TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KAVRAMLARI. b) Genel amaçlı bilgisayarlar

Transkript

1 TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ KAVRAMLARI 1-Genel Kavramlar a) Donanım b) Yazılım 3-Bellek çeşitleri ve giriş-çıkış birimleri 2- Bilgisayar türleri a) Özel amaçlı bilgisayarlar b) Genel amaçlı bilgisayarlar

2 1- Genel Kavramlar Bilgisayarlar, kullanıcılar tarafından aldığı ham verileri, kendi ana yapısı altında belirlenen bir programa göre işleyebilen, bunlar üzerinde çok fazla sayıda sayısal veya mantıksal işlemler yaparak; yaptığı işlemlerin sonucunu karşılaştırabilen, saklayabilen, paylaşabilen ve istenildiğinde kullanıcılara oluşturduğu kullanılabilir bilgiyi sunabilen elektronik bir makinedir (Bal, 2005) Kullanıcı Ham Veri İşlenmiş Veri Kullanıcı

3 Bilgisayarlar donanım ve yazılım olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Bilgisayar sistemi donanım ve yazılımıyla birlikte bir anlam ifade eder. Bilgisayarlar Donanım Yazılım Bilgisayar Sistemi Hardware Software

4 Donanım (Hardware) Donanım bilgisayar sistemini oluşturan fiziksel ve elektronik bileşenlerin en genel ismidir. Yani bir bilgisayarda görebildiğimiz ya da dokunabildiğimiz parçalar donanım birimlerini oluşturmaktadır. Bilgisayar kasası, ekran klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, hoparlör, mikrofon vb. birimler donanım bileşenleridir. Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan ana birimlerin ve çevre birimlerin tümüne "donanım" denir. İşlemci, ana kart, ekran kartı, RAM, klavye, fare, yazıcı vb

5 Yazılım (Software) Yazılım ise bilgisayarın kullandığı programların genel adıdır. Bunları göremez ve dokunamayız. Temelde yazılım işletim sistemi ve uygulama programları olmak üzere iki kısımda incelenir. Hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım birimlerinin yönetimini hem de kullanıcıların işlerini yapmak için gerekli olan programlardır. - Sistem yazılımları (System software) - Uygulama yazılımları (Application software)

6 Sistem Yazılımları (System software) Bilgisayar donanımının işletilmesi ve uygulama yazılımlarının çalıştırılması için bir platform sağlamak için tasarlanmış yazılımlardır. - İşletim Sistemleri (Operating Systems) - Aygıt Sürücüleri - Derleyiciler (Compilers) - BIOS Uygulama Yazılımları (Application software) Sistem yazılımlarının dışında, kullanıcıların işlerine çözüm sağlayan diğer tüm yazılımlar - Microsoft Office - Msn Messenger - Photoshop - Winamp, Media Player - Hastane Otomasyonu vb

7 İşletim Sistemi (Operating System) Bilgisayar kullanıcısı ile bilgisayarı oluşturan donanım arasındaki iletişimi sağlayan, aynı zamanda diğer uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımı. Windows Ailesi - > MS-DOS, Windows 1.0, 2.0, 3.0, 3.1, 3.2 -> Win 95, 98, ME, NT, 2000, XP, Vista, 7, 8 UNIX Ailesi -> FreeBSD, OpenBSD, NetBSD, Solaris, OpenSolaris vb Linux Ailesi -> RedHat, Fedora, Debian, Ubuntu, CentOS, Pardus vb

8 Macintosh İşletim Sistemi - > MAC OS 7, MAC OS 9, MAC OS X Diğer İşletim Sistemleri - > Android, Symbian, PalmOS, vb Bilgisayarların Çalışma Mantığı İkili sayı sistemi 1 0 Evet - Hayır Açık - Kapalı Doğru - Yanlış

9 Bit Byte Kavramları Disket = 1.44 MB CD = 700 MB DVD = 4.7 GB Flash Memory = GB Portable Disk = GB, 1-2 TB Bit: Bilgisayarda en küçük bellek büyüklüğü bit olarak adlandırılır. Byte: 8 bitin bir araya gelmesiyle oluşur. Bellek, disk, CD, DVD ve sabit disklerin kapasitesi genelde byte ile ölçülür. Kilo ve Mega gibi ön eklerle kullanılır. TB (tera byte) 1TB = 1024GB 0 veya 1 = 1 bit 1 byte = 8 bit 1 Kilobyte (KB) = 1024 byte 1 Megabyte (MB) = 1024 KB 1 Gigabyte (GB) = 1024 MB 1 Terabyte (TB) = 1024 GB GB (giga byte) 1GB = 1024MB Petabyte, Exabyte, Zettabyte, Yottabyte MB (meta byte) 1MB = 1024KB KB (kilo byte) 1KB = 1024byte Byte 1byte = 8bit

10 Dosya, Klasör(dizin), Sürücü Kavramları; Dosya (File) Bilgisayardaki bilgi kümeleri Klasör (Dizin) (Folder) Dosyaları kategorize etmek için kullanılan yapılar Sürücü (Driver) Dosya/Klasörlerin saklandığı ortam

11 Dosya; İsim olarak 2 parçadan oluşur. 1) Dosya Adı 2) Dosya Uzantısı (Dosyanın türünü belirler) Dosya Adları Windows ta 255 karakter uzunluğunda olabilip, uzantılar genelde 3 karakter uzunluğundadır. Örnek; ozgecmis.doc Yazı dosyaları ( txt, rtf, doc, docx, ) Resim dosyaları ( jpg, bmp, gif, png, psd, ) Müzik dosyaları ( mp3, wav, mid, ) Film dosyaları ( mpeg, avi, dat, mp4, flv, ) Diğer bazı uzantılar ( exe, bat, zip, rar, ppt, xls, vb )

12 Dosya Sistemi (File System); Bir dosyanın bir disk üzerinde nasıl saklandığını ve bilgisayarın dosyaları yönetebilmek için erişimi nasıl sağladığını kontrol eden sistemdir. Bazı dosya sistemleri : - FAT, FAT 16, FAT 32, exfat, NTFS - EXT2, EXT3, EXT4, XFS, ReiserFS (Linux) FAT32-NTFS Karşılaştırma FAT 32 - Maksimum dosya boyu 4 GB - Maksimum disk boyutu 2 TB NTFS - Maksimum dosya boyu 16 TB - Maksimum disk boyutu 256 TB

13 FAT NTFS Dönüşümü; Herhangi bir FAT ya da FAT32 ortamı NTFS sistemine dönüştürmek için : EXFAT Dosya Sistemi (Extended File Allocation Table) Taşınabilir aygıtlar için (USB Bellek) özel olarak tasarlanan, daha yüksek kapasiteyi, daha hızlı veri aktarım hızını destekleyen dosya sistemidir. - Vista ve Windows 7 destekliyor. - XP desteği (with update KB955704) ile var.

14 Bilgisayar Türleri Bilgisayarlar kullanım alanlarına göre özel amaçlı ve genel amaçlı olarak iki kısma ayrılırlar. Özel amaçlı bilgisayarlara örnek müzik setleri, robotlar, çamaşır makineleri vb. ev araçlarını verebiliriz. Genel amaçlı bilgisayarlar; programlandığında her işi yapabilen bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar büyüklüklülerine, işlem kapasitelerine ve fiyatlarına göre sınıflandırılabilirler. Bu bilgisayarlar; Ana bilgisayar Kişisel bilgisayar Dizüstü bilgisayar

15 Ana Bilgisayar: Kullanıcı sayısının fazla olduğu yerlerde veya çok yüksek işlem hızı gerektiren yerlerde kullanılır. Araştırma kurumları, NASA, şirketlerin bilgi işlem bölümlerinde bu bilgisayarlar kullanılır. Üniversitelerde öğrenci bilgileri de bu bilgisayarlarda tutulabilir. Kişisel Bilgisayarlar (PC Personal Computer): Genellikle tek kişi tarafından ve küçük çaplı işlerde kullanılırlar. Öğrenilmesi ve kullanımı diğer bilgisayarlara göre daha kolay olduğundan bu tip bilgisayarlarla hemen hemen her yerde karşılaşabiliriz. Eğitimde, tıpta, evlerde, küçük işletmelerin ticari hesaplarının ve kayıtlarının tutulduğu bilgisayarlardır. Dizüstü Bilgisayarlar (Laptop): Kişisel bilgisayarlara oranla daha küçük olan bilgisayar çeşitlerine dizüstü bilgisayar. İşlevleri bakımından kişisel bilgisayarlarla aynıdır. Kişisel bilgisayardan farkı diz üstü bilgisayarların istenilen yere rahatlıkla taşınması ve şarjı yettiği sürece kablosuz çalışabilmesidir.

16 Kişisel Bilgisayarın Donanım Elemanları Bir bilgisayarın donanım yapısı bilgisayarın büyüklüğü ve kapasitesine göre dört ana bölümden oluşur. Giriş Birimi: Kullanıcıdan bilgisayara ham verinin gönderilmesini sağlayan birim. (Klavye, mouse, mikrofon vb) Merkezi İşlem Birimi (MIB) : Ham veri üzerinde tüm işlemleri yapan birim. Çıkış Birimi: İşlenmiş olan veriyi kullanıcıya sonuç olarak veren birim. (Monitör, yazıcı, hoparlör) Saklama Birimi: MIB tarafından yapılan işlemlerin sonuçlarının kaydedildiği yer. GİRDİ BİRİMİ MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ ÇIKTI BİRİMİ BELLEK BİRİMİ

17 Anakart (motherboard, mainbord); Üzerindeki veri yolları sayesinde bilgisayar kasası içerisinde bulanan tüm donanımların haberleşmesini sağlayan karttır. Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçalar arasındaki iletişimi sağlayan elektronik devredir. usb bağlantıları ethernet kartı Tv kartı pil ses kartı ekran kartı Ekran kartı, ses kartı, tv kartı, ethernet kartı takılabilecek portlar panel bağlantıları İşlemci ve üzerine gelecek fan soğutucu Ram takılacak portlar Paralel portlar

18 İşlemci: Bilgisayarın en temel parçasıdır. CPU (Central Processing Unit / Merkezi İşlem Birimi) olarak bilinen işlemci, kendisine gelen komut ve bilgileri uygun şekilde işleyerek çıktıları RAM ve diğer gereken parçalara aktarır. Bilgisayarda beyin görevi görür. Bilgisayarın en önemli parçalarından birisidir. Intel ve AMD Celeron Pentium IV 2.4 GHZ Atom İşlemci Core i3, i5, i7 32 bit - 64 bit kavramı

19 RAM: İşlemcinin veri işleme hızını arttıran karttır. İşletim sistemi de dahil olmak üzere bilgisayarda aktif olarak çalışan uygulamaların tutulduğu bellektir. Ana bellek. Geçici bellek. Bilgisayarın çalışma hızına etki eden önemli bir donanım. 512 MB, 1 GB, 2 GB, 4 GB, DDR2 - DDR3 RAM

20 Güç Kaynağı (power supply): Bilgisayarın çalışması için gerekli olan elektrik enerjisini üretir 220 V şebeke gerilimini sistemin çalışabilmesi için gerekli olan 5 V - 12 V gerilim değerine dönüştürür. Kasa içerisinde güç kaynağının ısınması nedeniyle güç kaynağının arkasında soğutucu fan bulunur. BIOS: Bilgisayarın ilk açılma işlevini yerine getiren yazılımdır. Yani, bilgisayar açılırken hangi aygıtların hangi sıraya göre okunması gerektiğini, hangi kartların çalıştırılıp çalıştırılmayacağını ve buna benzer düzenlemeleri yapar. Donanım özelliklerini denetler ve işletim sisteminin doğru yüklenmesini sağlar.

21 Ekran Kartı (grafhics card): Monitöre görüntü gitmesini sağlayan karttır. İşlemciden alınan verileri monitöre görüntü sinyali olarak gönderen donanım. 128 MB, 256 MB, 512 MB, 1 GB Paylaşımlı - Paylaşımsız Ati, Nvidia,

22 Ses Kartı (sound card): Hoparlörden ses çıkmasını sağlayan karttır. Bilgisayardaki dijital ses verilerini analog ses sinyallerine, analog ses sinyallerini de bilgisayarda işlenebilecek dijital sinyallere dönüştürür. Ek donanım birimi, Onboard (?) Realtek, Ağ kartı (network ınterface card-nic); Bilgisayarları ve diğer cihazları ağa bağlamada kullanılan karttır. Ethernet kartı olarak da bilinir. 10/100/1000 Mbps, (Gigabit Ethernet Kartı)

23 Kasa: Girdi ve çıktı birimleri dışındaki tüm donanım elemanlarını bünyesinde barındıran birimdir. Sabit Disk: Bilgisayarda oluşan verileri saklar. Disket Sürücü: Disket ile veri girişini sağlar. CD-ROM ve DVD-ROM Sürücü: CD, DVD ile veri girişi sağlar Ekran: Verilerden görüntü almayı sağlar. Klavye & Mouse: Bilgisayara veri girme ve bilgisayarı kullanmayı sağlar.

24 Donanım Merkezi İşlem Birimi: Bilgisayarın beyni olarak düşünülebilir. Matematiksel ve mantıksal her türlü işlem burada gerçekleştirilir. Örneğin; 3+5 işleminin sonucunun 8 olduğu burada yapılır. Bir kişisel bilgisayar söz konusu olduğunda, MIB ne kısaca mikroişlemci ya da işlemci de denir. Mikroişlemcinin hızı, saniyede yapılan işlem ile ölçülür. Hız ölçü birimi olarak megahertz (MHz) kullanılır. Günümüzde işlemciler ağırlıklı olarak INTEL, AMD şirketleri tarafından üretilmektedir. İşlemciler iki kısımdan oluşur; Aritmetik ve Mantık Birimi (ALU): Aritmetiksel ve mantıksal işlemler bu birimde sonuçlanır. Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini yapabildiği gibi, iki sayıdan birinin diğerine büyüklüğü, küçüklüğü veya eşitliği gibi mantıksal işlemlerde burada yapılır. Kontrol Birim(CU): işlenecek verinin alınması, işlenmiş verinin gönderilmesi ve saklanması üzerine gerekli birimlerle iletişimi sağlayan ve verilerin doğruluğunu kontrol eden birimdir. Orkestra şefi gibi düşünülebilir.

25 Bellek Birimleri: Bellek bir bilgisayardaki her türlü verinin ilerleyen zamanlarda kullanılmak üzere saklanmasını sağlayan ortamlardır. Bilgisayarda bellek büyüklüğü byte ile ölçülür. Bellek Çeşitleri: ROM bellek: Bilgisayar ilk açıldığında ekrana gönderilen bilgileri ve işletim sistemi yapılarını tutar. Üretici firma tarafından anakarta monte edilmiştir. RAM bellek: Yazboz tahtası gibi kullanılan, içerisine verilerin yazılıp silindiği bellek birimleridir. RAM belleğin kapasitesinin yüksek olması işlem hızını da arttıran bir unsur olarak düşünülebilir. Günümüzde bilgisayar kullanıcılara 256 MB, 512 MB ve üstü bellek ile gelmektedir. Flash Bellekler: Genellikle mobil(taşınabilir) cihazlarda (dijital kameralar, mp3 çalarlar, dizüstü bilgisayarlar) kullanılan bellek aygıtlarıdır. USB disk, memory stick yaygın olarak kullanılan bellekler arasındadır.

26 Giriş Birimleri Bilgisayarlarda veri girişi yapmak için kullanılan birimlere denir. Klavye: Üzerinde harfler, sayılar, işaretler ve bazı özel işlevler taşıyan tuşlar bulunur. Q klavye ve F klavye olmak üzere sınıflandırılabilir. Mouse (Fare): Ekranda gözüken imleç yardımıyla veri girişi yapmaya yarar. Hareket ettirilmesiyle imleç ekranda yer değiştirir. Fare kullanılarak işaretleme, sürükleme, tıklama işlemleri yapılır. İmleç: Farenin ekran üzerinde nerede olduğunu gösterir. Tıklama: Farenin sol tuşuna bir kez basılmalıdır. Çift Tıklama: Farenin sol tuşuna kısa aralıklarla iki kez tıklamasıdır. Sürükleme: Farenin sol tuşunu basılı tutarak imlecin yerinin değiştirilmesidir. Tarayıcı: Kâğıt üzerindeki resim, grafik ve önceden yazılmış yazıları bilgisayar ortamına aktarır. Mikrofon: seslerin bilgisayar ortamına aktarılmasını sağlayan aygıtlardır.

27 Çıkış Birimleri Bilgisayarlarda işlenmiş verinin sonuç olarak kullanıcıya verilmesini sağlayan bellek birimleridir. Ekran (Monitör) : Giriş birimlerinden gelen verilerin sonuçlarını görüntüleyerek bilgisayarla kullanıcı arasındaki veri iletişimi sağlar. Ekran pixellerden (noktalar) oluşur. Her nokta içersine bir renk düşer. Renklerin bir araya gelmesiyle görüntü oluşur. Bir ekranın görüntüleyebileceği pixel sayısı ne kadar çoksa ekranın görüntü kalitesi o kadar artar. Yazıcı: Ekranda gözüken bilgileri kâğıt üzerine yazdırmaya yarayan araçlardır. Kulaklık ve Hoparlör: bilgisayar tarafından üretilen veya kaydedilmiş sesleri, müzikleri duymak için kullanılır. NOT: Hem giriş hem de çıkış birimi olarak kullanılan donanımlarda vardır. Dokunmatik ekran, modem gibi cihazlar bu gruba örnek verilebilir.

28 Saklama Birimleri Disket sürücü ve Disketler: Disketler üzerine veri yazabilen, bunlardan veriyi okuyabilen ve silebilen birimdir. Disketlerin taşınması ve kullanımı kolaydır. Veri taşımada ve yedeklemede kullanılır. Disketlerdeki verinin bozulmaması için; manyetik ortamdan, sıcaktan, soğuktan, nemden ve güneş ışınlarından uzak tutmak gerekir. Bir disket ortalama 1,44 MB veri alır. Disketler disket sürücü içerisindeki yuvaya yerleştirilerek çalışır. Disket sürücülerin bilgisayarlarda A harfi ile tanımlanır. Sabit Disk (Hard Disk): Sabit disk, bilgisayarlarda bilgi depolamak için kullanılan en temel ve kapasitesi en yüksek birimdir. Sabit disk kasa içersinde bulunur. Sabit disk bilgisayarlarda C hari ile gösterilir. CD-ROM ve DVD-ROM sürücü: Bunlarda disk ve disketlerde olduğu gibi veri depolamak için kullanılır. CD ve DVD erin içerisinde bulunan bilgilerin okunması CD-ROM veya DVD-ROM sürücüler yardımıyla olur. CD ve DVD ler veri taşıma ve saklamada disketlere oranla yüksek olduğu için günümüzde tercih edilen bir teknoloji haline geldiler. CD-ROM MB, DVD ise 4-17 GB veri saklayabilir.

29 Bilgisayarın Verimini Etkileyen Unsurların Bilinmesi Bilgisayarın performansını etkileyen faktörler Kullanılan işlemcinin hızı ve ön bellek miktarı Ana kart hızı, RAM bellek türü ve büyüklüğü, Sabit disk kapasitesi ve hızı, Ekran kartı türü ve büyüklüğü NOT: Bu bileşenlerin seçimi performansı önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle bir bilgisayar alırken özelliklerini belirlemede kullanacağımız en önemli faktör kullanıcın ihtiyaçları olmalıdır.

30 Yazılım Bilgisayarı çalışabilir ve üzerinde işlemler yapılabilmesini sağlayan fiziksel yapısı dışında kalan her şeye yazılım adı verilir. Yazılım ve donanım birbirini tamamlayan iki kavramdır. Yani donanım olmazsa yazılım bir işe yaramadığı gibi yazılım olmazsa donanım da bir işe yaramaz. Yazılım Türleri Bir bilgisayar üzerinde bulunan yazılımlar işletim sistemi ve uygulama yazılımı olarak iki ana kategoride incelenir. Yazılımlar donanıma uyumlu olarak çalışır. Benzer şekilde yazılımlar işletim sistemi ile de uyumlu olarak çalışması gerekir. Donanım Elemanları Uygulama Yazılımları İşletim Sistemleri

31 İşletim Sistemi Yazılımı İşletim sistemi, bilgisayarın açılmasından kapatılmasına kadar geçen sürede çalışır. İşletim sistemi olmaksızın bir bilgisayarın çalışabilmesi mümkün değildir. Bilgisayarın donanım ve uygulama yazılımlarını kontrol eden ve düzenleyen bir yazılımdır. Günümüzde Windows işletim sistemi bilgisayar kullanıcılarının tercih ettiği işletim sistemi olarak görülür. Bundan başka Linux, Unix işletim sistemleri de kullanılabilir. Uygulama Yazılımı Uygulama yazılımları belli bir amacı gerçekleştirmek üzere üretilmiş yazılımladır. Örneğin, bilgisayarda yazı yazmak, oyun oynamak, internete girmek bilgisayar tarafından yapılmasını istediğimiz bir iş ise, bu işin yapılması uygulama yazılımları ile olur. Çok kullanılan uygulama yazılımlarına örnek vermek gerekirse; word(yazı yazma), excel(hesap yapma), internet Explorer(internete girme), winamp(müzik dinleme), media player(film izleme) sayılabilir.

32