrenci artık bir BT şirketin çalışıyor ya da kendi şirketini kurmuş kararlarını kendi veriyor, yatırım yapıyor olabilir. Zaman ne çabuk geçiyor. Sonuç olarak, 1995'den günümüze kadar olan 111 farklı işlemci belirli ve kapsamlı bir deney dizisine sokuldu. Bu büyük karşılaştırma, işlemcilerin kısa sürede gösterdikleri başarım gelişimini mükemmel yansıtan bir yolculuk olarak düşünülebilir. Fakat pek çok kullanıcının para harcarken önemsediği başarım her zaman en önemli şey olmayabilir. Çoğu kişinin kaçırdığı nokta ise her yeni işlemcinin eskiye göre pek çok yenilikler, farklı teknikler ve standartlar içermesi. Bu yazı aynı zamanda bu konulara da değiniyor. İşlemci platformlarından (1995 yılındaki Soket 5'ten şu an ki Soket 775'lere kadar) başlarsanız, sadece Intel tarafından yedi farklı evrimsel basamak gözünüze çarpar. Aynı zaman aralığında AMD ise Soket 7'den Soket 939'a beş farklı platform çıkarmış. Şunu gururla belirtmeliyiz ki bu yazı internet üzerinde yayınlanmış en ayrıntılı işlemci karşılaştırma ve deney maratonu. Okuyucu, farklı kategorilerde 3330 deney sonucuna dayanarak, 111 işlemcinin başarımlarını doğrudan karşılaştırma ve inceleme imkanına sahip. Bunlardan başka sistemini değiştirmek isteyen bir kullanıcı nasıl bir başarım artışı beklemesi gerektiği konusunda kesin bir fikre sahip olacak. Evet bu imkansız değil (her ne kadar yıllar

2 boyunca bilgisayarların mimarileri, bellekleri, yongasetleri değişmiş olsa da) çünkü bütün deneylerimizi Windows XP kullanarak yaptık. Örneğin, işlemci hızları 40 kat artarken (1995'teki 100 MHz'den bugünkü 3800 Mhz - Intel işlemciler düşünüldüğünde), önbellekler de hızlanmadan nasibini aldı. Ayrıca veriyolu genişliği AMG K6-III/450 (1997) işlemcide 110 MB/s değerindeyken şimdilerde Athlon 64 işlemcilerde bu değer 6000 MB/s'ye ye fırlamış durumda. Farklı deney sonuçlarına baktığımızda, 3B oyunlarda kare gösterme hızı AMD Duron 650'de 17.1 FPS'yken AMD Athlon 64'lerde bu değer efsanevi bir şekilde FPS oluyor. Bu %1000 artış anlamına geliyor. Daha inanılmaz sonuçlar ise 1 GB büyüklüğündeki DV dosyasının sıkıştırılmasında karşımıza çıkıyor: 3.8 GHz hızında Intel Pentium 4 bu işlemi iki buçuk dakikada hallederken eski Pentium 233 MMX (1997) bu işlem için neredeyse iki saat gerekiyor. Bunun anlamı 1997'de ki bir işlemciye göre P4 3.8 tam 65 kat daha hızlı bir işlemci yılında MP3 sıkıştırma işlemci gücü demekti: Pentium dakikalık ses dosyası için 77 dakika zaman harcıyordu, yeni AMD Athlon 64 FX-55 bu işi bir buçuk dakikada bitiriyor. Daha ilginç bir durum işlemcilerin temel yapıları olan transistörlerin sayısında karşımıza çıkıyor yılında Pentium milyon transistör içerirken, şimdi Intel'in en güçlü işlemcisi olan Pentium 4 Extreme Edition 178 milyon transistörle çalışıyor. 11 yıl önce bir transistörün sığdığı yere şimdi yaklaşık olarak 54 milyon transistör sığdırılabiliyor. Tabii bütün bunların yanında güç tüketimi ve ısı yayımı da güçlü bir değişime uğradı. Küçük ısıtma ve güç istasyonu da olarak adlandırılan yeni Intel Pentium 570 (3.8 GHz) tam kapasite çalışırken dokuz Pentium 100'ün gücünü tüketiyor! Bu durum çok ilgi çekici olduğu kadar şaşırtıcı da çünkü aynı zaman dilimi içerisinde transistör yüze alanları altı kat küçüldü. Sonuçlar ise herkes tarafından biliniyor: evleri ısıtacak kadar yüzey alanına sahip külçe gibi ağır soğutucular ve sistemin kararlı çalışabilmesi için 400 Watt'ın üzerinde güç sağlayabilen güç kaynakları. Görünürde ise bu işin bir sonu yok gibi. Bu arada anakart tarafında 100 Ampere kadar varan akımlar artık sistem normalleri içerisinde sayılıyor. Daha yüksek güç yoğunlukları içinse savaş hala devam ediyor. AMD hikayemiz 1996 yılında piyasaya çıkan ve Soket 7 tabanlı AMD K6-III/450 ile başlıyor. O zamandan bu yana çok şey değişti, 2600 Mhz hızında çalışan AMD Athlon 64 FX-55 üreticinin şu an ki en yüksek işlemcisi. Intel'le karşılaştırılınca AMD, şu an için ısı sorununu daha iyi denetim altına almış görünüyor: Serin ve Sessiz (Cool and Quiet) sayesinde 800 MHz'ye kadar düşürülen sistem hızı, Athlon 64'ün sanki 100 MHz hızında çalışan AMD K5 işlemci gibi davranmasını sağlıyor hem de tam kapasite çalışırken. Eski sistemlerde artık her uygulama da çalışmıyor: sevilen FPS oyunu Doom 3 (kötü kalitede) Soket 7 platformda oynanamıyor. Duron 650 zar zor saniyede 14.9 kare gösterebilirken bu değer Athlon 64'te 90 kare/saniye oluyor, tabii her iki işlemci içinde aynı ekran kartını (NVIDIA GeForce 6800 GT) kullandığımızı söylememize gerek yok. Aslında o kadar eski bir zaman sayılmaz fakat bilgisayar söz konusu olunca işler değişiyor. Intel 1978 yılında, şu anki x86 uyumlu işlemcilerin temelini oluşturan 8086 işlemcisini tanıttı. Firmanın Almanya'da Munich'in yakınlarındaki Feldkirchen'de bulunan Avrupa müdürlüğü henüz harita üzerinde bile yoktu. O zamanlar "XT" olarak adlandırılan bilgisayar 4.77 ve daha sonra da 8 MHz hızında olarak piyasaya sürüldü ve en fazla 1 MB bellek adresleyebiliyordu.

3 Bütün x86 işlemcilerin anası: 4.77 MHz hızındaki 8086 Intel işlemci. O sıralarda RAM'ler hala kilobyte sınırındaydı. İyi donanımlı bir sistem 256 kb kendine özel bellek yongaları içeriyordu. En iyi sistem: Eğer 320 kb belleğe sahipseniz Windows 1.0 bile çalıştırabilirdiniz. Diğer taraftan o sıralarda sabit diskler pahalı ve az bulunan şeylerdi. Ancak hali vakti yerinde olan insanlar sistemlerine iki tane sabit disk takabiliyorlardı. Hatta bazı kullanıcılar 8 inç'lik disket sürücüleri de (5.25 inç'lerden öncekiler) hatırlayacaklardır yılında Intel, 16 bit ISA yuvalarını destekleyen 286'larını duyurdu. SIMM bellek birimlerini kullanan sistemler en yüksek 1 MB RAM destekliyorlardı. Bu gelişmeyi üç yıl sonra (1985) kuramsal olarak inanılmaz 4 GB bellekleri adresleyebilen 386'lar izledi. Bunlar için gerekli olan anakart ( ve bunun için gerekli olan teknoloji) o zamanlar yoktu. 386'lar ilk 32 bit işlemcilerdi ve soğutucu gerektirmiyorlardı.

4 386'lar 32 bit desteği sunsa da o zamanlar bunu destekleyecek bir işletim sistemi yoktu. 4 MB belleğe sahip tipik bir sistem ilk defa MS Windows'us desteğiyle 386 kipi olarak bilinen sabit diski kullanarak sanal bellek kullanımını hayatımıza soktu. İlk 386 işlemciler 16 MHz hızında çalışırken bunu dört yıl sonra 32 MHz hızında çalışanlar izledi yılında Intel Soket 1 yapısındaki 25 MHz hızında çalışan 486DX işlemcilerini duyurdu, daha sonraki yıllarda bu hız 133 MHz'ye kadar çıktı. Bu gelişmeyi 90'lı yılların başındaki PC patlaması takip etti, pek çok kullanıcı kolay olmayan Commodore C64, Commodore Amiga veya Atari ST gibi ev bilgisayarından PC'ye geçişi yapmaya başladı.

5 İnanılmaz pahalı: Intel 486 DX 33 MHz matematik yardımcı işlemcisiyle desteklenmişti. Yeni: 486 DX-33 veriyolu hızıyla aynı hızda çalışıyordu 1:1

6 Burada görünen 66 Mhz hızındaki DX işlemciler SX işlemcilere göre önemli bir hız avantajına sahiptiler. "66" 2x33 MHz sistem veriyolu hızı anlamına geliyor. Bu işlemcilerde Soket 2 yapısı kullanılmıştı. Soket 2 için son başarım artışı Intel'in hızlısürüm (overdrive) işlemcileriyle sağlanmıştı.

7 Soket 2 için fazladan güç: Gerekli olan bölünmüş voltaj için sabit bir voltaj düzenleyici hızlısürümün (overdirve) seramik taşıyıcısına lehimlenmişti. Hızlısürüm (overdrive) işlemciler satıldığı sıralarda üzerlerine yapıştırılmış soğutucular ısınma sorunları için yeterliydi. Intel'in Soket 3 tabanlı 486DX 100 işlemcisi bir atılımdı çünkü 100 MHz sınırına ilk defa ulaşılmıştı.

8 1994 yılında 100 MHz hızındaki DX4 inanılmaz pahalıydı - kesinlikle yazın çalışıp para biriktiren öğrenciler için değildi. Bu işlemciye rakip 486 DX işlemcinin 133 MHz hızında çalışan AMD kopyasıyla geldi. 120 MHz çalışan model özellikle çok beğenildi. AMD 486 DX 120 kolay hızaşırtılıyordu (overclock) ve bu sayede ilk Pentium işlemcileri bile geçmişti, işte tam bu sıralarda AMD hayranlığı gelişmeye başladı ve 1994 yılları boyunca sadece 486 PC sistemler satılmadı (AMD/Intel) aynı zamanda ilk Pentium bilgisayarlarda pazardaydı. Sık sık kullanıcılar daha mağazalar açılmadan önlerinde sıraya girer ve reklamlardaki en son çıkan işlemcileri

9 kapışırlardı. Yeni çıkan işlemcilerin bir kaç dakika içinde tüketilmediği zamanlar çok az oluyordu. O zamanlarda pazar çift basamaklı rakamlarla büyüyordu. Pek çok küçük firma mantar gibi kuruldu ve bilgisayar sistemleri toplayıp hayali markalar altında satmaya başladılar. 486 DX 100 sistemler Pentium 60 bilgisayarlarla aynı fiyatlara satıldı. Fiyat aralığı 1000$ ile 1500$ arasında değişiyordu. İlk kez Pentium 60 kötü başlıklarla duyuldu: Bazı durumlarda ortaya çıkan FDIV bölme hatası Intel'in başına büyük sıkıntılar açtı yılında en sonunda iki işlemci için geliştirilen Soket 4 piyasaya sürüldü: Intel Pentium 60 ve 66. Düşük hızlı olan sürüm 30 MHz sistem veriyolu hızına sahipti ve 486 işlemcilerle karşılaştırılınca ciddi şekilde yavaş kalıyordu. Diğer taraftan Pentium 66 daha etkili bir üründü fakat pek çok kullanıcı aynı fiyata daha yüksek saat hızı (o zamanlar bile!) satın alabildikleri için 486DX 100'ü tercih etti. İşlemci alanındaki yenilikler: Soket 4'ten sonra piyasaya Pentium 75'le birlikte Soket 5 geldi. Başarımı önemli ölçüde arttıran L3 işhatlı önbellek (pipelined burst cache) istenirse anakarta takılabiliyordu. Büyük miktarlarda paralara 256 kb veya 512 kb kapasiteli önbellek birimler alabiliyorsunuz. Asus ilk kez COAST yuvası (COAST= cache on stick - çubuk üstü önbellek) olan anakartı çıkaran üreticiydi ve o zamanki rakipleri arasındaki fiyat farkı da o kadar fazla değildi. Bugünlerde zorlukla görebileceğiniz bir parça: Intel 430FX yongasetli Soket 5 anakart üzerinde takılı 256 kb önbellek birimi.

10 Intel Pentium 75, 50 MHz sistem veriyolu hızında ve 1.5 çarpanla çalışıyordu. 55 x 55 milimetre dış uzunlukla, Intel Pentium 60/66 en büyük masaüstü işlemciydi - şimdi bile öyle! K6-2/233'den K6-2/550'e Mayıs 1998'den Şubat 2000'e K6-2+/400'den K6- Nisan 2000'den Eylül 2000'e

11 2+/550'ye K6-III/400'den K6-III/500'e Şubat 1999'dan Eylül 2000'e

12 Pentium 166 MMX'in gelmesi ile Intel ilk kez MMX çokluortam açılımlarını tanıttı ve farklı voltaj değerli (2.8/3.3 Volt) anakartlar hayatımıza girdi. Soket 5 kullananlar bir çeşit çevirici ile bu işlemciyi kullanabildiler. Soket 5 için farklı voltaj adaptörü

13 Asus P/I-P55TP4XE üzerine takılmış Soket 5'ten Soket 7'ye dönüştürücü. + Intel'in Pnetium'u pazara sürmesinden sonra AMD'de 166 MHz'ye kadar çalışan ve MMX desteği sunan K6'yı duyurdu. Bellek aktarımı konusunda inanılmaz bir sıçrama yaptıran SDRAM'lerde ilk kez bu arada kullanıldı. 60 ns (EDO) veya 70 ns bellek birimleri mevcuttu. Saniyede 90 MB'a kadar çıkan bellek aktarım hızlarına ulaşıldı ve en fazla bellek büyüklüğü başlarda 384 MB ile sınırlıyken daha sonra 768 MB'ye çıktı. Tam bu zamanlarda ATX biçim etmeni de pazara duyuruldu. Ayrıca bilgisayarın yazılım ile açılıp kapatılmasına ve bekleme kipine geçmesine imkan tanıyan yeni bir güç kaynağı tanımlaması yapıldı. AGP arayüzü ise normal PCI standartlarına göre çok daha yüksek hızlara olanak sağladı. O zaman bellekler hala pahalı ve yavaş olmasına karşın, Intel'in görüntü kartları sistem belleğine (RAM) doğrudan erişebiliyorlardı. Intel Soket 7 çağını 17 watt ısı kaybı değerine sahip olan Pentium 233 MMX işlemcisi ile sonlandırdı. Üretici aynı işlemcinin 266 MHz sürümünü de geliştir fakat bu işlemci sadece taşınabilir sistemlerde kullanıldı. En son Soket 7 işlemci AMD K6-III 500 veya AMD K oldu. Başarım söz konusu olunca AMD K6-II 500 pek çok Pentium III'ü geride bırakıyordu(!). Sebep? İşlemci 256 kb dahili L2 önbelleğe sahipti ve anakart üzerindeki 2 MB'lik L3 önbellek ile birleşince bu işlemci başarım konusunda bir canavar oluyordu. Intel bu sırada rekabet etmek için hiç bir şey yapamıyordu özellikle de AMD işlemciler (K6-III 450) ciddi anlamda ucuzdular. Intel'in Pnetium'u pazara sürmesinden sonra AMD'de 166 MHz'ye kadar çalışan ve MMX desteği sunan K6'yı duyurdu. Bellek aktarımı konusunda inanılmaz bir sıçrama yaptıran SDRAM'lerde ilk kez bu arada kullanıldı. 60 ns (EDO) veya 70 ns bellek birimleri mevcuttu. Saniyede 90 MB'a kadar çıkan bellek aktarım hızlarına ulaşıldı ve en fazla bellek büyüklüğü başlarda 384 MB ile sınırlıyken daha sonra 768 MB'ye çıktı. Tam bu zamanlarda ATX biçim etmeni de pazara duyuruldu. Ayrıca bilgisayarın yazılım ile açılıp kapatılmasına ve bekleme kipine geçmesine imkan tanıyan yeni bir güç kaynağı tanımlaması yapıldı. AGP arayüzü ise normal PCI standartlarına göre çok daha yüksek hızlara olanak sağladı. O zaman bellekler hala pahalı ve yavaş olmasına karşın, Intel'in görüntü kartları sistem belleğine (RAM) doğrudan erişebiliyorlardı. Intel Soket 7 çağını 17 watt ısı kaybı değerine sahip olan Pentium 233 MMX işlemcisi ile sonlandırdı. Üretici aynı işlemcinin 266 MHz sürümünü de geliştir fakat bu işlemci sadece taşınabilir sistemlerde kullanıldı. En son Soket 7 işlemci AMD K6-III 500 veya AMD K oldu. Başarım söz konusu olunca AMD K6-II 500 pek çok Pentium III'ü geride bırakıyordu(!).

14 Sebep? İşlemci 256 kb dahili L2 önbelleğe sahipti ve anakart üzerindeki 2 MB'lik L3 önbellek ile birleşince bu işlemci başarım konusunda bir canavar oluyordu. Intel bu sırada rekabet etmek için hiç bir şey yapamıyordu özellikle de AMD işlemciler (K6-III 450) ciddi anlamda ucuzdular. Meraklı ve tükenmiş: Pentium 100 ve 512 MB RAM - olduğu kadar. Bugün kullandığımı pek çok yazılım artık MMX desteği olmayan işlemcilerle çalışamıyor.

15 Madalyonun öteki yüzü: K6-III'ün 500 Mhz'lik sürümü tanıtıldıktan sonra, AMD işlemciler acilen geri toplattı - hatta THG bile ellerindeki örnekleri geri göndermişti. Ve bir başka alışılmamış özellik: sadece OEM üreticiler 180 nm süreçle üretilmiş K6-2+ işlemciyi alabildiler. Bu işlemci mağazalarda da satılıyordu fakat bütün anakartlarla çalışmıyordu. Bazı durumlarda bu işlemci taşınabilir bilgisayarlarda da kullanıldı. Tam bu noktada AMD ve Intel yollarını ayırdılar. Intel Slot 1'e doğru giderken AMD dış görünüş olarak benzeyen fakat uyumlu olmayan Slot A'ya yöneldi.

16 Meraklı ve tükenmiş: Pentium 100 ve 512 MB RAM - olduğu kadar. Bugün kullandığımı pek çok yazılım artık MMX desteği olmayan işlemcilerle çalışamıyor.

17 Madalyonun öteki yüzü: K6-III'ün 500 Mhz'lik sürümü tanıtıldıktan sonra, AMD işlemciler acilen geri toplattı - hatta THG bile ellerindeki örnekleri geri göndermişti. Ve bir başka alışılmamış özellik: sadece OEM üreticiler 180 nm süreçle üretilmiş K6-2+ işlemciyi alabildiler. Bu işlemci mağazalarda da satılıyordu fakat bütün anakartlarla çalışmıyordu. Bazı durumlarda bu işlemci taşınabilir bilgisayarlarda da kullanıldı. Tam bu noktada AMD ve Intel yollarını ayırdılar. Intel Slot 1'e doğru giderken AMD dış görünüş olarak benzeyen fakat uyumlu olmayan Slot A'ya yöneldi. Soket 7 için olan Pentium'larda 2 MB'ye kadar L2 önbellek bulunabiliyordu. O zamanlarda DFI en çok tanınan üreticiydi ve pek çok dergi tarafından onurlandırılıyordu. 100 MHz sınırı aşıldı!

18 Pentium 100'ün 3.3 milyon transistörü 12 watt güç tüketiyordu. Bu sıralarda 133 MHz hızındaki Pentium 133 astronomik fiyatlarla satılıyordu. Bugün ise kullanıcılar suratlarını ekşitiyorlar. İlk Pentium çekirdeği 800 nm, 600 nm ve 350 nm süreçleri ile üretilmiş

19 AMD K5 bir kod ada sahip değildi ve şirket içinde 5K86 olarak adlandırılıyordu. 4.3 milyon transistöre sahip olan işlemci 350 nm süreçle üretilmişti. AMD K5 ile gelen bir not kullanıcılara fan kullanmalarını tavsiye ediyordu. Bugün artık bu durum standart hale geldi ama o zamanlarda olağan dışı bir işlemdi.

20 Intel ilk Soket 7 işlemcileri için kutulu soğutucularını üretti. Soğutucular işlemciye yapışık olarak geliyordu. İlk MMX teknolojisine sahip Pentium işlemci aynı zamanda son seramik kasaya sahip işlemciydi. P55C kodadlı Intel Pentium 166 MMX işlemci, 4.5 milyonluk transistör sayısıyla pek kullanıcının yüreğini sızlatıyordu. Bazı durumlarda işlemciyi 200 MHz'ye hızaşırtmak (overclock) bile mümkündü. Soket 7 için olan son Intel işlemci Pentium MMX'ti. Nadir de olsa bu işlemciler bazen MHz'ye hızaşırtılabiliyordu.

21 Soket 7 için son iki model, Pentium 200 MMX ve Pentium 233 MMX çoktan Celeron paketleme biçimiyle üretilmeye başlanmıştı. Isı dağıtıcılı ilk AMD işlemci. Bu ısı dağıtıcısı sonradan daha iyi soğutma için bilgisayar çılgınları tarafından çıkarılacaktı. AMD K6-2 "Mühendislik Örneği" 350 MHz hızında.

22 Chompers kod adlı K6-2+ ve Sharptooth kod adlı K6-III o zamanlar çok gözdeydi. 2000'lerin başlarında, AMD K3-III $ fiyata satılıyordu. PS/2 soket için 60 ns hızlandırılmış EDO bellekler artık 486 işlemciler ile uyumlu değillerdi. Soket 7: Intel Pentium, Pentium MMX, AMD K6-2, K6-III, K6-III+ Anakart: DFI K6XV3+/66 (VIA MVP3) Bellek: SD-RAM PC66, PC100

23 Soket 7 için olan Via MVP3 yongasetli DFI K6XV3+/66 Slot 1: Mayıs 1997'den Mart 2000'e Pentium II/233'ten 450'e: Mayıs 1997'den Ağustos 1998'e Pentium III/450'den 1000'e: Mart 1999'dan Mart 2000'e Intel'in Soket 7'den Slot 1'e geçişi diğer üreticiler tarafından örnek alındı aslında Intel her zaman güçlü pazarlama stratejisiyle pazarı yönlendiriyor. Her neyse, olayın teknik açıklaması ise şöyle: işlemci üzerinde L2 önbellek için yer yoktu bu yüzden bu önbelleğin koyulacağı daha büyük işlemci kartları (kartuş) gündeme geldi. Her ne kadar Intel bu konuda acele etmese de gelecek Slot yapısındaydı! Anakartlar üzerinde bulunan önbelleklere erişim süreleri ve ortaya çıkan dirençler göz ardı edilmemeliydiler. Diğer taraftan slot işlemcilerin saat hızlarının çalışma süresiyle sınırlı olduğu gerçeği bu işlemciler hakkında seslerin yükselmesine sebep oluyordu. Bu yüzden Slot 1'in çıkışı biraz sancılı oldu. Birde küçülme işlemlerinden sonra L2 önbellek için işlemci çekirdeğinin üzerinde yer bulunması bu yuva tarzının sonunu hazırladı. Bu çağın başlarında, Intel L2 önbelleği olmayan Celeron işlemcilerini tanıttı. Slot yapısındaki Mendocino çekirdekli Celeron 24 watt ısı kaybıyla çalışıyordu. Bu işlemciler başarım açısından o kadar kötüydüler ki kullanıcıların çoğu Pentium II almayı tercih etti. Intel asıl numarasını dahili L2 önbelleğe sahip Celeron 300A'yı piyasaya sürerek yaptı. Bu işlemciyi özel yapan şey 66 MHz olan FSB hızını zorlanmadan 100 MHz'ye çıkarabiliyordunuz, böylece Celeron 450'niz oluyordu. Sadece bu sebepten dolayı son kullanıcı pazarında işlemci inanılmaz tutuldu. Celeron 300A'nın 450 MHz çalışabiliyor olması yine kendi ailesinden Pentium II/400'e karşı çok avantajlı bir duruma geçmesine sebep oldu. O zamanlarda 100 MHz hızında çalışan ve 800 MB/saniye veri aktarımı yapabilen SDRAM bellekler teknolojinin son harikalarıydı. Intel Pentium II/300'ü Munich'in yakınlarındaki Feldkirchen'de, ilk kez bir DVD filmini (James Bond) gerçek zamanlı çözüp gösterim yaparak tanıttı. Bütün işlemler fazladan donanımsal bir

24 çözücü olmadan gerçekleştirilmişti. Kısa bir süre sonra Intel paralel bellek teknolojilerinden çekileceğini DRAM'lerden sonraki nesil olarak belirttiği Rambus üzerine yoğunlaşacağını ilan etti. Siemens, Compaq, HP ve Dell gibi büyük firmalar bile bir anda Rambus'a güveniverdiler. Daha sonradan ortaya çıkacağı gibi bu bir hataydı. Taipei'deki Computex 2000'de görüldüğü gibi pazar DDR SDRAM'de karar kılmıştı.

25 Hızaşırtmacıların en sevdiği işlemcinin arkadan görünüşü. Harici önbellekli Pentium II'nin arkadan görünüşü. Klamath kod adlı ve 350 nm teknolojiyle üretilmiş Pentium II. Harici 512 kb L2 önbelleğe sahip Pentium II'nin arkadan görünüşü. Harici önbellekli Pentium II. Önbelleğin çekirdeğin içinde olduğu Pentium III.

26 Dahili önbellekli Pentium III'ün arkadan görünüşü. Slot 1: Intel Pentium III Anakart: AOpen AX6C (Intel 820) Bellek: Rambus RD800 Intel 820 yongasetli Rambus bellek destekleyen AOpen AX6C. Intel Celeron 233'ten 533'e Nisan 1998'den Ocak 2000'e Pentium III/500'den 1133'e Ekim 1999'dan Temmuz 2001'e Celeron II/533'ten 1100'e Ocak 2000'e Temmuz 2001'e Celeron/Pentium III/1000'den 1400'e Ocak 2000'den Temmuz 2001'e Fiyatlandırma politikalarından dolayı Slot 1 işlemci platformunu kullanmadan atlayan pek çok kullanıcı var. Çünkü 1998 yılından beri bir sonraki gelişme hazırda bekliyordu: İki farklı paketleme tipine sahip Soket PPGA ve FC-PGA. PPGA daha çok OEM sistemlerde kullanıldı çünkü üretim süreci kolay ve ucuzdu. Daha önce de söylediğimiz gibi sadece Celeron bu plastik paketleme şeklini kullandı; Pentium III işlemciler daha pahalı olan FC-PGA paketini kullanıyorlardı. Sadece bir istisna var: Mendocino çekirdekli Celeron'lar her iki soket tipinde de kullanılabiliyorlardı. Fakat yine de yardım gerekti: bir çevirici kullanılarak PPGA işlemciler Slot 1'de kullanılabiliyorlardı; FC-PGA sürüm içinse çeviriciye gerek yoktu. Soket 370'leri Slot 1'e çeviren parça. Voltaj ve veriyolu hızı ayarları elle ayarlanıyordu. Uzunca bir süre Slot 1 ve Soket 370 için olan işlemciler beraberce üretilip satıldılar, 1 GHz hızındaki Pentium III (Coppermine) Slot 1 yapının sonu oldu.

27 Soket 370'ler için son çekirdek 180 nm'den 130 nm'ye geçiş anlamına gelen Tualatin oldu. Pentium III-S 1.4 GHz hıza ve 512 kb L2 önbelleğe sahipti. Ayrıca bu çekirdek bugünün Pentium 4'lerinde bulunan micro-op'ların (küçük işlemlerin) atası olan veri alma geliştirmeleri de içeriyordu.

28 Son Soket 370 işlemci, 1.4 GHz hızındaki Pentium III-S Tualatin. Hala kullanılan Tualatin işlemciler için T-aşamalı olarak adlandırılan yeni yongasetleri gerekliydi. Ama işler artık kolaydı: Biraz yetenek ile, işlemciyi BX anakart üzerinde çalıştıracak değişiklikler yapılabiliyordu. Bu işlemin ayrıntıları ise şölye: AN3, AK4 ve AJ3 iğneleri (pin) anakartla elektriksel ilişkileri kalmayacak şekilde yalıtılır. Çoğu anakartta AK4 ve AK26 iğnelerinin birbirine bağlanması gerekir, basit bir atlatma ile bu işi bir kaç hareketle halledebilirsiniz. Geriye ise sadece AM34 ile AL35 ve AL37 ile AK36 iğnelerini birbirine bağlamak kalıyor. Soket 8'i bile Soket 370'e çeviren adaptörler bulunabiliyordu. Beğenilen BP6, Mendocino çekirdekli bir çift Celeron'u ve 440BX yongasetini beraber çalıştırabiliyordu. Soket 370 üzerinde Coppermine çekirdekli Intel Pentium III. Bu işlemci işlemler için 9.5 miyon transistör ve önbellek için 18.6 milyon transistör içeriyordu. Mendocino çekirdekli Celeron'lar çok iyi bir hızaşırtma potansiyeline sahiptiler. SSE desteği sunmayan ve 28 Watt'lık güç kaybı değerine sahip olan Celeron (Mendocino) işlemcinin arka tarafı. 1.1 GHz hızına sahip olan Coppermine çekirdekli Celeron'lar hem 66 MHz hem de 100 MHz FSB hızına sahip olanları vardı.

29 Organik paketli Pentium III işlemci. Tualatin çekirdekli efsanevi Pentium III'ün arka yüzü. Hala pazarda satılıyor. Tualatin çekirdekli Pentium III'ler, Soket 7'nin ilk zamanlarında olduğu gibi Intel'in 130 nm teknolojisine geçişi simgeliyor. 1.4 GHz hızındaki işlemci en fazla 28 Watt ısı yayıyordu. Isı dağıtıcısı çıkarılmış Celeron. Anakart: Gigabyte GA-60XT (Intel 815) Bellek: SD-RAM PC133 Gigabyte GA-60XT Intel 815 yongasetli Soket 370: Intel Pentium III, Intel Celeron Anakart: Abit ST6 (Intel 815T) Bellek: SD-RAM PC T yongasetli Abit ST6 (Tualatin aşamalı), hızaşırtma tutkunları arasında en beğenilen anakartlardan biriydi. Soket 370: Intel Pentium III, Intel Celeron Anakart: Asus TUSL2 (Intel 815T) Bellek: SD-RAM PC yongasetli Asus TUSL (Tualatin aşamalı) Soket 370: Intel Pentium III, Intel Celeron Anakart: Epox EP-BX7+ (Intel 440BX)

30 Bellek: SD-RAM PC100 Epox EP-BX7+ Intel 440BX yongasetli Pentium 4/1300'den 2000'e: Kasım 2000'den Ağustos 2001'e 1997'deki Slot 1'in kısa hayat süresine benzer bir şekilde Soket 423 de Kasım 2000'den Ağustos 2001'e kadar kullanıldı. Pek çok kullanıcı için Soket 478'e geçilmesi hayal kırıcı oldu çünkü yaptıkları yatırımlar çöpe gitmişti. Soket 423 için tek bir işlemci çekirdeği vardı Willamette. Fiyatlar bir Intel klasiği halinde yüksek olmasına rağmen satışlar beklendiği gibi olmadı. Intel Pentium 4'ün ve Netburst mimarisinin tanıtılması gelecek açısından çok önemli olarak vurgulanıyordu. Şu an ki 3.8 GHz hızındaki Pentium bile saat hızını etkileyici bir şekilde arttırabilen bu mimariyi temel alıyor. Saat hızı bu işlemcileri ön plana çıkaran şeydi ve Intel yıllarca buradan para kazandı. Aynı zamanda hız değiştirme teknolojisi olan Thermal Monitoring 1 (Isıl İzleme 1) hayatımıza girdi. Bu teknoloji sayesinde işlemci, saat turlarını atlayarak soğutma zorunlu hale geldiği durumlarda kendine zarar gelmesini engelliyordu. Konu hakkındaki yazımızı okuyup ilgili filmi buradan indirebilirsiniz. Saat hızı ve transistör sayısı arttıkça ısı kaybı da paralel olarak artıyor. Bu büyük güç talebini karşılayabilmek için anakartlar da ek elektriksel bağlantılarla güçlendirildi, çünkü P4'ler 72 Watt güç tüketimine kadar ulaşmışlardı. Pek çok teknik ilerleme bu sayede gerçekleşti: SSE2 hızlı video sıkıştırmaya izin vererek bu işlemcinin pazarda yüksek miktarlarda satılması yönünde büyük artı sağladı. Fakat önemli bir noktayı atlamayalım SSE2 kodlarının kullanılabilmesi için uygulamaların bu desteği sunuyor olması gerekiyordu. Bu aşamada sisteminizi bir sonraki noktaya güncellemek artık eskisi gibi kolay değildi: yeni bir anakartla birlikte güç kaynağı, işlemci soğutucu ve Rambus bellek almak zorunda kalıyordunuz. Intel 850 yongasetiyle birlikte RD800 çift kanal kullanarak 2.5 GB/saniye bellek veriyolu hızlarına ulaşmayı başardı. Fakat bu tür sistemler için fiyatlar çok yüksekti, özellikle de bellek açısından. Bu yüzden pazarın desteği bir türlü sağlanamadı. Ayrıca Rambus'la üretici firmalar arasında çıkan lisans ücreti sorunları da olaya farklı bir boyut kattı. Anlaşmalar sebebiyle Intel Pentium 4'leriyle birlikte DDR bellek desteği sunamıyordu ve tam bu arada DDR-SDRAM pazarda inanılmaz bir hızla yayılmaya başladı! Soket 423 için Intel Pentium 4, 72.4 Watt ısıl kayıp değerine sahipti ve QDR (Quad-Data Rate - Dörtlü Veri Hızı) desteği sunan ilk işlemciydi.

31 Soket 423 Pentium 4'lerin Willamette çekirdekleri 16 x 14 mm boyutlarındaydı. Soket 423 Pentium 4 İşlemcinin arka yüzü. Soket 423: Intel Pentium 4

32 Anakart: Abit TH7 (Intel 850) Bellek: RD800 Çift Rambus Abit TH7 ile Soket 423 ortamında 133 MHz FSB mümkündü. Pentium 4/1300'den 2800'e: Temmuz 2001'deb Mart 2004'e Celeron 1700'den 2930'a: Temmuz 2001'den Ekim 2004'e Pentium 4 EE 3200'den 3400'e: Eylül 2003'den Mart 2004'e Soket 478, 512 kb L2 önbelleğe ve kendinden öncekinin iki katı çekirdek büyüklüğüne sahip Pentium 4 Nortwood çekirdeğiyle aynı zamanda tanıtıldı. Bu platform RD-Ram (Rambus), SDRAM ve DDR-RAM desteği sunuyordu. Ama bunlardan ilki Rambus'tı. Pentium GHz'den itibaren 133 MHz FSB (533 QDR) tanıtıldı ve hatta bellek üreticileri bellek veriyolu genişliği 3.3 GB/s olan RD-1066 bellekleri pazara sürdüler. Bellek veriyolunun bu kadar genişlemesi video sıkıştırma alanında rekorların kırılmasına neden oldu. Fakat parasal anlamda başarı yine yoktu: Özellikle RD-RAM kullanıldığı için platform çok pahalıya mal oluyordu. P4'lerin piyasa tarafından kabulunü hızlandırmak için Intel 845 yongasetini çıkararak SD-RAM çözümünü piyasaya sürdü, DDR desteği sunulmadığı için lisans sorunu da o an için çözülmüş oldu. Bu çözüm önemli ölçüde ucuzdu fakat bellek aktarım hızını üçte bire düşürüyordu. Efsanevi FlaskMPEG gibi her şeyden önce satışa yönelen pek çok video sıkıştırma aracı kodlarını SSE2 için uygunlaştırdılar ve büyük miktarda başarım artışı sağladılar. Artık gerçek zamanlı sıkıştırma yapmak bile mümkündü. P4 etrafında toplanan küçük topluluklar

33 gördüklerine inanmıyorlardı. Uzunca bir süredir beklenen, Rambus'la yapılan lisans anlaşmasını bitmesinin ardından, Intel 845D yongasetini tanıttı - bir süre sonrada 845GD. Her ikisi de DDR bellek desteği sunuyorlardı, ayrıca ileri seviye ayarlamalar sadece görüntü kartı çözümüyle birlikte satılan 845GD'yi D sürümünden biraz daha hızlı yapıyordu. Hala 2 GB/saniye olan bellek aktarım hızı Rambus çözümün karşısında yetersiz kalıyordu. Hyper Threading destekli Pentium Ghz'nin piyasaya çıkması Rambus'ın kesin sonunu hazırladı. Ayrıca bu işlemci son 133 MHz FSB hızına sahip işlemciydi. FSB800 (QDR, gerçekte 200 MHz) 875 (Canterwood) ve 865 (Springdale) yongasetleriyle birlikte tanıtıldı. Çift kanal bellek desteği sayesinde 5 GB/s bellek aktarım hızlarına ulaşılabilindi! Bellek veriyolu hızında yaşanan bu gelişmeler Pentium 4'leri en beğenilen ürünler arasına yeniden soktu ve ilk anakartlar 350$ civarına satıldı. Abit BH7, 845D yongasetiyle 200 MHz FSB desteği sunuyordu. AMD'nin Athlon 64 FX'i çıkarmasından iki gün önce, Intel rakibinin gücü karşısında kullanıcı tabanını kaybetmemek için numaralara başvurmak zorunda kaldı: Sunucu pazarına yönelik bir ürün olan Prestonia çekirdekli Xeon (daha sonra da Gallatin çekirdekli) aceleyle Soket 478'e dönüştürülerek Pentium 4 Extreme Edition adı altında masaüstü pazarına çekildi. Bu işlemcinin özelliği fazladan 2 MB L3 önbellek sunmasıydı. O zamanlar işlemci 1000$ civarı bir maliyete sahipti. Buna rağmen AMD Athlon 64 FX'e karşı bir başarı sağlayamadı. Yapılan oyunlar son anda hayal kırıklığıyla sonuçlandı ve kullanıcılar daha ucuz ve güçlü olan Athlon 64 işlemcileri tercih ettiler. 90 nm teknolojisine erken geçilmesi bazı sorunları da beraberinde getirdi. Yeni 1 MB L2 önbelleğe ve SSE3 kodlara sahip Pentium 4 Prescott çekirdeği çok az bir başarım artışı getirmesine rağmen ısı sorunları nedeniyle çok fazla eleştiri topladı. Intel'in ısı kayıplarıyla bu kadar çok sorun yaşamasının altında yatan asıl neden muhtemelen tasarım hataları. 3.4 GHz hızındaki Pentium 4 ve aynı hızda Extreme Edition Soket 478'in sonunun geldiğini haber veriyor.