-1- VEHİM VE GERÇEKLİK ARASINDA AMERİKA İRAN İLİŞKİLERİ

Transkript

1

2 Araştırma Raporu -1- VEHİM VE GERÇEKLİK ARASINDA AMERİKA İRAN İLİŞKİLERİ

3

4 GİRİŞ... 5 İRAN DEVRİMİNİN GERÇEK YÜZÜ İRAN DEVRİMİ NASIL GERÇEKLEŞTİ İRAN'IN DEVLET YAPISINDA CAFERİLİK İRAN ANAYASASI NEDEN İSLAMİ DEĞİL İRAN AMERİKA İLİŞKİLERİ ABD'NİN İRAN DEVRİMİNDEKİ ROLÜ ABD İLE ORTADOĞU VE BÖLGESEL SİYASETTEKİ UYUMLULUKLARI Lübnan: Irak: Afganistan: Suriye: Yemen: Nükleer Programlar ve İsrail : NÜKLEER SİLAH VE İRAN'IN NÜKLEER FALİYETLERİ NÜKLEER SİLAH VE BU SİLAHA SAHİP OLAN ÜLKELER İRAN'IN NÜKLEER FAALİYETLERİ A. İran'ın Anlaşmadaki Taahhütleri: B. Anlaşma Çerçevesinde İran'ın Kazanımları C. Nükleer Anlaşma Başarı mı Yoksa Taviz mi? D. Yahudi Varlığı "İsrail" için Nükleer Anlaşmanın Önemi 35 E. Amerika Neden İran ın Nükleer Sorununu Sıcak ve Canlı Tutuyor? F. Nükleer Anlaşmanın Suriye Devrimi İle Bağlantısı SON DÖNEMDE TÜRKİYE İRAN İLİŞKİSİ SONSÖZ... 44

5

6 GİRİŞ بسم هللا الرحمن الرحيم 1979 yılında Humeyni, İslam Devrimi adı verilen bir darbe ile Şah ın yerine İran da yeni bir yapıyı kurduğunda, tüm dünya Müslümanlarını heyecanlandırdığı ve etkilediği gibi, Türkiye deki Müslümanları da etkiledi ve heyecanlandırdı. Devrim öncesinde Humeyni nin İran devrimi ile ilgili olarak; devrimin desteklenmesi, benimsenmesi veya Türkiye ye de taşınması konusunda herhangi bir faaliyetinin bulunmamasına rağmen, yalnızca İslami Devrim olduğu varsayımı ile Türkiye deki Müslümanların bir kısmı, bu devrimden fazlasıyla etkilendi. Dolayısıyla "İslami Devrim" varsayımı ile Türkiye de devrime duyulan sempati sonrasında İrancılar diye bilinen bir yapı dahi oluştu. Bunların bir kısmı kendi aralarında organize olmuş irili ufaklı yapılar halinde faaliyet gösteren gruplardı. Bazıları ise grup organizasyonuna dahi gerek duymadan sadece duygusal etkenlerle İran ı ve devrimini destekleyen bir konumda bulundular. O dönemde Ali Şeriati başta olmak üzere İranlı bazı yazarların kitapları, hemen Türkçeye tercüme edilip okundu. Devrim sonrası seksenli yıllar boyunca ve doksanlı yılların ortalarına kadar devam eden bu İran sempatizanlığı; Müslümanların aktif siyasete (demokratik parlamento çatısı altında) dâhil olmaları ile yavaşladı ve zayıfladı. Bu etki kaybının nedeni, aslında bugün bile tam olarak anlaşılmış değildir. Çünkü İran, devlet yapısı ve anayasası açısından bir İslam Devleti değildi. Hakeza Türkiye'de gayri İslami bir yönetim ile yönetiliyordu. Türkiye Müslümanlarının İran sempatizanlığında yaşa-

7 6 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri dıkları gerilemenin bir başka önemli nedeni, devrim sonrası beklentilerle, uygulamaların aynı olmamasıydı. Bu durum, daha devrim yapıldığında azda olsa genel siyasi basirete sahip Müslümanlar tarafından görülmüştü. Ama genel olarak Türkiye Müslümanları, İran ı Amerika ya kafa tutan, İsrail'e düşman olan ve İslam şeriatını uygulayan bir ülke olarak görürlerdi. Hatta devlet, laikliği korumak ve şeriattan korkutmak için uzun yıllar İran'ı bir öcü, bir tehdit olarak gösterdi halkına. İşlenen birçok faili meçhul cinayeti de Müslümanlarla ilişkilendirerek, İran ile bağlantılı olarak gösterdi. Ancak acı bir hakikat vardı ki o da İran ın, Müslümanlar üzerindeki etkisini azalttı. Bunların başında, büyük şeytan dediği ABD'ye karşı hiç bir engellemede bulunmaması, işgalci Yahudi varlığının tüm katliamlarına karşı tek bir mukabele dahi göstermemiş olması ve İslam ile Müslümanları ilgilendiren birçok sıcak meselede esas sayılabilecek hiçbir şey yapmamasıdır. Fakat tüm bunlara rağmen, ne Türkiye, ne de dünya Müslümanları, İran gerçeğini net bir şekilde bir türlü kavrayamadılar. Yahudi varlığının Müslüman beldelerin tam ortasındaki kutsal topraklarda işgal ve katliam yapmasına ses çıkarmamasını bırakın, ABD'nin Afganistan ve Irak işgallerinde ona fiili olarak açık destek vermesi bile, genel kamuoyunda İran'ın gerçek yüzünü ortaya çıkaramadı. Çünkü kamuoyunu yönlendiren en önemli güç olan medya, Batılı sömürgecilerin güdümündedir. Özellikle ABD'nin etkisi altındaki yerli ve yabancı tüm medya organları, 2000'li yıllardan sonra İran tarafından başlatılan nükleer faaliyetler nedeniyle, İran ile Amerika arasında savaşın yaşanacağına dair söylentileri yayıp durdular. Gerek uluslararası ilişkiler uzmanı akademisyenler, gerekse birtakım köşe yazarları, İran ile Amerika arasında bir savaşın

8 Giriş 7 yaşanabileceğine, Amerika nın İran ı her an vurabileceğine ilişkin hedef saptıran yönlendirmeler yaptılar. Öyle ki kimileri, ABD'nin İran'ı vurma planına ilişkin tarih bile verdi. Bu medya dezenformasyonu ile ABD-İran işbirliği hep gizlendi ve böylelikle İran'ın gerçek yüzü bir türlü görünemedi. İran ın, Suriye olayları sürecinde açık bir şekilde (ABD ve diğer bölge ülkeleri Beşşar'a verdikleri desteği gizlediler) Beşşar Esed in yanında yer almasına kadar yaşanan siyasi olay ve gelişmelerin hiçbirisi, Müslümanların gözleri önündeki perdenin yırtılmasını sağlamadı. Ne zaman ki İran, katil Esed rejiminin yanında yer aldı, asker ve lojistik desteği ile Baas'a can suyu oldu, işte o zaman maskesini düşürdü. Böylece İran'ın bölgedeki gizli ve kirli siyaseti aşikâr oldu. Köklü Değişim Dergisi olarak, özellikle Türkiye'deki Müslüman kamuoyunun doğru bilgilere sahip olabilmesi için İran hakkında bir araştırma raporu hazırladık. Bu rapor ile İran ın vakıasını gözler önüne sermek istedik. İran gerçeği ile ilgili olarak konuşulacak ve söylenecek çok fazla söz olmasına rağmen, konu hakkında daha fazla detaya girmeden, bu kadarının bile düşünen, okuyan ve siyaseti takip eden hakkaniyetli bir kimse için yeterli olacağını düşünüyor ve hayırlara vesile olmasını Allah Subhanehu ve Teâlâ dan niyaz ediyoruz.

9 İRAN DEVRİMİNİN GERÇEK YÜZÜ Birinci Dünya savaşından sonra Ortadoğu'da Osmanlı Hilafet Devletinden koparılan beldeler, İngiltere öncülüğünde adeta cetvelle çizilircesine yeniden dizayn edilerek büyük pay İngilizlerin elinde kalacak şekilde İtalyan ve Fransızlar arasında bölüştürüldü. Gücü iyice zayıflamış olan Hilafet Devleti, Batı hadaratına âşık jön Türkler tarafından kaldırılınca, bu topraklar sömürgeleştirildi ve kaynakları yağmalandı. Yıllar sonra İkinci Dünya savaşında İngilizlere yardım eden ABD, bu desteğinin karşılığında Ortadoğu'da nüfuz ve pay sahibi olmak istedi ve ilk defa Ortadoğu'ya nüfuz etme imkânı buldu. İngilizlerin öncülüğünde kutsal Mescid-i Aksa toprakları üzerinde işgalci Yahudi varlığı İsrail devletinin kurulması ile İslam dünyası, Hilafet'in kaldırılmasından sonra en büyük ikinci sarsıntıyı yaşadı. Ortadoğu'daki kukla Arap yönetimlerin İsrail e karşı aldıkları göstermelik yenilgiler, Müslümanları hüsrana uğrattı. İsrail'in bu sahte başarısı, bölgede kendi güvenliğini güçlendirirken, Arap yönetimlerinin de başarısızlığını ve ihanetini gösteriyordu. ABD, İsrail'in güvenliğini korumak için Ortadoğu da Yahudi varlığını tehdit edecek bir düşman üretmek ve bu düşmanı daimi surette aktif kılmak istiyordu. Aynı zamanda zaten İngiliz yanlısı olan Şah dönemini kapatıp, yüzü ABD'ye dönük olan İran için çabalıyordu. Her iki açıdan bakıldığında gerçekleşen İran devrimi ile ABD, bu iki gayesini gerçekleştirmiş gözüküyor. Her ne zaman kutsal topraklara bir Yahudi saldırısı olmuş olsa, İran hemen İsrail'e savaş ilan ediyor! Hemen kürsülerden İsrail'i tehdit eden ve onu kökünden kazıyacağına dair beyanatlar veriyor. Zira ABD için İsrail'i tehdit eden bir varlık olmazsa, İsrail güçlenemez ve güvenliğinin korunması

10 İran Devriminin Gerçek Yüzü 9 için uluslararası güçlü bir kamuoyu oluşturulamaz. Bu plan çerçevesinde İran'ın ABD'ye düşmanca tavır alması, İslam dünyası ve İslami kamuoyu açısından İran'ın menfaatinedir. Çünkü İran, 30 küsur yıl kendisini İslam devrimini gerçekleştirmiş bir ülke ve ekol olarak tanıtmaktadır. İslam devrimi ile Müslümanların sempatisini kazanmak isteyen bir ülke, doğal olarak ABD'ye düşman olmalıdır. Peki, gerçekte tüm bu danışıklı dövüşün arkasında neler yatıyor? Azılı bir ABD ve İsrail düşmanı gibi gözüken, ama aslında ABD ile işbirliği içinde bulunan ve dolaylı olarak İsrail'in güvenliğini koruyan İran'ın, 1979'da gerçekleştirdiği devrimin gerçeği nedir? 1- İRAN DEVRİMİ NASIL GERÇEKLEŞTİ Öncelikle devrimin izlerini irdeleyip bundan 35 sene önceye, yani 1979 yıllarına geri dönecek olursak, bu devrimin yapı taşlarında ABD mührünün olduğunu görmüş olacağız. Bu çok sarsıcı bir iddia değil, aksine kanıtlanmış ve teyit edilmiş bir gerçekti. Öyle ki İran'ın ilk Cumhurbaşkanı Ebu'l Hasan Beni Sadr, Cumhurbaşkanlığı yaptıktan sonraki bir tarihte, yani tam olarak tarihinde el- Cezira kanalına, Humeyni'nin kaldığı Fransa'nın "Nofel Loshato" bölgesine Beyaz Saray'dan delegelerin geldiklerini ve bu delegeleri İranlı yetkililerin (Yazdî, Bazargan, Musevî ve Ardibîlî) karşıladıklarını ifşa etmişti. Dolayısıyla devrim öncesi Paris'te ABD ile devrim liderleri arasında birçok görüşmeler olmuştu. Bu görüşmelerden en önemlisi, Paris'in banliyölerinde gerçekleşen Reagan ve Bush grubu ile Humeyni'nin grubu arasında anlaşmaların imzalandığı Ekim görüşmesidir. Zira Humeyni, İran'ın

11 10 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri içişlerine müdahale etmemesi şartıyla Amerika ile işbirliğine hazır olduğunu, bu görüşmede açıklamıştı. Bunun ardından Humeyni 1 Şubat 1979 günü Fransız havayollarına ait bir uçakla Tahran a indi. Amerika ise, yönetimi Humeyni ye teslim etmesi için Şahpur Baytiyar a baskı yaptı ve Humeyni nin gelişine karşı çıkacak olan İran ordu komutanlarını tehdit etti. Böylelikle Humeyni İran devrimini yapabildi. Ardından diğer İslam beldelerinde kapitalist Batı sistemlerine göre hazırlanmış olan anayasalar gibi bir anayasanın hazırlanması tamamlandı. Devrimin başlangıcında Hizb-ut Tahrir, Humeyni ye, İran anayasasının İslami anayasa olmadığını gösteren bir reddiye gönderdi. Ayrıca Amerika ile yardımlaşmaması ve İslami bir anayasa ilanında bulunması hususunda ona nasihatte bulundu. Ancak o bu nasihati dinlemedi, İslam a muhalif olan bir anayasaya ve kapitalist Batı nizamı olan Cumhuriyet sistemi ile bir devlet kurmayı tercih etti. 2- İRAN'IN DEVLET YAPISINDA CAFERİLİK İran devriminin İslami bir motif olarak Türkiye ve diğer Müslüman beldelere sunulması ve İslam dünyası için modelleştirilmesine gelince; İran Anayasasında devletin dininin İslam olduğunun yazmasının hiç bir önemi yoktur. Çünkü yönetim sistemi cumhuriyettir, bakanlıkların dağılımı, parlamentonun görevi, güçler ayrımı ve buradaki yetkiler konusu gibi anayasa bir bütün olarak kapitalist sistemlere uygun bir yapıdadır. İran devleti, anayasanın kaynağı olarak İslam akidesini kendisine esas kabul etmemiş, aksine devleti mezhepçi bir devlet kılmak için anayasaya,

12 İran Devriminin Gerçek Yüzü 11 İran devletinin mezhebinin Caferi mezhebi olduğunu belirten bir madde koymuştur. Ancak anayasada yer alan İran ın resmi dini on ikinci imam Caferi mezhebine göre İslam dır maddesi, İslam ülkelerindeki birçok anayasalarda bulunan bir madde gibi olup, bu madde devletin İslam esası üzere kurulu olduğu veya İslam Risaletini taşıdığı anlamına gelmez. Tam tersine birtakım merasimlerde ve bayramlarda, insanların inançlarına, ibadetlerine ve hayatları ile ilgili bazı hususlara ilişkin bir bakıştır. İran, mevcut uluslararası sisteme göre hareket etmekte olup, Birleşmiş Milletler ve İslam Birliği Teşkilatı gibi devletlerarası veya bölgesel örgütlere kapitalist sistem esasına göre üyedir. Devletlerarası ilişkilerinin hiçbiri İslam esasına göre değildir. Bu nedenledir ki İran devletinin özel bir Risalet inin ve İslam dan kaynaklanan muayyen bir projesinin bulunduğu söylenemez. Bilakis İran yönetiminin vakıasının, milliyetçi ve vatancı bir kimliğe sahip olduğu görülmektedir. İran devleti, resmi mezhep olarak Caferi mezhebini benimsemiştir. Ancak bunu taşıyacağı bir Risalet ve proje olarak benimsememiş, yönetimini de bu mezhebe göre kurmamıştır. Anayasasını da buna göre oluşturmamıştır. Anayasasında bu mezhepten alınmış maddeler bulunmamaktadır. Tam tersine anayasada var olan yönetim sistemi, dış politika, ordu, emniyet teşkilatı gibi hususlara ait maddelerin tümü kapitalist sistemden alınmıştır. Dolayısıyla İran; yönetim sistemi, dış siyaset, ordu iç ve siyaset konularında ne İslam'ı nede Caferiliği esas almıştır. Bu konularda laik kapitalist sistemi kendisine esas alan İran, hem İslam, hem de Caferiliği bölgesel menfaatleri için kullanmıştır. Hatta bugün de kullanmaya devam etmektedir. Onun bu durumu, sistemin çıkarlarını gerçekleştirmek için

13 12 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri Hicaz topraklarında yaygın olan Hanbeli mezhebini kullanan Suudi yöneticilerine benzemektedir. Ancak İran, mezhepçilik boyutunu, kendisine tabiler ve destekçiler kazanmak veya onlarla çalışmaya hazır hale getirmek için kullanmaktadır. Onlarda mezhep milliyetçiliği duygularını kışkırtmakta ve böylelikle Caferi mezhebine veya Şiiliğe hizmet için değil, milli çıkarlarına hizmet etmek için onları kolayca kullanmaktadır. İran ın milli çıkarları gerektirmedikçe, Caferi mezhebine veya Şia ya herhangi bir yardımda bulunmaması bunun delilidir. Mesela O, Amerika ya tabi, laik bir yönetim olan Irak ve Suriye yönetimlerini desteklemektedir. İran, milli çıkarları ile çeliştiğinde mezhebi yöne önem vermemektedir. Azerbaycan, 1989 yılının sonlarında Sovyetler Birliğinin boyunduruğundan kurtulmak istemiş ve insanlar birleşmek için İran sınırına yığılmışlardı. Rusya ise 1990 yılının başında Bakü ye girmiş, kendilerine tabi olmayan bir yönetimi değiştirmek ve eski komünistlerden olan uşaklarını yönetime getirmek için katliam yapmıştı. İşte o gün İran, Rus zulmünden ve komünizm pisliğinden kurtulmak isteyen ve hukukları çiğnenen Müslümanlara yardım etmemişti. Oysa Azerbaycan nüfusunun büyük bir kısmı İran ın resmi mezhebine ait tabilerden oluşmaktadır. Ermenistan, 1994 yılında Rusların desteği ile Azerbaycan ın yaklaşık %20 sini işgal ettiğinde ve bir milyondan fazla Azeri, topraklarından göç etmek zorunda kaldığında da İran, Azerbaycan a yardım etmemiştir. Bu trajik durum halen daha orada varlığını devam ettirmektedir. Tüm bunlara rağmen İran, Azerbaycan a karşı Ermenistan la ilişkilerini geliştirmiştir. İslam'ı tümden esas kabul edip bunun üzerinden siyaset geliştirmesini bırakın, İran, eğer gerçekten söylediği

14 İran Devriminin Gerçek Yüzü 13 gibi Caferiliği esas almış olsaydı, 1989 yılında Sovyet Rusya'nın boyunduruğundan ve komünizmin tüm pisliklerinden kurtulmak için İran'a yaklaşıp destek görmek isteyen Azerbaycan halkına yardım ederdi. Bilakis İran, kendisi ile mezhebi birlikteliği olan ve kendisine yaklaştığı ve destek beklediği apaçık olan Azerbaycan halkının yanında değil, bu halkı Komünist ajanlar yolu ile yönetmeyi isteyen Rusya'nın yanında olmuştur. İşte İran'ın ne İslami, ne de mezhebi olmayan siyasetinin gerçeği, buradan açık bir şekilde anlaşılmaktadır. 3- İRAN ANAYASASI NEDEN İSLAMİ DEĞİL İran Anayasası ile ilgili değerlendirmeyi yapmadan önce bir devlet ne zaman İslâmî bir devlet olur, bir Dâr ne zaman Dâr-ul İslam olur ve bir Anayasa ne zaman İslâmî Anayasa olur konularına açıklık getirmek gerekmektedir: Bir devletin İslami bir devlet olabilmesi için üç şart gerçekleşmelidir: 1. Devlet, İslami akide ye dayanmalıdır. 2. Anayasa ve kanunları meydana getiren her unsur, bu akideye bina edilmelidir. 3. Bütün kanaatleri, kavram ve ölçüleri İslami akideden fışkırmalıdır. Bir memlekette şu iki şart gerçekleşmedikçe, o yer Dâr-ul İslam olamaz. 1. Her bölgesine İslam Ahkâmı nın tatbik edilerek o yer, İslam Sultası (Otoritesi) ve Hâkimiyeti altında bulunmalıdır. 2. Oranın emniyeti, güvenliği Müslümanların güç ve

15 14 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri sultasıyla sağlanmış olmalıdır. Bir anayasanın, İslami Anayasa olabilmesi için de şu iki şart var olmalıdır. 1. İslami Akide temeli üzerine oturmalıdır. 2. Her maddesi; Allah ın Kitabı olan Kur an-ı Kerim den ve Rasulullah SallAllahu Aleyhi ve Sellem in Sünnetinden veya bu ikisinin gösterdiği ölçülerden (Sahabe İcması ve Kıyas) olmalıdır. Her şeyden önce şunu söylemek gerekir: 1979 devrimini İslami bir devrim olarak göstermeye çalışan İran'ın hazırladığı Anayasa, bütün Müslümanları kapsayıcı nitelikte hazırlanmış bir Anayasa değildir. Bu Anayasa, küfür nizamları altında ezilen bütün Müslümanları birleştirecek, onların yaşadıkları bütün İslam memleketlerini tek bir parça haline getirecek, hepsini kaynaştırarak tek bir Devlet yapacak ve bütün Müslümanların Halifesi olacak bir başkanın hükmüyle idare edilecek İslâmî bir Devletin anayasası olacağı düşüncesi ile hazırlanmamıştır. Aksine İslam Devleti nin anayasası olarak hazırlayacağı yerde, Kavmi (Milliyetçi) bir devletin yani İran Devleti nin anayasası olarak hazırlamıştır. Bunun için anayasada geçen birçok ibarede, bu anayasanın İran Cumhuriyeti nin anayasası olduğu, Devlet başkanının, bakanların ve meclis üyelerinin İranlı olmalarının şart olduğu ifade ediliyor. İranlı olma şartı her bölümde belirtilmesine ayrı bir özen gösterilmiş. Anayasa, devletin bayrağını İran Bayrağı ve yazı ile haberleşmede Farsçayı resmî dil olarak kabul etmiştir. Bütün bunlardan anlaşıldığı gibi bu anayasa, İslami bir devletin değil, aksine bir kavmin anayasası olarak görülmüştür. Çünkü İslami bir anayasa, kavmiyet açısından içinde hiç-

16 İran Devriminin Gerçek Yüzü 15 bir ibare taşımamalı ve bütün maddeleri şer i hükümlerden almalıdır. Aynı zamanda böyle bir anayasa, bir cemaate veya gruba değil, bütün Müslümanlara şamil olmalıdır. İran Anayasasının hazırlanmasında İslami Akide temel olarak alınmadığı için, haliyle maddeleri de İslami Akide den kaynaklanmamıştır. Bundan dolayı, bu maddeler Allah ın Kitabı ve Rasulü SallAllahu Aleyhi ve Sellem in sünnetinden alınmamıştır. Ancak bazı maddelerde İran da resmî dinin İslam olduğu ifade ediliyor. Bazı maddeleri de tevhid nizamına, İslam ahlâk ve manasına işaret ediyor. Anayasanın içerisinde İslam adına olan şey işte sadece bu kadardır. Zira anayasanın hazırlanmasında Batı da ve Amerika daki kanun çıkartma, hâkimiyet ve kanun uygulama yetkilerini millete veren, halkı tek yetki kaynağı kabul eden, Batı demokrasisi mefhumu esas alınmıştır. Batı daki tüm anayasalar, bu temel esasa göre hazırlanırlar. Onlara göre bütün yetki, milletindir. Hâlbuki İslam, demokrasi kavramını, küfür kavramı olarak kabul etmektedir. Ona dayanan tüm anayasaları ve anayasa hükümlerini küfür kabul etmektedir. Çünkü bunlar, İslami Akide den alınmadığı gibi, Kitap ve Sünnet ten de kaynaklanmamışlardır. Bunlar; beşeri yani insanın yaptığı kanunlardır. Durum böyle iken, anayasanın hazırlanmasında, demokrasinin bu mefhumundan, ondan kaynaklanan anayasalardan ve yine Batı nın kanun ve nizamlarından ilham alındığını, anayasanın hemen hemen bütün maddelerinde görmek mümkündür. İran anayasasında, eğitim ve öğretimin eşit bir şekilde bütün insanlara devlet tarafından yaygın hale getirilmesinin, devletin görevleri arasında olduğu belirtirken, devletin gereğine göre hareket edeceği eğitime ait herhangi bir

17 16 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri siyasi görüş ortaya konulmamıştır. Anayasa, eğitim programının esasını beyan etmediği gibi, eğitimin gayesine yönelik herhangi bir açıklıkta getirmemiştir. Hâlbuki bütün insanların belirli bir şekilde istifade etmeleri için, bu konuda açık bir siyasetin benimsenmesi şarttır. Ayrıca bu anayasanın bazı maddelerinde iktisadi ve mali konulara değiniliyorsa da, devletin tatbik etmesi gerekli olan iktisadi nizamın çeşidi izah edilmemiştir. Uygulanacak iktisadi nizamın İslami, Kapitalist veya Komünist bir iktisadi nizam olacağına dair, herhangi bir açıklık getirilmemiştir. Oysa bu hususun da bütün açıklığıyla izah edilmesi vaciptir. İşte bu kısa izahatlar, temeller ve esaslar babından İran anayasasının İslami olmadığının kanıtıdır. Bu konuda yani İran anayasasının tüm maddelerinin detayları hakkında daha derinlikli bir bilgiye sahip olmak için Hizb-ut Tahrir'in 1979'da hazırladığı İran Cumhuriyeti Anayasa Tasarısının Tenkidi adlı kitabı inceleyebilirsiniz. [

18 İRAN AMERİKA İLİŞKİLERİ 1- ABD'NİN İRAN DEVRİMİNDEKİ ROLÜ İran-Amerika ilişkileri, sanıldığı gibi sadece 2013 sonu Obama-Ruhani yakınlaşması ile başlayan ilişkilerden ibaret değildir. Bu ilişkinin geçmişi, devrim yıllarına ve hatta daha evveline dayanır. Zira Humeyni'nin Fransa'nın "Nofel Loshato" bölgesinde bulunduğu sırada Beyaz Saray'dan delegeler onu ziyaret etmişler ve Humeyni ile Amerika, işbirliği üzerinde anlaşmaya varmışlardı. Hatta o günkü Amerikan gazeteleri, bu husustan ve orada yapılan toplantılardan açıkça bahsetmişlerdir. Nitekim devrime yönelik ABD'nin rolünün varlığını, İran'ın ilk Cumhurbaşkanı Ebu'l Hasan Beni Sadr'ın 2000 yılında el-cezira kanalında itiraf ettiğini yukarıda söylemiştik. İran devrimi üzerinde ABD'nin büyük çapta rolünün olduğunu ve hatta devrim yıllarında İran'da binlerle ifade edilen Amerikan ajanının faaliyette olduğunu bağımsız birçok kaynak dile getirdi. Ayrıca bazı ciddi dış politika yazarları da bu önemli ilişkinin farkındalığında kitap ve makaleler yazdılar. Ancak bu farkındalık, Türkiye'deki ve tüm dünyadaki Müslümanların genel kamuoyunu doğru yönde etkileyecek düzeyde olmadı. İran-Amerika ilişkilerinin toplum tarafından nasıl algılanması gerektiğine karar veren ve bu konuda toplumları yönlendirenler, kapitalist güçler ve onların güçlü medya ayaklarıydı. Dolayısıyla İran ile ABD arasındaki bu kadim ilişki kapalı kaldı. Bu ilişkinin açığa çıkması için İran'ın ve ABD'nin bölgede yürüttüğü siyasi politikalara bakmak ve bu politikalardaki gizli ilişkinin kapılarını aralamak gerekmektedir. Tabi bu

19 18 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri ilişkiyi oluşturmak, hem ABD, hem de İran için çok kolay olmadı. Çünkü uluslararası kamuoyunda hem iki ezeli düşman olarak gözükeceksiniz, hem de bölge siyaseti üzerinde işbirliğinizi devam ettireceksiniz. Bu her iki taraf için de zor bir durumdu İran devrimin öncesinde ve sonrasındaki atmosfer ve kamuoyu, Amerikan karşıtlığı ile doldurulmuş, halkın trajedilerinden Amerika sorumlu tutulmuş, Şah'ı ve zulümlerini desteklemekle suçlanarak Amerika, büyük şeytan olarak nitelendirilmişti. Bundan dolayı devrim sonrası ilk İran yöneticileri, her iki taraf arasında doğrudan görüşmelerin ve diplomatik ilişkilerin yeniden başlamasını hemen ilan edemediler. Özellikle Paris te iken Amerika'nın Humeyni ile bağlantılar kurduğunu ve Humeyni devrimine müdahale etmemesi için Amerika'nın İran ordusuna baskı uyguladığını açıklayamadılar. Lakin tüm bunlar gizli kalmadı. Bundan dolayı İran rejimi, Amerikalılarla masaya oturmaya gerekçeler oluşturmak için, Amerika ile sıcak olaylara ihtiyaç hissetti. Bu amaçla tarihinde Humeyni'nin konumunu güçlendirmek, muhaliflerine darbe indirmek ve her iki taraf arasındaki ilişkilerin gerçeğini örtmek için İran ile Amerika arasındaki diplomatik ilişkilerin kesilmesiyle sonuçlanan Amerikan Büyükelçiliği'ndeki rehine olayı tertiplendi. Nitekim daha sonra Amerikan kaynakları, bunun Amerika'nın tertip ettiği bir tiyatro olduğunu söylediler. Aynı şekilde Hasan Beni Sadr, el-cezire ile yapmış olduğu röportajda "bunun Amerikalılar ve planlarıyla yapılan bir anlaşmayla olduğunu ve Humeyni'nin de buna ikna olmasından sonra gerçekleştiğini" söylemiştir. Daha sonra her iki taraf arasında tarihinde Cezayir Anlaşması olarak bilinen anlaşma imzalandı ve bu anlaşma gereği rehineler serbest bırakıldı. Bu anlaşma,

20 Amerika İran İlişkileri 19 Amerikan Başkanı Reagan'ın Amerika'da iktidar dizginlerini devraldığı gün meydana gelmiştir. Tarafların karşılıklı saygı içerisinde olması, üçüncü bir tarafın belirlenip yetkilendirilmesi yoluyla her iki ülkenin çıkarlarının korunması, yeni rejimin İran'ın dondurulmuş varlıklarından talep ettiği 12 milyar doların geri verilmesi gerektiğini anlaşma metnine yazması, Amerika nın Humeyni liderliğindeki yeni rejimi zımnen tanıdığı anlamına gelmekteydi. İran yöneticileri, o zamandan bu yana bu ilişkilerin yeniden başlaması için atmosferler oluşturmak için çalışmakla birlikte, bizzat İranlı yetkililerin ifadeleri ve açıklamalarına göre her ikisi arasındaki gizli bağlantılar ve yardımlaşma kesilmemiş ve bu hal üzere şu ana kadar da devam etmiştir. Sanki her iki ülke arasındaki bu durumun korunması, her ikisinin de faydasına gibidir. Zira İran, Amerika'nın düşmanıymış gibi görünmekte, böylelikle de Amerika ile çalıştığını, sömürgecilik projeleri kapsamında Amerika ile birlikte hareket ettiğini ve bu projeleri uygulamak için yardımcı bir faktör olduğunu gizlemektedir. Aynı şekilde Amerika da İran'a düşmanmış ve ona karşı çalışıyormuş gibi görünmekte, böylelikle de Amerikalıları ve Yahudileri kontrol altına almakta, bölgedeki çıkarlarını gerçekleştirmek için Amerika daki ve Batı'daki İran'a düşman olan kamuoyunu aldatmaktadır. Cumhuriyetin ilan edilmesinin hemen ardından İranlılar tarafından göreve getirilen, ancak daha sonra Amerikan ajanı olmakla suçlanan Cumhurbaşkanı Beni Sadr gibi bazı yöneticilerin, durumlarının açık edilmesinin ve düşürülmesinin nedeni; o dönemde İran'da, Amerika ile ilişkileri olan ve onu devirmek için çalışan güçlü bir muhalif akımın olmasıdır. Nitekim bazen reformcular ve ılımlılar

21 20 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri olarak, bazen de muhafazakârlar ve fanatikler olarak nitelendirilen Cumhurbaşkanları, birbirlerini takip etmiştir. Bazen sert, bazen de yumuşak konuşmalara rağmen İran politikasında hiçbir değişime tanık olunmamış ve geriye, pratiği olmayan ve vakıaya intibak etmeyen sözler kalmıştır. Aynı şekilde Amerika da da bazen Cumhuriyetçiler tarafından yapılan sert konuşmalara ve İran ı şer eksenindeki ülkeler listesine koymalarına, bazen de Demokratlar tarafından yapılan yumuşak konuşmalara rağmen, Amerika'nın İran'a karşı tutumu hiç değişmemiş ve İran'a karşı herhangi bir ciddi adım atılmamıştır. Nitekim yeni İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, hükümeti oluşturduğunda şöyle dedi: "Hükümetim, dış politikasında tehditlerin engellenmesini ve gerginliklerin ortadan kaldırılmasını benimseyecektir." [Reuters/ ] Hasan Ruhani Dışişleri Bakanlığı görevine, Birleşmiş Milletler eski Büyükelçisi olan, eğitimini Amerika'da tamamlayan, temel olarak Washington ve Tahran arasındaki zayıf ilişkilerin üstesinden gelme girişiminde bulunmak için birçok gizli müzakere turlarına katılan Muhammed Cevad Zarif'i seçmiştir. Ayrıca Ruhani, seçilmesinin ardından şöyle diyerek daha net bir açıklamada bulunmuştur: "Bizler, İran ile Amerika arasında daha fazla gerilim görmek istemiyoruz. Mantığımız bize, gelecek için daha fazla düşünmeye ve geçmiş sorunlar hakkında çözümler oluşturmak ve işleri yeniden düzeltmek için oturmaya çalışmaya ihtiyaç olduğunu bize haber vermektedir." [Reuters/ ] Amerikan Başkanı Obama da ona şöyle cevap vermiştir: "Amerika, uluslararası toplumun İran'ın nükleer silahları hakkındaki endişeleriyle tam bir şekilde başa çıkmak için diplomatik bir çözüme ulaşmak amacıyla İran hükümetiyle doğrudan görüşmeler yapmaya hazır olmaya devam edecektir." [Reuters/ ]

22 2- ABD İLE ORTADOĞU VE BÖLGESEL SİYASET- TEKİ UYUMLULUKLARI İran ın bölgede uyguladığı siyasi çalışmaların tümü, vakıası itibariyle Amerikan projeleriyle uyumludur. Şimdi bu politikaları maddeler halinde sıralayarak İran-ABD ilişkisinin gerçeğini ortaya koyalım. 1- Lübnan: İran Lübnan'da kendisine ait ve kendi mezhebini takip eden bir parti (Hizbullah) kurup silahlandırmış ve böylece orada, Lübnan ordusundan ayrı özel bir ordu haline gelmiştir. Nitekim Lübnan rejimi, bu partiyi ve silahlarını kabul etmektedir. Aynı zamanda Lübnan rejiminin Amerikan politikasını takip ettiği de çok açık bilinmektedir. Dolayısıyla Lübnan rejimi, İran'ın partisi (Hizbullah) dışındaki partilerin silah taşımalarına izin vermemekte veya diğer partilerin silahlı olmalarını da kabul etmemektedir. Hatta Lübnan'daki İran partisi, İran'ın yaptığı gibi Amerika ile irtibatlı olan Suriye rejimine açık destek vermektedir. Amerika ise İran partisinin, laik Beşşar Esed rejimine destek vermek için Suriye'ye müdahale etmesine izin veren Lübnan rejimini engellememekte, dolayısıyla da Amerika bu partinin Lübnan ordusu tarafından engellenmeksizin Suriye'ye müdahale etmesini zımnen onaylamaktadır. 2- Irak: Amerika, 2004'te Irak ı işgal ettiğinde beklemediği bir direnişle karşılaşmıştı. İran, Şia mezhebine tabi olanları Amerikan işgaline ve kurulan kukla yönetime meşruiyet kazandırmak için ve direnişin karşısında duran bir tavır takınması konusunda yönlendirdi. Özellikle 2005 yılından sonra İran destekli İbrahim Caferi, sonra da Maliki liderli-

23 22 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri ğindeki koalisyon partilerinin iktidara ulaşmalarına, Amerika tarafından izin verildi. Bu hükümetler Amerika tarafından kurulmuş ve onunla irtibatlı olan hükümetlerdir. İran tarafından desteklenen Maliki hükümeti, Amerika nın resmi olarak Irak işgalinin sona ermesinden sonra Amerika nın nüfuzunu korumak için Amerika ile güvenlik ve stratejik işbirliği anlaşmaları imzalamıştır. İranlı sorumluların Irak ın işgal edilmesinde ve Irak ta Amerikan nüfuzunun istikrarını temin etmek üzere Amerika ile yardımlaştıklarını itiraf etmeleri, İran ın rolünü ve Amerika ile ittifakını göstermektedir. İşgalden sonra İran, hemen Irak ta bir elçilik açmış ve işgalin zirvede olduğu bir dönemde, 2005 yılında İran Dışişleri Bakanı Kemal Horazi Caferi nin seçilmesinin hemen ardından Bağdat ı ziyaret etmiştir. Her iki taraf da Irak ta terörün eleştirilmesi adı altında işgale karşı direniş çalışmalarını eleştirmiş ve kınamışlardır. Caferi nin İran ı ziyaretinde, aralarındaki güvenliğin temelleri için istihbarat alanında yardımlaşmak, sınırların ve geçişlerin kontrolü, Basra nın İran elektrik şebekesi ile bağlanması ve Basra ile Abadan arasında petrol boru hatlarının inşası gibi sayısız anlaşma imzalanmıştır. Amerika ya ve Yahudilere karşı çok kere fırtınalar kopartan, fakat hiçbir sözünü eyleme dönüştürmeyen Ahmedi Necad, doğrudan işgal altında iken 2008 yılında İran Cumhurbaşkanı olarak Irak ı ziyaret etmiştir. Aynı zamanda İran Cumhurbaşkanları arasında, Amerikan işgali altında iken Irak ziyaretleri ile Amerikan çizgisine en fazla yaklaşan kişi Ahmedi Necad tır. Necat, Amerika ya tabi olan ve Amerika nın Irak taki nüfuzunu koruyan Maliki yönetimine olan desteğini yenilemek için, görevden ayrılmadan iki hafta önce de Irak ı tekrar ziyaret etmiştir. Yine Necat, 2010 yılında Amerikan işgalinin gölgesi altında iken

24 Amerika İran İlişkileri 23 Afganistan ı da ziyaret etmiş ve Amerikan işgalinin hizmetçisi olan Karzai ye desteğini sunmuştur. 3- Afganistan: İran, Afganistan da Amerikan işgalini desteklediği gibi, Amerika ya hizmet etmek maksadıyla kurulan Karzai hükümetinin çıkardığı anayasayı da desteklemiştir. Nitekim İran ın eski Cumhurbaşkanı Rafsancani; Şayet Taliban ile savaşta bizim güçlerimizin yardımı olmamış olsaydı, Amerikalılar Afganistan bataklığında boğulurlardı. ifadesiyle bunu teyit etmiştir. [Şark ul Evsat Gazetesi/2 Eylül 2002] Hatemi döneminde parlamento işlerinden sorumlu İran Cumhurbaşkanı yardımcısı Muhammed Ali Ebtahi, günü akşamında Abu Dabi emirliğinde düzenlenen Körfez ve Geleceğin Meydan Okumaları başlıklı konferansında şöyle demiştir: Eğer İran ın yardımları olmamış olsaydı, Kabil ve Bağdat bu kadar kolaylıkla düşmezdi. Ancak bizler ödülü hak ettiğimiz halde şer ekseni haline geldik. [İslamonline.net/ ] Ahmedi Necad, Birleşmiş Milletler Teşkilatı toplantıları münasebetiyle New York Times gazetesinin 26 Eylül 2008 tarihinde kendisi ile yapmış olduğu mülakatta bu türden ifadeleri birçok kez tekrarlamış ve şöyle demiştir: Afganistan la ilgili olarak İran Birleşik Devletlere yardım elini uzatmıştır. Bu yardımlar neticesi ise Amerikan başkanının bize karşı doğrudan askeri saldırı tehditleri olmuştur. Yine ülkemiz Irak ta sükûnetin ve istikrarın sağlanması hususunda Amerika ya yardımlarda bulunmuştur. 4- Suriye: İran'ın Suriye rejimi ile olan ilişkisine gelince; bu, geçen asrın seksenli yıllarının başındaki ilk intifadanın patlak vermesinden beri süren eski bir ilişkidir. Zira bu dönemde

25 24 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri İran, Müslüman Suriye halkına baskı uygulayan Suriye rejimine destek vermiştir. Bunu ise Esed ailesi liderliğindeki rejimi destekleyen Amerika'nın projesi kapsamında ve Suriye rejimini korumak için yapmıştır. İran, Suriye'nin kendisiyle savaşan, İslam ile hiçbir ilgisi olmayan, dahası İslam ve ehliyle savaşan Saddam rejiminin türettiği Baascı, milliyetçi ve laik bir rejim olduğunu bilmekte ve onun Amerika ile olan bağlantısının da farkındadır. Dolayısıyla Müslümanların haklarını savunmayı üstlenmemiş, bilakis bunun aksini yaparak onlarla savaşmış, mücrim küfür rejimine yardım etmiş ve hala da bunu yapmaya devam etmektedir. Ayrıca İran rejimi, katil Suriye yönetimi ile olan sağlam ilişkilerini korumakta ve bu ilişkileri, askeriyeyi, ekonomiyi ve siyaseti kapsamaktadır. Nitekim İran, Esed rejimini desteklemek için birçok silah transferi yapmış ve Suriye'de enerji rezervlerinin olmaması nedeniyle ona ucuz fiyata doğalgaz temin etmiştir. Esed rejimi çöküşün eşiğinde iken, İran'ın Suriye ayaklanmasına müdahale etmesi, özel siyasi ilişkiler olarak mülahaza edilebilir. Zira İran'ın, Devrim Muhafız Güçlerini, İran partisi güçlerini ve İran'a bağlı Malikî milislerini gönderme şeklindeki müdahalesi olmamış olsaydı, evet bunlar olmamış olsaydı, Esed ve rejimi çöküp giderdi. Nitekim el-kusayr ve Humus katliamları, el-guta'daki kimyasal katliamlar ve diğer katliamlar, bu müdahalenin tanıklarıdır. 5- Yemen: İran, bölgede Amerika nın etkisinde olmayan devletlere karşıda bir duruş sergilemiş ve onlarla mücadele etmiştir. Mesela Yemen de Hûsi cemaatini yönlendirerek, İngiliz etkisi altındaki Ali Abdullah Salih e karşı çıkmaları için onları silahlandırmış ve ayaklandırmıştır. İşte İran, Yemen konusunda Amerika ile aynı şekilde düşünmekte ve

26 Amerika İran İlişkileri 25 davranmaktadır. Yine İran, Yemen in güneyinde Amerika ya dost laik bir yönetimin kurulması için Amerikan ajanlarından olan ve Yemen de ayrılık çağrılarında bulunan laik güney hareketlerini de desteklemiştir. 6- Nükleer Programlar ve İsrail : Bu mesele, yıllardır yerinde saymaktadır. Hem de Avrupa'nın destekleyip teşvik ettiği Yahudi varlığının, bu yıllar içerisinde birçok kez bu programları vurmakla tehdit etmesine rağmen. Ancak Amerika, Yahudi varlığının karşısında durmuş ve onun bunu yapmasını engellemiştir. Hatta bugün, hala Yahudi varlığını engellemeye devam etmektedir. Nitekim Amerikan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Martin Dempsey, tarihinde bu maksat için Yahudi varlığını ziyaret etmiştir. Zira Kuveyt Haber Ajansı [KUNA], tarihinde Yahudi varlığının ordu radyosundan şu sözleri aktarmıştır: Dempsey'in ziyareti, Amerika Hava Kuvvetleri Komutanı General Mark Welsh'in "İsrail'e" yaptığı tam bir hafta süren ve her iki tarafın da görüşmelerde dönenlerin doğası hakkında konuşmaktan kaçındığı benzer gizli bir ziyaretin ardından gerçekleşmiştir. Nitekim Welsh'in ziyareti, bölgedeki gerginliği ortasında ve "İsrail'in" İran'ı vurma tehditlerinin ardından olduğu için Amerika'nın talebi üzerine gizli tutuldu. KUNA Ajansı şöyle bir eklemede bulunmuştur: Analistler, Amerikan ordu komutanının, yakın gelecekte İran'a karşı dramatik kararlar alınmasının engellenmesi ve Hasan Ruhani'nin İran Cumhurbaşkanı olarak atanmasının ardından diplomatik bir şans verilmesi için ev sahibini ikna etmeye çalışacağına inanmaktadırlar. Zira Amerika, Yahudi varlığının 1981 yılında Saddam döneminde yapım aşamasında olan Irak'ın nükleer reaktörlerini vurmasına izin vermiş, ancak o, bu

27 26 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri varlığın uranyumu zenginleştirmeye başlayan İran'ın nükleer reaktörlerini vurmasını engellemiştir. Hatta İran ın uranyumu zenginleştirme oranı %20'ye kadar ulaşmıştır. Bu da Amerika'nın, bölgede kendi çıkarı için çalışan İran rejimini koruduğunu, Körfez ülkelerindeki nüfuzunu yoğunlaştırmak için İran'ın Körfez ülkelerini korkutan bir sopa olarak kalmasını istediğini ve bölgedeki nüfuzunu korumak için İran'ı kullanmaya çalıştığını göstermektedir. Biraz geriye dönecek olursak, 2003 yılının başından bu yana süren nükleer görüşmelerin vakıasında, Amerika'nın nükleer tesislere yönelik herhangi bir fiili icraatta bulunmaksızın yaptırımlara odaklandığını, Avrupa Birliği'ni engellendiğini, Yahudi varlığına öfkelendiğini ve her defasında Amerika'nın, herhangi bir askeri icraatta bulunmaksızın meseleye çözüm olarak ek yaptırımlar sunan görüşmeler yaptığını görürüz. Nitekim Amerika, İsrail'in korkularını yatıştırmak için defalarca müdahalede bulunmuştur. Zira Amerika, İran rejiminin var olmasını, nükleer konusunun nükleer bombaya dönüşmeyecek ve aynı zamanda kesin olarak da son bulmayacak şekilde kışkırtıcı olarak kalmaya devam etmesini, dahası daha önce söylediğimiz gibi Körfez'deki Amerikan askerî güçlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla İran'ın Körfez ülkelerini korkutan bir sopa olarak kalmasını istemektedir. Ayrıca Amerika, İran'ı nükleer silahlardan caydırmak ve ondan korunmak bahanesiyle Türkiye ve Orta Avrupa'ya füze kalkanının dikilmesinde onu istismar etmektedir! Nihai olarak, İran'ın ABD ile olan ilişkisi onun dış siyaseti çerçevesindedir. Zaten ABD'nin İran'ın iç işlerine karışmama şartı, devrim gerçekleşmeden önce kabul edilmişti. İran'ın dış siyaseti ise Amerika'nın bölgedeki BOP ve

28 Amerika İran İlişkileri 27 İslam ülkelerindeki çıkarlarıyla uyumludur. Mesela Tahran, Amerika'nın Irak ve Afganistan'daki işgalleri sonrasında, bu ülkelerde istikrarın gerçekleşmesi için Washington'a yardım etmiştir. Dolayısıyla İran, Afganistan'da, Suriye'de, Lübnan'da, Yemen de ve Irak'ta, Amerika'nın çıkarlarına hizmet etmek için çalışmaktadır. Bölge dışında ise şunlar söylenebilir; Amerika, kendi füze kalkanı programlarının propagandasının yapılmasında, Körfez İşbirliği Konseyi [KİK] ülkelerini dengeli olmayan güvenlik anlaşmalarına bağlamada ve aynı şekilde Körfez ülkelerine İran korkusuyla milyarlarca dolarlık silahlar satmada, İran'ın davranışlarını istismar etmeyi başarmıştır! Özetle İran, Amerika ile birlikte hareket etmekte olup, bu seyrinin ne anlama geldiğini ve sınırlarını bilmektedir. Bunu da gizlemek için bazen Amerika ya karşı gibi görünerek ses çıkarmaktadır. Bu sebeple Amerika, bugüne kadar İran rejimi değiştirmek için herhangi bir çalışmaya gerek duymamıştır. Nitekim 12 Aralık 2008 tarihinde Robert Gates, Bahreyn'de yaptığı konferansta şöyle demiştir: "Hiç kimse İran'daki rejimi değiştirmek için çalışmıyor... Bu bağlamda bizler, politikalar ve davranışlarda bir değişim oluşturmalıyız. Şöyle ki; İran, istikrarsızlığın ve şiddetin kaynağı olmak yerine bölge ülkeleri için iyi bir komşu olmuştur."

29 NÜKLEER SİLAH VE İRAN'IN NÜKLEER FAALİYETLERİ 1- NÜKLEER SİLAH VE BU SİLAHA SAHİP OLAN ÜLKELER İkinci dünya savaşından sonra Amerika, Japonya nın Hiroşima ve Nagazaki şehirlerini nükleer bombalarla vurduğunda, nükleer silah asrını da başlatmış oldu. Bu silah ve kuvvetler dengesinde oluşturduğu yıkıcı, öldürücü güç, bunların zayıf taraf üzerinde istenilen şartların kabul ettirilmesi imkânını sağladığı. Bundan dolayı Rusya nın nükleer bombanın ardından hidrojen bombasını geliştirmeyi hızlandırdığını, Rusya nın ardından İngiltere ve Fransa nın, sonra da ise Çin in nükleer silahları geliştirme işine girdiklerini görmekteyiz. Tüm insanlığı öldürmeye yetecek miktarda, Amerika ve Rusya nın geliştirip ürettiği bu öldürücü silah, insanların tepelerindeki öldürücü korkunun adresi oldu. Bu haliyle teknoloji ve bilim, bir nimet olacağı yerde, adeta bir zulüm vesilesi haline geldi. Siyasi strateji açısından nükleer silaha sahip olmak, devletin büyüklüğüne ve buna bağlı olarak da devletlerarası siyasette büyük devletler sınıfında yer almasına işaret eden bir adres oldu. Bu durum bu devletleri nükleer silah tekelini ellerinde tutmaya ve kendileri dışında da bunun yayılmasını engellemeye teşvik etti. Buradan hareketle Amerika, İngiltere ve Rusya, 1 Temmuz 1968 yılında Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşmasını imzaladılar ve onaylanmasının ardından da 5 Mart 1970 yılında anlaşma yürürlüğe girdi yılında ise Fransa ve Çin de anlaşmayı imzaladılar. Bu anlaşma, nükleer silahların adı

30 Nükleer Silah ve İran ın Nükleer Faaliyetleri 29 geçen beş devletin tekelinde olmasını garantileyen esasları koydu. Zira bu devletler, aynı zamanda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinde veto hakkına da sahiptir. Bu beş devletin dışında nükleer silah projesine sahibi olan Hindistan, Pakistan, İsrail ve Kuzey Kore ye gelince Amerika İsrail ve Hindistan ın nükleer silaha sahip olmasına engel olmadı, hatta olmasını destekledi. İsrail savunma bakanı Barak, nükleer silahların yayılmasını yasaklayan anlaşma kapsamına İsrail in dâhil edilmesi için baskı kurulmasına yer yoktur şeklinde bir açıklama yaptı. Çünkü Amerika, Raşidi Hilafet ile Müslümanların birlikteliğini engel olması için Batının bir ön savunma hattı olarak İsrail in olmasını istemektedir. Müslümanların topraklarındaki İsrail devletinin varlığının, onların vahdetini engelleyeceğini düşünmektedir. Öngörülebilir gelecekte Amerika nın, İsrail den nükleer silahları kaldırmasını istemesi ve etkin yaptırımlar koyması gibi bir tasarrufta bulunması beklenmemektedir. Hindistan ın nükleer silahları yasaklayan anlaşmayı imzalamamış olmasına rağmen Amerika, Hindistan ile teknik yardımlaşma anlaşmasını imzaladı ve nükleer programlarını genişletti. Amerika, Hindistan ın Pakistan a karşı üstünlük sağlamasını istemektedir. Başka yönden ise Amerika, Hindistan ın Çin sınırlarında nükleer bir devlet olarak kalmasını ve Çin in tehlikelerle meşgul edilerek gücünü bölgesel olarak sınırlandırmak istiyor. Batı, Pakistan ın nükleer silahını medya organlarında İslami bomba olarak isimlendirmekte ve bunu aşırı İslami hareketlerin varlığı ile irtibatlandırmaktadır. Ame-

31 30 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri rika, jeo-stratejik hedefini gerçekleştirmek istediği her zaman terör korkusunu yaymakta, Müslümanlara karşı baskı ya da yaptırım uygulamak için de bu yeterli bir bahane olmaktadır. Amerika nın fiilen ortaya koyduğu çaba, eğer güç yetirebilirse Pakistan daki nükleer silaha ve Pakistan ın nükleer silahtan arındırılmasına el koyma çalışmasıdır. 2- İRAN'IN NÜKLEER FAALİYETLERİ İran Şah zamanında Fransız ve Alman şirketleriyle yardımlaşarak nükleer çalışmalara başladı Şah döneminde nükleer silahların yayılmasını yasaklayan (NPT) anlaşmasını imzalamıştı yılında Cumhurbaşkanı Rafsancani zamanında Rusya ile Nükleer İşbirliği anlaşmasını imzaladı yılları arasında Cumhurbaşkanı Hatemi döneminde de İran ın nükleer programına devam etti. İranlı muhalifler, İran da Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı nın (IAEA) henüz ulaşmadığı nükleer faaliyetlerin ve gizli nükleer tesislerin bulunduğunu söylediklerinde, İran ile Avrupa devletleri (İngiltere ve Fransa) arasında 2003 yılında bir kriz başladı. Bu tarihten itibaren de İran ın nükleer çalışmaları hakkında İran ile Avrupa devletleri arasında başlayan üçlü görüşmelere Rusya ve Çin de katıldı. Bu süreçte İran, 2003 Ekim ayında Nükleer Silahların Yayılmasını Yasaklayan ek protokolü imzaladı. İran ın nükleer sorunu hakkında İran ile Avrupa devletleri arasında görüşmeler devam etti. Amerika ise yıllarca bunu uzaktan gözlemledi. 23 Aralık 2006 tarihinde devletlerarası güvenlik konseyinden karar çıktığında ise,

32 Nükleer Silah ve İran ın Nükleer Faaliyetleri 31 Amerika meseleye doğrudan müdahil oldu. Böylece İran nükleer dosyasını ele alan komisyon 5+1 yani güvenlik konseyinin daimi üyeleri ve Almanya olarak isimlendirildi. Son olarak tarihinde 5+1 grubu ile İran arasında, İran ın nükleer çalışmalarını sınırlandıran maddelerin yer aldığı bir anlaşma imzalandı. Bu anlaşma ile ilgili detaylar aşağıdaki gibidir. A. İran'ın Anlaşmadaki Taahhütleri: 1- İran, %5 üzerinde uranyum zenginleştirme çabalarını durdurup %5 üzerinde zenginleştirmek için istenilen teknik bağlantıları parçalayacak. %20'ye yakın zenginleştirilmiş uranyum stoku seyreltilerek, %5 seviyesine düşürülecek. Anlaşmada belirtilen süre sonundaki miktar, anlaşma başındakinden fazla olmayacak ve %3,5 düzeyindeki zenginleştirilmiş uranyum fazlalığı oksite dönüştürülecek. 2- İran, herhangi bir ek santrifüj inşa etmeyerek zenginleştirme kapasitelerinde ilerlemeyi durduracak. Uranyum zenginleştirmek için yeni nesil santrifüj cihazlar inşa etmeyecek ya da kullanmayacak. Ayrıca uranyum zenginleştirmede kullanılmaması için Natanz'daki santrifüjün yaklaşık yarısı, Fordo'daki Santrifüjün de dörtte üçünü devre dışı bırakacak. 3- Arak'taki reaktörler ve plütonyum ekstraksiyon ilerleyişini durduracak. Herhangi ek bileşenler montaj etmeyecek, herhangi bir yakıt veya ağır su aktarmayacak ve kullanılmış yakıttan plütonyum ayrıştırma işlemini de yapmayacak. 4- Arak reaktörlerine giriş için denetçilere izin verecek. İran'ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı ile güvence sözleşmesi ek protokolü gereğince, istenilen bilgi ve bazı önemli verileri temin edecek. İran, Uluslararası Atom

33 32 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri Enerjisi Örgütü (IAEA) için Natanz ve Fordo reaktörlerinde günlük denetime izni verecek ve bu iki reaktörde zenginleştirme ile ilgili kapsamlı denetimi kontrol etmek için denetçilerin kameralı girişine de izin verecek. 5- İran, 5+1 devletleri ve Uluslararası Atom Enerji Ajansı ile çalışmaları izlemek ve çıkabilecek sorunları çözmek için ortak komisyon oluşturacak. Ortak Komisyon, İran'ın nükleer programının olası askeri boyutu ve İran'ın Parçin'deki faaliyetleri de dâhil geçmiş ve şimdiye ait endişeleri çözümlemek için UAEA ile beraber çalışacak. B. Anlaşma Çerçevesinde İran'ın Kazanımları 1- Büyük devletler tarafından altı ay boyunca ek yaptırım dayatılmayacak. Petrol ambargosu alanında bazı mevcut yaptırım önlemleri askıya alınacak. İran'ın petrokimya endüstrisi, otomotiv üretimi, sigorta ve değerli maden ticaretine karşı yaptırımları hafifletilecek. 2- Beyaz Saray tarafından geçici anlaşmaya ilişkin dağıtılan belgede, bazı nükleer programın askıya alınması karşılığında İran'a yaptırım hafifletilecektir dendi. [ Reuters] Bahsi geçen belgede, İran'ın altın ve değerli maden ticaretinden yılda yaklaşık 1,5 milyar dolar gelir elde edeceği ve İran ın otomotiv sektörü ile petrokimya ihracatı üzerindeki baskının da kaldırılacağı yer aldı. Ayrıca İran'dan petrol alımlarının öylece kalmasına izin verileceği, İran ın yükümlülüklerini yerine getirdiği takdirde bu alımlardan doğan 4,2 milyar dolar gelirin transferine müsaade edileceği de geçti. Beyaz Saray ın anlaşmanın ticari yolla İran'a yaklaşık 7 milyar dolarlık yaptırım hafifletmesi getireceği de doğruladı. C. Nükleer Anlaşma Başarı mı Yoksa Taviz mi?

34 Nükleer Silah ve İran ın Nükleer Faaliyetleri 33 İran, bu anlaşmayı bir başarı olarak kabul etti. En üst makam Ali Hamaney, sözleşmeyi överek Nükleer müzakerecilere bu başarıdan dolayı teşekkür etmek gerekir. Bu başarının sırrı şüphesiz İlahi gözetim ile İran halkının desteği ve duasıdır. açıklamasını yaptı. [İran-Fars Ajansı ] Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, İran televizyonu tarafından tarihinde yayınlanan röportajında, "İran'ın nükleer haklarından bir parça olan zenginleştirme hakkı, devam edecektir." dedi ve ardından "Zenginleştirme bugün devam ediyor, yarın da devam edecektir. Asla da durmayacak, bu bizim kırmızıçizgimizdir." diye de ekledi. İran Dışişleri Bakanı Muhammet Cevat Zarif de tarihinde, bir televizyon röportajında, ülkesinin uranyum zenginleştirmeye devam edeceğini ifade etti ve Tahran'ın, bunu Amerikalılar ile konuşacağını da ekledi. Anlaşma maddelerine dikkatlice bakan kimse, İran'ın nükleer programı ile ilgili önemli tavizler verdiğini fark edecektir. Zenginleştirmeyi durdurmak, zenginleştirilmiş uranyumu %20 düzeyinden %5 düzeyine düşürmek veya farklı bir biçime dönüştürmek, Batının isteklerinin kabul edildiğini açıkça görür. İran, %5 üzerinde zenginleştirmeyeceğini, ağır su üreten reaktörlerin faaliyetlerine devam etmeyeceğini, nükleer silah üretimi için gerekli olan plütonyum üretmeyeceğinin sözünü verdi. Yeni santrifüj parçaları montaj etmeyeceğini, denetçilere günlük kapıları açacağını, nükleer tesislerin uluslararası denetim altında kalması için tüm çalışmaların kameraya kaydedileceğini taahhüt etti. İranlı yetkililerin bu anlaşmayı başarı ve büyük zafer olarak kabul etmeleri, verilen tavizler gerçeğini örtmek, Amerika'ya olan bağlılıklarını gizlemek ve halkları tarafından yükselebilecek protesto sesini susturmak içindir. Açıktan, Amerika ile ilişkiler kurulması yönündeki

35 34 Vehim ve Gerçeklik Arasında Amerika - İran İlişkileri koşulları hazırlamak içindir. İran'ın bu tavizleri, ulusal egemenlik ve bağımsızlığına saygı gösterilmesi gerektiği iddiası ile çelişir. Başka türlü buna nasıl izin verebilir? ABD işgalinden önce Saddamlı Irak ın kendini sürekli denetim ve günlük gözetim altına soktuğu gibi buna nasıl müsaade edebilir? Basiret ve feraset sahibi herkes, bunun başarı olmadığını fark eder. Bu, perde arkasındaki Amerikan İran ilişkilerini açığa çıkarmak için Amerika ile İran tarafından siyaset koridorlarında tasarlanmış bir senaryodur. Amaç, İran'ın yaptırım kısıtlamaları olmadan bölgede kendisine biçilen rolü oynamasıdır. Bu nedenle Obama'nın, bu anlaşma ile yakından ilgilendiği dikkatlerden kaçmamıştır. Hatta Obama Kongreden gelebilecek herhangi bir muhalefete karşı teyakkuzda duruyordu. Yahudi devletine bu anlaşmanın güvenliklerini koruyacağına dair güvence veriyor, anlaşmanın bir an önce imzalanması için acele ediyordu. Tüm bunlar, yaptığı açıklamalarda görülmektedir. Başkan Obama, İran ile açıktan yakınlaşma politikasını haklı göstermeye çalışarak şöyle diyordu: "Bizim diplomasiye kapıyı kapatmamız mümkün değil, dünya sorunları için barışçıl çözümleri göz ardı edemeyiz. İran bu fırsatı iyi değerlendirir de uluslararası topluma katılmaya karar verirse, iki ülke arasında yıllardır mevcut belirsizliğe son vermek için başlangıç yapabiliriz" [el-cezire ] ABD Başkanı Obama, anlaşma ile ilgili yaptığı konuşmada, "İran ile yapılan anlaşma, somut ilerleme ve görev sürem içinde en önemlisi sayılır. Anlaşmanın bugün kamuoyuna duyurulması, büyük bir başarının sadece ilk adımı." olduğunu söyledi. [NBC News İnternet, Dünya haberleri ] Obama, İran altı ay içinde anlaşmanın şartlarına uymazsa, ülkesinin İran üzerindeki yaptırımları hafifletme kararını durduracağı