I84 İKV DEN YENİ YAYIN ÖZEL - ANKARA ANLAŞMASI NIN ELLİNCİ YILDÖNÜMÜ

Transkript

1 I84 İKV DEN YENİ YAYIN EYLÜL KRİZ SÖZLÜĞÜ 100 KELøMEDE AVRUPA NIN EKONOMøK KRøZø İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları Yayın No: 261 A A N K A S I I N N L I Y I ÖZEL - ANKARA ANLAŞMASI NIN ELLİNCİ YILDÖNÜMÜ A N L A ù M A R TRANSATLANTİK İLİŞKİLER: AB ve ABD AB VE TÜRKİYE DE GIDA GÜVENLİĞİ VE SON GELİŞMELER

2

3 4 İKV DEN EYLÜL 2013I84 İKV FAALİYETLERİ 8 AB VE ABD ARASINDAKİ TRANSATLANTİK TİCARET VE YATIRIM ORTAKLIĞI MÜZAKERELERİ VE TÜRKİYE YE ETKİLERİ SEMİNERİ YAPILDI 11 QUO VADIS TÜRKİYE? ANKARA S 50 YEARS OLD CANDIDACY TO THE EU SEMPOZYUMU BRÜKSEL DE DÜZENLENDİ GÖRÜŞ-ÖZEL 12 ANKARA ANLAŞMASI NIN ELLİNCİ YILINDA TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ 14 AB BAKANI VE BAŞMÜZAKERECİ EGEMEN BAĞIŞ: ANKARA ANLAŞMASI NIN İMZALANMASINDAN BU YANA GEÇEN 50 YIL, TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KAYBEDİLMİŞ VE HAYATA GEÇİRİLEMEMİŞ BİRÇOK FIRSATI İÇİNDE BARINDIRMAKTADIR 16 TOBB BAŞKANI M. RİFAT HİSARCIKLIOĞLU: DÜNYA DEĞİŞTİ. AB DEĞİŞTİ. TÜRKİYE DEĞİŞTİ. AMA, TÜRKİYE NİN AB SÜRECİNE İLİŞKİN KARARLILIĞI DEĞİŞMEDİ 20 TÜRKİYE NİN AB DAİMİ TEMSİLCİSİ BÜYÜKELÇİ SELİM YENEL: 50 YIL SONUNDA ÜYELİK OLACAK MI OLMAYACAK MI HESABININ HALA SORGULANIYOR OLMASI İLİŞKİLERİ İYİCE ZORLAR HALE GELMİŞTİR DOSYA 22 AB VE TÜRKİYE DE GIDA GÜVENLİĞİ VE SON GELİŞMELER İNCELEME 30 AB NİN YETENEK AVI YOLCULUĞU VE YÜKSEK EĞİTİM 34 TRANSATLANTİK TİCARET VE YATIRIM ORTAKLIĞI: BAZI SEKTÖRLERDE AB VE ABD NASIL ANLAŞACAKLAR? GÜNCEL 40 REKABET CEZALARINDAN DOĞAN TAZMİNAT TALEPLERİNDE YENİ GELİŞME 44 ANKARA ANLAŞMASI NIN ELLİNCİ YILDÖNÜMÜ İLE İLGİLİ İKV AÇIKLAMASI AB VE ÜÇÜNCÜ ÜLKELER 46 TRANSATLANTİK İLİŞKİLER: AB-ABD AB DE YÖNETİŞİM 52 AB DE ÇIKAR GRUPLARI: POLİTİKA YAPIM SÜRECİNİN ÖNEMİ HIZLA ARTAN YENİ AKTÖRLERİ GÜNDEMDEN 56 AB ADALET DİVANI, DEMİRKAN DAVASI NDA KARARINI AÇIKLADI 57 G20 LİDERLER ZİRVESİ GERÇEKLEŞTİRİLDİ 57 UKRAYNA İLE AB ARASINDA ORTAKLIK ANLAŞMASI TASLAĞI KABUL EDİLDİ 58 SURİYE KONUSUNDA GERGİN BEKLEYİŞ 60 TÜRKİYE VE ABD ARASINDA OLASI BİR STA İÇİN ALTYAPI ÇALIŞMALARI BAŞLATILDI 61 BARROSO BİRLİĞİN DURUMU KONULU KONUŞMASINI GERÇEKLEŞTİRDİ EKOLOJİ PENCERESİ 62 AB, BİRİNCİ NESİL BİYOYAKITTAN UZAKLAŞIYOR MU? AB HUKUKU NDAN 64 AB HUKUKU: CASE C-382/08 BRÜKSEL DEN BAKINCA 68 ELLİNCİ YILINDA TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ NASIL BİR GELECEK VADEDİYOR? FİİLİ ENTEGRASYONA DEVAM...

4 Hızlı bir yazı geride bırakan Türkiye, Eylül ayına, sınır komşumuz Suriye ye yönelik uluslararası müdahalenin gölgesinde girdi. Hatırlanacağı üzere, Ağustos ayında Suriye de muhaliflere yönelik kimyasal silah kullanıldığı iddiası gündeme bomba gibi düşmüş, başta ABD olmak üzere uluslararası kamuoyu, yüzlerce kişinin canına mal olan kimyasal gazdan Suriye rejimini sorumlu tutmuştu. Suriye ye yönelik askeri müdahale dünya gündeminde baş sırada yerini alırken, gözler ABD Başkanı Obama dan gelecek açıklamalara kilitlenmişti. Eylül ayının ilk günü beklenen açıklamasını yapan ABD Başkanı Obama, Suriye ye yönelik askeri müdahaleye yeşil ışık yaktı. ABD Başkanı açıklamasında, Suriye hükümetini kendi halkına karşı kimyasal silah kullanmakla suçlarken, bunun başta Türkiye, Ürdün ve İsrail olmak üzere tüm dünya için büyük bir tehdit oluşturduğunu vurguladı. Kongre den askeri müdahale için yetki talep edeceğini ifade eden ABD Başkanı na gereken yetkinin gelmesi hızlı oldu: ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi, Obama nın Suriye ye askeri müdahaleyi öngören tasarısını, 4 Eylül tarihinde onayladı. Dünya Suriye ye yönelik askeri müdahaleyi beklerken, bu kez gözler, Rusya nın St. Petersburg şehrinde toplanan G20 Zirvesi ne çevrildi. Küresel ekonomiyi tartışmak üzere toplanan G20 Zirvesi nin ana konusu, hiç şüphesiz Suriye oldu. Başta ABD ve Rusya olmak üzere, G20 Liderler Zirvesi ne katılan dünyanın gelişmiş ve gelişmekte olan 20 ülkesinin liderleri arasında Suriye konusunda yaşanan görüş ayrıkları, liderlerin birbirlerine karşı sert açıklamaları ile su yüzüne çıktı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesinin ardından soruları yanıtlayan Obama, Suriye ye karşı güç kullanımının gerekliliğine ilişkin nihai çözümün, tüm tarafların katılımıyla verilmesi gerektiğini vurguladı. Suriye ye askeri müdahale ihtimali günden güne kuvvetlenirken, ABD Başkanı Obama nın Suriye konusundaki tutum değişikliği, bir anda gündemi değiştirdi. Obama nın Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ın elindeki kimyasal silahların kontrolünü uluslararası bir yapıya teslim etmesi halinde askeri müdahale planının askıya alınabileceğini söylemesi, askeri müdahale rafa mı kalktı? sorularını gündeme getirirken, ABD ve Rusya dışişleri bakanlarının Suriye nin kimyasal silahlarını teslimi için Cenevre de yaptığı üç günlük toplantı sonrasında anlaşmaya varıldı. Ülkemizi de çok yakından ilgilendiren Suriye konusu halen sıcaklığını korurken, Türkiye nin iç gündemine Eylül ayında, ODTÜ ve 2020 Olimpiyat Oyunları damgasını vurdu. ODTÜ arazisinden geçmesi planlanan yola karşı düzenlenen eylemler, kısa sürede başkent Ankara nın dışına taştı. ODTÜ deki protesto eylemlerine destek vermek için Hatay da düzenlenen

5 İKTİSADİ KALKINMA VAKFI DERGİSİ EYLÜL 2013 SAYI: 184 İktisadi Kalkınma Vakfı adına Sahibi: Prof. Dr. Halûk Kabaalioğlu Sorumlu Yayın Yönetmeni: Doç. Dr. Çiğdem Nas gösterilerde 22 yaşındaki bir gencin yaşamını kaybetmesi, Türkiye nin 2013 yılına damgasını vuran Gezi Parkı protestolarının yeniden canlanmasına neden oldu. Türkiye nin farklı şehirlerinde protestocular yine polisle çatıştı. Güvenlik güçleri olaylara biber gazı ve tazyikli su ile müdahale ederken, söz konusu protestoların halen ara ara devam ettiğini belirtelim. Türkiye gündemini Suriye ye askeri müdahale ve yeniden alevlenen protestolar oluştururken, bir hafta sonu için bile olsa Türkiye, Arjantin in başkenti Buenos Aires e kilitlendi. 125 inci IOC toplantısında, 2020 Yaz Olimpiyat Oyunları ve Paralimpik Oyunları nı düzenleyecek kentin belirleneceği oylamada ikinci turun ardından, ev sahibi kent Tokyo olarak açıklandı. Böylece İstanbul final oylamasını kaybederek, 32 nci Olimpiyat Oyunları na ev sahipliği yapma hakkını yitirdi. Görüldüğü üzere Eylül ayı, yine Türkiye için dolu dolu geçen bir ay oldu. Ancak bu Eylül, diğer Eylüllerden biraz daha farklıydı: Yoğun küresel ve ulusal gündem, birçoğumuza bu farkı fark ettiremedi bile. 12 Eylül 2013, Türkiye ile Avrupa Ekonomi Topluluğu arasında imzalanan, Türkiye nin Avrupa bütünleşmesine katılabilmesinin önünü açan Ankara Anlaşması nın 50 nci yıl dönümüydü. TBMM de 12 Eylül 1963 tarihinde, dönemin Başbakanı İsmet İnönü nün de katılımıyla, bir tarafta Türkiye, diğer tarafta AET nin o dönemdeki altı üyesinin dışişleri bakanlarının bu anlaşmaya imza atmalarından bu yana, tam yarım yüzyıl geçmiş oldu. İster kişisel, ister toplumsal açıdan bakalım, 50 yıl çok ciddi bir zaman dilimi. 50 yılın sonunda bulunduğumuz nokta ise oldukça düşündürücü. Bir yanda harcanan büyük çabalar ve aradan geçen onca yıl var. Bu süreçte ticaret, yatırımlar, sivil toplum ve iş dünyası ilişkileri gelişmesini sürdürüyor olsa da tam üyelik müzakereleri uzunca bir süredir durgunluk içinde. Ankara Anlaşması nın imzalanmasından sadece iki yıl sonra kurulan ve geçen 48 yıl boyunca Türkiye nin AB yolculuğunun etkin bir şekilde içinde yer alan bir kurum olarak biz de, farkı fark edemeyenler için 12 Eylül 2013 ü, yani Ankara Anlaşması nın imzalanmasının 50 nci yıl dönümünü bu sayımızda ele almak istedik. Türkiye nin AB dümenin başındaki üç önemli isim, unutulan 50 nci yıl dönümüne ilişkin olarak, bu ayki sayımıza yazıları ve röportajları ile katkı vermeyi kabul etti. Dergimizin Görüş bölümünde, AB Bakanı ve Başmüzakereci Sayın Egemen Bağış ın; Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Sayın M. Rifat Hisarcıklıoğlu nun ve Türkiye nin AB Daimi Temsilcisi Büyükelçi Sayın Selim Yenel in, Ankara Anlaşması nın imzalanmasının 50 nci yıl dönümüne ilişkin değerlendirmelerini bulabilirsiniz. Yazı İşleri Yönetmeni: Melih Özsöz Sema Gençay Çapanoğlu Çisel İleri Dr. Zeynep Özkurt Yönetim Yeri: Esentepe Mahallesi, Harman Sokak TOBB Plaza, No:10 Kat: 7-8, Levent İstanbul Tel: Faks: E-posta: ikv@ikv.org.tr Brüksel Ofisi: Avenue Franklin Roosevelt 148/A 1000 Buxelles Tel: Faks: E-posta: ikvnet@skynet.be Yayın Türü: Yaygın süreli Baskı Yeri ve Tarihi: İstanbul, Eylül 2013 Yayına Hazırlık Genel Yönetmen Gürhan Demirbaş Görsel Yönetmen Yavuz Karakaş Sayfa Tasarım Şahin Bingöl Pazarlama Tel: ajansd@dunya.com Baskı Dünya Yayıncılık A.Ş. Globus Dünya Basınevi 100. Yıl Mah , Bağcılar İSTANBUL Tel: Dergideki yazılar, kaynak gösterilerek, kısmen veya tamamen yayımlanabilir. Dergiye adresinden ulaşabilirsiniz.

6 Yarım asırlık serüveni, Türkiye nin AB rotasının başındaki isim, Başmüzakereci ve AB Bakanı Sayın Egemen Bağış, şu çarpıcı ifadeyle değerlendiriyor: Ankara Anlaşması nın imzalanmasından bu yana geçen 50 yıl, Türkiye-AB ilişkileri açısından kaybedilmiş ve hayata geçirilememiş birçok fırsatı içinde barındırmaktadır. Türkiye-AB ilişkilerinin tam üyelik yolunda düzgün ilerlemesi için yoğun çaba ve mesai sarf eden kurumların başında gelen Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin Başkanı Sayın M. Rifat Hisarcıklıoğlu nun yorumu ise, Türk iş dünyasının ülkemizin AB üyeliğine ilişkin görüşünü açık bir şekilde yansıtıyor: Dünya değişti, AB değişti, Türkiye değişti ama Türkiye nin, AB sürecine ilişkin kararlılığı değişmedi. Türkiye nin AB Daimi Temsilcisi Büyükelçi Sayın Selim Yenel ise, 50 yılın sonunda, üyelik olacak mı olmayacak mı hesabının hala sorgulanıyor olmasının, ilişkileri iyice zorlar hale getirdiğine inanıyor. Ankara Anlaşması nın 50 nci yılını geride bıraktığımız Eylül ayında, Türkiye-AB ilişkilerinde yaşanan bir diğer önemli gelişme ise, son yıllarda ilişkilerde sıklıkla duymaya alıştığımız, Türk vatandaşlarına yönelik AB üye ülkeleri tarafından uygulanan vize konusunda oldu. AB Adalet Divanı 24 Eylül 2013 tarihinde, Almanya da yaşayan ailesini ziyaret etmek isteyen 14 yaşındaki Leyla Ecem Demirkan ın Ankara da yaptığı vize başvurusunun reddedilmesi üzerine açtığı davayı karara bağladı. Mahkeme, Demirkan ı iddiasında haksız bulurken, Türk vatandaşlarının AB ülkelerine vize almadan azami üç ay süreyle turistik amaçlı seyahat hakkı olmadığına karar verdi. Türk vatandaşlarına yönelik zorunlu Schengen vize uygulaması konusunda uzun süredir mesai harcayan ve bu haklı davamızda konuyu çok farklı boyutları ile gündemde tutmaya çalışan İktisadi Kalkınma Vakfı olarak, AB Adalet Divanı nın Demirkan Davası na ilişkin aldığı kararı büyük bir hayal kırıklığı ile karşılıyoruz. Karara ilişkin detayları, Gündemden bölümünde bulabilirsiniz. Bu ayki dergimizde ayrıca, dünya, Avrupa ve Türkiye gündemine ilişkin, gıda güvenliğinden AB de yükseköğretime; AB ve ABD arasında öngörülen Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığından rekabet cezalarından doğan tazminat taleplerindeki yeni gelişmelere kadar geniş bir yelpazede farklı konuları bulacaksınız. İstanbul Sanayi Odası ortaklığında, 12 Eylül 2013 tarihinde düzenlediğimiz, AB ile ABD arasındaki öngörülen Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı ve söz konusu anlaşmanın Türkiye üzerindeki etkilerinin ele alındığı seminere ilişkin detaylı bilgiye de, İKV Faaliyetleri bölümünde ulaşabilirsiniz. Ayrıca Eylül sayısı itibarıyla, İKV Dergisi ne yeni bölümler eklendiğinin bilgisini de vermek isteriz. Bu sayımızdan itibaren dergimizin yeni başlayacak bölümlerinden biri AB de Yönetişim olacak. Bilindiği üzere AB, günümüzün hızla değişen ve karmaşıklaşan dünyasında en önemli ve kendine özgü

7 siyasal ve ekonomik modellerin başında geliyor. 28 Avrupa devletini uluslarüstü bir kurumsal yapı çerçevesinde bir araya getiren AB, özel bir yönetişim modeli oluşturuyor ve bu modelde yer alan kurumsal aktörler, karar alma biçimleri, siyasi müzakere ve uzlaşma yöntemleri ve politika çıktılarının derinlemesine incelenmesi, AB nin layıkıyla anlaşılabilmesi için büyük önem taşıyor. İşte bu sebeple, AB yönetişimi ile ilgili konuları, yılsonuna kadar, her ay bu bölümde bulacaksınız. Çevre ve tarım politikasına ilişkin kısa haberleri içeren Ekoloji Penceresi isimli sayfalar da, bu sayı itibarıyla dergimize eklediğimiz bir başka bölümü oluşturuyor. Biliyoruz ki AB üyelik sürecinde söz konusu iki fasıl üzerindeki olumlu gelişmeler, aynı zamanda müzakere sürecinde önemli bir ilerlemenin göstergesi olacaktır. Öte yandan, doğal yaşam konulu düzenlemelere getirilen eleştirel bakış açısının yaygınlaştırılması için ekoloji bültenlerinin önemli olduğunu da düşünüyoruz. Dolayısıyla en güncel politika alanlarından çevre ve tarım haberlerini içeren AB ve Türkiye notlarını sizlerle, Ekoloji Penceresi sayfalarımızda paylaşacağız. Ocak 2011 den bu yana her ay AB Üye Devletlerinden birinin tarihini, siyasi yapısını, ekonomisini ve AB ve Türkiye ile ilişkilerini mercek altına aldığımız Ülkeler Dosyası dizisine, geçtiğimiz ay AB ailesinin en genç üyesi Hırvatistan ile veda etmiştik. Bu ay itibarıyla, Ülkeler Dosyası nın yerini AB nin başlıca ticari ve stratejik ortakları ile ilişkilerini masaya yatıracağımız AB ve Üçüncü Ülkeler dosyasının alacağını belirtmek isteriz. AB ve Üçüncü Ülkeler dosyasında her ay, AB nin yükselmekte olan ekonomiler ve başlıca ticari ve stratejik ortaklarından biri ile olan ilişkilerine ışık tutacağız. ABD ile başlayacak bu yeni dosyamızda, AB nin Çin, Rusya, Japonya ve Brezilya başta olmak üzere uluslararası arenadaki başlıca diğer aktörlerle olan ilişkilerini tüm boyutları ile masaya yatırmayı amaçlıyoruz. Bu kapsamda, bu ülkelerin AB ile ilişkilerinin tarihi, ticari ve siyasi boyutunu mercek altına alacak, başlıca işbirliği alanlarını veya olası fay hatlarını inceleyeceğiz. Son olarak, Dergimizin bu sayısından itibaren başta AB Adalet Divanı kararları olmak üzere AB Kurumlarının düzenlemeleri çerçevesinde AB hukukundaki gelişmelere ışık tutacağını düşündüğümüz analiz ve değerlendirmelere yer vereceğiz. AB Hukuku ndan bölümünde, çeşitli başlıklar altında, AB nin konulara hukuki yaklaşımının irdelenmesinin AB ile üyelik müzakereleri yürütmekte olan Türkiye nin de mevzuat uyum çalışmalarına katkısı olacağı inancındayız. Şimdiden keyifli okumalar dileriz. 7

8 8 İ KV FAALİ YETLERİ AB VE ABD ARASINDAKİ TRANSATLANTİK TİCARET VE YATIRIM ORTAKLIĞI MÜZAKERELERİ VE TÜRKİYE YE ETKİLERİ SEMİNERİ YAPILDI İKV, İstanbul Sanayi Odası (İSO) ile birlikte, 12 Eylül 2013 tarihinde, AB ve ABD arasında öngörülen Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP) ve söz konusu anlaşmanın Türkiye üzerindeki etkilerine ilişkin bir seminer düzenledi. Bilindiği üzere, geçtiğimiz Temmuz ayında TTIP nin ilk müzakere turunun başlamasının ardından, söz konusu anlaşmanın dünya ticareti ve iki tarafın önemli ticaret ortaklarını ne yönde etkileyeceğini tartışmak üzere, birçok farklı platform oluşturulmuştu. Bu seminer ile, İKV ve İSO tarafından, başta iş dünyası olmak üzere Türk kamuoyunu bu süreç hakkında daha iyi bilgilendirmek ve bu anlaşmanın Türkiye üzerindeki olası etkilerinin incelenmesi amaçlandı. Seminerde, İKV adına açış konuşmasını yapan İKV Yürütme Kurulu üyesi ve T.C. Merkez Bankası nın eski Başkanı Yavuz Canevi, Dünya Ticaret Örgütü kapsamında yürütülen müzakerelerin Doha Turu ile çıkmaza girmesiyle, bölgesel dinamizmin giderek önem kazandığına dikkat çekti. Bu bölgesel dinamizmin gelişmesinin en çarpıcı örnekleri ise bir yandan AB ve ABD arasındaki Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP) diğer yandan Trans Pasifik Ortaklığı (TPP) olarak öne çıkıyor

9 9 Konuşmasında, Canevi, TTIP nin dünyanın en önemli iki ekonomisini bir araya getirerek en büyük serbest ticaret ve yatırım alanını oluşturacağını ve bu girişimin ekonomik bir adım olmasının yanında, küresel değerleri yeniden belirleyecek bir jeostratejik hamle olduğunu belirtti. Canevi, birlikte dünya GSYİH sinin yarısını ve dünya ticaretinin 1/3 ünü oluşturan iki önemli aktörü ortak bir pazar içinde bir araya getirecek olan TTIP nin başarı ile sonuçlanması durumunda, ABD ekonomisinin yılda 95 milyar avro, AB nin ise yılda 119 milyar avro kazanç sağlayacağının öngörüldüğünün altını çizerken, anlaşma ile AB nin ABD pazarına ihracatının yüzde 28 oranında artmasının ve bu artışın özellikle motorlu taşıt, metal ürünleri, işlenmiş gıda, kimyasal ve diğer mamul ürünler sektörlerinde olmasının beklendiğini de sözlerine ekledi. Canevi, Türkiye açısından da önemli etkileri olacak olan bu anlaşmanın imzalanması ve Türkiye nin dışlanması halinde, Türkiye ve AB arasındaki Gümrük Birliği ilişkisindeki mevcut asimetrinin artacağını da vurguladığı konuşmasında, Türkiye nin Gümrük Birliği üyesi olmasına rağmen AB nin akdettiği serbest ticaret anlaşmaları müzakerelerine dâhil edilmemesinin oluşturduğu soruna da değindi ve bugüne kadar AB nin imzaladığı 28 STA dan sadece 18 inin Türkiye ile söz konusu üçüncü ülkeler arasında da imzalanmış olduğuna dikkat çekti. Canevi, Almanya Münih merkezli IFO Enstitüsü tarafından yapılan araştırmaya da değindiği konuşmasında, bu alana dâhil olmaması durumunda Türkiye için olabilecek refah kaybının yüzde 2,5 i bulacağını ve TTIP kapsamında Türkiye nin yer almasının, 2023 vizyonu açısından da çok önemli bir hedefi oluşturduğunu ekledi. Ayrıca Türkiye nin TTIP nin bir ortağı olmaması durumunda, genel refah düzeyinin yüzde 2,5 oranında düşmesi beklenilirken, Canevi bu oranın, Çin için binde 3,9; Arjantin için yüzde 1,79; Brezilya için yüzde 2,11 ve Rusya için yüzde 2,13 olduğuna dikkat çekti. İSO adına açış konuşmasını yapan İSO Başkan Yardımcısı Ali Eren ise TTIP ile birlikte ABD nin Trans Pasifik Ortaklığı nı da müzakere etmekte olduğunu ve bu anlaşmanın bu yıl içinde tamamlanmasının beklendiğini belirtti. Türkiye-AB ilişkileri bağlamında, Ankara Anlaşması nın imzalanmasının 50 nci yılını kutlamamıza rağmen hala tam üyeliğe ilişkin net bir takvimin olmadığına dikkat çeken Eren, Türkiye nin Gümrük Birliği üyesi olmasına rağmen AB nin akdettiği serbest ticaret anlaşmalarında söz sahibi olmamasının AB ye olan güveni sarstığını ve üyelik takvimi ile ilgili belirsizliğin ticari hayatı olumsuz etkilediğini açıkladı. Ali Eren, öngörülen TTIP nin dünya ekonomisinin ağırlığını tekrar bu bölgeye kaydıracağını, üretim standartlarını belirleyerek gelişmekte olan ülkelerde sanayi yapısını etkileyeceğini ve maliyetleri yükselteceğini belirtirken, bu durumun Türk şirketlerinin de iş yapma şekillerini çok yakında etkileyeceğini ifade etti. Eren, konuşmasında Türkiye nin bu süreçte yer almasının önemine de değinerek, bundan sonra yapılacak tüm stratejik planlarda TTIP nin etkilerinin dikkate alınması gerekeceğini ve iş dünyasının Türkiye nin TTIP de mi yer alacağı yoksa ABD ile paralel müzakerelerin mi yürütüleceği konusunun biran önce açıklığa kavuşmasını beklediğini söyledi. Son olarak, Eren, İSO nun gerçekleşmesi beklenen müzakere sürecinde iş dünyasının da yer almasının önemine değindi ve bu bağlamda, İSO olarak bu müzakerelerin içerisinde gerek etki analizleri gerek ise müzakere sürecinde dâhil olmaya hazır olduklarını ifade etti. Seminerin konuşmacılarından, AB nin ABD ile müzakerelerini yürüten heyetin Başkan Yardımcısı ve Avrupa Komisyonu Ticaret Genel Müdürlüğü ABD ve Kanada Dairesi Başkanı Damien Levie ise TTIP müzakere süreci ve AB nin söz konusu anlaşmadan beklentileri ile ilgili detaylı bir sunum yaptı. Levie, TTIP nin ekonomik büyümeye ve istihdama önemli katkısı olacağını ve AB de aile başına 545 avro ekstra gelir ortaya çıkaracağını vurguladığı konuşmasında, TTIP nin içermesi öngörülen alanları sıraladı ve anlaşmanın tarım ve sanayi mallarında her türlü kısıtlama ve tarifenin ve tarife dışı engellerin kaldırılmasının yanında, yatırımların serbestleştirilmesi, hizmet ve kamu alımları sektörlerinde serbestleştirilmesi, piyasa düzenleyici kurallarını belirlenmesi, rekabet kuralları, kamu iktisadi teşebbüsleri, işçi hakları, çevre ve enerji ve ham madde kaynaklarına erişim gibi birçok farklı alanı kapsayarak 21 inci yüzyılın ticaret ve yatırım kurallarını belirleyeceğini belirtti. Levie, sunumunda, müzakerelerine Temmuz ayında başlanan TTIP görüşmelerinin yoğun bir şekilde devam edeceğini, müzakerelerin her aşamasında şeffaflık ve demokratik hesap verebilirlik ilkeleri içinde hareket edileceğini, son aşamada ise AB Üye Devletleri, AP ve ABD Kongresi nin de onayından geçerek yürürlüğe gireceğini açıkladı. Ancak Damien Levie, müzakere sürecinde bazı alanlarda Avrupalı ve Amerikalı müzakerecilerin anlaşmaya varmalarının zor olabileceğine de dikkat çekti. Bu alanların başında tarım (özellikle GDO lu ürünler), sağlık ve bitki sağlığı, görsel-işitsel sektörü, hava ve deniz taşımacılığı, kamu hizmetleri, kamu alımları, coğrafi işaretler ve yatırımların korunması yer alıyor. Ayrıca 2013 sonuna kadar iki müzakere turunun düzenlenmesi öngörüldüğünü belirten Damien Levie, 2014 yılında AB de yer alacak bazı önemli gelişmelerin müzakere sürecini etkileyebileceğine de dikkat çekti. Bu gelişmeler ise Haziran ayındaki Avrupa Parlamentosu seçimleri ile Ekim ayında Avrupa Komisyonu üyelerinin değişecek olması. Levie, sunumunda son olarak, anlaşmanın Türkiye ye olan etkileri konusunda TTIP nin AB ve ABD arasında ikili bir anlaşma olduğunu, Türkiye nin ABD ile oluşturulan yüksek düzey komite çerçevesinde müzakerelere başlamak için gerekli adımları atması gerektiğini söyledi. Levie, Türkiye de mevzuatın büyük ölçüde AB ile uyumlu olmasının TTIP sürecinde de işine yarayacağını ve örneğin AB nin REACH Tüzüğü uyarınca üretim yapan kimya firmalarının,

10 10 İ KV FAALİ YETLERİ TTIP ile söz konusu standartların ABD tarafından tanınması halinde zorlanmadan ABD pazarına giriş yapabileceğini belirtti. AB ile Gümrük Birliği içinde olan Türkiye nin TTIP karşısında tek gerçekçi opsiyonunun ABD ile paralel müzakereler yürütmesi olduğunu ve paralel müzakerelere başlanmasını Avrupa Komisyonu nun da desteklediğini söyleyen Levie, Türk iş dünyasının rolüne de değinerek, iş dünyasının bu süreçte hükümete ve kamu yetkililerine teknik destek sağlaması gerektiğini ve ABD ile Türkiye arasında, Başbakan Erdoğan ın Washington gezisi sırasında oluşturulmasına karar verilen üst düzey komitenin de bu süreçte önemli bir işlev görebileceğini kaydetti. TEPAV Ticaret Çalışmaları Merkezi Başkanı ve Türkiye nin DTÖ nezdindeki önceki daimi temsilcisi Büyükelçi Bozkurt Aran da, TTIP nin gerek dünya ticareti gerekse Türkiye açısından önemini vurguladığı konuşmasında, çok taraflı ticaretin mevcut durumunun endişe verici olduğunu ve gelişmekte olan ülkelerin giderek ön plana çıktığı ve tektonik bir değişimin yaşandığı küresel sistemde yeni oyuncuların gelişmiş ülkeler için önemli bir tehdit oluşturduğunu ifade etti. Batı ekonomilerinin krizden çıkması ve yeni istihdam alanları yaratılabilmesi için bu görüşmelerin önemine değinen Aran, TTIP nin Trans Pasifik Ortaklığı ile birlikte çağımızda ortaya çıkan mega ortaklıkların en önemlisi olduğunu belirtti. Diğer konuşmacılar gibi Büyükelçi Bozkurt Aran da yeni kurallar ve değerler yaratacak olan TTIP nin oyun değiştirici (game changer) etkisi olacağını vurguladı. Aran a göre, TTIP müzakereleri üzerinde uzlaşılması özellikle zor olacak konuların başında yatırımlar, mali hizmetler, tarım, sübvansiyonlar, çevre, kamu alımları, devlet teşekkülleri, hizmetler gibi alanlar yer alıyor. Büyükelçi Bozkurt Aran, TTIP müzakerelerinin izleyeceği yol ve genel formatı için, Güney Kore ve ABD arasında imzalanan serbest ticaret anlaşmasının bir örnek model teşkil edeceğini de belirttiği konuşmasında, Türkiye nin ABD ile paralel müzakereler yürütmesi halinde, AB ile mevzuat uyumunun bir avantaj olacağına değindi ve Türkiye ve AB kuralları arasında halen yüzde 55 düzeyinde olan uyumun yüzde 100 e çıkarılması gerektiğini vurguladı. Türkiye nin TTIP sürecinde yer alması suretiyle doğabilecek olumsuz etkilerin minimize edilmesi için birtakım önerileri masaya koyan Aran, TTIP nin etki analizi çalışmalarına Türkiye nin de dâhil edilmesini, Türkiye ve AB arasındaki Gümrük Birliği Ortak Komitesi nin (GBOK) güçlendirilmesini, AB nin ticaret politikası komitesi toplantılarına oy hakkı olmasa da Türkiye den de bir yetkilinin katılmasının sağlanmasını (sessiz katılım) ve yalnız AB nezdinde değil ABD nezdinde de lobi çalışmalarına ağırlık verilmesini önerdi. Son olarak söz alan Türk Amerikan İşadamları Derneği Başkanı Ekim Alptekin ise, konuşmasında, TTIP de Türkiye nin yer almasını, İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD nin uyguladığı Marshall Planı na katılmasına benzetti. Alptekin, Türkiye nin de sürece dâhil edilmesi hususunda AB den destek göremeyince, Türkiye nin ABD ye yöneldiğini ve ABD Ticaret ve Dışişleri Bakanlıkları ve özellikle ABD Kongresi nezdinde yapılacak çalışmaların belirleyici olacağını vurguladı. Ekim Alptekin, ABD Temsilciler Meclisi nden Türkiye nin TTIP müzakerelerinden olumsuz etkilenmemesi hususunda gereğinin yapılmasını tavsiye eden bir tezkerenin çıkmasının çok faydalı olacağını belirtti ve çalışmaların özellikle Kongre üyelerine yönelik olmasını önerdi

11 11 QUO VADIS TÜRKİYE? ANKARA S 50 YEAR OLD CANDIDACY TO THE EU SEMPOZYUMU BRÜKSEL DE DÜZENLENDİ İKV, düşünce kuruluşu Avrupa Siyaset Araştırma Merkezi (Centre for European Studies-CEPS) ve Amsterdam Avrupa Hukuk ve Yönetim Merkezi (Amsterdam Centre for European Law and Governance-ACELG) ile birlikte, Quo Vadis Türkiye? Ankara s 50 year old candidacy to the EU başlıklı bir sempozyum gerçekleştirdi. Türkiye ile AB arasında ortaklık yaratan Ankara Anlaşması nın imzalanmasının günü gününe tam 50 nci yıl dönümünde, 12 Eylül 2013 tarihinde, Brüksel de yapılan toplantıda, öncelikle bu süreçte ortaklık rejiminde kaydedilen gelişmeler ele alındı. Toplantının ilk bölümünde, ekonomik alanda Gümrük Birliği ve hukuki alanda kişilerin serbest dolaşımı üzerinde durulurken, ikinci bölümde zaman faktörünün ortaklık kuralları ve ilkeler üzerinde meydana getirdiği değişiklikler üzerinde duruldu. Format olarak, her oturumda bir sunumun yapıldığı, bir uzman yorumcununsa sunum üzerine görüş ve eleştirilerini dile getirdiği sempozyumun ilk sunumu, Gümrük Birliği: Geçici bir Düzenlemeden Kalıcı bir Çerçeveye başlığı ile Bahçeşehir Üniversitesi nden Dr. Ceren Zeynep Pirim tarafından yapıldı. Avrupa Koleji (Natolin) ve Montreal Üniversitesi öğretim görevlisi Prof. Nannette Neuwal ise yorumları ile sunuma katkıda bulundu. Leiden Üniversitesi öğretim görevlisi Narin F. İdriz in, Demirkan Davası nın Ankara Anlaşması nın kişilerin serbest dolaşımına ilişkin hükümleri üzerindeki olası etkilerini değerlendirdiği Yeni Bir Başlangıç mı, Yoksa Son mu? başlıklı sunumunu ise ACELG den Dr. Thomas Vandamme yorumlayarak değerlendirdi. Üçüncü tartışma bölümünün sunumu Prof. Marc Maresceau tarafından gerçekleştirilirken, Ankara Anlaşması nın hedefleri ve bu hedeflerin Avrupa Birliği Adalet Divanı tarafından nasıl yorumlandığı üzerinde mükemmel açıklamalar getiren, anlaşmanın tam üyelik hedefinin tartışmasız olduğunu vurgulayan sunum, Maastricht Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. Andrea Ott tarafından yorumlandı. Toplantının son bölümünde de Türkiye nin AB Nezdindeki Daimi Temsilcisi Büyükelçi Selim Yenel, Türkiye-AB ilişkilerinin güncel durumu ve geleceğine ilişkin beklentileri ve işin siyasi yönlerini değerlendiren bir sunum yaptı.

12 12 GÖRÜŞ ANKARA ANLAŞMASI NIN 50 NCİ YILINDA TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİ 19 65

13 Türkiye ile AB arasındaki ilişkiler, 1963 yılında imzalanan, 33 maddelik Ankara Anlaşması nın 50 nci yılında, inişli çıkışlı bir seyirde devam ediyor. Türkiye için AB üyeliği, stratejik önemini korumayı sürdürüyor. AB ise Türkiye den sonra üyelik görüşmelerine başlayan 22 ülkenin de katılımıyla, 50 yılda altı üyeden 28 üyeye ulaşan bir başarı projesi olarak karşımıza çıkıyor. Ancak ne Türkiye AB den, ne de AB Türkiye den vazgeçiyor. Ankara Anlaşması nın 50 nci yılına özel olarak hazırladığımız bu bölümde, Türkiye nin AB ile müzakere sürecindeki önemli üç ismin, Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu ve Türkiye nin AB Daimi Temsilcisi Büyükelçi Selim Yenel in 50 yıllık geçmişe dair görüşleri ve Türkiye-AB ilişkilerinin geleceğine dair öngörülerine ve değerlendirmelerine yer veriyoruz.

14 14 GÖRÜŞ AB BAKANI VE BAŞMÜZAKERECİ EGEMEN BAĞIŞ: TÜRKİYE-AB İLİŞKİSİNDE GÜVEN EROZYONU VAR Ankara Anlaşması nın imzalanmasından bu yana geçen 50 yıl, Türkiye-AB ilişkileri açısından kaybedilmiş ve hayata geçirilememiş birçok fırsatı içinde barındırmaktadır. AB ile ilişkilerimizin hukuki temelini oluşturan Ankara Anlaşması nın imzalandığı 12 Eylül 1963, çoğu zaman 12 Eylül darbesinin gölgesi altında kalmıştır. Ancak 12 Eylül 2010 tarihinde Anayasa değişikliği için yapılan referandumla Hükümetimiz, artık Türkiye nin yeni 12 Eylüllere, yeni darbelere kapılarını tamamen kapattığı bir sürece girdiğini ve bu demokratikleşme yolculuğundan da asla geri döndürülemeyeceğini tarihe geçirmiştir. Kuşkusuz Türkiye nin bu ileri demokrasi yolculuğunun en önemli itici gücü, Avrupa Birliği sürecidir. Hükümetimizin son 11 yılda gerçekleştirdiği kararlı reformlar, Türkiye yi AB standartlarına her geçen gün daha da yakınlaştırmıştır. Ancak ne yazık ki bu adımların AB nezdinde hak ettiği karşılığı bulamadığı da aşikârdır. AB nin, bazı üyelerin gündelik siyasi hesaplarına hapsolmuşçasına, Türkiye ye uyguladığı çifte standartlar ve önümüze çıkardığı siyasi engellemeler, maalesef katılım müzakerelerinin de doğru bir mecrada ilerlemesini önlemektedir. Şurası artık çok açıktır: Türkiye ile AB ilişkileri artık oyalama taktikleriyle, gündelik siyasi hesaplarla, türlü bahanelerle daha fazla sürdürülemez. AB nin Türkiye konusundaki tezlerini, ön yargılarını, ülkemize bakışını gözden geçirmesinin vakti gelmiştir. Bugün ne Türkiye 1963 ün Türkiyesi dir, ne de AB dönemin altı ülkeden oluşan yapılanmasıdır. Ankara Anlaşması nın imzalanmasından bu yana Türkiye her alanda ciddi bir dönüşümden geçmiş ve özellikle AB ye uyum sürecinin kazandırdığı ivme ile çok daha demokratik, çağdaş, istikrarlı ve güçlü bir ülke haline gelmiştir te 14 olan üniversite sayımız, bugün 200 lere ulaşmıştır yılında kişi başına düşen milli gelirimiz 19 65

15 15 Türkiye ile AB ilişkileri artık oyalama taktikleriyle, gündelik siyasi hesaplarla, türlü bahanelerle daha fazla sürdürülemez. AB nin Türkiye konusundaki tezlerini, ön yargılarını, ülkemize bakışını gözden geçirmesinin vakti gelmiştir. 400 dolar iken, bu rakam 2012 yılı itibarıyla birçok AB ülkesinden de yüksek bir orana, yaklaşık 11 bin dolara yükselmiştir. Bugün Türkiye, Avrupa nın altıncı, dünyanın ise 16 ncı en büyük ekonomisidir. Buna mukabil AB, derinleşmeyi ve genişlemeyi bir arada sürdürmüş ve bugün 28 üyesiyle ekonomik bütünleşmenin ötesinde, önemli bir siyasi Birlik haline gelmiştir. AB, mevcut durumda bir yandan ekonomik krizle boğuşurken, diğer yandan yükselen ırkçılık, İslamofobi ve yabancı düşmanlığıyla mücadele etmektedir. Ayrıca, dış politikada belirleyici bir aktör olmak bir yana, uluslararası platformdaki güvenilirliğini de zedeleyen bir görüntü sergilemektedir. Ne yazık ki, Türkiye-AB ilişkilerinde de aynı güven erozyonu söz konusudur. Türkiye ye müzakere sürecinde uygulanan çifte standartlar, vatandaşlarımızın AB nin güvenilirliğine olan inancını gölgelemektedir. Türkiye ye uygulanan ve yine 1980 darbesinin bir ürünü olan vize rejimi, halen Türkiye vatandaşlarının karşısındaki en büyük sorundur. Bunların da ötesinde, müzakere süreci adil bir zeminde ilerleyememektedir. Siyasi bahanelerle karşımıza çıkarılan yapay engellemeler, müzakere sürecinin önünü tıkamaktadır. Şaşırtıcıdır ki, AB, İlerleme Raporlarında Türkiye yi bir yandan ifade özgürlüğü ve temel haklar konularında acımasızca eleştirirken, diğer yandan 23 üncü ve 24 üncü fasıl gibi Türkiye nin demokratikleşmesinde büyük öneme sahip fasılların açılması konusunda oldukça isteksiz davranmaktadır. GKRY nin tek taraflı vetosu nedeniyle bu iki faslın açılamaması, AB nin bir çelişkisidir. Geriye baktığımızda görülen odur ki, Ankara Anlaşması nın imzalanmasından bu yana geçen 50 yıl, Türkiye-AB ilişkileri açısından kaybedilmiş ve hayata geçirilememiş birçok fırsatı içinde barındırmaktadır. Ancak, her zaman dile getirdiğimiz gibi, süreç sonuçtan çok daha önemlidir. AB sürecindeki en büyük motivasyonumuz, bu süreçten elde edeceğimiz kazanımlardır. AB süreci, Türkiye deki reformların çıpası olmuştur. Dünyanın en büyük başarı projesi olarak gördüğümüz Avrupa Birliği ne dâhil olma arzumuzun en önemli nedeni de halkımızın refah seviyesini en üst düzeye çıkarma niyetimizdir. Hükümetimizin göreve gelmesinden bu yana hayata geçirilen düzenlemeler ve reformlar sayesinde ülkemiz 21 inci yüzyılın en önemli aktörleri arasında şimdiden yerini almıştır. Her fırsatta ifade ettiğimiz gibi, AB üyelik sürecinin her iki taraf için de bir kazan-kazan ilişkisi olarak görülmesi gerekir. Bu ilişki çerçevesinde elde edilecek kazanımlar, bazı dar vizyonlu çevrelerin şahsi çıkarlarına alet edilemeyecek kadar değerli ve stratejiktir. Biz bu anlayışla AB yolculuğumuzu aynı inanç, aynı cesaret ve aynı özveriyle sürdürüyoruz. Durmak yok, reforma devam diyoruz. Fikirleri ve hayalleri mekânlara sıkıştıramazsınız. AB barış projesi de bir kıtaya sığacak, bir inanca bağlı kalacak, bir dili konuşacak kadar dar bir oluşum değildir, olamaz. Türkiyesiz bir AB fotoğrafı, eksik kalmaya mahkûmdur. Bugün AB nin kabuğunu kırması ve dünyaya açılması için Türkiye bir fırsattır. Türkiye için de Avrupa Birliği ileri demokrasi hedefleri açısından önemli bir rehberdir. Dolayısıyla, herkes için en iyi formül, kazan-kazan ilkesi çerçevesinde güçlerini birleştirmektir. AB siz bir Türkiye elbette yoluna devam edebilir. Türkiyesiz bir AB de ağır aksak da olsa yoluna devam edecektir. Ancak Türkiye ile AB nin birlikte yürüdüğü bir yol, çok daha aydınlık bir yoldur. Her şeyden önce dünya barışı adına bu ortak yürüyüş dünyaya umut verecek, heyecanını diriltecek bir yürüyüş olacaktır.

16 16 GÖRÜŞ TOBB BAŞKANI M. RİFAT HİSARCIKLIOĞLU: 2014 SONRASI İLİŞKİLER İÇİN YENİ BİR STRATEJİ GEREKİYOR Dünya değişti, AB değişti, Türkiye değişti ama Türkiye nin, AB sürecine ilişkin kararlılığı değişmedi

17 17 12 Eylül 2013, Türkiye ile AB arasında tam üyelikle sonuçlanması öngörülen ortaklık ilişkisini başlatan Ankara Anlaşması nın imzalanmasının 50 nci yılı. İster kişisel, ister toplumsal açıdan bakalım, 50 yıl, başka bir deyişle yarım asır, çok ciddi bir zaman dilimi. Türk iş dünyası tüm bu süreç boyunca, Türkiye nin AB projesinin önde gelen destekçilerinden biri oldu. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği de bu dönemin özellikle son on yılında, Türkiye-AB ilişkilerinin tam üyelik yolunda düzgün ilerlemesi için yoğun çaba ve mesai sarf etti. Bir yanda harcanan büyük çabalar ve aradan geçen onca yıl var: Bu süreçte ticaret, yatırımlar, sivil toplum ve iş dünyası ilişkileri gelişmesini sürdürüyor olsa da tam üyelik müzakereleri uzunca bir süredir durgunluk içinde. Bu genel çerçeve içinde ilişkilerin bugünkü durumunu siz nasıl değerlendiriyorsunuz? Öncelikle AB ile ilişkiler, Türkiye nin tarihi tercihidir. Türkler devamlı Batı ya doğru yönelmiştir. AB üyeliği de esasen Batılılaşma sürecinin bir parçasıdır. Tarihi bir tercihtir; doğru bir tercihtir. Bu tercih, önce Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü, Avrupa Konseyi ve NATO gibi Batı dünyasının kurduğu yapılanmalarda açıkça ortaya konuldu. Avrupa daki ekonomik bütünleşme girişimlerinin uzağında kalmadık yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ile Ortaklık ilişkisi için müracaat ettik. Türkiye, o zamanki adıyla EFTA ya müracaat etmedi, AET yi tercih etti. Bu, dikkat çekici ve ileriyi doğru okuyan bir tercihtir. Daha sonra, tüm güçlüklerine rağmen, 1987 yılında Avrupa Toplulukları na üyelik müracaatı, 1996 yılında Gümrük Birliği, yıllarındaki siyasi reformlar, Türkiye ye AB ye tam üyelik için müzakere etme hakkını sağladı. Türkiye ve AB, 1997 tarihli Lüksemburg Zirvesi ndeki kriz yaratan karar hariç, bütünleşme yönündeki siyasi iradeyi defalarca ortaya koydu. Ancak 2004 yılından sonra, işimiz zorlaştı. Müzakere süreci açısından tamamen teknik olması gereken konular, siyasi niteliğe büründü: Türkiye nin müzakere süreci için engel olarak ortaya çıkmaya başladı. Şimdi artık siyasi söylemler, siyasi tercihler daha fazla öne çıkmaya başladı. Türkiye nin AB üyelik isteğinin Türkiye de de, Avrupa da da daha iyi anlatılması lazım. En küçük mevzuat düzenlemelerinde bile AB nin etki değerlendirme analizleri yaptığı bir ortamda, Türkiye nin üyeliğinin etkilerini henüz değerlendirmemiş olması ciddi bir eksikliktir. Aslında AB, son genişleme dalgalarını kendi kamuoyuna anlatamadı. Avrupa, ekonomisinin bu genişlemeden istifade ettiğini anlamadı. Bir iletişim eksikliği yaşanıyor. AB, Doğu Avrupa ve Balkanlardaki dönüştürme gücünün getirilerini anlatamadı. Türkiye nin AB ye muhtemel getirilerini de anlatamıyor. Ancak bu noktada bizim harekete geçmemiz lazım. Bizim, Türkiye nin AB üyeliğinin AB için anlamını anlatabilmemiz lazım. AB siyasilerinin vizyon eskiliğini bilerek, kendi dosyamıza, kendi projemize sahip çıkmamız gerekiyor. AB üyeliğimizin, Türkiye ve AB için neler getireceğini çok iyi anlatmalıyız. Karşılıklı menfaat olmadan süreç elbette ilerlemez. Empati yaparak dosyalarımızı hazırlamalıyız. Müzakerelerin başlaması için yapılan çalışmaları, özellikle o dönemlerde TOBB önderliğinde düzenlenen Türkiye Platformu ve Platformlarının heyecanını düşünerek, bugün ikili ilişkilerdeki mevcut durgunluk havasının dağılması ve sürece yeniden ivme kazandırılması için, her iki tarafta neler yapılması gerektiğini düşünüyorsunuz? Öncelikle Türkiye nin AB üyeliğinin Türkiye ye ve AB ye neler kazandıracağını çok net şekilde, her boyutuyla ve nesnel bir yaklaşımla ortaya koymamız gerekir. Bunu Türkiye tek başına yapamaz. Bunun, AB kurumlarıyla birlikte çalışarak yapılması gerekir. Sürecin diplomatik/bürokratik bir süreç olarak algılanması ve yürütülme tercihi, maalesef başarılı olmadı. Müzakereleri başlatma kararının alındığı tarihe kadarki yöntem daha katılımcı ve tüm aktörleri sürece dâhil eden bir yaklaşımdı. Tekrar bu yaklaşıma dönmek gerekir. Sadece diplomat ve bürokratlarımızla sürecin başarılı olmasını beklemeyelim. Onlara haksızlık etmiş oluruz. Biz, toplumun tüm kesimleri olarak sürecin içinde yer almalıyız. Kendi muhataplarımızla birlikte çalışmalıyız. AB üyesi ülkelerdeki seçimler, AB kurumlarındaki seçimler sonrası, yani 2014 sonrası ilişkiler için yeni bir strateji gerekiyor. Ekonomik kriz ve Türkiye ekonomisinin başarısı, önde gelen AB üyesi ülkelerde Türkiye hakkında olumlu kanaatin oluşmasına katkı sağlıyor. Bu bir ivmedir. Bu ivme, makro ve mikro ekonomik reformlarla, siyasi reformlarla desteklenmelidir. Türkiye-AB ilişkileri daha çok üyeliğin Türkiye ye katkıları üzerinden değerlendirilirdi. Son yıllarda bu da değişti; Türkiye nin katkılarından daha fazla söz edilir oldu. Türkiye-AB ilişkilerinin geleceğine baktığınızda, Türkiye nin üyeliğinin AB yi nasıl etkileyeceğini öngörüyorsunuz? Başından beri vurguluyorum; iktisadi entegrasyonun genişliği, iktisadi ilişkilerin derinliği, toplumun tüm kesimlerine hitap eder. Şayet Türkiye nin iktisadi başarısı AB ye fırsatlar getirecekse, AB deki kamuoyu algılaması da olumlu yönde değişecektir. Biz, Türkiye nin AB üyeliğinin Türkiye için de, AB için de kazanç getireceğine inanıyoruz. İş dünyası olarak da bu süreci destekliyoruz. Kurum ve kuralların olduğu bir piyasada iş yapmak istiyoruz. AB katılım süreci, bu açıdan ciddi bir reçetedir. Ama kamuoylarımızı doğru bilgilendirmeliyiz. Hem Türkiye hem de AB, kapsamlı ve nesnel bir değerlendirme yapmalı. AB de, ABD de Transatlantik Yatırım ve Ticaret Anlaşması için bir etki analizi yaptı. Neden? Çünkü bu konuyu ciddiye alıyorlar. Olması için irade gösteriyorlar. Türkiye-AB ilişkileri için de kapsamlı bir değerlendirmeye ihtiyaç var. Bunu maalesef AB de, Türkiye de yapmadı. Resmi ilişkiler durgunluk içinde ama iş dünyasının başını

18 18 GÖRÜŞ 1980 yılında geçici olarak konulan vize değişmedi, sürekli hale geldi. Ortaklık ilişkisinin bir parçası olarak geçici nitelikle kurulan Türkiye-AB ortaklık organları, artık sürekli yapılar haline gelmeye başladı. Türkiye ile AB arasında bir tür özel ilişki tesis edildi. Bu eğilim, Türkiye nin de, AB nin de menfaatlerine aykırıdır. çektiği fiili entegrasyon hız kesmiş değil, bu alana adım attığımızda siyasi alandan farklı bir manzara ile farklı dinamiklerle karşılaşıyoruz. Yaklaşık son beş yıldır AB nin en önemli gündem maddesini ekonomik kriz oluşturuyor. Krizin aşılması için yapılan reformlar neticesinde bugünün AB sinde ekonomi yönetiminin önemli ölçüde değiştiği, yeni yapı ve kurumların ortaya çıktığı görülüyor. Bunun yanında son Eurostat verileri, AB nin durgunluktan çıkmaya başladığını müjdeledi. Siz, AB ekonomisinin geleceğini ve bunun ülkemize yansımalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Öncelikle bir hususun altını çizelim: Ekonomik kriz, AB için, Avro Bölgesi için saklanmış birçok sorunu ortaya çıkardı. Ancak sorunlarla birlikte, çözüm mekanizmaları da üretilmeye başlandı. AB düzeyinde, ekonominin yönetimine ilişkin yapısal düzenlemeler yapılıyor. Yani, geçmişte birçok krizde olduğu gibi, AB bu krizden de güçlenerek çıkacaktır. Dünya ekonomisi sıcak bir yazı geride bıraktı. ABD ve AB kaynaklı gelişmeler, ekonomilerimizi yine doğrudan etkiliyor. Krizin başından beri ilk kez farklı bir eğilim belirdi. Gelişmiş ülkelerin büyüme hızı, gelişmekte olan ülkelerin büyüme hızını aştı. Krizin başından beri Asya nın yeni gelişen ekonomileri, küresel büyümenin taşıyıcısıydı. Şimdi Amerika dan olumlu sinyaller gelmeye başladı. Yapısal sorunları çözülmemiş olmakla birlikte Avrupa dan da büyüme ile ilgili olumlu sinyaller gelmeye başladı. Amerikan büyümesinin as

19 19 lında hepimizi olumlu bir biçimde etkilemesi gerekirdi. Ama parasal genişleme sürecinin sona ereceğine dair beklentiler, finans piyasalarında dalgalanmalara yol açtı. Avrupa ya baktığımızda, Avrupa ekonomilerinin yeniden toparlanmaya başladığı görülüyor. Sekiz çeyrektir devam eden küçülme, bu yılın ikinci çeyreğinde son buldu. Ancak iyileşme sinyalleri Üye Ülkeler arasında farklılık gösteriyor. Bazı Üye Ülkelerde krizden çıkış yönünde olumlu sinyaller varken, Üye Ülkelerin bir kısmı hala durgunluktan kurtulma mücadelesi veriyor. Birçok uluslararası yükümlülüğünüzün yanı sıra aynı zamanda Avrupa Odalar Birliği olarak adlandırabileceğimiz EUROCHAMBRES ın da Başkan Yardımcılığı gibi son derece önemli bir görevi yürütüyorsunuz. Dolayısıyla sadece Türk iş insanlarını değil, Avrupa iş dünyasını da yakından tanıyor ve izliyorsunuz. Önümüzdeki dönemde AB iş dünyasının en önemli gündem maddeleri neler olacak? Genişleme ve en önemlisi Türkiye nin bu gündemdeki yeri ne olacak? EUROCHAMBRES, Avrupa kıtasını temsil ediyor. Yani AB ve AB üyesi olmayan Avrupa kıtasının tamamını temsil ediyor. 43 ülke, iki bin yerel ticaret ve sanayi odası var. Ayrıca EUROCHAMBRES, özellikle AB kurumları nezdinde giderek önemi artan, son derece güçlü ve etkili bir lobi kuruluşudur. 20 milyon işletmeyi temsil eder. Üye ülkelere baktığımız zaman da, dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 37 sini oluşturduğunu görüyoruz. Türk iş dünyası olarak, iki dönem ve neredeyse mutabakatla EUROC- HAMBRES Başkan Yardımcılığı görevine seçilmek, büyük onur ve gurur vericidir. Ekim ayında ise İstanbul da EUROCHAMBRES Ekonomi Forumu na ev sahipliği yapacağız. Forum da, 2014 de yenilenecek AB kurumlarına yönelik iş dünyasının görüşlerini oluşturacağız. Aynı zamanda da EUROCHAMBRES i bundan sonraki dört yıl yönetecek Başkan ve Başkan Yardımcılarını seçeceğiz. Evet, biz bu Forum da ekonomide tekrar büyüme ivmesinin nasıl kazanılacağını konuşacağız. Avrupa iş dünyasının gündemi de büyüme ve istihdamdır. Bu ana başlıklar altında, şu konular gündemimizin ön sırasında yer alıyor: İş dünyasının ihtiyaç duyduğu beceriler, Avrupa işletmelerinin uluslararsılaşması, finansmana erişim, odalar için yeni eğilimler, yeni iş kuranlara destek, kadın girişimciliği, odaların değişen dünya şartlarında pozisyon belirlemesi, dijital hizmetler, yeşil ekonomi ve sürdürülebilir sanayi. AB ve ABD arasında Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP) kapsamındaki görüşmelerin önümüzdeki yıl sona ermeden tamamlanmasının arzu edildiğini biliyoruz. Dünya ticaretinin en büyük iki aktörü arasında yapılacak bu anlaşma, ülkemizi de doğrudan etkileyecek. Bu çerçevede, Türkiye nin nasıl bir yol haritası izlemesi gerektiğini düşünüyorsunuz? AB ile ABD arasındaki Transatlantik Ticaret ve Yatı- rım Ortaklığı Anlaşması, küresel ticareti doğrudan etkileme potansiyeli olan önemli bir girişimdir. Anlaşma, AB ile ABD arasındaki ticarette her türlü tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılmasını öngörüyor. Anlaşma tamamlandığında, dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesi oluşacak. Dünya milli gelirinin yüzde 47 si ve küresel doğrudan yatırımların da yaklaşık yüzde 70 i, tek bir ekonomik blokta toplanmış olacak. Bu çerçevede, müzakereleri yakından takip etmeliyiz. AB ve ABD arasındaki müzakereler, Türkiye yi doğrudan ilgilendiriyor. Çünkü Gümrük Birliği nin oluşturduğu teknik çerçeve, bu etkiyi kaçınılmaz hale getiriyor. Türkiye nin toplam dış ticaretinin yüzde 46 sı AB ve ABD ye gerçekleşiyor. Türkiye ye gelen toplam doğrudan yabancı yatırımların da yüzde 76 sı AB ve ABD kaynaklıdır. Aynı şekilde, Türkiye nin yurt dışına yaptığı doğrudan yatırımların yüzde 78 i AB ve ABD ye gidiyor. Dolayısıyla Türkiye ekonomisi, AB ve ABD arasındaki Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı Anlaşması ndan doğrudan etkilenecektir. Bu nedenle, Türkiye nin bu süreçte yer almasına önem veriyoruz. Son olarak, Ankara Anlaşması nın 50 nci yılı için Türk iş dünyası adına özel bir mesajınız var mı? Dünya değişti, AB değişti, Türkiye değişti ama Türkiye nin, AB sürecine ilişkin kararlılığı değişmedi yılında geçici olarak konulan vize değişmedi, sürekli hale geldi. Ortaklık ilişkisinin bir parçası olarak geçici nitelikle kurulan Türkiye-AB ortaklık organları, artık sürekli yapılar haline gelmeye başladı. Türkiye ile AB arasında bir tür özel ilişki tesis edildi. Bu eğilim, Türkiye nin de, AB nin de menfaatlerine aykırıdır. Türkiye için AB üyeliği, stratejik önemini korumaya devam ediyor. Artık müzakere süreci tamamlanmalıdır. Teknik olan sürecin, teknik temelde yürümesine imkân sağlanmalıdır. Ardından son karar, Türkiye de de, AB de de halk tarafından verilecektir. Artık müzakere süreci tamamlanmalıdır. Teknik olan sürecin, teknik temelde yürümesine imkân sağlanmalıdır.

20 20 GÖRÜŞ TÜRKİYE NİN AB DAİMİ TEMSİLCİSİ BÜYÜKELÇİ SELİM YENEL: TÜRKİYE-AB ARASINDAKİ İLİŞKİ MANZUMESİ NE OLURSA OLSUN DEVAM EDECEKTİR 50 yılın sonunda, üyelik olacak mı olmayacak mı hesabının hala sorgulanıyor olması, ilişkileri iyice zorlar hale gelmiştir. 12 Eylül tarihi, ülkemizde sadece olumsuz değil, olumlu ancak pek hatırlanmayan bazı gelişmelerin de olduğu bir tarihtir. Çünkü bu tarihte, 1963 yılının 12 Eylül ünde, Türkiye ve o zamanki Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Ankara Anlaşması imzalanmıştır. Türkiye, daha o tarihte birbirileriyle çekişen iki ekonomik/siyasi topluluk arasında doğru seçimi yapmıştır. Şimdi iyice küçülmüş olmasına rağmen EFTA, o zamanlar yedi ülkeden oluşan ve bünyesinde İngiltere, Avusturya, Danimarka, İsveç ve Portekiz gibi şu anda AB üyesi olan ülkeleri barındırmasına rağmen, Türkiye sadece altı ülkeden oluşan AET ye yönelmeyi tercih etmiştir. Bu zaman zarfında uluslararası ortam büyük oranda değişmiş, EFTA ülkelerinin büyük çoğunluğu yanı sıra Komünist blokta yer alan ülkelerin çoğunluğu da AB ye üye olmuştur. Soğuk Savaş döneminde Topluluk ile olan ilişkilerimiz ekonomik ağırlıklı olmuş, Yunanistan ın 1970 lerdeki üyelik başvurusu sırasında ülkemiz, o tarihe kadarki Yunanistan ile uluslararası oluşumlara birlikte aday/üye olma politikasını sürdürmediğinden, mevcut dengesiz durum ortaya çıkmıştır. Berlin Duvarı nın yıkılmasıyla AB, Avrupa yı yeniden şekillendirmeye yönelmiştir. Bu şekillendirmede ne yazık ki Türkiye ye bakış değişmiş, stratejik ihtiyacın azaldığı, hatta yarardan ziyade Türkiye nin üyeliğinin zorluk getireceği düşüncesi hâkim olmuştur. Türkiye nin de bu ilişkiden ne istediği, zamana göre değişmiştir. Ülkemiz, gerçek anlamdaki tam üyelik müracaatını 19 65