Gelece in enerjisi. Çöl enerjisi. Çevreci otobüs

Transkript

1 Gelecek& Trendler Yenilikçilik ve gelecek araflt rmalar dergisi l fiubat Gelece in enerjisi Küresel s nma, iklim de ifliklikleri ve enerji kaynaklar n n h zla tükenmesi, dünyan n gelece ini tehdit ederken yenilenebilir enerjinin önemi art yor. Çöl enerjisi Afrika ve Orta Do u da üretilen yenilenebilir enerji, 2050 ye kadar Avrupa n n enerji ihtiyac n n yüzde sini karfl layacak. Çevreci otobüs Avenue flehir içi otobüs serisinin hibrid versiyonunu üreten Temsa, elektrik tahrik sisteminde Siemens i tercih etti.

2 2 GELECEK&TRENDLER Editör - çindekiler Yenileme zaman gelmedi mi? on dönemde hangi grup ya da flirketin yöneticisiyle konuflsam, neredeyse S hepsinin enerji ifline ilgi duydu unu görüyorum. Buna kendileri ya da ortakl k yoluyla gelmeyi planlayan yabanc lar da eklemek mümkün Yat r mc lar motive eden etkenlerin bafl nda, do al olarak Türkiye nin gelecekteki enerji ihtiyac geliyor. Bu nedenle önümüzdeki 10 y l boyunca, y lda ortalama 3-4 milyar dolar yat r m yap laca öngörüsü, sektöre ilgiyi art r yor. Ancak gördü üm kadar yla yasal düzenlemelerdeki eksiklik nedeniyle özellikle yenilenebilir enerji cephesinde engeller var. Yabanc yat r mc larla konufltu umda, rüzgar ve günefl enerjisine yönelik baz düzenlemeler olmas gerekti inin alt n çiziyorlar. Bunlar n gerçeklefltirilmesi halinde, rüzgar zaten belli bir düzeye geldi, günefl enerjisinde de ciddi bir hareket ortaya ç kabilir. Türkiye nin do al kaynaklar ortada. Parasal gücünü de biliyoruz. Böyle bir ortamda hem çevreci hem yenilebilir enerjiyi harekete geçirmekten daha do al ne olabilir? Gelecek&Trendler dergisinin bu say s, sözünü etti imiz gereklili i gözler önüne seriyor. Bu bölümü dikkatle okuman z, senaryo ve rakamlar bir kenara not etmenizi öneririm. Sayg lar mla Ç NDEK LER M. Rauf Atefl Çöl enerjisi...3 Elektrikli karavan...6 Çevreci otobüs...8 Siemens e tam yetki...9 Günefle yat r m...10 Yay nc Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi cra Kurulu Baflkan Mehmet Y. Y lmaz Yay n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf Atefl Yay n Yönetmeni Sedef Seçkin Büyük Yaz iflleri Müdürü Ebru F rat Haber Müdürü Hande Demirel Süzer Görsel Yönetmen A. Bertu Pat r Yay n Kurulu (Alfabetik s rayla) M. Rauf Atefl, Özlem Aksoy, Hande Demirel Süzer, Hüseyin Gelis, Sibel Hür, Sedef Seçkin Marka Müdürü Gökçe Aykaç Ankara Temsilcisi Erdal pekeflen Tel: capital@doganburda.com Yay n Türü Yerel, süreli, ayl k Bask Doruk Grafik Tel: Da t m Yaysat A.fi. Tel: Yönetim Genel Yay n Koordinatörü Yeflim Denizel Tüzel Kifli Temsilcisi Murat Köksal Sat fl Direktörü Orhan Taªk n Finans Direktörü Didem Kurucu Üretim Direktörü Servet Kavaso lu Reklam Grup Baflkan Cem M. Baflar Grup Baflkan Yard mc s Funda Baykal Sat fl Müdürleri Özlem Güner Atefl, Emel Sönmez Sat fl Temsilcisi Deniz Küçükhüseyin Çakmakç Teknik Müdür Nusret K r ml o lu Tel: (3 hat) Faks: Rezervasyon Tel: Faks: Ankara Reklam Tel: Hedef Sayfalar Tel: Faks: Maya Akar Center, Kat: 7 Büyükdere Cad. No: Esentepe/ STANBUL Hürriyet Medya Towers Güneflli- STANBUL Tel Faks c Capital Dergisi Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi taraf ndan T.C. yasalar na uygun olarak yay mlanmaktad r. Capital Dergisi nin isim ve yay n hakk Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi ye aittir. Dergide yay mlanan yaz, foto raf, harita, illüstrasyon ve konular n her hakk sakl d r. zinsiz, kaynak gösterilerek dahi al nt yap lamaz. DB Okur Hizmetleri hatt Tel: okurhizmetleri@doganburda.com DB Abone Hizmetleri hatt Tel: Faks: abone@doganburda.com Pazar hariç her gün saat aras nda hizmet verilmektedir.

3 YEN LENEB L R ENERJ Günefl enerjisi Solar termal enerji tesislerinde günefl fl elektri e çevriliyor. Resimlerde spanya, Seville yak nlar ndaki, Abengo Solar n iflletti i Solnova 1 tesisi ile Kaliforniya n n Mojave Çölü ndeki bir tesis (küçük resim) gösteriliyor. Çöl enerjisi Desertec Ortak Giriflimi, Afrika ve Orta Do u daki solar termal enerji tesisleri ve rüzgar çiftliklerinde üretilen enerjinin, 2050 y l na kadar Avrupa n n toplam enerji ihtiyac n n yüzde 15 ile 20 sini karfl lamas n hedefliyor. Siemens de bu giriflimin teknoloji ortaklar aras nda yer al yor. German Aerospace Center den (DLR) Prof. Hans Müler Steinhagen in meslektafl Dr. Franz Trieb yönetimindeki Stuttgart l bir araflt rma tak m, K talararas Yenilenebilir Enerji Kurumu (TREC) ile yapt klar ortak bir çal flma sonunda, solar termal enerji üretimi (CSP) tesislerinin dünyan n tüm enerji ihtiyac n karfl layabilece ini saptam flt. Ancak bunun baflar labilmesi için 90 bin kilometrekare büyüklü ündeki bir alan n aynalarla kaplanmas gerekecekti. Ancak iliflkili teknolojileri 30 y ldan fazla süredir araflt ran DLR ye göre, sadece Avrupa n n enerji talebinin yüzde lik kadar n n karfl lanmas yeterli görülürse o zaman, 2 bin 500 kilometrekarelik bir alan n kaplanmas da yeterli olabilir. Bu durumda ayr ca 3 bin 600 kilometrekarelik bir alan n da enerjinin Avrupa ya nakledilmesini sa layacak yüksek voltaj enerji nakil hatlar için tahsis edilmesi gerekecek Ekim inin sonunda, 400 milyar Euro de erinde Desertec Industrial Initiative GmbH (DII) oluflumunun kurulmas için bir araya gelen birkaç büyük flirket sayesinde bu vizyon, her geçen gün daha fazla taraftar buluyor. DLR nin tahminlerine göre, bu projenin enerji tesislerinin kurulmas için 350 milyar Euro ve ayr ca enerji nakil teknolojisi için de 50 milyar Euro gerekecek. Bu giriflimin içinde, normalde rakip olan flirketlerden tutun da büyük bir bankaya ve dünyan n en büyük reasürans flirketlerinden Gelecek&Trendler 3

4 4 YEN LENEB L R ENERJ Günefl enerjisi biri olan Münchener Rück e kadar farkl katmanlardan kurumlar yer al yor. Solar termal enerji tesisleri portföyünde, buhar türbinleri ve al c tüpleri, enerji tesisleri kontrol teknolojileri ve yüksek voltajl do rudan ak m minimum kay pla tafl yabilen sistemler (HVDC) gibi kilit bileflenlerin tamam n bar nd r yor. Bu aç dan Siemens in bu giriflimin en önemli itici güçlerinden biri olmas flafl rt c de il. Müler Steinhagen, Solar termal enerji çal fl yor, burada hiçbir sorun yok diyor. Gerçekten de Kaliforniya n n Mojave Çölü ndeki bir enerji tesisi kümesi, tam 20 y ld r günefl enerjisinden elektrik üretilebilece inin canl bir ispat. Bu tesislerden genel elektrik flebekesine, 200 bin evin ihtiyac n karfl - lamaya yetecek miktarda, yani yaklafl k 350 megavat besleme yap l yor. Siemens in 2009 sonlar nda sat n ald bir solar termal flirketi olan Solel, Mojave Çölü ndeki bu tesislerin kolektörlerinin ve al c - lar n n inflas na katk da bulunmufltu. Bu flirket ayr ca 2010 ve 2011 y llar nda hizmete al nacak, ço u spanya da bulunan bir dizi projeye de imza att. klim dostu enerji aray fllar n n yaratt artan fark ndal n yan s ra, solar termal teknolojisinin bugün yayg n bir flekilde tart - fl lmas n n ve kabul görmesinin pek çok sebebi var. Elektri in uzak mesafelere düflük kay pla iletilmesini sa layan teknolojilerin kendilerini ispatlamas, son inovasyonlar sayesinde solar termal enerji tesislerinin çok daha verimli çal flmaya bafllam fl olmalar da tüm dikkatleri bu alana kayd rm fl durumda. Petrol fiyatlar tekrar artmaya bafllad nda, solar termal elektrik bir anda müthifl bir cazibe merkezi haline gelebilir. Gerçekten de bugün en gözde bölgelerdeki üretim maliyetleri daha flimdiden kilovat saat bafl na 0,20 Euro nun alt na çekilmifl durumda. Büyük ittifak. Dr. Gerhard Knies, Desertec in babas olarak adland r l yor. Knies flu anda DII de rafine edilmeye çal fl lan Desertec konseptini gelifltiren Desertec Vakf n n Denetleme Kurulu Baflkan. Emekli bir fizikçi olan Knies n favori özdeyifli, Albert Einstein dan al nt lad, Sorunlar yarat rken kulland m z düflünce sisteminin ayn s - n, onlar çözerken kullanamay z. Knies bu mant n, CO2 sal n m nedeniyle yarat lan iklim de iflikli i sorununa da uygulanabilece ine inan yor. klim de iflikli ine dur demenin tek yolunun rüzgar enerjisi, jeotermal sistemler ve hepsinden çok solar termal tesisler gibi CO2 bar nd rmayan teknolojilerden geçti ini art k hepimiz kavram fl durumday z diye konufluyor. Müler Steinhagen gibi Desertec, 100 gigavatl k kurulu kapasitesiyle Avrupa n n elektrik ihtiyac n n yüzde sini karfl layabilecek. Desertec in teknoloji tasar mc lar yla birlikte Knies, bu politik sürecin ilerlemesine katk da bulundu. Dll, MENA bölgesine (Orta Do u ve Kuzey Afrika) ve Avrupa ya günefl ve rüzgar enerjisi kaynaklar ndan faydalan larak üretilen enerji sunmak için ifl planlar ve finansman modelleri gelifltirmeyi amaçl yor. Burada as l hedef, Kuzey Afrika ve Orta Do u da bir solar enerji tesisleri kufla kurmak ve sonra bu kuflakta elde edilen enerjiyi yüksek voltaj hatlar arac l yla yerel tüketicilere ve Avrupa ülkelerine ulaflt rmak. Bu planlara göre 2050 y l na kadar Avrupa n n elektrik ihtiyac n n yüzde si anlam na gelecek flekilde y lda 700 teravat-saat (TWh) elektrik arz sa layabilecek 100 gigavat l k (GW) bir kapasiteye ulafl lacak. Kuflkusuz bu tesisler, içinde bulunduklar dinamik bir flekilde büyüyen ülkelerin enerji talebinden çok daha büyük pay alabilir. Gelecek y l içinde MENA bölgesi nin elektrik ihtiyac n n, befle katlanarak 3 bin 500 TWh ye yükselmesi bekleniyor. Knies, Örne- in enerji yo un deniz suyundan içme suyu elde edilmesi sürecinde solar termal tesisler ile rüzgar enerjisi çiftlikleri kilit rol oynayabilir diyor. Üstelik enerji tesislerinin inflas sürecinde yarat lacak de erin yüzde 80 ine yak n k sm, Desertec in bu bölgenin kalk nmas na da önemli katk sa lamas bekleniyor. Greenpeace in tahminlerine göre, Desertec sayesinde kat l mc ülkelere 2050 y l na kadar 2 milyon kadar ekstra istihdam olana sa lanacak. Siemens, Yenilenebilir Enerji Bölümü CEO su Dr. René Umlauft, bu giriflimi bafl ndan beri destekliyor. Mesele sürdürülebilir bir enerji tedarik sistemi kurmaya geldi inde Desertec kilit katk lar sa layabilir. Çevreci portföyündeki çözümleriyle Siemens de bu vizyoner proje için bulunabilecek en mükemmel teknoloji orta d r diyor. Siemens ifltiraki Solel arac l yla parabolik çukurlu enerji tesislerinin inflas için gereken kilit bileflenleri tek bir kaynaktan sunarak bu tesislerin verimliliklerini daha da art - r yor. Bu arada baflka firmalar taraf ndan kurulmufl solar enerji tesislerinde de Siemens teknolojisiyle karfl laflmak mümkün. spanya, Andalusia da hizmete giren Andasol parabolik çukur tesisi bu örneklerden sadece biri. Sadece günefli izle. Andasol tesisi, 500 bin metrekarelik bir alana yay lan ve uzun s ralar halinde yerlefltirilmifl e imli parabolik aynalarla donat lm fl durumda. Son aflamas nda üç ayr komplekse sahip olacak bu tesis, içindeki aynalar sayesinde 150 MW kapasiteli olacak ve kompleks bafl na y lda 176 GWh elektrik üretilecek. Bu tesisin verimlili ini art rmak için aynalar sürekli olarak bir derecenin onda biri kadar dönerek günefli takip edecek. Yans tt klar günefl fl klar ise içlerinde yaklafl k 400 dereceye kadar s t lm fl özel bir ya bulunan vakumlama yönte-

5 SST-700 gibi Siemens in güvenilir ve hayli esnek buhar türbinleri, solar termal enerji tesislerinin özel gereksinimleri için son derece ideal. miyle izole edilmifl al c tüplerin içine kanalize edilecek. Daha sonra bu ya, s aktar mc - lar nda kendi s s n suya transfer edecek ve buhar oluflacak. Umlauft, flte bu noktadan sonra solar termal tesisimiz t pk konvansiyonel bir tesis gibi çal flmaya bafll yor diyor. Bu enerjinin buhardan üretildi i geleneksel bir enerji blo u oldu u için burada buhar türbini tesislerinde kendini ispatlam fl teknolojiler kullan l yor. Ancak solar termal tesislerde türbin ebad ve esneklikle ilgili baz özel zorunluluklar bulunuyor. Baz solar tesislerindeki türbinlerin güneflin yükselmeye bafllad için dönmeye bafllayabilme yetene inde olmas flart, bunlardan biri. Zaten pek çok solar enerji tesisi iflletmecisinin, Siemens teknolojisini tercih etmesinin bir nedeni de bu. Siemens 2009 May s ay nda Almanya, Görlitz de parabolik çukur enerji tesislerinde, pazar nda dünya lideri olan SST-700 leri üretecek yeni bir türbin üretim merkezi açt. SST-700 türbinleri, Siemens in kontrol sistemleriyle birlikte Andalusia daki bir baflka enerji tesisi olan Solnova 1 de de kullan l yor. SST-700 türbinleri dünyan n dört bir yan ndaki CSP tesislerinde aktif olarak çal fl yor. Gelece i parlak bir yat r m. Yerine ve günefl fl n n yo unlu una ba l olarak 1 kwh elektrik üretmenin maliyeti, en fazla 0,23 Euro seviyesinde. Di er yandan rüzgar enerjisinden üretilen elektri in maliyeti, Avrupa n n pek çok bölgesinde çok daha rekabetçi olabiliyor. Ancak ifller her zaman öyle gitmiyor. 30 y l önce sahilde 1 MW rüzgar enerjisi ç kt s verebilecek bir tesisin kurulufl maliyeti 3 milyon Euro iken, bugün bu rakam sadece 1 milyon Euro düzeyinde. Uzmanlar solar termal enerjide de benzer bir geliflmenin yaflanmas n bekliyor. Buradaki yüksek maliyetlerin bafll ca nedeni, bafllang çtaki yat r m n yüksekli i oluyor. Örne in s saklamal 50-MW l k bir tesisin maliyeti, bugün 300 milyon Euro civar nda. Bu tesisin kullan labilir yaflam ömrünü geriye ödeyebilmesi için tam 40 y l geçmesi gerekiyor. Günefl Enerjisi Etkinlikleri Avrupa Merkezi, Plataforma Solar de Almería ve Andasol daki tesislerde de görüldü ü üzere s saklama ucuz bir sistem de il. Ancak gün boyunca üretilen s n n saklanmas yla her iki yer de geceleri bile elektrik üretebiliyor. Bugüne kadar saklama arac olarak içinde 200 derecede eritilmifl bir tür tuz çözeltisi bulunan yal t lm fl depolar kullan l yordu. DLR ve di er tesislerdeki araflt rmac lar, flu anda yüksek s transferi bölmesiyle buhar aras ndaki s aktar m sürecinde s kayb n en aza indirecek, enerji tesisi bileflenlerinin iyilefltirilmesi veya saklama arac n n de ifltirilmesiyle maliyetleri düflürecek yeni yöntemler üzerinde çal fl yor. Nitekim Solnova 1 in iflletmecisi Abengo Solar dan Valerio Fernandez de kurulu üretim kapasitesinin MW bafl na ilk yat r m bedelinin çok yak nda azalaca na inananlardan. Tahminlerini flöyle s ral yor: Bugüne kadar genellikle türünün tek örne i olan ve al c tüpler gibi küçük miktarlarda üretilen özel bileflenler kulland k. Ancak solar termal tesislerine yönelik y nsal üretim bafllad nda yat r m ve enerji üretim maliyetleri tepe taklak düflecektir. Bu ba lamda endüstriyel konsolidasyonun çok yard m dokunuyor. Bu aç dan Solel Solar Systems in 2009 Ekim inde Siemens taraf ndan sat n al nmas iyi bir örnek teflkil ediyor. Solel, yüksek teknolojili al c lar da dahil olmak üzere solar alan cihazlar n n gelifltirilmesinde ve üretilmesinde onlarca y ll k bir deneyime sahip. Ayr ca bu flirket solar alanlar n n planlanmas ve inflas nda da aktif rol al yor. Buhar n elektrik enerjisine dönüfltürüldü ü enerji blo u alan ndaki geleneksel Siemens üstünlü ü ile bu flirketin birbirlerini ne kadar mükemmel tamamlad klar n Siemens den Umlauf flöyle tan ml yor: Siemens ile Solel mükemmel bir eflleflme oldu. Solar termal enerji tesisleri türbinlerinde enerji blo u ürünlerimizle tart flmas z pazar lideriyiz ve ayr ca solar enerji tesislerinin son derece kritik bileflenlerini de sunmaktay z. Elektrik otoban. Siemens in HVDC nakil teknolojisinde önde gelen uzmanlar ndan Dr. Dietmar Retzmann, Enerjinin konvansiyonel alternatif ak m (AC) ile Afrika dan binlerce kilometre uzakl ktaki Avrupa ya tafl nmas nda devasa kay plar yaflan r. Bu tip kay plar n büyük ölçüde önüne geçilmesi için ise HVDC hatlar n ve denizalt kablolar n n kullan lmas gerekir diyor. Sahara Çölü nün en güneydeki ucundan Avrupa n n ortalar na kadarki mesafe olan 3 bin kilometre boyunca HVDC ile enerjinin sadece yüzde 10 u kayboluyor. Siemens flu anda dünyan n en güçlü HVDC ba lant s n, 5 bin MW de erindeki enerjiyi bin 400 kilometre uza a tafl yaca Çin de infla ediyor. Retzmann, Bu HVDC hatlar t pk birer elektrik otoban gibidir. Genel flebekemizi büyüttü- ümüz ve rüzgar enerjisi tesislerinde üretilen elektri i çok daha büyük boyutlarda uzak mesafelere tafl mak zorunda kalaca - m z zaman Avrupa da da bu tür hatlara ihtiyac m z olacak diyor. flte bu nedenle Desertec, yar n n enerji a lar n n kilit bir bilefleni olabilir. Siemens Enerji de bafl teknolojist olan Michael Weinhold a göre bu proje üç kilit alanda çözümler sunuyor. Weinhold, Enerji sistemlerini ekonomi, çevre ve güvenlik olmak üzere 3 boyutta etkili olmalar gerekir. Desertec, ekonomik bir çerçevede tasarlan yor. Fosil yak t ithalat na olan ba ml l ciddi seviyede düflürece inden Avrupa n n enerji güvenli ini de art rm fl olacak diyor. Andreas Kleinschmidt Gelecek&Trendler 5

6 6 YEN LENEB L R ENERJ Senaryo 2030 Elektrikli karavan 2030 Fas Karim, enerjiyi çölden çok uzaklardaki Avrupa ya tafl yan, dünyan n en büyük solar enerji tesisinde mühendis olarak çal fl yor. Her akflam mutlaka say s z parabolik ayna s ralar n n üzerinden güneflin bat fl n izliyor. Ancak bugün yaln z de il Parlak parabolik aynalar n yan ndan yürüyerek geçen bir insan n yans yan görüntüsü, garip bir flekilde çarp l r. Sonsuz bir aynalar s rada n n içinde kayan bir serap gibidir. Önce durur sonra yoluna devam eder. Havada yaprak k m ldamaz ve günefl iyice alçalm fl olmas na ra men s cakl k halen 30 derecenin üzerindedir. Karim in acelesi var, zira günlük akflam gösterisini kaç rmak istemiyor. Günefl batmadan önce, meslektafllar n n k zartma tavas dedikleri, Fas çölündeki devasa bir günefl enerjisi tesisinin üzerindeki tepeye ç kmak istiyor. Gün bat m n n k zg nl alt nda say s z aynan n yüzeyi de k rm z bir alev denizine dönüflür. Bu Karim in, dünyan n en büyük solar termal enerji tesisinin yönetimine yard mc olmak üzere gönderildi i günden bu yana yani 5 y ld r asla kaç rmad bir manzarad r. Karim meslektafllar yla birlikte bu tesisin yan nda onlara tahsis edilmifl küçük bir binada çal fl r ve birlikte orada yaflarlar. Bu solar termal enerji uzmanlar, binlerce sensör arac l yla 100 kilometre karelik bir alana yay - lan bu enerji tesisini buradan sürekli gözetleyebilirler. Bu mini minnac k asistanlardan herhangi biri, ola and fl bir durum tespit etti inde Karim ve bak m ekibinin geri kalan derhal ifle koyulur. Gerçek bir çöl çocu u olan Karim, etrafta kofluflturup duran Avrupal meslektafllar - n n aksine, güneflin alt nda çok yavafl ve dikkatli hareket etti i için gömle i daima kurudur. Ancak flimdi o da h zl davran yor ve arazi araçlar garaj na ulaflt nda derin bir nefes al yor. Mühendislik e itimi alm fl olan Karim, serinkanl ve temkinli bir insan. Çay na atacak fleker bulamad veya meslektafllar ndan birinin arazi arac n n deposunu doldurmay unuttu u durumlar haricinde, a z ndan nadiren kötü sözler dökülen terbiyeli bir insan ayn zamanda. Bindi i elektrikli arazi arac, günefl enerjisi tesisinden gelen enerjiye ba l elektrik prizine tak lmam fl. Buna ra men Karim, sürücü koltu una oturur ve konta çevirir. Bu arac n 150 kilovatl k elektrikli motoru, yumuflak bir m r lt yla çal flmaya bafllar. Kontrol panelindeki resimli bir göstergede akünün sadece yüzde 10 kapasitede oldu u mesaj ç kar. Bu araç tamamen flarj edildi inde 350 kilometre yol alabilmektedir ve yüzde 10 kapasite, onu da n tepesine ç kartmak için yeterli de ildir. Ancak bu arazi arac n n içinde, t pk bir jeneratör gibi çal flan ve araca 300 kilometre daha yol alma imkan sa layan küçük ama son derece etkin bir acil durum benzin motoru bulunmaktad r. Benzin deposu da ful doludur. Karim in yüzüne bir tebessüm yay l r ve gaz pedal na basmas yla bu arazi arac toprak yollardan tepeye do ru sessizce yol almaya bafllar. Zirveye kalan son metreler en zorlu olanlar d r. Bu elektrikli arazi arac, kumlar n üzerinde t rmanmak için biraz zorlan r ancak nihayetinde hedefine var r. Karim araçtan d flar ç kar ve da n tepesine do ru h zla koflmaya bafllar. Günefl ufukla birleflmek üzeredir ve s cakl k da fark edilir derecede düflmüfltür. Denizden tatl bir meltem esmektedir. Ancak Karim, yanan bir fleyleri koklamakla meflgul oldu undan bu esintiyi fark etmez bile. Hemen yak n nda küçük bir kamp atefli bulur. Tam karfl s nda bir göçebe, ateflin üzerindeki bir cezveyi tutarak oturmaktad r. Bu yafll adam onu geleneksel biçimde Selam n Aleyküm diyerek selamlar ve eliyle yaklaflmas n iflaret eder. Karim bugüne de in bu bölgede uzun zamand r hiçbir göçebe görmemifl olmas na ra men onlar n daima etraflar nda seyahat halinde olduklar n bilir. Bu yafll adama o da dostça bir selam verir ve kamp ateflinin etraf nda onun yan na oturur. Bu göçebe Karim e bir bardak çay uzat rken Benim ad m Hüseyin der ve Seni buraya getiren nedir? diye sorar. Karim çay na birkaç çay kafl fleker atar. Tepenin afla s - n iflaret ederek, fiu anda günün son günefl fl klar n yans tmakla meflgul afla daki say - s z aynay görüyor musun? Onlar günefl s - s ndan elektrik üretiyor. Bu enerji tesisi, Fas n tüm ihtiyac n karfl layacak kadar elektrik üretebiliyor. Benim iflim de her fleyin sorunsuz çal flmas n sa lamak der. Hüseyin art k günbat m nda k z la dönüflmeye bafllam fl bu tesise tepeden bir bakar. Enerji tesisi mi? Bana bu t pk ç lg n Avrupal lar n yaratt türden bir sanat eseriy-

7 mifl gibi geldi der. Karim gülümser. Pek de haks z say lmazs n. Bu teknoloji gerçekten Avrupa da gelifltirildi. Bunun gibi tesislerden Kuzey Afrika n n dört bir yan na infla ediliyor. Onlar da ilerleyen y llar içinde faaliyete geçecek. Bu aynalar otomatik olarak öyle döndürülür ki, yüzleri daima günefle bakar. Günefl fl nlar n yakalar ve onlar özel bir tuz çözeltisiyle dolu borulara odaklarlar. Burada tuz 600 dereceye kadar s t l r ve sonuçta elektri i üreten bir türbini çevirecek buhar üretir diye aç klar. Hüseyin eliyle güneflin ufuk çizgisinin alt nda kaybolmaya bafllad bat y iflaret eder. Peki karanl k çöktü ünde ne olur? diye sorar. Karim, Bu enerji tesisinde içlerinde borulardaki çözeltiyle ayn türde çözelti bulunan saklama sistemleri vard r. Bu çözelti o kadar fazla s y muhafaza edebilir ki, bu tesis geceleri bile elektrik üretebilir diye cevap verir. Göçebeyi bir düflüncedir al r. yi de bu kadar çok elektri e ihtiyac m z var m sanki? diye sorar. Burada nereye baksan sadece toz ve kum var ve Kazablanka da çok uzakta. Karim tesisin üzerinden bafllayarak kuzey istikametine do ru giden ve sonra gözden kaybolan heybetli yüksek voltaj nakil hatlar na iflaret eder. Enerjinin bir k sm n deniz suyundan içme suyu elde etmek için harc yoruz der. Hüseyin bafl yla onaylar. Bu aç klama ona pek mant kl gelmifltir. Karim insanlara gerçekleri aç klamaktan çok hofllan r ve flu anda tam da bu ifli yapmaktad r. Bu arada enerjinin büyük bir k sm n petrole, do algaza ve kömüre olan ba- ml l klar n azaltmak isteyen Avrupal ülkelere iyi bir fiyattan sat yoruz. Enerji t pk tepende gördü ün gibi enerji otobanlar arac - l yla onlara götürülüyor. Bu hat t pk bir karavan gibi çal flarak elektri e, onu devasa miktarlarda tüketen Avrupal flehirlere ulaflt rmak için 3 bin kilometreyi bulan seyahatler yapt r yor. Ancak onu kilovolt olarak nakletti- imiz için nakil esnas nda neredeyse hiç enerji kayb yaflanm yor der. Karim büyük bir zevkle çay ndan bir yudum al r ve derin düflüncelere dalarak devam eder, Bu çölün içinde bizim geçmiflimiz ve gelece imiz yat - yor. Eski günlerde yerin alt ndan petrolü ç - kart r ve onu pompalard k, bugün ise günefl enerjisinin hasad n yap yoruz. Yafll adam Karim in omzuna dostça elini atar. Gülümseyerek, Atalar m z n dedi i gibi hayatta kalmak için ihtiyac m z olan her fleyi bize günefl veriyor derken misafirine s - cak bir battaniye uzat r. Ancak buralara gece çabuk iner. Al bunu. Afla daki devasa enerji tesisine ra men sen karfl mda t pk hasta bir deve gibi titreyip duruyorsun der. Florian Martini Gelecek&Trendler 7

8 8 YEN LENEB L R ENERJ Hibrid araçlar Çevreci otobüs Küresel s nma, iklim de ifliklikleri ve enerji kaynaklar n n h zla tükenmesi nedeniyle her geçen gün çevreci araçlar n önemi daha çok ortaya ç k yor. Bugün pek çok firma hibrid araç üretimine bafllam fl durumda. Çevreci araçlar n üretiminde, en çok tercih edilen sistemlerin bafl nda Siemens in ELFA Elektrik Tahrik Sistemi geliyor. Geçti imiz aylarda Avenue flehir içi otobüs serisinin hibrid versiyonunu üreten Temsa da, elektrik tahrik sisteminde Siemens i tercih etti. Temsa, Siemens ile yapt iflbirli i ile Türkiye nin ilk hibrid otobüsünü üretti. Temsa Ar-Ge Merkezi nde Türk mühendisler taraf ndan gelifltirilen ve toplu tafl mada yeni bir dönem açacak olan Temsa Avenue serisinin hibrid versiyonu, Siemens in üretti i EL- FA Elektrik Tahrik Sistemi ni kullan yor. Temsa Hibrid Avenue de frenleme esnas nda aç a ç kan enerji, elektrik enerjisine dönüfltürülerek depolan yor ve arac n tekrar hareketi esnas nda kullan l yor. Bununla birlikte dizel motora gelen ekstra yüklenmeleri, dolay s yla yak t tüketimini ve bak m maliyetlerini azalt yor, motorun ömrünü art r - yor y l son çeyre inde seri üretime girmesi planlanan Temsa Hibrid Avenue, normal bir araca göre çok daha az yak t harcayaca için daha az karbon emisyonuna neden oluyor. H BR D TEKNOLOJ S NED R? Ayr ca daha sessiz ve konforlu bir yolculuk sa l yor. Prototip otobüsün üretimi 2009 Ekim ay nda tamamland. Hemen ard ndan da Belçika da düzenlenen Busworld fuar nda uluslararas lansman yap ld. Düflük emisyon ve yak t tasarrufu. Hibrid teknolojisi, özellikle flehir içi otobüslerde daha fazla tercih ediliyor. Günün büyük bir k sm n yo un flehir trafi inde geçiren otobüsler, s k dur-kalk periyotlar nedeniyle oldukça fazla yak t tüketiyor. Hibrid otobüs kullan m özelikle ABD ve Japonya gibi geliflmifl ülkelerde son derece yayg n. Avrupa da da h zla yayg nlafl yor. Örne in ngiltere, 2012 Londra Olimpiyatlar nda, Londra flehrinde sadece hibrid otobüs kullan yor olacak. Londra Toplu Ulafl m Kurumu nun (TfL) yapt rd ve çeflitli otobüs Hibrid teknolojisi, tamamen elektrik enerjisiyle çal flan s f r emisyonlu, çevreci araçlara geçmeden önceki ara dönemi temsil ediyor. Günümüzde dünyadaki akü teknolojisi ve flarj altyap s maalesef yeteri kadar geliflmifl de il. Bu, tamamen elektrikle çal flan araçlar n önündeki ana engeli oluflturuyor. Bu nedenle günümüzün en optimum çözümü elektrik motoru ve akülerinin yan nda dizel veya benzinli motorun da bulundu u hibrid teknoloji. Böylece araçlar n elektrik flebekesine ba lanarak flarj edilmesine gerek kalm yor. Birkaç farkl hibrid araç konsepti olmas na ra men, hepsinde ana prensip, frenleme enerjisini geri kazanmak ve benzin veya dizel motoru ihtiyaç olmad zamanlarda devre d fl b rakmak. firmalar n n ürünlerinin karfl laflt r ld bir test sürecinin sonucunda, Siemens in ELFA sistemini kullanan WRright Bus ad nda bir firman n otobüslerinde CO2 sal n m nda ve yak t tüketiminde yüzde 31, partiküllerde yüzde 33, NOx sal n m nda yüzde 12, CO sal n m nda ise yüzde 98 düflüfl ölçüldü Siemens tecrübesi. Siemens, elektrik motoru ve motor h z kontrol sistemlerindeki tecrübesini elektrikli otomobil, lokomotif ve tramvay gibi uygulamalardaki tecrübesiyle birlefltirerek ELFA Hibrid sistemlerini 1990 l y llar n bafl nda yaratt. lk uygulamalara ise MAN firmas yla bafllad. Seri üretim uygulamalar ise 1999 da Mercedes firmas ile start ald. CITO modelinden 600 adedin üzerinde üretildi. Bugüne kadar da dünya çap nda birçok farkl otobüs üreticisiyle bin 500 e yak n uygulama gerçeklefltirildi. Siemens in ELFA Hibrid Sistemleri, modüler teknolojisiyle otobüslerde kullan lan bu tür teknolojilerin en iyileri aras nda yer al - yor. ELFA ürünlerinin üretildi i Almanya n n Nürnberg flehrinde bulunan fabrikada, pek çok farkl sektör için yüz binlerce elektrik motoru üretiliyor. Böylece çok say da üretim yapabilen Siemens, daha kaliteli, daha güvenilir ürünleri, ulafl labilir fiyatlarla tedarik edebiliyor.

9 Enerji verimlili i Enerji verimlili inin art r lmas ve yenilenebilir enerji kaynaklar n n daha fazla kullan lmas, sadece küresel iklim de iflikli i politikalar na uyum için de il, ayn zamanda Türkiye nin birincil enerji kaynaklar nda yüzde 75 e ulaflan d fla ba ml l n n azalt lmas, istihdam katk s, hava kirlili ine ba l sa l k problemlerinin azalmas gibi çok yönlü faydalar yarat yor. Türkiye genelindeki enerji yo unlu unun OECD ülkeleri ortalamas na indirilmesi, böylelikle fosil enerji kayna ithalat n n ve sera gaz emisyonlar n n azalt lmas hedefiyle Enerji Verimlili i (ENVER) Kanunu 2007 May s ay nda ç kt. Kanun, Türkiye Enerji Verimlili i piyasas n n altyap s n oluflturmas ve sorumluluk alanlar n belirlemesi aç lar ndan önem tafl - yor. Enerji Verimlili i Kanunu nda tan mlanan hizmetleri sunabilmek için bu alandaki flirketlerin, Enerji Verimlili i Dan flmanl k Lisans (EVD) ad alt nda bir lisans almas gerekiyor. Siemens, Türkiye de bu lisans alarak bu alanda hizmet vermek üzere tam yetkiye sahip olan en büyük firma oldu. EVD lisans Siemens e, bir EVD flirketi olarak üretim tesislerinde ve iflletmelerde enerji etüdü ve verimlilik art r c proje haz rlama, proje uygulama ve dan flmanl k yapma, enerji verimlili i yöneticili i e itimi düzenleme gibi konularda yetki tan yor. Enerji yöneticisi e itimleri de düzenleyecek olan Siemens, Elektrik flleri Etüt daresi Genel Müdürlü ü taraf ndan verilen Enerji Verimlili i Dan flmanl k fiirketi (EVD) lisans n alarak Enerji Verimlili i Kanunu nda tan mlanan hizmetleri sunmaya hak kazand. Teknolojinin birçok alan nda dünya lideri olan Siemens e tam yetki Siemens, enerji alan nda kariyer edinmek isteyen uzmanlar bünyesinde yetifltirecek. Kredi baflvurular nda avantaj. Siemens Türkiye Enerji Verimlili i Koordinatörü Hakan Y ld r m, endüstride enerji verimlili i için motorlar n iyi bir bafllang ç noktas oldu unu belirtiyor ve flu de erlendirmeyi yap yor: Türkiye ayn üretim için AB ülkelerinin iki kat enerji tüketiyor. Toplamda yaklafl k 198 milyar kilovat saat olan y ll k elektrik üretiminin, kay p ve kaçaklardan sonra kalan k sm n n yar s endüstride gerçeklefliyor. Endüstride kullan lan AC motorlar n yüzde 85 inin verimsiz motorlar ve yaln zca yüzde 1 inin de yüksek verimli motor s n f na dahil Siemens, Türkiye de de bu alanda tam yetkiye sahip en büyük firma oldu. oldu u belirtiliyor. Tüm bu motorlar ile Türkiye de üretilen elektri in yaklafl k yüzde 35 inin tüketildi i göz önünde bulundurulursa, verimsiz motorlar ile verimlilerinin de- ifltirilmesinin yarataca katk daha aç k olarak görülebilir. Y ld r m, Türkiye ye verimlilik art fl projelerinde kullan lmak üzere gelen finansal kaynaklar n bulundu una da dikkat çekiyor. Bu kaynaklar n kulland r lmas noktas nda ise proje fizibilite çal flmalar n n daha da önem kazanaca n söylüyor ve ekliyor: Haz rlad m z fizibilite çal flmalar, kredi baflvurular nda ve kredilerin temin edilmesinde önemli rol oynuyor. Bu, bir EVD flirketi olarak sundu umuz en önemli avantajlardan biri olarak s ralanabilir. ENERJ VER ML L DANIfiMANLI I KAPSAMINDA NELER YAPILACAK? Enerji sa l k taramas, Tesislerin A dan Z ye verimlilik potansiyellerinin de erlendirilmesi, Enerji yönetimi konusunda tesisin rakipleri ile ve sektör ortalamas yla karfl laflt r lmas, Tüketimi azalt c proje fizibilite çal flmalar ve Anahtar teslim projeler Siemens in enerji verimlili i dan flmanl kapsam nda verdi i hizmetler hakk nda daha detayl bilgi, ve adreslerinden elde edilebilir. Gelecek&Trendler 9

10 10 YEN LENEB L R ENERJ Günefl enerjisi Siemens AG, bugüne dek ço unluk hisseleri Londra da yerleflik yat r m flirketi Ecofin Ltd. ile bir baflka büyük hissedar n elinde olan günefl termal enerjisi flirketi Solel Solar System Ltd. yi sat n al yor. Siemens Baflkan ve CEO su Peter Löscher, rüzgar enerjisindeki h zl ve baflar l büyümenin ard ndan flimdi bu baflar hikayesini günefl enerjisi sektöründe de devam ettirmek istediklerini vurguluyor. Lösher flöyle diyor: Solel in sat n al nmas yla günefl termal enerjisi santralleri alan ndaki, gelecek vadeden pazardaki konumumuzu daha da güçlendirebilece iz. Böylece kapsaml çevre portföyümüzü daha da geniflletebilecek ve daha yeflil bir flirket haline gelebilece iz. 500 ü aflk n kifliyi istihdam eden Solel Solar Systems, parabolik oluklu enerji santrallerinin ana bileflenleri olan solar al c lar konusunda dünyan n önde gelen iki tedarikçisinden biri konumunda. Ayr ca günefl enerjisi tarlalar n n planlamas ve inflas nda da liderli i elinde tutuyor un ilk ay nda yaklafl k 90 milyon dolar gelir bildiren firma, büyümesini h zl flekilde sürdürüyor. Yaklafl k 418 milyon dolara gerçekleflen sat n alma iflleminin, yetkili makamlar n onay n n ard ndan takvim y l sona ermeden gerçekleflmesi bekleniyor. Mükemmel uyum. Günefl saha ekipman imalat ve gelifltirilmesinin yan s ra günefl enerjisi tarlalar n n planlamas ve inflas nda onlarca y ll k deneyime sahip olan Solel, günefl enerjisi sektöründe baflar l bir flirket olarak faaliyet gösteriyor y l ndan bu yana spanya pazar nda da varl n sürdüren ve 750 megavatt kombine kapasiteye sahip 15 günefl termal enerjisi santrali için ana bileflenleri tedarik eden Solel, ABD pazar nda da aktif. Siemens Yenilebilir Enerji Bölümü CEO su René Umlauft, Siemens ve Solel in mükemmel bir uyuma sahip oldu unu belirtiyor ve flu de erlendirmeyi yap yor: Günefl termal enerji santralleri için buhar türbinlerinde pazar lideriyiz. Power block ile günefl enerjisi santralleri için enerji üretiminden sorumlu önemli bir parçay üretebiliyoruz. Solel ise günefl alanlar mühendisli inde ve inflas nda uzman. Böylece güçlerimizi birlefltirerek gelecekte tek bir kaynaktan parabolik oluklu enerji santrallerinin inflas için ana bileflenleri sunabilece iz ve bu Günefle yat r m Rüzgar enerjisinde h zl ve baflar l büyümesini sürdüren Siemens, günefl enerjisi sektöründeki etkinli ini art rmak için de kollar s vad. Çevreci ürün portföyünden elde etti i gelir, 2008 de 19 milyar Euro ya ulaflan flirket, solar al c lar konusunda dünyan n önde gelen iki tedarikçisinden birisi olan Solel Solar Systems i yaklafl k 418 milyon dolara sat n ald. santrallerin verimlili ini daha da art rabilece iz. Solel Solar Systems CEO su Avi Brenmiller, su/buhar çevrimini daha da optimize etmek ve günefl termal enerji santrallerinin verimlili ini daha da art rmak için Siemens le birlikte çal flacaklar n söylüyor. Brenmiller, Böylece temiz teknolojinin kullan m n h zland rabiliriz. Siemens in mali gücü ve küresel sat fl ve pazarlama faaliyetleri ile bir araya geldi inde bu sat n alma, iflletmemiz için ve dolay s yla tüm Solel çal flanlar için gelecek vadeden olanaklar sunacakt r diye konufluyor hedefi y l na kadar günefl termal enerji santralleri pazar n n y ll k çift haneli büyüyerek 20 milyar Euro yu aflk n bir hacme ulaflaca tahmin ediliyor. Bafll ca büyüme bölgelerinin ABD, Güney Afrika, Avustralya, spanya, Hindistan, Kuzey Afrika ve Orta Do u olaca öngörülüyor. Günefl termal enerji santralleri için ürünler ve çözümler, Siemens in 2008 mali y l nda yaklafl k 19 milyar Euro gelir elde etti i çevre portföyünün önemli bir parças konumunda. Toplam sat fllar n n dörtte birini oluflturan bu portföy Siemens i, çevre dostu teknolojilerde dünyan n lider tedarikçisi haline getiriyor.

11

12