Ekonomi Bülteni. 31 Aralık 2012, Sayı: 50. Yurt Dışı Gelişmeler. Yurt İçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 5 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji Futbolda Başarı Harcanan Para Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler ABD de Konut piyasası toparlanmaya devam ediyor. ABD de açıklanan Case-Shiller konut fiyatları endeksi Ekim ayında da geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %4 olan beklentilerin üzerinde %4.3 lük artış gösterdi. Mayıs 21 dan bu yana en sert yıllık artışa işaret eden konut fiyatları yıllık bazda arka arkaya 5 aydır yükselmeye devam etti. Konut balonunun patlamasının ardından düşen fiyatların hızla yükselmeye başlamasının yanı sıra konut satışlarının da hızlandığına işaret eden veriler gelmeye devam ediyor. ABD de yeni konut satışları da beklentilere paralel %4 lük artış ile mevsimsellikten arındırılmış yıllık 377 bin adete yükselerek Nisan 21 dan bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. ABD'de Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları Geriledi. ABD de 22 Aralık ile son bulan haftada işsizlik maaşına başvuran mevsimsellikten arındırılmış kişi sayısı 36 bin olan beklentilerin altında 35 bin kişi olarak açıklandı. Bir önceki haftaya göre 12 bin daha az kişinin başvurmasıyla başvuru sayılarındaki trendi daha net ortaya koyan 4 haftalık ortalama 368 bin adetten bin adete geriledi. Böylece sınır kabul edilen 4 bin eşiğinden uzaklaşmaya devam eden başvurular son 4.5 yılın en düşük seviyesine gerileyerek kriz öncesi seviyelerine yaklaşmış oldu. Tarım Dışı İstihdam tarafında yavaş bir toparlanma görülmesine rağmen, düzenli olarak gerileyen Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları işten çıkanların sayısının azaldığına işaret ederek istihdam piyasası açısından olumlu sinyaller verdi. ABD de Aralık sonunda borç tavanına erişilecek. ABD Hazine Bakanı Timothy Geithner in yaptığı açıklamalarda ülkenin 16.4 trilyon $ olan borçlanma limitinden sadece 94 milyar $ kaldığını ve 31 Aralık ta limite ulaşılacağı belirtti. Açıklamada Hazine nin finansal manevralar ile Şubat ya da Mart ayına kadar idare edebileceği fakat sonrasında sıradışı önlemler alınması gerekeceğini dile getirerek Mali Uçurum un yanında bu konu ile ilgili adımlarında biran önce atılması gerektiği yönünde çağrı yapmış oldu. ABD li tüketicilerin güveni düştü. ABD de konut ve istihdam piyasasında toparlanmayı işaret eden veriler gelmesine rağmen bu olumlu tablonun halen tüketici güvenine yansımadığı görülüyor. Tüketici güven endeksi özellikle mali uçurum endişeleri nedeniyle Aralık ayında 7 olan piyasa beklentilerin altında kalarak sert bir düşüş ile 71.5 den 65.1 e geriledi. Güven endeksinin alt kırılımları incelendiğinde en ciddi gerilemenin ise 8.9 dan 66.5 e gerileyen önümüzdeki döneme dair beklentilerde olduğu görüldü. Japon Yen i 27 ayın en düşük seviyesine geriledi. Japonya nın yeni Başbakanı Shinzo Abe, seçim öncesi söylemlerine yönelik adım atmaya başladı. Abe ekonomiyi desteklemek adına ek bütçe harcamaları yapılacağını belirtirken, Yen in ise değer kaybederek daha rekabetçi bir hale geleceğine ilişkin söylemlerini yineledi. Seçimlerden önce Japonya Merkez Bankası (BoJ) üzerinde baskı kurmaya başlayan Japon lider deflasyon problemi yaşayan ülke için daha agresif enflasyon hedefleri belirlenmesi gerektiğini de dile getirdi. Yaşanan gelişmeler ile Yen, ABD Dolar ı karşısında son 27 ayın en düşük seviyelerine kadar geriledi. Yen in değer kaybıyla rekabet güçleri artan ihracatçı firmaların desteklediği Japonya hisse senedi piyasaları ise yukarı yönlü trendini devam ettiriyor. Yunanistan bankalarının ek sermaye ihtiyacı 53 milyar $. Yunanistan Merkez Bankası ülkenin en büyük 4 bankasının 36.3 milyon $ sermaye ihtiyacı olduğunu açıkladı. Bu miktar ülkenin bu yılki GSYH sının %14.5 ine denk geliyor. Merkez Bankasının yaptığı açıklamaya göre bankalarını yeniden sermayelendirmesi için 66 milyar $ yeterli olacak. Güney Kore 213 büyüme tahminini düşürdü. Asya nın ihracata dayalı önemli ekonomilerinden G. Kore 213 için büyüme tahminini aşağı yönlü revize etti. Avrupa da toparlanma sürecinin ağır işlemesi nedeniyle daha önce % 4 olarak belirlenen 213 büyümesi %3 e çekildi. 212 için ise %3.3 olarak öngörülen büyümenin ise %2.1 olarak gerçekleşebileceği dile getirildi. G. Kore Merkez Bankası ise ekonomiyi desteklemeye devam edeceklerini fakat bu süreçte ekonomik dengesizlikleri de takip ettiklerini belirtti. Çin Merkez Bankası ihtiyatlı para politikasına devam edecek. 212 yılında iki kere faiz indirimine giden ve 3 defa bankaların munzam karşılık oranlarını artıran Çin Merkez Bankası ihtiyatlı para politikasına 213 yılında da devam edeceklerini açıkladı. Ayrıca bankalara kırsal bölgelere, tarımsal üretimlere ve projelere daha fazla kredi vermesi gerektiğini belirtti. 2

3 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler Dış Ticaret Dengesi, Kasım 212 Piyasa beklentisi yıllık dış ticaret açığının 83.7 milyar $ olarak geçekleşmesi yönündeydi. 12 aylık dış ticaret açığı ise piyasa beklentilerinin biraz üzerinde 84.9 milyar $ olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı Ekim ayına göre milyar $ gerilemiş oldu. Böylece 212 yılının ilk 1 ayında aylık bazda ortalama 2 milyar $ gerileyen açık Ocak ayından bu yana en zayıf düşününü gerçekleştirmiş oldu İhracat Aylık İthalat ve İhracat (Milyar $) İthalat İthalat geçtiğimiz seneye göre %13 lük bir artış ile 21. milyar $ olarak gerçekleşirken, İhracat ise geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %25 lik bir artış gösterdi ve 13.8 milyar $ olarak gerçekleşti. 12 aylık veri- 2 Oca5 Oca6 Oca7 Oca8 Oca9 Oca1 Oca11 Oca12 lere bakıldığında Ekim ayında milyar $ olan ihracat milyar $ a yükselirken, İthalat ise aynı dönemde 235 milyar $ dan milyar $ a yükseldi. İhracatta geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre daha olumlu bir tablo olmasına rağmen, Kasım ayında mevsim ve takvim etkilerinin etkili olduğu görüldü. Takvim ve Mevsim etkilerinden arındırılmış ihracat %2.5 oranında gerilerken (Ekim ayında %.2 oranında artmıştı) Net Altın İhracatı ise 74 milyon $ lık pozitif katkı yaptı. Geçen ay bu kalemden ihracata 1.2 milyar $ lık bir katkı gelmişti. Altın ticaretinin pozitif etkileri önümüzdeki dönemde ihracata daha da sınırlı katkılar yapacaktır. İthalat tarafında ise mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriler Ekim ayında %4.1 lik bir düşüşü işaret etmesinin ardından %.7 lik bir artış gösterdi. Ekonominin yeniden ivmelenmeye başlamasıyla daha önce gerileyen ithalat rakamlarında ana faktör olan Ara malları 1.5 milyar $ lık artış ile yaşanan artışta belirleyici oldu. Bu kalem içinde de.9 milyar $ artan (12 aylık kümülatif) Sanayi için işlem görmüş maddeler açık ara en çok artan kalem oldu. Enerji ithalatı ise yatay bir seyir izledi ve 437 milyon $ lık (12 aylık kümülatif) bir artış gerçekleştirdi. Ocak ayında %59.3 olan ihracatın İthalatı karşılama oranının düzenli olarak artarak Ekim ayında %7 e ulaşmasının ardından bu ay sert bir düşüş ile %65.9 a geriledi. Kıymetli Maden ve Altın ticaretini dışarı da bıraktığımız 12 aylık dış ticaret açığının hiçbir düşüş göstermediği ve 92.4 milyar $ da sabit kaldığı görülüyor. Veriler değerlendirildiğinde, otoritelerce alınan makro-ihtiyatı önlemlerin etkisiyle 211 in ikinci yarısından sonra düzeltme sürecinin hızlandığı Dış ticaret (ve Cari Denge) tarafında son zamanlarda ortaya çıkan tablonun aksine ithalat tarafının yeniden güçlenmeye başladığı görülüyor. TCMB nin son faiz kararında ölçülü bir adım atması ve ekonomik aktiviteden endişe duyulmadığını belirten açıklamalarının ardından gelen veri iç talebinin önümüzdeki dönemde toparlanabileceğine yönelik sinyalleri kuvvetlendirdi. Kasım ayı verilerinde Takvim ve Mevsim etkilerinin de etkili olması nedeniyle Aralık ayı verileri de tablonun netleşmesi açısından oldukça önem taşıyor. Kapasite Kullanım Oranı, Aralık 212 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) yılın son ayında puan gerileyerek %73.6 olarak gerçekleşti ve böylece geçen yılın aynı döneminde %75.5 olan KKO, Mart ayından bu yana en düşük değerini almış oldu. Son üç aydır düzenli olarak gerileyen KKO nun aksine mevsimsellikten arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre 1.7 puan atarak %74.5 e yükseldi. 212 başında ise bu oran %76.7 seviyesindeydi. Veriler mal gruplarına göre incelendiğinde geçen yıla kıyasla dayanıklı tüketim mallarında kapasite kullanımı 4.9 puanlık bir düşüş ile %71.1 e gerilerken, dayanıksız tüketim malları ise aynı dönemde.1 puanlık artış ile %73.8 değerini aldı. Ara Malları tarafında KKO ise geçen yıla göre 2.3 puanlık bir düşüş ile %74.8 e gerilemesine rağmen Aralık ayında da en yüksek KKO ya sahip mal grubu oldu. Aralık ayı Sanayi Güven endeksi de 11 den 97.9 a gerileyerek reel kesim tarafında benzer bir tabloyu işaret etti. 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Emtia End. Altın 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) Emtia End. Altın 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) -3.4 TL-Basket TL-Basket -1. EURO/$. EURO/$ 1.9 MSCI TR 2.4 MSCI TR 9. MSCI EM - MSCI EM 5.9 ABD-S&P ABD-S&P Mali Uçurum görüşmelerinden pozitif bir haber gelmemiş olmasına karşın piyasalar çok etkilenmedi. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) Aylık USD Libor 3 Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül USD JPY EUR 3 Aylık Libor Faizi (%) Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül Libor faizleri yatay seyrediyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül 12 IMKB diğer GOÜ hisse senedi endekslerine kıyasla daha primliydi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 2 4 Gecelik Borç Alma ve 2 Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Şubat 11 Ağustos 11 Şubat 12 Ağustos 12 1 Aralık 1 Aralık 11 Aralık 12 Gösterge tahvil getirisi %6.17 ye kadar yükseldi. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL 1 Aylık Değ (%) MXN - 5 Günlük Değ (%) CZK 2.5 PLN HUF ZAR KRW 1.5 TRY. JPY GBP -.5 EURO Kasım 1 Mart 11 Temmuz 11 Kasım 11 Mart 12 Temmuz 12 Kasım TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL dar bantta yatay seyrini koruyor Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Aylık Değ (%) Top. Endeks 5 Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi Endişe (VIX) endeksi Mali Uçurum görüşmelerinin sonuçlanmamasıyla 2 li seviyelere yaklaştı. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 PIIGS Ülkeleri Ekonomileri İyi Durumdaki Ülkeler DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji Futbolda Başarı Harcanan Para 27'den bugüne AB'nin sorunlu ülkeleri diye tanımlanan PIIGS'ler (Portekiz, İtalya, İrlanda, Yunanistan ve İspanya) ortalamada %1 küçüldü. Önümüzdeki sene IMF beklentilerine bakıldığında da -ki bunun oldukça iyimser olduğunu belirtmek gerekiyor- %1.1 daha küçülecekler. Yıllardır yüksek refah şartlarına alışmış bu ülkelerin vatandaşlarının bu şekilde ekonomik problemlere maruz kalmalarının toplumsal birçok sorun ve sıkıntıya neden olmaya başladığı rahatlıkla izlenebiliyor. Fakat futbol başarılarına bakıldığında bu sorunlu ülkelerin eskiye kıyasla daha başarılı bir noktada olması oldukça ilginç bir gelişme. 24 Avrupa Futbol Şampiyonu Yunanistan, 28 ve 212 ise İspanya. İkisi de PIIGS üyesi. 24 finalindeki diğer ülke Portekiz, 212'de ise İtalya. Yine bu 4 ülke 212 Avrupa şampiyonasında çeyrek finale kalıyor, yarı finalde ise Portekiz, İspanya ve İtalya var. 26 ve 21 Dünya Futbol şampiyonluğunu da sırasıyla İtalya ve İspanya aldı. (Finalde İtalya Fransa yı; İspanya ise Hollanda yı yendi) Bu ülkelerin geçmişlerinden gelen futbol birikimi ile bu başarılara imza attığını söylemek de mümkün değil. Zira İtalya dahil bu ülkeler (Almanya, Fransa, İngiltere ve Hollanda gibi AB'nin daha sorunsuz ülkelerinin aksine) 2 yılından önce FIFA dünya futbol sıralamalarında genelde ilk 1'da değiller. Hatta Yunanistan 4'lı 5'li sıralarda yer alıyor. Sadece ülke değil, kulüp düzeyinde de benzer bir durum söz konusu. Örneğin Avrupa'daki son 1 Şampiyonlar Ligi kupasının 7 tanesini PIIGS ülkelerinin takımları kazandılar. Burada bu takımların Barcelona ve Milan gibi zaten çok üst düzey takımlar olduğu ve ülke futbolunun genel durumunu yansıtmadığı iddia edilebilir. Bu etkiyi yok etmek için Şampiyonlar Liginde son 1 senede çeyrek finale (son 8'e) kalan takımlara bakıldı (yukarıdaki grafik). 29'dan itibaren ekonomik krizin şiddetlendiği PIIGS ülkelerinden son 8'e giren takımların sayıları her geçen gün yükselerek 211'de 4'e, yani uzun vadeli ortalamaları olan 3.6'nın üzerine çıkıyor. 212'de ise son 16 takım arasında 7 tane PIIGS takımı var ve bunlardan en azından 4 tanesinin ilk 8'e kalması büyük olasılık olarak gözüküyor. Bu ülkelerin takımlarının harcamalarını gösteren rakamlar yani takımların değerleri de bu tezi destekliyor (yandaki tablo). İspanya'daki Barcelona ve Real Madrid dışarıda bırakılırsa takım bütçelerinin PIIGS'lerde Avrupa'nın ekonomik anlamda sorunsuz ülkelerine kıyasla belirgin şekilde daraldığı göze çarpıyor. Ki zaten bu iki takımın futbola yaptığı yatırımlar diğer ülkeleri fazlasıyla rahatsız ediyor. Öyle ki Almanya'nın önemli gazetelerinden Bild İspanya'yı kurtarmak için verdiğimiz paralarla İspanyol kulüplerin Messi ve Ronaldo gibi isimleri finanse etmelerini istemiyoruz" şeklinde manşet atmıştı. Buna karşın PIIGS ülkelerinin taraftarları da kendilerince Almanya ile dalga geçmeye devam ediyorlar (yandaki resim). Ama tabi bu iki takımın futbolda başarıdan çok farklı misyonlarla da bunu yaptıklarını unutmamak lazım. Dünya gelir sıralamasında (reklam, yayın, maç günü gelirleri) ilk iki sırada bu iki takım var. Tabi bunun dışında görünmeyen gelirler de var. Barcelona'nın maçının olduğu haftalarda şehre 4 bin turist gelmesi gibi ek gelir avantajları da var. Takım Transfer Piyasası Değeri Takım Ülke Değişim M. United İngiltere % Chelsea İngiltere % Arsenal İngiltere % Liverpool İngiltere % B. Leverkusen Almanya % B. Dortmund Almanya % Schalke 4 Almanya % B. Munich Almanya % PSG Fransa % O. Marseille Fransa % O. Lyon Fransa % PSV Hollanda % Ajax Hollanda % Fenerbahçe Türkiye % Galatasaray Türkiye % Trabzonspor Türkiye % Beşiktaş Türkiye % Ortalama 53% Real Madrid İspanya % Barcelona İspanya % Valencia İspanya % A. Madrid İspanya % Milan İtalya % Inter İtalya % Juventus İtalya % Porto Portekiz % Panathianaikos Yunanistan % Olimpiyakos Yunanistan % Ortalama 11% 6

7 DenizBank Ekonomi Bülteni Makro Ekonomi & Strateji Buraya kadar PIIGS'lerde ekonomik başarı ile futboldaki başarının arasında negatif bir ilişki olduğu görülüyor. Bu sadece PIIGS'lerde görülen bir durum değil, 21'de tarihinin en büyük ekonomik krizini yaşayan Türkiye'den Galatasaray'ın 2 yılında UEFA Kupasını, 21'de ise Süper Kupayı kazanmış olması ya da Türkiye'nin 22'deki dünya kupasında tarihinin en büyük başarısını elde edip 3. Olması ve 24'te FIFA dünya futbol sıralamasında Türkiye'nin 5.'liğe kadar yükselmesi Sonrasında ise ekonomi olarak her sene daha iyiye giden Türkiye'nin futbol başarısının neredeyse her sene gerilemesi ve FIFA dünya sıralamasında bugün itibarı ile 4.'lığa kadar düşmesi. Bu süreçte kulüp takımları düzeyinde futbola önemli paralar harcandığını da vurgulamak gerekiyor. 27'de 277 milyon $ olan Türkiye'nin 4 büyük takımının değeri 212'de 467 milyon $'a çıkmış durumda. Yani Dolar bazında %68 arttı. Anadolu takımlarına bakılırsa bu artışın (büyük oranda yayıncı kuruluş gelirlerine bağlı olarak) daha da yüksek olduğu görülebilir. Yurtdışı başarıları bir an için bir kenara bırakıp futbola harcanan paranın yurtiçi performansına nasıl etki yaptığına bakılırsa da resim çok farklı değil. Türkiye'nin 4 büyük futbol kulübünün yaptıkları harcama (takım değeri) ile ligi kaçıncı sırada bitirdikleri arasında negatif bir korelasyon var! Örneğin Beşiktaş Kulübünün lig sıralaması ile takım değerini gösteren yandaki grafik bunu bize net bir şekilde gösteriyor. 24'ten bugüne takım değeri olarak en yüksek olunan noktada lig sıralaması olarak en düşük seviyeye ulaşıldıktan sonra harcamaların gerilemesine paralel ligdeki seviye yükseliyor ve sezonunun ilk yarısında ikinci sıraya kadar ulaşılıyor. Belki bu sene bu kadar az bütçeli bir takım yaratılmış olmasına karşın sene sonunda lider olacaklar. Benzer şekilde Antalyaspor un da 25 milyon $ lık takım değeri ile daha önceki senelere ve büyük takımlara kıyasla daha az harcama yapmış olmasına karşın ligin ilk yarısını 3. sırada kapattığını vurgulamak gerek. Özetle, PIIGS ve Türkiye ulusal ve kulüp takımlarından yola çıkarak son 1 yıl için yaptığımız değerlendirmeler futbolda harcanan para ile ulusal ve uluslararası başarı arasında önemli bir bağlantı olmadığı; hatta genellikle bu ilişkinin negatif çalıştığını gösteriyor. Sezon arasına girilen bugünlerde taraftarların Türkiye'deki kulüplerin 2'şer 3'er yabancı yıldız transfer etme çabalarına biraz da bu gözle bakmaları faydalı olabilir. 7