İSDEMİR VE ÖZELLEŞTİRME

Transkript

1 İSDEMİR VE ÖZELLEŞTİRME KIVANÇ DURU 2014

2 İÇİNDEKİLER TABLO VE GRAFİK LİSTESİ... 3 ÖZET... 4 ANAHTAR KELİMELER... 4 ABSTRACT... 4 KEY WORDS... 4 I.GİRİŞ... 5 I.I. Özelleştirmenin Tanımı... 5 I.II. Özelleştirmenin Amacı... 5 I.III. Özelleştirmenin Türleri... 5 II. DÜNYADA ÖZELLEŞTİRME ÇALIŞMALARI... 6 II.I. Türkiye de Özelleştirme Çalışmaları... 7 III. DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ... 8 III.I. Dünyada Demir Çelik Sektörü... 8 III.II. Türkiye de Demir Çelik Sektörü... 9 IV. İSDEMİR VE ÖZELLEŞTİRİLMESİ IV. I. İSDEMİR IV. II. Süreç IV. III. Özelleştirme Öncesi ve Sonrası Dönemlerin Analizi IV. III. I. Üretim IV.III.II. Üretim Kalitesi IV.III.III. Enerji Üretim ve Tüketimi IV.III.IV. İstihdam Oranları IV.III.V. Finansal Analizler a- Net Satışlar b- Dönem Net Karı (Zararı) c- Toplam Borç Stoku d- Cari Oran (İstenen 2,0) e- Stok Devir Hızı f- Ticari Alacak Devir Hızı V. SONUÇ KAYNAKÇA

3 TABLO VE GRAFİK LİSTESİ GRAFİKLER GRAFİK-1: Yılları Arası Dünyada Özelleştirme Oranları...2 GRAFİK-2:Kıta Bazında 2013 Yılı Ham Çelik Üretimi....5 GRARİK-3: Üretim Değerleri....6 GRAFİK-4: Geliştirilen Çelik Kalite Sayısı..7 GRAFİK-5:Net Satışlar GRAFİK-6:Dönem Net Karı / Zararı..9 GRAFİK-7: ToplamBorçStoku.10 GRAFİK-8:Cari Oran GRAFİK-9:Stok devir hızı..11 GRAFİK-10:TicariAlacakDevirHızı...11 TABLOLAR TABLO-1:YILLAR İTİBARİYLE ÖZELLEŞTİRME İŞLEMLERİ..3 TABLO-2:İSDEMİR 2012 Yılı Elektrik Üretim-Tüketimi..8 3

4 ÖZET Dünyada liberal iktisadi görüşün öncülüğünde 1957 yılında Almanya da ilk örneği görülen özelleştirme çalışmaları 1970 ler de yaygınlık göstermiş, 1980 ler de Türkiye ye sıçramıştır. Türkiye de 2003 yılında hızlı bir şekilde yükselişe geçen özelleştirme çalışmaları ekonomik, sosyal ve çevresel yönden pek çok etkiyi de beraberinde getirmektedir. Yapılmış olan özelleştirmelerin analizleri yapılacak olan özelleştirmelerin daha sağlıklı ve verimli yapılabilmesi için büyük önem arz etmektedir. Bu araştırmada; 2008 yılında demir çelik sektöründe uzun ürün üretim kapasitesine göre en büyük bütünleşmiş demir çelik fabrikası olan İskenderun demir çelik fabrikasının özelleştirilme süreci üzerine çalışılmıştır. Özelleştirme öncesi ve sonrası analizler ile İskenderun demir çelik fabrikasının özelleştirmesinin etkileri sonuca bağlanmak istenmektedir. ANAHTAR KELİMELER İsdemir, İskenderun Demir Çelik Fabrikası, Özelleştirme, Demir Çelik Sektörü, Erdemir ABSTRACT Privatizationefforts, whichwereledby liberal economicviews in theworldandfirstseen in Germany in 1957, grewandbecamewidespread in 1970s. Privatizationwasintroduced in Turkey in 1980s. Privatizationeffortswhichwere on rise at a greatpace in 2003 in Turkeybringalongvariouseconomic, socialandenvironmentalimpacts. Anyanalysiswhichfocuses on alreadycompletedprivatizationprocesses is of greatimportancetoensurethatthefutureprivatizationefforts can be undertaken in an efficientandhealthymanner. Thisstudyexaminestheprivatizationprocessinitiated in 2008 of an ironandsteelfactory in Iskenderunwhich is thelargestintegratedironandsteelfactory of thesectorduetothecapacity it has toproducelongproducts. Theanalysesfocusing on preand post privatizationprocessesaimtodraw a conclusionregardingtheimpacts of privatizingtheironandsteelfactory in Iskenderun. KEY WORDS Isdemir, Iskenderun Ironand Steel Company, Privatization, Ironand Steel Sctor, Erdemir 4

5 I.GİRİŞ I.I. Özelleştirmenin Tanımı Deregülasyon ile piyasada tekelleşmeyi önlemek amacıyla piyasaya girişi serbestleştirme ve denasyonalizasyon uygulamaları doğrultusunda düzenlemelerin görüldüğü ülkeler de gelişim gösteren özel sektör lehine bir serbestleşme çalışmasıdır.en yaygın ve kapsamlı tanımı ile; Kamunun sahip olduğuticari ve sınai teşebbüsler ile varlıkların mülkiyet, yönetim ve denetimlerinintamamen veya kısmen özel kişi ve kuruluşlaradevredilmesi anlamınıtaşımaktadır. 1 Kaynakların etkin ve yaygın kullanımı için yapılan bir yönetim farklılaştırması olarak da tanımlanabilir. I.II. Özelleştirmenin Amacı 1980 li yıllarda önce gelişmiş ülkelerde, daha sonra gelişmekte olan tüm kapitalist ülkelerde merkezi planlamayı benimseyen ekonomilerin başarısızlığı göz önünde bulundurularak sermayenin çıkarı üzerine temellendirilmiş özelleştirme dalgası moda gibi farklı şekillerde yayılmıştır. 2 Özelleştirme, kamu açıklarının kapatılması, vergi gelirlerinin arttırılması, devletin işlemeyen hantal yapısından üretim faktörlerinin arındırılması, yeni ekonomik dinamizm yaratılması ve devletinrekabetçi piyasa faaliyetlerinden ari olarak kanun koyucu, savunma sağlayıcı gibi liberal iktisadi görüşün temelini oluşturduğu bir yapı içerisine girmesi açısından önem arz etmektedir. Dünyada son 30 yıllıkkonjonktürde, kamu kaynaklarının kullanımı ile kendi ekonomisini oluşturan bir yapının tekelleşmesinin kaçınılmaz olduğu görüşü kabul görmektedir. Haksız rekabet koşullarının devlet eliyle oluşturulması, servet dağılımının dengesizliğini arttırırken üretimde etkinliği azaltmıştır. KİT lerin zararlarının kamu kaynaklarından karşılanması buna en büyük dayanaktır. Bu durum sermaye piyasasının gelişmesini engellemektedir. Özelleştirmenin, serbest piyasa ekonomisine işlerlik kazandırılması, sermaye piyasasının geliştirilmesi, verimliliğin artırılması, gelir dağılımınındüzeltilmesi, yabancı sermaye girişinin artırılması ve kamu teşebbüslerindekigizli işsizliğin ortadan kaldırılması gibi ekonomik amaçları; enflasyonlamücadele, devlete gelir sağlama, fonların etkin kullanımı ve denk bütçeninsağlanması gibi mali amaçları; sermayenin tabana yayılmasını sağlamak vesiyasi felsefeyi uygulamaya koymak gibi sosyal ve siyasi amaçları vardır. 3 Özelleştirmenin en önemli amaçlarından birisi, büyük yatırımların politizasyondan arındırarak ekonomik gelişimin, politika malzemesi yapılmasını engellemektir. I.III. Özelleştirmenin Türleri Sermaye Piyasası Kanalı ile Hisse Senedi Satışı Teklif Alma Yolu ile Hisse Senedi Satışı (Blok Satış Yöntemi) Direkt Satış Çalışanlara Satış Özelleştirme Benzeri Yöntemler (Geniş Anlamda Özelleştirme) İhale Yöntemi Yap-İşlet Devret Yöntemi Kiralama (Leasing) Yöntemi Yönetim Devri Yöntemi Ortak Girişim (JointVenture) Yöntemi İmtiyaz Yöntemi 1 Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı: TÜRKİYE DE ÖZELLEŞTİRMENİN ÜCRET VE İSTİHDAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, Ebru Öztüm Tümer, Yüksek Lisans Tezi 3 Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı:2012 5

6 II. DÜNYADA ÖZELLEŞTİRME ÇALIŞMALARI Batı Almanya, özelleştirme uygulamasında ilk defa 1957 yılında başlamış ve başarılı özelleştirme örnekleri verilmiştir. Batı Almanya da özelleştirmenin temel amacı, sosyal piyasa ekonomisini geliştirmek ve gelir dağılımındaki adaletsizliği bir ölçüde de olsa çözüme kavuşturmaktadır. Bu esaslar çerçevesinde, önce Preussag adlı maden sektöründe faaliyet gösteren bir anonim şirket özelleştirilmiştir. Hisse senetlerinin satışa sunulması sırasında bir kişiye en çok 5 adet hisse senedi satılması şeklinde bir sınırlama getirilerek, hisselerin daha çok kimse tarafından alınması sağlanmıştır. Nitekim DM tutarındaki hisse senedi kişiye satılarak başarılı bir özelleştirme uygulanması gerçekleştirilmiştir. 4 Bu uygulamada Hisse Senetlerinin halka satış yöntemi izlenmiş ve servet dağılımında ki dengenin sağlanmasın hedeflenmiştir. Tekelleşmeyi önleyici düzenleme olarak bir kişiye en çok 5 hisse satış kotası getirilmiştir li yıllarda Margaret Thatcher döneminde İngiltere deyoğun bir şekilde boy gösteren özelleştirme çalışmaları Dünya da yükselen bir ivmeyle hızlanmıştır yıllarında Fransa da Cumhuriyetçi Parti Hükümeti 2 yıl gibi kısa bir sürede 22 büyük kamu şirketini özelleştirmiş ve bu özelleştirmelerden 12 Milyar ABD Doları gelir elde etmiştir. 5 Meksika daki özelleştirme programı, 1983 yılında bir IMF stabilizasyon programı çerçevesinde başlamıştır yılına kadar ise, bütçe açıklarını kapatmak amacıyla, yalnızca küçük işletmelere dönük olarak ve bu işletmelerin tasfiyesini sağlamak şeklinde uygulanmıştır.özelleştirmeden elde edilen gelirler, önceleri, ekonomiyi beklenmedik şoklara karşı korumak amacıyla açılan özel bir hesapta tutulmuştur. Mali açıdan güçlü bir konuma gelindiğinde ise 1992 yılı başı itibariyle 14 trilyon Peso tutarında iç borç, sadece özelleştirme gelirleriyle ödenmiştir. Bu yolla, 1988 yılında GSYİH nın %29,2 oluşturan yurtiçi kamu borçları, 1991 yılı itibariyle GSYİH nın %17,5 una indirilmiştir yılları arasında bütün dünya ülkelerinde toplam 2 trilyon 352 Milyar Dolarlık özelleştirme uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bu tutarın 1 Trilyon 26 Milyar Dolarlık bölümü 25 Avrupa Birliği ülkesi tarafından yapılmıştır. Toplam özelleştirme uygulamalarının %44 ü AB ülkeleri, kalan %56 sı diğer ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir. 7 GRAFİK Yılları Arası Dünyada Özelleştirme Oranları 56% 44% AB ÜLKELERİ DİĞER 4 Doğan, 1993, s137 5 Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı: Sudi Apak, Türkiye de ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik İstikrar Uygulamaları, İstanbul, Anahtar Yayınevi, 1993, s.90 7 Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı:2012 6

7 II.I. Türkiye de Özelleştirme Çalışmaları 1946 yılında hükümet programında özel sektörün geliştirilmesine dair hükümler yer almakla birlikte, Devlet 1950 li yıllarda yoğun yatırımlara girmiş ve KİT lerinistihdam yaratma gücünden faydalanma yolunu seçmiştir. Böylece, 1950 li yıllardan itibaren ekonomide devlet payının giderek artmaya başlaması ve kaynakların verimlikullanılamaması gibi nedenlerle uzun vadede kamunun ticari işletmecilik kurallarıyla bağdaşmayan bir yönetim anlayışını benimsediği görülmektedir. 8 Bu süreç sonrasına da Türkiye nin Ekonomik Politikada ki genel görüşü değişerek özel sektörün geliştirilmesine yönelik politikalar, yatırımların devlet kontrolünden özel sektörün kontrolüne geçmesi yönünde olmuştur.1983 yıllında dönemin başbakanı Turgut Özal öncülüğünde özelleştirme çalışmaları başlamıştır. Özelleştirmeye ilişkin ilk yasal düzenleme, tarih ve 2983 sayılıkanun ile yapılmıştır. Kanun, özelleştirme uygulamalarına ilişkin geniş bir hareket alanı belirlemiş ve özelleştirmenin kurumsal mekanizmasını oluşturmuştur. Bu çerçevede, gelir ortaklığı senedi, hisse senedi ve işletme hakkı devrinden oluşan özelleştirme yöntemleri tanımlanarak, Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı Kurulu, Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi ve Kamu Ortaklığı Fonu kurulmuştur 9 Bugün de yürürlükte olan ve özelleştirmelere temel teşkil eden 4046 sayılı ÖzelleştirmeUygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 27 Kasım 1994 tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir sayılı Kanun ile Özelleştirme Yüksek Kurulu oluşturulmuş, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) kurulmuş ve Özelleştirme Fonu nun kurulması düzenlenmiştir. Ayrıca, milli güvenliğimiz açısından önem arz eden stratejik nitelikteki kuruluşlarda imtiyazlı hisse bulundurulmasıve özelleştirme uygulamalarından elde edilecek gelirlerin, genel bütçe harcama ve yatırımlarında kullanılmaması hükme bağlanmıştır. 10 Bu hükümle milli menfaatlerin zedelenmemesi ve riskten korunması için bir mekanizma oluşturulmuştur. İmtiyazlı Hisse uygulaması;thy, TÜRK TELEKOM, TÜPRAŞ, PETKİM ve ERDEMİR in özelleştirilmelerinde hüküm olarak belirlenmiştir. TABLO-1 Milyon $ Yıllar İtibariyle Özelleştirme İşlemleri Kaynak: 8 Dünya ve Türkiye de Özelleştirme Uygulamaları / Konya Ticaret Odası: Başlangıçtan Bugüne Türkiye de Özelleştirme Uygulamaları / T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı: Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı:2012 7

8 TABLO-1 de görüldüğü üzere Türkiye de Özelleştirme 2003 yılından itibaren hız kazanmıştır. Özelleştirme gelirleri yaklaşık 30 yıllık sürecin 1/3 i olmasına rağmen yılları arasında Milyar ABD Dolarıyla yaklaşık 6,20 katına ulaşmıştır.bu yükselişin başlıca sebebi IMF nin Türkiye için sunduğu paket dâhilinde olduğu, 2003 yılında hükümetin IMF ye yazdığı niyet mektubunun 20.maddesinde görülmektedir; Özel sektörün ekonomideki rolünün daha da artırılmasını teminen, önemli Kamu İktisadi Teşebbüsleri nin özelleştirilmelerinin kısa sürede tamamlanması beklenmektedir. Özelleştirme programında teknik sebeplerden doğan bazı gecikmelere rağmen, 2003 yılı sonuna kadar TÜPRAŞ ve TEKEL in ve 2004 yılı başında PETKİM in özelleştirilmelerinin tamamlanması planlanmaktadır. Bu yılın başından beri, özelleştirme gelirlerine ilişkin olarak sadece 144 milyon ABD Doları nakit gelir elde edilmiş olmasına rağmen-ki bu durum, özelleştirme gelirlerine ilişkin Eylül ayı sonu gösterge niteliğindeki hedefin tutturulamadığını göstermektedir-yıl sonu için 2,1 milyar ABD Doları olanözelleştirme geliri hedefinin ulaşılabilir olduğuna inanılmaktadır. Bakanlar Kurulu tarafından kısa zaman içinde kabul edilmesi beklenen (yapısal kriter) Türk Telekom un özelleştirme stratejisihazırlanmıştır. Gelecek yıl, Türkiye Şeker Fabrikaları, Türk Hava Yolları, Milli Piyango ve diğer kamu iktisadi teşebbüslerinin özelleştirilmelerine ilişkin olarak ilerleme kaydedilmesi konusunda kararlılık mevcuttur yılında özelleştirmeden elde edilen nakit gelirlerin 3 milyar ABD Doları tutarına ulaşması beklenmektedir yılından itibaren 270 kuruluştaki kamu hisseleri, 22 yarım kalmış tesis, 1439 taşınmaz, 8 otoyol, 2 boğaz köprüsü, 120 Tesis, 6 Liman, şans oyunları lisans hakkı ile Araç Muayene İstasyonları özelleştirme kapsamına alınmıştır. 12 III. DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ III.I. Dünyada Demir Çelik Sektörü Yoğun olarak inşaat, sanayi, enerji ve savunma sanayi gibi birçok alanın ihyacını karşılayan demir çelik sektörünün sürekliliğini koruyan talep tarafı, bu cevherin üretimini Dünya genelinde önemli bir yere taşımaktadır.dünya çelik tüketiminin 2015 yılı projeksiyonu1,4 milyar tondur yılında % 1,5 oranında artış gösteren dünya ham çelik üretimi, 2013 yılında % 3,1 oranında artışla, 1 milyar 607 milyon tona yükseldi.2013 yılında, Çin in ham çelik üretimi % 6,6 oranında artışla, 779 milyon tona; Asya nın üretimi ise % 5,3 oranında artışla, 1 milyar 81 milyon tona yükselmiş bulunuyor yılında Avrupa birliği ülkelerinde 165 milyon 601 bin tona, diğer Avrupa ülkelerinde 36 milyon 606 bin tona, Kuzey Amerika ülkelerinde 119 Milyon 251 bin tona, Güney Amerika ülkelerinde 46 milyon 23 bin tona, Afrika ülkelerinde 15 milyon 687 bin tona, Orta Doğu ülkelerinde 25 milyon 888 bin tona, Bağımsız Devletlerde 108 milyon 741 bin tona, Okyanusya ülkelerinde 5 milyon 545 bin tona ulaşmıştır / 6. Gözden Geçirmeye ilişkin Niyet Mektubu: Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı: / 2013 yılında demir çelik sektörü

9 Çin, üretimde ve cevherde Dünyada başı çekmektedir ve demir çelik sektöründe en büyük paya sahiptir. Bu da Asya kıtasının ortalamasını yükselterek kıta bazında Asya yı en tepeye taşımaktadır. GRAFİK-2 GÜNEY AMERİKA 3% ORTA DOĞU 2% OKYANUSYA ÜLKELERİ 0% AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ 11% DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ 3% KUZEY AMERİKA 0% AFRİKA 1% BAĞIMSIZ DEVLETLER 8% ASYA 72% Kıta Bazında 2013 Yılı Ham Çelik Üretimi Kaynak: III.II. Türkiye de Demir Çelik Sektörü İlk olarak 1937 yılında Karabük demir çelik fabrikasının kurulmasıyla uzun mamul de cevhere dayalı üretim başlayan Türkiye, bu girişimini hızlandırarak 1965 yılında Ereğli demir çelik fabrikasını, 1975 yılında ise İskenderun demir çelik fabrikasını kurmuştur. Ham çelikte 2013 yılında 34 milyon 657 bin ton üretim yapan Türkiye, Aralık 2013 ihracat rakamlarında ,00 TL ile %9,21 lik 16 oranla, ihracat sıralamasında 4.sırada yer almaktadır. 16 Türkiye İhracatçılar Meclisi / ARALIK 2013 İHRACAT RAKAMLARI 9

10 IV. İSDEMİR VE ÖZELLEŞTİRİLMESİ IV. I. İSDEMİR Ülkemizin kuruluş tarihi itibari ile üçüncü, uzun ürün üretim kapasitesine göre en büyük entegre demir ve çelik fabrikası olan İSDEMİR, 2008 yılında devreye aldığı 3,5 milyon ton/yıl sıcak haddeleme kapasitesi ile Türkiye'nin uzun ve yassı ürün üreten tek entegre tesisidir. İSDEMİR, 3 Ekim 1970 tarihinde Türkiye'nin güneyinde Akdeniz kıyısında, İskenderun'a 17 km mesafede, Payas (Yakacık) yöresinde kurulmuştur. Kurulduğu tarihte sosyal tesisleri ile birlikte toplam 16,75 milyon m2 alan (fabrika alanı 6,8 milyon m2) üzerine yerleşmiştir yılında 1,1 milyon ton/yıl çelik blum üretim kapasitesi ile işletmeye alınan İSDEMİR, yapılan I. tevsiatla 1985 yılından itibaren 2,2 milyon ton/yıl üretim kapasitesine çıkarılmıştır. Uluslararası kalite standartlarında Pik, Blum, Kütük, İnşaat Çelikleri gibi uzun mamul üretilmesi amacıyla kurulan İSDEMİR tesislerinde kok - sinter - yüksek fırın - çelikhane - sürekli döküm ve sıcak haddeleme prosesleriyle üretim yapılmaktadır. Ürünler iç piyasa yanında başta Güney Avrupa ve Orta Doğu ülkeleri olmak üzere tüm dünya ülkelerine ihraç edilmektedir. Yapılan Modernizasyon ve Dönüşüm Yatırımları (MDY) ile uzun ürünlerin yanı sıra Ağustos 2008 tarihinden itibaren yassı ürün üretimine de başlanmıştır. İsdemir'in esas ürün gamında pik, kütük, kangal, slab, sıcak haddelenmiş rulo ve levha bulunmaktadır. Bu ürünlerin yanı sıra kok kömürü, oksijen, azot, argon, amonyum sülfat, granüle cüruf, katran ve benzol gibi yan ürünler de elde edilmektedir. 17 İSDEMİR Ortaklık Yapısı Ortaklar Hisse Tutarı (TL) % T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 20,00 İntifa Hakkı Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları A.Ş ,06 95, İskenderun Demir ve Çelik A.Ş. Çalışanları Yardımlaşma Sandığı Vakfı ,84 4, Erdemir Müh. Yön. Ve Danışmanlık Hizmetleri A.Ş. 387,06 0, Erdemir Çelik Servis Merkezi Sanayi ve Ticaret A.Ş. 774,14 0, Erdemir- Romania S.R.L./ROMANYA/ 387,06 0, Erdemir Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. 1,92 0, OYAK Pazarlama Hizmet ve Turizm A.Ş. 1,92 0, Toplam ,00* %100 (*) Ödenmiş Sermaye Rakamına Eşittir. Kaynak: İSDEMİR 2013 Yılı Faaliyet Rapor

11 IV. II. Süreç 31 Ocak 2002 tarihli Hisse Devir Sözleşmesi ile İSDEMİR'de yassı üretime geçilmesine yönelik yatırımların yapılması şartı ile ERDEMİR'e devredilmiştir. Devir,İMKB den hisse devri şekliyle Milyar TL ye yapılmıştır. 18 ERDEMİR hisse senetlerinin %46,2'si (Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın sahip olduğu hisselerin tamamı), Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun tarih ve 2005/140 sayılı kararı doğrultusunda; 27 Şubat 2006 tarihinde hisselerinin tamamı OYAK'a ait olan- ATAER Holding A.Ş.'ye devredilmiş olup, söz konusu devirle beraber İSDEMİR, OYAK çatısı altında faaliyet göstermeye başlamıştır. Halen İSDEMİR hisselerinin %92,91'i ERDEMİR'e, %7,09'u ise İSDEMİR Çalışanları Yardımlaşma Vakfı'na aittir. 19 IV. III.Özelleştirme Öncesi ve Sonrası Dönemlerin Analizi IV. III. I.Üretim Özelleştirmenin olumlu etkileri, üretimde kısa dönemde kendini göstermeye başlamıştır.modernizasyon ve Dönüşüm Yatırımları (MDY) tamamlanarak başlangıçta 2,2 milyon ton/yıl olan sıvı çelik kapasitesi 5,3 milyon ton/yıl seviyesine çıkarılmış olup uzun ürünün yanı sıra ağırlıklı olarak yassı mamul üretimi yapılmaktadır.yassıya dönüşümün en önemli projesi olan Sıcak Haddehane de 2 Ağustos 2008 tarihinde ilk sıcak bobin üretimi gerçekleştirildi yılı içerisinde İSDEMİR in Modernizasyon ve Dönüşüm Yatırımları tamamlanmıştır. 21 GRAFİK Üretim Değerleri (Bin Ton) Sıcak Maden Sıvı Çelik Esas Ürünler(*) (*) Pik, Kütük ve Slab ürünlerinin satışa sunulan kısımları ile Kangal ve Rulo üretimleri toplamıdır. Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu 2006 / İSDEMİR Faaliyet Raporu

12 Grafik-3 e göre karşılaştırmalı tablolar analizine bakılacak olunursa; Sıcak maden üretiminde 2006 yılına kadar 2.120,10 milyon ton civarında iken %17 lik bir artışla 2007 yılında bu sayı 2.470,8 milyon tona çıkmıştır.özelleştirme sonrası ise 2012 de%99 luk bir artışla 4.237,9 milyon tona ulaşmıştır. Aynı yükseliş, sıvı çelikte 2006 yılında 2.049,9 milyon tondan 2007 yılında 2.286,2 milyon tona ulaşarak %11,50 lik artış göstermiştir de ise %129,97 lik bir artışla 4.714,1 milyon tona ulaşmıştır. Pik, kütük ve slap ürünlerinin satışa sunulan kısımlarının toplamını ile rulo ve kangal üretimlerinin toplamını gösteren, Esas ürünlerde de 2006 yılında 2.117,9 milyon ton iken 2007 yılında 2.468,8 milyon ton ile %16,56 lık bir artış görülmektedir yılında ise özelleştirme sonrası %114 lük bir artışla 4.533,3 milyon tona ulaşmıştır. IV.III.II. Üretim Kalitesi Özelleştirme sonrası üretim kalitesi analizinde yılları arasında geliştirilen çelik kalite sayısında Uzun çelikte %38,70 lik bir yükseliş olmuştur. Üretimine 2008 yılında başlanan Yassı çelikte ise 2012 yılına gelindiğinde %210 luk bir artış olmuştur. GRAFİK Geliştirilen Çelik Kalite Sayısı UZUN YASSI Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu 2006 / İSDEMİR Faaliyet Raporu

13 IV.III.III. TABLO-2 Enerji Üretim ve Tüketimi İSDEMİR 2012 Yılı Elektrik Üretim Tüketimi İSDEMİR Kuvvet Santrali Elektrik Enerjisi Üretimi kwh Ulusal Şebekeden Satın Alınan Elektrik Enerjisi kwh Ulusal Şebekeye Verilen Elektrik Enerjisi kwh TOPLAM İSDEMİR ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİMİ : kwh Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu 2012 İSDEMİR in Ulusal Tüketimdeki Payı % 0,79 dur. Demir çelik üretiminde ki enönemli değişken maliyetlerden birisi olan enerji üretimi rakamları üretime bağlı olarak yükseliş ve azalış göstermektedir. Bu sebeple enerji tüketim rakamlarının yükseliş ve azalışı üretime bağımlıdır. Enerji tüketiminde ki fayda analizi tasarruf rakamları üzeriden yapılabilinmektedir. İSDEMİR'de uygulanan enerji tasarrufu çalışmaları neticesinde devir öncesi 2001 den bugüne % 37 enerji tasarrufu sağlanmıştır. 22 IV.III.IV. İstihdam Oranları tarihi itibariyle, ü Beyaz Yakalı, sı Mavi Yakalı olmak üzere toplam personel istihdam edilmektedir tarihi itibariyle, 1261'i Beyaz Yakalı, 5028'i Mavi Yakalı olmak üzere toplam personel istihdam edilmektedir tarihi itibariyle, 885'i Beyaz Yakalı, 4.658'i Mavi Yakalı olmak üzere toplam personel istihdam edilmektedir. Özelleştirmenin en önemli etkilerinden birisi olan istihdam rakamlarına bakıldığında, özelleştirme sonrası istihdam da düşüş olduğu gözlenmektedir. Özelleştirmenin yapıldığı yıl olan 2006 da toplam da personel çalışırken 2012 yılına gelindiğinde bu rakam %7,90 azalarak e gerilemiştir. 22 İSDEMİR Faaliyet Raporu

14 IV.III.V. Finansal Analizler GRAFİK-5 a- Net Satışlar ,00 Net Satışlar (BİN TL) , , , , ,00 0, Net Satışlar Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu 2012 Net satışların özelleştirmenin yapıldığı yıldan sonra, 2008 küresel mali krizin etkilerinin görüldüğü 2009 yılı hariç sürekli olarak yükseliş eğilimde olduğu görülmektedir. GRAFİK-6 b- Dönem Net Karı (Zararı) ,00 Dönem Net Karı / Zararı (BİN TL) ,00 0, , , , , Dönem Net Karı / Zararı ,00 Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu yılından sonra ki yıllarda Dönem Net Kârında büyük oranda düşüş gözlenmiştir ve 2011 yıllarında Dönem Net Zararları mevcuttur yılında ki zarar 800 milyon TL nin üzerine çıkmıştır. 14

15 c- Toplam Borç Stoku GRAFİK , , , , , , , , ,00 0, Toplam Borç Stoku Toplam Borç Stoku Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu yıllarında kısa vadeli ve uzun vadeli yabancı kaynakların toplamında artış görünmektedir. Bu artışı, üretimde ki artışa bağlı olarak ham madde ve enerji yoğunluğunda ki değişken giderler oluşturmaktadır. d- Cari Oran (İstenen 2,0) GRAFİK-8 Cari Oran , , , , , ,00 0,90 1,20 1,00 1,00 1,30 1, Cari Oran Kısa Vadeli Borç Stoku (BİN TL) Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu 2012 İşletmenin Dönen varlıklarıyla Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklarını ödeme gücünü gösteren orandır yıllarında istenen oranın yakalanamadığı görünüyor.genel anlamda işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyemediği görülmektedir. 15

16 e- Stok Devir Hızı GRAFİK-9 Stok devir hızı 4,3 3,8 3,1 3,3 3,2 2, Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu yıllarında İSDEMİR in stok devir hızı önce düşüş göstermiş sonra genel seyrini korumuştur. Aynı dönemlerde satışların artışıyla uyum göstermeyen stok devir hızı sonucunda işletmenin giderlerinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır yılında yüksek oranda zarar görünmesine ve satışların düşmesine rağmen, üretimde çok az düşüş görünmemektedir. Buna istinaden stok devir hızının yükseliş göstermesinin sebebi, 2009 yılında işletme maliyetlerinin artmış olduğunu göstermektedir. f- Ticari Alacak Devir Hızı Stok devir hızı GRAFİK Ticari Alacak Devir Hızı Ticari Alacak Devir Hızı Kaynak: İSDEMİR Faaliyet Raporu 2012 Alacak devir hızı işletmenin alacaklarının tahsil edebilme yeterliliğini götermektedir yılları arasında hızlı bir düşüş dörülmektedir yılından sonra tahsilat politikasında iyileşme olduğu görülmektedir. 16

17 V. SONUÇ Bu çalışmada 2008 yılında özelleştirilen İSDEMİR in özelleştirilme sonrası etkileri incelenmiş ve bulgular doğrultusunda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır; Özelleştirme öncesi yassı çelik üretimine geçilme şartı koyularak, ürün çeşitlendirmesi yapılmış ve iç pazar ihtiyacını karşılamaya yönelikönceliği bulunan fabrikanın bu hedeften sapmaması sağlanmıştır. Sektörde tecrübeli ve güçlü bir sermaye yapısına sahip ERDEMİR e satılarak OYAK çatısı altında yönetimsel anlamda güçlendirici bir ilerleme kaydedilmiştir. Özelleştirme sonrası hammadde ve enerji alımında ki artış, üretimde ki artışın bir göstergesidir. Esas ürün üretiminde %114 lük, sıcak maden üretiminde %99 luk ve sıvı çelik üretiminde %11,50 lik artışgerçekleşmiştir. Özelleştirme sonrası satışlarda, yükseliş trendi yakalanmış ve 2012 yılında ,00 bin TL rakamına ulaşılması, pazarda ki payın büyüdüğünü göstermektedir. Modernizasyon yatırımları 6 yıllık bir sürede tamamlanmış ve toplamda ,00 bintl yatırım harcaması yapılmıştır yılları arasında toplam ,00 bin TL kar elde edilmesine karşılık 2009 ve 2011 de ki zararların toplamı ,00 bin TL dir. Özelleştirme sonrası 6 yıllık süreçte İSDEMİR toplam olarak ,00 bin TL zarar etmiştir. Toplam borç stoku ,00 bin TL ye ulaşmıştır. Borçluluk oranı %65,97 dir ve 1,10 cari oran ile beklenilen orana ulaşılamamıştır. Özelleştirme sonrası çalışan personel sayısında 2012 yılı itibariyle %7,90 lık bir düşüş görülmüştür. İstihdam da ki azalmanın %7,90 ı mavi yakalı, %20,21 i beyaz yakalıdır. Tüm bu veriler göz önüne alındığında özelleştirme sonrası işletmenin sermaye, yönetimsel ve üretim alanlarında olumlu gelişmeler kat ettiği, finansal anlamda zayıfladığı ve sosyal anlamda gerilediği gözlenmiştir. 17

18 KAYNAKÇA - Rakamlarla Özelleştirme / Özelleştirme İdaresi Başkanlığı: Sudi Apak, Türkiye de ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik İstikrar Uygulamaları, İstanbul, Anahtar Yayınevi, 1993, s.90 - Doğan, 1993, s137 - Dünya ve Türkiye de Özelleştirme Uygulamaları / Konya Ticaret Odası: Başlangıçtan Bugüne Türkiye de Özelleştirme Uygulamaları / T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı: IMF 6. Gözden Geçirmeye ilişkin Niyet Mektubu: Türkiye İhracatçılar Meclisi / ARALIK 2013 İHRACAT RAKAMLARI - TÜRKİYE DE ÖZELLEŞTİRMENİN ÜCRET VE İSTİHDAM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, Ebru Öztüm Tümer, Yüksek Lisans Tezi - İSDEMİR Faaliyet Raporu İSDEMİR Faaliyet Raporu İSDEMİR Faaliyet Raporu