H.N.YILMAZ 1 A.GÜNGÖR 2 N.ÖZBALTA 2

Transkript

1 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 663 TARIMSAL KURUTUCULAR, DOMATES KURUTMA, KURUTULMUŞ DOMATESİN DÜNYA VE ÜLKE PAZARINDAKİ YERİ Agricultural Dryers, Drying of Tomatoes, İmportance of Dried Tomatoes in Turkey and World Market H.N.YILMAZ 1 A.GÜNGÖR 2 N.ÖZBALTA 2 ÖZET Bu çalışmada, ülkemizde büyük ihracat potansiyeli olan kurutulmuş ürünler hakkında bilgi verilmiştir.kurutulmuş ürünler; genel olarak ın tanıtımı, literatür çalışmaları, Ege Bölgesi nde yapılmakta olan ihracatçı firmalarla görüşmeler sonucu elde edilen bilgiler olmak üzere üç aşamada incelenmiştir.kurutulmuş ürünlerden özellikle domates ayrıntılı olarak anlatılmıştır.çünkü ülkemiz, domates üretiminde dördüncü sıradadır ve her yıl kurutulmuş domatese ilişkin talep daha fazla olmaktadır. Kurutma iţlemi ülkemizde genellikle güneşe serme olarak tanımlanan tarlada yapılmaktadır. Bu tip bir kurutma yönteminin özellikle ihracata yönelik getirmiş olduğu birçok olumsuz etkileri vardır.ürüne, her ne kadar tarladan toplandıktan sonra yıkanma işlemi uygulansa da bu işlemler maliyeti arttırmakta ve ürünün kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Tüm bu olumsuz etkilerden kurtulmak için ülkemizin, diğer ülkelere göre çok daha avantajlı olduğu güneş enerjisini, kurutma konusunda bir an önce işlevsel hale getirmesi zorunludur. ABSTRACT In this research, importance of dried products, which have great export potential in the world market was given and discussed.dried products, generally, were determined in three step:driers, Literatüre studies and Aegean Region export reports.especially drying of tomatoes is given.because, our country has fourth producer in world tomatoes consumption and year by year the demand of dried tomatoes increases. Drying, in our country, is made by laying the material on the field at athmospherical condition.this kind of work has some disadvantages for exporting.the production is washed after dried, but this process needs additional cost. Our country has to utilize solar energy, which has more advantages according to other countries, in drying for decreasing disadvantages in export. 1 Arş. Grv.,Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü, İzmir 2 Prof. Dr., Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü, İzmir

2 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 664 GİRİŞ Tarımsal ürünlerin korunmasında uygulanan yöntemlerin amacı, mikrobiyolojik ve enzimsel değişimleri önlemek ve sınırlamaktır.bütün canlılar gibi mikroorganizmalar da metabolizmaları için suya gereksinim duyarlar.ortam, nem açısından mikroorganizmalar için elverişsiz bir duruma getirilirse, diğer tüm faktörler yeterli olsa bile mikroorganizmalar çalışamazlar ve böylece ürünlerin mikrobiyolojik yollarla bozulmaları önlenir.ortamın mikroorganizmalar açısından elverişsiz duruma getirilmesi için gıda maddesindeki suyun kurutma yoluyla uzaklaştırılması en yaygın uygulamadır. Ayrıca kurutma en ucuz koruma yöntemidir. B.Williams(1980) yaptığı çalışmada, çok eski zamanlarda ürünlerin (özellikle incir, üzüm, et ve balık) güneş veya rüzgar etkisinde kurutulduğunu belirtmiştir.mısır da bitkisel ilaçların basit bir kurutma yöntemi ile elde edildiğine dair bilgiler vardır.ilk çağlarda balığın ikiye bölünerek etin tuzlanarak kurutulduğu bilinmektedir.ilk çağlardaki tüm ürün koruma deneyimlerinden sonra ürünleri saklamak için dört ana yöntem olduğu anlaşılmıştır.bunlar; kurutma, dumanlama, tuzlama, turşu yapmadır. Ülkemizde tarım ürünlerinin önemli bir kısmı kurutularak saklanır veya depolanır.ancak, tarımsal ürünlerin işlenmesinde, depolanmasında tüketime sunulmasında kullanılan teknoloji, ülkemizde istenen düzeyde değildir.güneş enerjisi, ülkemizde kurutmada kullanılan enerji kaynakları arasında ilk sıradadır. Ancak güneş enerjisinin kullanıldığı kurutma sistemlerinin geliştirilmesi ürünün kalitesi ve hijyeni yönünden önem taşımaktadır.bazı ürünlerin kurutulmasında, enerji tüketen yapay ın kullanıldığı bilinmektedir.kurutma teknolojisinde enerji ekonomisinin sağlanması bakımından hibrit ın geliştirilmesi de önem kazanmaktadır.günümüzde tarımsal ürünlerin kurutulmasında kullanılan çok değişik kurutucu tipleri geliştirilmiş ve başarılı kurutma denemeleri gerçekleştirilmiştir Dünyada ise sebze ve meyvelerin kurutulması için uygulanan çok değişik yöntemlerle, bu ürünlerin değişik biçim ve boyutlarda doğranmış, kurutulmuş ya da toz veya granül halde üretimleri gerçekleţtirilmektedir. Ülkemizde sebze ve meyvelerin kurutulması genellikle toprak ve beton sergi yerlerinde; bez, kağıt vb. gibi örtüler üzerinde veya tenteler altında yapılmaktadır. Açık alanda yapılan kurutmada ürün; iklim ve çevre koşullarının etkisi altında kalmakta, böcek vb. hayvanların zararına uğramaktadır.kapalı hacimlerde yapılan kurutmada ise bu tip sakıncalar ortadan kalkmakta, daha iyi kalitede ürün alınabilmektedir.bu nedenlerle güneş enerjisinin kontrollü kullanımını sağlayacak güneţli tercih edilmektedir. Kurutulacak maddeye hangi kurutma yönteminin ve yöntemin içinde hangi tip kurutucunun uygulanacağı, materyalin nitelikleri ve kurutulmuş ürünün kullanım alanı gibi faktörlere bağlıdır. Meyve ve sebze gibi ürünlerde kurumanın başlangıç aşamasında iri ve daha küçük parçalar halinde doğranmış olanlar arasında, kuruma hızı bakımından belirli bir fark görülmez.ancak zaman ilerledikçe kuruma hızı parça iriliğine göre önemli boyutlarda değişir.çünkü özellikle azalan kuruma hızı evresinde, iç tabakalardaki suyun yüzeye difüzyonu, iri parçalarda zorlaşmakta ve bunlarda kuruma hızı

3 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 665 azalmaktadır.hava hızı arttıkça kuruma hızı da artmaktadır.ancak bu artış belli bir hava hızına ulaşılana kadar görülmektedir.kurumanın ilk evrelerinde hava hızı çok etkiliyse de kurumanın ileri aşamalarında kuruma hızı artık alt tabakalardaki suyun yüzeye taşınma hızı ile sınırlandırıldığından hava hızının yüksek olmasının etkisi bulunmamaktadır. Kurutma Yöntemleri Değişik yapıda malzemelerin kurutulmasına yönelik geliştirilmiş kurutma yöntemleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: 1)Konvansiyonel tekniklerle ısıtılmış sıcak hava ile kurutma:sebze veya meyva herhangi bir güneş enerjisi dışındaki enerji kaynağı ile ısıtılmış sıcak hava ile kurutulur.çok değişik kurutucu tiplerinde uygulanabilir. 2)Akışkan yatakta kurutucu:kurutulmak istenen ürünün hareket yönüne dik olarak gönderilen sıcak hava, ürünü hareketli, akışkan bir yatak durumuna dönüştürür.bu kurutma yönteminde sıcak hava ile kurutulan ürünün arasında iyi bir ısı geçişi sağlanarak daha hızlı ve homojen bir kurutma işlemi sağlanır. 3)Dönen silindirler üzerinde kurutma:sıvı veya yarı katı( pelte, salça vb.)gıda maddeleri dönen, ısıtılmış (genelde yüksek sıcaklıktaki buhar veya kızgın yağ) silindirler üzerine dökülerek ince bir tabaka halinde kurutulur ve kuru ürün silindirlerden sıyrılarak elde edilir. 4)Püskürterek Kurutma:Bu yöntem sıvı gıda maddelerinin kurutulmasında kullanılır.kurutulacak sıvının sıcak hava akımı içinde pülverize olarak püskürtülmesi ile oluşan sıvı damlacıklarının kurutulması esasına dayanır.hava ile birlikte sürüklenen kuru ürün siklon ve torbalı filtre benzeri ayırıcılar kullanılarak elde edilir. 5)Pnömatik kurutma:basınçlı hava ile kolaylıkla nakledilecek un vb.nitelikteki ürünlerin kurutulmasında uygulanan bir teknik olup bir besleyiciden gelen ürün, hareketi iletirken aynı zamanda kurur.pnömatik taşımayı genelde radyal vantilatörlerle hareketlendirilen ve ısıtma ünitesinden ( genelde buhar serpantinli ) geçen sıcak hava sağlar.pnömatik iletilip kuruyan ürün siklon veya torbalı filtre benzeri ayırıcılar kullanılarak elde edilir. 6)Vakum altında kurutma:kurutucu içine vakum uygulanarak, buharlaşma ve dolayısıyla kurutma işlemi daha düşük sıcaklıklarda gerçekleştirilir.sebze, meyve kurutulması için pahalı bir yöntemdir.laboratuvarlarda kuru madde tayininde, analizlerde yaygın olarak kullanılabilmektedir. 7)Köpük Kurutma:Sıvı gıda maddelerinin kurutulmasında kulanılan bir yöntemdir.kurutulacak olan sıvı, herhangi bir biçimde köpüklendirildikten sonra, sıcak hava tüneli içinme hareket eden bant üzerinde kurutulur. 8)Dondurarak Kurutma:Kurutulacak gıda maddesinin içerdiği su önce dondurularak buz haline dönüştürülür.daha sonra buzun vakum altında, erimeden buhar fazına geçmesi sağlanır.(süblimasyon).bu yöntemle elde edilen ürün daha üstün kalitededir.burada belirtilen kurutma yöntemlerinden başka kızartarak, tuz çözeltileri veya solventlerle yapılan kurutma gibi yöntemler de vardır.ayrıca kurutmada kızılötesi ışınlar veya mikrodalga gibi enerji kaynaklarından da yararlanılabilir. Tüm bu yöntemlere ilişkin ın ısı transfer yöntemine göre sınıflandırılmasına ilişkin değerlendirme Tablo-1' de verilmiştir.(a.güngör ve N.Özbalta, 1997.)Domates kurutmaya en uygun kurutucu olarak, ara dolaşımlı (bantlı), tünel, kesikli malzeme arasından sirkülasyonlu ve tepsi-kabin tipi belirlenmiştir. Tablo-1, Isı Transfer Yöntemine Göre Kurutucuların Sınıflandırılması

4 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 666 Islak bir üründen kurutulmuþ katý üretiminde kullanýlan kurutucu tipleri Direk Sürekli Islak kurutulacak ürün beslendiði müddetçe kurutma iþlemi sürer.ýstendiðinde bu tip kesikli olarak da çalýþtýrýlabilir. Ýnfrared (kýzýlötesi) radyant ýsýlý Dielektrik ýsýtýcýlý Ýndirekt Direkt sürekli kurutucu tipleri 1.Sürekli tepsi tipi 2.Sürekli levha tipi 3.Pnömatik taþýmalý 4.Döner 5.Püskürtmeli 6.Ara dolaþýmlý (Bantlý ) 7.Tünel 8.Akýþkan yataklý Sürekli 1.Silindirik 2.Drum 3.Helezon ileticili 4.Buhar borulu döner tip 5.Titreþimli-tepsili 6.Özel tipler sürekli Kesikli 1.Karýþtýrmalý kaplý 2.Dondurmalý 3.Vakumlu döner 4.Vakumlu tepsi Kesikli Bu tip belirli bir zaman aralýðýnda belirli miktarda yaþ ürünün kurutulmasý amaçlý tasarlanýr.kesikli da nem miktarý ve sýcaklýk koþullarý kurutucunun herhangi bir noktasýnda sürekli olarak deðiþim Tarımsal gösterir. ürünlerin güneş enerjisi ile kurutulmasında kurutucu tipi ve kurutma yönteminin kurutma hacminin biçimlendirilmesinde Direkt kesikli kurutucu kurutulacak tipleri ürünün özellikleri de gözönünde bulundurulmak 1.Kesikli malzeme durumundadır.buna arasýndan sirkülasyonlu göre kurutulacak ürüne göre kurutucu tipi, biçimlendirme 2.Tepsi ve boyutlandırma kabin tipi değişebilmektedir. Güneţ Enerjili 3.Akýþkan Kurutma yataklý Yöntemleri Kurutma yöntemleri içinde güneş enerjili kurutma yöntemlerini de kendi içinde şu şekilde sınıflandırabiliriz. 1)Kurutulan ürünün güneş etkisinde kalış biçimine göre 2)Kurutucudan geçen havanın kurutma havası atılış biçimine göre 3)Kurutma hacminde dolaşan havanın sıcaklığına göre Kurutulan ürünlerin güneş ışınımından etkileniş biçimine göre direkt ve indirekt etki altında olabilir.doğrudan etkili da ürün güneş enerjisinin etkisi altındayken ve güneşi görürken, indirekt etkili da, kurutulan ürün kapalı bir

5 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 667 kurutma hacmine yerleştirilerek, güneşin direkt etkisinden korunmuştur ve güneş enerjisiyle ısıtılan havanın kurutma hacmine sevkiyle taşınım etkili bir ısı geçişiyle ürün kurutulmaktadır.direk da kurutulan ürüne ısı geçişi, taşınım ve ışınım yoluyla gerçekleştirildiğinden kuruma hızları indirek dan daha yüksek olabilmektedir. Güneşin kurutulan ürün üzerinde başka etkileri de görülmektedir.örneğin üzüm ve hurmaların kurutulmasında güneş ışığı etkisi altında kalma kurutulan ürünün renk oluşumu için gereklidir.bazı meyvaların kurutulmasında ise güneş ışığı etkisi altında kalmak C vitamini miktarını azaltmakta veya renk oluşumunu ters yönde etkileyebilmektedir.bu nedenle kurutucu seçiminde kurutulan ürünün bu yönüyle de bilinmesi gerekir. Kurutma hacmi içinde, kurutma havası akışı doğal taşınım veya zorlanmış taşınım biçiminde gerçekleştirilir. Doğal taşınım, ısınan havanın yükselmesiyle oluşur.zorlanmış taşınımsa bir fan aracılığıyla basınç farkı oluşturularak sağlanır.zorlanmış taşınımın üstünlükleri çok fazla hava debilerine ulaşabilmesi ve dış iklimsel koşullardan etkilenmeyerek kontrol edilebilir hava akışı sağlayabilmesidir.ayrıca hububatların kurutulmasındaki gibi kurutma havasının akışında büyük basınç düşümlerinin oluşturulduğu sistemlerde zorlanmış dolaşımın zorunlu olarak kullanılmaktadır.zorlanmış dolaşım, kurutma havasını ısıtmada kullanılan havalı toplayıcıların yüksek verimlilikte çalışmalarını da sağlamaktadır.bununla birlikte zorlanmış da, fanın tahrik edilmesi için ek bir enerjiye gereksinim vardır.tahrik gücü koşulların uygunluğunda rüzgar enerjisi veya güneş pilleri ile sağlanabilirse de, bu durum, sistem maliyetini olumsuz yönde etkiler.bu konumuyla doğal taşınımlı ın ilk maliyetleri daha düşük olabilmektedir.ayrıca zorlanmış taşınımlı ın işletme, bakım ve onarım maliyetleri de daha fazladır. Kurutma hacmine giren hava sıcaklığına göre çevre sıcaklığında veya çevre havası sıcaklığından yüksek sıcaklıklı sınıflaması yapılabilir.kurutucu öncesi havalı toplayıcının bulunduğu sistemlerde yüksek sıcaklıklı hava girişi sağlanabilir.havalı toplayıcı sistemin ayrı düşünülmesi durumunda kurutucu yaygın bir yapıda olurken, kurutucu ile birleşik sistemler daha dar hacimli tasarlanabilmektedir. Güneşli da kurutma için gerekli ısı enerjisi güneşten sağlanmaktadır. Bir güneşli kurutucu yapı bakımından güneş enerjisinin toplandığı ısıtıcı ve kurutulacak materyalin konulduğu depo bölümlerinden oluşmaktadır. Bazı da ısıtıcı ve depo bir bütün olarak yapılmaktaysa da, çoğunlukla birbirlerinden ayrıdırlar.ancak hangi tip olursa olsun, kurutulacak materyal bütünüyle dış ortamdan izole edilmiş bulunmakta ve kuruma kapalı yerlerde sağlanmaktadır.güneş ışınımından doğrudan yararlanan da duvarlar cam veya geçirgen plastik örtülerden yapılmaktadır. Yazları atıl durumda bulunan seralar kurutma işleminde kullanılabilirler ki, bunlar güneş enerjisinden doğrudan yararlanan olarak değerlendirilebilirler. Kabin ; meyve sebze ve diğer tarımsal ürünlerin bir tabla içinde kurutulduğu ısı kutusu şeklindedir.üst yüzeyi güneş ışınımını geçiren saydam örtüyle kaplanmaktadır.hava kurutucuya genellikle alttan girmekte rafların altından, üstünden ve arasından geçerek üstten çıkmaktadır.

6 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 668 Güneşli da aranan en büyük özellik işletme giderinin az olması, yerel malzeme ve işçilikle yapılabilmesidir.kuruma süresini azaltması ve sürekli çalışabilirliği yani kapasitesinin yüksek olarak tasarlanabilmesi istenen diğer özelliklerdir. Kurutucu Seçiminde Dikkate Alınması Gereken Özellikler Kurutucu seçiminde dikkate alınması gereken noktalar ve parametreler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır. 1-Malzemenin Kuruma Karakteristikleri ---Başlangıç nem içeriği ---Son nem değeri ---Kurutma sıcaklığı ---Kurutma süresi 2-Kurutulacak Malzemenin Özellikleri ---Zehirlilik ---Tutuţabilirlik ---Tanecik boyutu 3-Malzemenin Kurutucuya Yüklenişi ve Alınışı ---Birim zamanda işlenecek malzeme miktarı ---Sürekli-kesikli iţlem ---Kurutma adımından önceki işlem ---Kurutma adımından sonraki işlem 4-Ürün Kalitesi ---Ürünün ayrışması ---Fazla kurutma ---Ürün sıcaklığı ---Ürün yoğunluğu ---Ürün zedelenmesi 5-Tasarlanan Sistemin Kurulacağı Yerin Özellikleri ---Havanın temizliği, sıcaklığı, nemi ---Yakıt durumu ---İzin verilecek gürültü, titreşim, toz, ısı kayıpları ---Hammadde temini ---Atık gaz çıkışı Belirtilen parametrelere göre ürünle ilgili en uygun kurutucu tipine karar verilebilir. MATERYAL VE YÖNTEM Bu bölümde yapılan literatür çalışması ve ihracatçı firmalarla görüşme sonuçları hakkında bilgi verilecektir.domates kurutmacılığı, oldukça yeni gelişen bir proses olup bu konuda gerçekleştirilen yapay kurutma çalışmaları da çok az sayıdadır. Domates kurutmacılığı konusunda en kapsamlı çalışma Mısır da El-Shiatry, Müller, Mühlbauer (1991) tarafından güneşli tünel a ait gerçekleştirilmiş ve domatesin yanında üzüm, patates, bamya, patates, soğan ve fesleğen, mercanköşk üzerine yapılmıştır.üzerinde çalıştıkları kurutucunun günlük kapasitesi kg dır ve sistem, 1 kg kuru materyal için 0.1 kwh elektrik enerjisi harcamaktadır.bu çalışma Almanya ile Mısır Hükümeti arasındaki anlaşma kapsamında yapılmış olup amacı;

7 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 669 güneşli kurutucunun Mısır ın klimatik, sosyal, ekonomik koşullarına sağladığı faydaları göstermektir. Çalışmanın amacı aşağıdaki maddelerle açıklanmaktadır: Farklı ürünler için değişen hava koşulları altındaki enerji tüketimi ve kuruma sürelerini belirlemek Ürün kalitesini, renk, tad ve mikrobial açıdan belirlemek Güneşli ı ekonomik değerini belirlemek Sistem, sahip olduğu 150 Watt gücündeki fan ile çalıştırılmaktadır.sistem boyutları; tüm sistem, 20mX6m.;kollektör 1m; kurutucu ise 2m biçimindedir.hava kabarcıklı PE malzemeden imal edilmiştir, kollektörün tabanı ise siyah polyester kaplıdır. Sistemde soğan ve patates kabukları soyularak, domates, patates, soğan ise ayrıca dilimlendikten sonra üzümler potasyum karbonat emülsiyonuna batırma işleminden sonra kurutulmuş, diğer ürünler için ön işlem yapılmamıştır. Başlangıç nemi genel olarak % 93 - % 80 den ( yaş baza göre) % 9 - %6 düşürülmüştür.kurutma süresi ise 29 ile 130 saat arasında belirlenmiştir.deney sonuçlarından özellikle üzüm için kuruma süresinin % 70 azaldığı anlaşılmıştır.domates, patates, soğan için Mısır da yaygın güneşli kurutma olmadığından dolayı bir karşılaştırma yapılamamıştır. Deneme sonucunda bu tip bir güneşli kurutucunun şu faydaları getireceği görüşüne varılmıştır: Küçük çaplı çabalarla, büyük yatırımlar gerekmeksizin sistem, bölgesel amaçlı kullanılabilir. Sistemin, kurutma süresini azalttığı, ürün kalitesini arttırdığı görülmüştür. Kurutma süresi boyunca ürünün; yağmur, toz, böcek ve diğer dış etkenlere karşı korunduğu mikrobial sayımdaki azalma ile anlaşılmıştır. Ürün kalitesindeki yükselme ile kütle kaybı azalması dikkate alınırsa geri ödeme süresinin 1-2 yıl olacağı sonucuna varılmıştır. Bu tip bir kurutucunun sadece elektrik bulunan bölgede kullanılabileceği düşünülebilir.ancak, sistemdeki fan düşük enerji tükettiği için güneş pillerinin kullanılmasına da imkan vermektedir. İhracatçı Firmalarla Gerçekleştirilen Görüşme Sonuçları Ege İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği nden alınan bilgilere göre yapılan görüşmeler sonucunda şu bilgiler elde edilmiştir: İhracat yapılan ülkelerin başında Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda, Avustralya, Japonya, Hong-Kong, Singapur, Avrupa topluluğu ülkeleri, İsviçre, Norveç, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Mısır, Kanada gelmektedir. İhracatı yapılan ürünler ise; çekirdeksiz üzüm, incir, kayısı, erik, elma, domatestir.yurtdışı satışın yanında marketlerde yurtiçi satış ta yapılmaktadır. Domatese kurutmadan önce tuzlama veya kükürtleme işlemi, gönderilmeden önce yıkama, temizleme, ayıklama işlemi uygulanmakta olup; şerit, küp, granül, toz halinde ihraç edilmektedir.paket olarak 10 kg lık içi naylonlu mukavva kutular kullanılmaktadır.ürünün kuruduktan sonraki yıkanma aşamasında aldığı nem, kurutma tünelinde giderilmektedir. Domates, ikiye ya da dörde bölünerek tarlaya serilmektedir.tarlada kuruma süresi gündür ve son nemlilik alıcıya göre % veya % 35 dir.kesme-granül-toz olanlarda ise % 15 olarak belirlenmiştir.

8 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 670 Firmalar, genelde kendi imalatı olan ı kullanmakta,oluşan teknik problemleri yine kendi mühendis ve teknikerleri yardımıyla gidermektedirler. İhracatı yapılmakta olan kurutulmuş ürünler ile ilgili genel bilgiler Tablo-2 de verilmiştir. Tablo-2, İhracatı Yapılmakta Olan Kurutulmuş Ürünlere İlişkin Genel Bilgiler ÜRÜN İŞLEM PAKETLEME Çekirdeksiz üzüm Selefon ambalaj İncir Sapı kesik/ezme/kavrulmuş Selefon ambalaj Kayısı Armut Viţne Elma Domates Fındık Fındık yağı Kükürtlü Yarım/Kesme Kükürtlü Çeyrek/Kesme Çekirdekli/Çekirdeksiz Kükürtlü Halka/Yarım/Çeyrek Tuzlu Kükürtlü Yarım/Dilim/Kesme/Granül/T oz Beyazlatılmış Kavrulmuţ Un/Bütün/Kesme Kabuklu/İç fındık(picolo) Rafine Ham Selefon ambalaj Selefon ambalaj Çuval Varil Kavrulmuţ leblebi mm boyutlarında Salamura kiraz Sapları ile birlikte salamura Süzme plastik bidon edilmiş BULGULAR VE TARTIŢMA Türkiye ekonomisi bütün sanayileşme çabalarına karşın tarıma dayalı bir ekonomi niteliğini sürdürmektedir.son yıllarda tarım kesiminin milli gelirden aldığı payın ve ihracattaki payın gerilemesine rağmen tarım ürünleri üretimi ekonomimizde önemli bir yer taşımaktadır.bu tarım ürünlerinin önemli bir kısmını da kuru ürün potansiyeli oluşturmaktadır.kuru ürün olarak kullanılan, ihraç edilen birçok ürünümüz sözkonusudur.bunlardan bazıları çekirdeksiz kuru üzüm, incir, kayısı, kırmızı biber, defne yaprağı ikinci ürün olarak üretilen mısır vb.dir.gerek ülke içi ve gerek ihraç ürünlerinde hijyenik koşullar bazı standartlarda aranmaktadır.ülkemizde de ticari potansiyeli olan birçok ürünün TSE tarafından çıkarılmış standartları vardır.kurutma ile ilgili bazı TSE standartları Tablo-3 te sunulmuştur. Tablo-3, Kurutma ile İlgili TSE Standartları

9 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 671 Standart Adı Standart Numarası Standart Tarihi Kuru ve Kurutulmuţ Meyveler TS Kurutulmuţ Domates TS Hazır Kuru-Çorbalık domates TS TS 3926 standardına göre kurutulmuş domateste olması gereken bazı özelikler aşağıdaki gibi sıralanabilir. Sağlam, temiz, kendine özgü renk, tat ve kokuda olmalı, yabancı tat ve koku almış bulunmamalıdır.(hafif bir SO 2 kokusu yabancı sayılmaz.) Bozuk ve küflü olmamalıdır. Sıcak su ile ıslatılıp bir süre kaynatıldıktan sonra belirli bir oranda su absorbe ederek yumuşamalıdır. Kurutulmuş domateslerin fiziksel ve kimyasal değerlere uygun olmalıdır. özellikleri Tablo-4 ' teki Tablo-4, Kurutulmuţ domateslerin fiziksel ve kimyasal özellikleri ÖZELLİKLER DEĞERLER Nem miktarı, (Yaş baza göre) 6 ( % en çok) (Kuru baza göre ) 5.6 Kükürtdioksit miktarı en çok ppm 2000 Bozuk kurutulmuş domates miktarı,

10 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 672 ağırlıkça % en çok 1.5 Yabancı madde miktarı, ağırlıkça % en çok 0.5 Su absorbe etme oranı, en az 1.5 Dış ülkelerle rekabet koşullarının oluşturulmasında bu standartların uygulanması ve korunması öncelik kazanmaktadır.bu amacın gerçekleştirilmesi için tarımsal ürünlerin kurutulmasında kulanılacak endüstriyel ın tasarımları da zorunlu görülmektedir.ülkemizde iklim koşullarının elverişliliği nedeniyle çok çeşitli meyve ve sebze kolayca yetiştirilmektedir.dayanma süresi kısa olan bu ürünlere uygulanan saklama yöntemi genel olarak kurutmadır.kurutma işlemi ise yaygın olarak güneşte, her türlü hava koşullarının etkisi altında yapılmaktadır.halen bu yöntemlerle kurutulmuş ürünlerimizden üzüm, incir, kayısı, bamya, biber, fındık vb.nin ülke ekonomisine önemli katkısı vardır.dünya kurutulmuş meyve ve sebze pazarında ticari önemi olan domates, vişne, erik, elma, armut, havuç, pırasa, soğan, sarımsak, lahana, fasulyenin ise ülkemiz koşullarında kurutma potansiyeli çok fazladır. Ülkemizin, diğer ülkelere göre çok daha avantajlı olduğu güneş enerjisini, kurutma konusunda bir an önce işlevsel hale getirmesi zorunludur. KAYNAKLAR Williams, B., Design of Solar Home Food Dryers, Sunworld, 4(6), Parker, B.,F., Solar Energy in World Agriculture, 4,1991. Güngör,A., Özbalta,N., Endüstriyel Kurutma Sistemleri, III.Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, İzmir, 2, , El-Shiatry, M., A.,Müller, J.,Mühlbauer, W., Drying Fruits and Vegetables with solar Energy in Egypt,Agricultural Mechanization in Asia, Africa and Latin America, 22 (4),1991. Ege İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği, İzmir. TS 3926, " Kurutulmuţ Domates ", TS 3677, " Kuru ve Kurutulmuţ Meyveler ", TS 11728, " Hazır Kuru - Çorbalık domates ",