T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI
|
|
- Bercu Erdinç
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ STRESİ, İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: İLAÇ SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA İbrahim Efe EFEOĞLU DOKTORA TEZİ ADANA, 2006
2 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ STRESİ, İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: İLAÇ SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA İbrahim Efe EFEOĞLU DANIŞMAN: Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN DOKTORA TEZİ ADANA, 2006
3 i Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü ne, Bu çalışma, jürimiz tarafından İşletme Anabilim Dalında DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN (Tez Danışmanı) Üye: Üye: Üye: Üye: ONAY Yukarıda imzaların, adı geçerli öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım. / / 2006 Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVAŞ Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve şekillerin kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
4 ii ÖZET İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ STRESİ, İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: İLAÇ SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA İbrahim Efe EFEOĞLU Doktora Tezi, İşletme Anabilim Dalı Danışman: Prof.Dr. Hüseyin ÖZGEN Aralık, 2006, 158 Sayfa Bu çalışmada, çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu amaçla, ilaç sektöründe faaliyet gösteren firmalardan Adana ilinde bölge müdürlükleri bulunanların tıbbi ilaç tanıtımından sorumlu çalışanlarıyla yapılan anket çalışması yoluyla elde edilen bulgular örgüt kuramı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları, ilk olarak, iş-aile yaşam çatışmasının ve iş-aile çatışmasının iş stresi üzerinde pozitif yönde etkisinin bulunduğunu göstermektedir. Aile-iş çatışmasının ise, iş stresi üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. İkinci olarak, iş-aile yaşam çatışması ve iş-aile çatışmasının iş doyumu üzerinde pozitif yönde etkisi bulunmaktadır. Aile-iş çatışmasının ise, iş doyumu üzerinde anlamlı bir etkisine rastlanmamıştır. Üçüncü olarak, iş-aile yaşam çatışması ve aile-iş çatışmasının örgütsel bağlılık üzerinde negatif yönde etkisi bulunmaktadır. İş-aile çatışmasının ise, örgütsel bağlılık üzerinde anlamlı bir etkisine rastlanmamıştır. Anahtar Kelimeler: İş-Aile Yaşam Çatışması, İş Stresi, İş Doyumu, Örgütsel Bağlılık, İlaç Sektörü.
5 iii ABSTRACT THE EFFECTS OF WORK FAMILY CONFLICT ON JOB STRES, JOB SATISFACTION AND ORGANIZATIONAL COMMITMENT: A STUDY IN THE PHARMACEUTICAL INDUSTRY İbrahim Efe EFEOĞLU Doctoral Dissertation, Department of Business Administration Supervisor: Prof.Dr. Hüseyin ÖZGEN December, 2006, 162 Pages In this study, the effets of work-family conflict on employees job stress, job satisfaction and organizational commitment levels are investigated. In the aim of this, the data obtained from the employees of pharmaceutical companies, which have regional offices in Adana, via surveys are analyzed in the extent of organization theory. The result of this study reveals that work-family conflict and work to family conflict have positive effects on job stress. Family to work conflict has no effects on job stress. Secondly, work-family conflict work to family conflict have positive effects on job satisfaction while no evidence has been found regarding the effects of family to work conflict on job satisfaction. Thirdly, work-family conflict and work to family conflict have negative effects on organizational commitment while no evience has been found regarding the effects of work to family conflict on organizational commitment. Key Words: Work-Family Conflict, Job Stress, Job Satisfaction, Organizational Commitment, Pharmaceutical Industry.
6 iv ÖNSÖZ Çalışanların sosyal ve kültürel açıdan önemli değişimlerle karşı karşıya olduğu bir dönemde aile yaşamının iş yaşamı üzerindeki, iş yaşamının da aile yaşamı üzerindeki etkileri, bu etkileşimlerin neden olduğu iş-aile yaşam çatışmasının örgütsel ve kişisel sonuçları göz önünde bulundurulursa, iş-aile yaşam çatışması konusunun gerek araştırmacılar tarafından gerekse de yöneticiler tarafından incelenmesinin önemi anlaşılacaktır. Bu doktora tez çalışmasının hazırlanması sürecinde desteğini gördüğüm tez danışmanım Prof.Dr. Hüseyin ÖZGEN e, yönlendirmeleri, çok değerli eleştirileri, katkıları, düzeltmeleri ve teşvikleri için sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Yönetim ve Organizasyon alanındaki bilgi birikimimi büyük ölçüde kendisine borçluyum. Öte yandan doktora eğitimim süresince desteklerini gördüğüm Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim ve Organizasyon Anabilim Dalı nın değerli öğretim elemanları Doç.Dr. Azmi YALÇIN ve Yrd. Doç. Dr. Ali DANIŞMAN a, Arş. Gör. Dr. Kemal Can KILIÇ, Arş. Gör. Solmaz Filiz KARABAĞ, Arş. Gör. Konuralp SEZGİLİ ve Arş. Gör. Hande MİMAROĞLU ile bu tez çalışmasının yöntem ve metodoloji konularında önemli ölçüde yardımlarını gördüğüm Arş. Gör. Dr. Bahattin KARADEMİR e teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca araştırma için veri sağlama konusunda desteklerini gördüğüm ilaç sektörünün değerli yönetici ve çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım. Çukurova Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi ne İİBF2005D3 nolu proje için sağladığı maddi destek için teşekkürlerimi sunarım. Bana öğrenmenin ve öğrendiklerimi paylaşmanın değerini öğreten annem Hiba ve babam Mehmet Reşat a, bu uzun çalışma sürecinde her zaman beni anlayışla karşılayan ve destekleyen eşim İlen e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. İbrahim Efe EFEOĞLU Aralık 2006, Adana
7 v İÇİNDEKİLER ÖZET ABSTRACT. ÖNSÖZ. TABLOLAR LİSTESİ. ŞEKİLLER LİSTESİ... Sayfa ii iii iv x xii BÖLÜM 1 GİRİŞ Çalışmanın Önemi Çalışmanın Amacı Çalışmanın Kapsamı Çalışmanın Yöntemi Çalışmanın Planı... 6 BÖLÜM 2 KAVRAMSAL BİLGİLER İş-Aile Yaşam Çatışması İş-Aile Yaşam Çatışması Kavramının Tanımı İş ve Aile Yaşamı İlişkileri Konusunda Çeşitli 10 Yaklaşımlar Akılcı Bakış Açısı Telafi Kuramı Katkı Kuramı Taşma Kuramı Çatışma Kuramı İş-Aile Yaşam Çatışmasının Boyutları İş Stresi İş Stresinin Tanımı... 22
8 vi Sayfa İş Stresi Konusunda Çeşitli Yaklaşımlar İş Doyumu İş Doyumunun Tanımı İş Doyumu Konusunda Çeşitli Yaklaşımlar Örgütsel Bağlılık Örgütsel Bağlılığın Tanımı Örgütsel Bağlılık Konusunda Çeşitli 35 Yaklaşımlar.... BÖLÜM 3 İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ STRESİ, İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK İLE İLİŞKİLERİ İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresiyle İlişkisi İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Doyumuyla İlişkisi İş-Aile Yaşam Çatışmasının Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi BÖLÜM 4 ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ İş-Aile Yaşam Çatışması ve Alt Boyutlarının İş Stresi Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışması ve Alt Boyutlarının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışması ve Alt Boyutlarının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi BÖLÜM 5 ARAŞTIRMA METODU VE ANALİZ Araştırmanın Modeli Örneklem Seçimi
9 vii Sayfa 5.3. Verilerin Toplanması Anket Formunda Yer Alan Soruların Nitelikleri Güvenilirlik Analizleri Anketlerin Dağıtılması ve Dönüş Oranı Verilerin Analiz Yöntemi BÖLÜM 6 ARAŞTIRMADAN ELDE EDİLEN BULGULAR VE DEĞERLENDİRMELER Türkiye de İlaç Sektörü ve Şirketler İlaç Sektöründe İş Gücünün Genel Profili Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi Katılımcıların Demografik Özellikleri Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı Katılımcıların Yaşlarına Göre Dağılımı Katılımcıların Medeni Durumlarına Göre Dağılımı Katılımcıların Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı Katılımcıların Görev Ünvanlarına Göre Dağılımı Katılımcıların Çalışma Sürelerine Göre Dağılımı Katılımcıların Gelir Düzeylerine Göre Dağılımı Katılımcıların İş-Aile Yaşam Çatışması, İş Stresi, İş Doyumu ve 93 Örgütsel Bağlılık Düzeyleriyle İlgili Tanımlayıcı İstatistikler Katılımcıların Anket Sorularına Verdikleri Cevaplarla İlgili 93 Tanımlayıcı İstatistikler Katılımcıların Anket Sorularına Verdikleri Cevapların 95 Demografik Özelliklerine Göre Farklılaşması Katılımcıların İş-Aile Yaşam Çatışması 95 Düzeylerinin Demografik Özelliklerine Göre Farklılaşması Katılımcıların İş Stresi Düzeylerinin Demografik 97 Özelliklerine Göre Farklılaşması.....
10 viii Sayfa Katılımcıların İş Doyumu Düzeylerinin 99 Demografik Özelliklerine Göre Farklılaşması Katılımcıların Örgütsel Bağlılık Düzeylerinin 101 Demografik Özelliklerine Göre Farklılaşması İş-Aile Yaşam Çatışması, İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel 102 Bağlılık Kavramları Arasındaki İlişkiler İş-Aile Yaşam Çatışmasının, İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel 105 Bağlılık Üzerindeki Etkileri İş-Aile Yaşam Çatışması ve Alt Boyutlarının İş Stresi 105 Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi 105 Üzerindeki Etkisi İş-Aile Çatışmasının İş Stresi Üzerindeki Etkisi Aile-İş Çatışmasının İş Stresi Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışması ve Alt Boyutlarının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi İş-Aile Çatışmasının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi Aile-İş Çatışmasının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışması ve Alt Boyutlarının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi İş-Aile Yaşam Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi İş-Aile Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi Aile-İş Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi
11 ix Sayfa BÖLÜM SONUÇ 7.1. Araştırma Sonuçları Araştırma Sonuçlarının Farklı Alanlarda Kullanımına Yönelik Öngörü 131 ve Tavsiyeler. KAYNAKÇA EKLER ÖZGEÇMİŞ 158
12 x TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo 2.1. İş ve Aile Yaşamını İlişkilendiren Başlıca Kuramlar 13 Tablo 4.1. Araştırmanın Hipotezleri. 64 Tablo 5.1. İş-Aile Yaşam Çatışması Ölçeğinin Maddeleri 69 Tablo 5.2. İş Stresi Ölçeğinin Maddeleri. 70 Tablo 5.3. İş Doyumu Ölçeğinin Maddeleri 72 Tablo 5.4. Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Maddeleri.. 73 Tablo 5.5. Araştırmada Kullanılan Ölçeklerle İlgili Güvenilirlik 74 İstatistikleri. Tablo 6.1. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı.. 85 Tablo 6.2. Katılımcıların Yaşlarına Göre Dağılımı. 86 Tablo 6.3. Katılımcıların Medeni Durumlarına Göre Dağılımı. 88 Tablo 6.4. Katılımcıların Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı 89 Tablo 6.5. Katılımcıların Görev Ünvanlarına Göre Dağılımı 90 Tablo 6.6. Katılımcıların Çalışma Sürelerine Göre Dağılımı 91 Tablo 6.7. Katılımcıların Gelir Düzeylerine Göre Dağılımı Tablo 6.8. Ölçek Sorularına Verilen Cevaplarla İlgili Tanımlayıcı 94 İstatistikler. Tablo 6.9. Katılımcıların İş-Aile Yaşam Çatışması Düzeylerinin Demografik 96 Özelliklerine Göre Farklılaşması... Tablo Katılımcıların İş Stresi Düzeylerinin Demografik Özelliklerine 98 Göre Farklılaşması... Tablo Katılımcıların İş Doyumu Düzeylerinin Demografik Özelliklerine 100 Göre Farklılaşması.. Tablo Katılımcıların Örgütsel Bağlılık Düzeylerinin 101 Demografik Özelliklerine Göre Farklılaşması Tablo İş-Aile Yaşam Çatışması ve İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel 103 Bağlılık Değişkenleri Arasındaki İlişkiler.. Tablo İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi Üzerindeki 106 Etkisi.. Tablo İş-Aile Çatışmasının İş Stresi Üzerindeki Etkisi. 107 Tablo Aile-İş Çatışmasının İş Stres Üzerindeki Etkisi.. 109
13 xi Sayfa Tablo İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi 110 Tablo İş-Aile Çatışmasının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi. 114 Tablo Aile-İş Çatışmasının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi. 115 Tablo İş-Aile Yaşam Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi. 117 Tablo İş-Aile Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi 118 Tablo Aile-İş Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi 119 Tablo Araştırma Bulguları ve Değerlendirme. 121
14 xii ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil 3.1. İş-Aile Yaşam Çatışmasının Çalışanlar Üzerindeki Etkileri 42 Şekil 3.2. İş Stresinin İş-Aile Çatışması Üzerindeki Etkisi. 45 Şekil 3.3. İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresiyle İlişkisi.. 47 Şekil 3.4. İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresiyle Doğrudan ilişkisi 49 Şekil 3.5. İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Doyumuyla Doğrudan İlişkisi 52 Şekil 5.1. Araştırma Modeli... 66
15 1 BÖLÜM 1 GİRİŞ Çalışanların iş ve özel yaşamları daha özelde ise, iş ve aile yaşamları arasında sağlıklı bir denge kurarak bir yandan iş yaşamlarında verimli ve üretken olmaları, öte yandan özel yaşamlarında ailelerine daha fazla zaman ayırarak mutlu olmaları mümkün müdür? Çalışanların iş yaşamları ile aile yaşamları arasında denge kurmalarının iş hayatlarında kişisel başarıları, özel yaşamlarında ise mutlulukları açısından önemi popüler iş dünyası yayınlarında sıklıkla işlenmekle birlikte (Akstyle, Ağustos, 2006, ss.10 13), konu akademik kökenli araştırmacıların da uzun süredir ilgisini çekmektedir (Allen, Herst, Bruck ve Sutton, 2000; Frone, Russell, ve Cooper, 1992; Higgins ve Duxbury, 1992). Yapılan araştırmalar, çalışanların iş ve özel yaşamları daha özelde ise aile yaşamları arasında sağlıklı bir denge kurarak bir yandan iş yaşamında verimli çalışmaları öte yandan özel yaşamlarında ailelerine daha fazla zaman ayırarak mutlu olmalarının pek de kolay olmadığını göstermektedir. Bunun sebebi ise, iş ve aile yaşam alanlarının sürekli değişken yapıda olmasıdır. Örgütlerin açık sistemler oldukları gözönünde bulundurulduğunda, çalışanların iş yaşamlarını şekillendiren örgüt amaçlarının, örgüt kültürünün, örgüt yapısının, yöneticilerin yönetim tarzlarının, iş süreçlerinin, iş süreçlerini düzenleyen yönetim sistemlerinin, çalışanların iş tanımlarının, iş gereklerinin ve iş standartlarının değişime açık unsur ve süreçler olduğu rahatlıkla söylenebilir. Bunun yanında, çalışanların aile yaşantıları da biyolojik, psikolojik, ekonomik, toplumsal ve hukuki özellikleri olan ailenin sosyal bir kurum olması nedeniyle oldukça değişime açıktır. Dolayısıyla iş ve aile yaşamları arasındaki ilişki de değişken bir yapıdadır. Bu değişkenliğin kişinin yaşamında çatışma yaratma olasılığı oldukça yüksektir. Çatışmanın kaçınılmaz olduğu durumda ise çatışmanın yönetilmesi gerekmektedir.
16 2 İş-aile yaşam çatışmasının etkin bir şekilde yönetilmesi gerekir. İş-aile yaşam çatışması çalışanların kişisel mutlulukları ve yaşam tatminlerinin yanısıra çalıştıkları işletmeler açısından önem taşıyacak şekilde iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerini de etkileyebilmektedir. İş-aile yaşam çatışmasının etkin bir şekilde yönetilmesi için uygun insan kaynakları politikalarının üretilmesi, örgütsel düzenlemelerin ve uygulamaların gerçekleştirilmesi önemlidir. Bunun için ise, farklı kurumsal ortamlarda ve pazarlarda faaliyet gösteren işletmelerde çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin işleriyle ilgili tutum ve davranışlarını ne yönde ve ne derecede etkilediğinin belirlenmesi gerekir Çalışmanın Önemi Çalışanların sosyal ve kültürel açıdan önemli değişimlerle karşı karşıya olduğu bir dönemde (Zedeck ve Mosier, 1990), aile yaşamının iş yaşamı üzerindeki, iş yaşamının da aile yaşamı üzerindeki etkileri, bunun yanında bu etkileşimlerin çalışan için yarattığı iş-aile yaşam çatışması durumunun örgütsel ve kişisel sonuçları göz önünde bulundurulursa örgüt araştırmaları açısından konunun önemi daha açık şekilde ortaya çıkacaktır. Çağdaş yönetim anlayış ve uygulamalarını benimsemiş olan pek çok işletmede iş-aile yaşam çatışmasını azaltmaya yönelik olarak programlar uygulanıyor olsa da çalışanlar iş-aile yaşam çatışmasının olumsuz etkilerini iş ve aile yaşamlarında hissetmeye devam etmektedirler (Hammonds, 1996). Çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerini yönetebilmek için kişisel çaba göstermelerinin gerekliliği tartışılmaz olmakla birlikte, işletmelerin de çalışanlarının iş-aile yaşam çatışması düzeylerini azaltma amacı güden programlar geliştirmelerinin gerekliliği göz ardı edilmemelidir. Çalışanların özel yaşamları, özellikle de aile yaşamlarıyla iş yaşamları arasındaki ilişkiler konusunda yapılan örgüt araştırmaları incelendiğinde son yirmi yıldır konunun araştırmacıların giderek daha fazla ilgisini çektiği gözlenmektedir. Örgütlerin iş dünyasını etkileyen sosyo-kültürel, ekonomik,
17 3 teknolojik, politik ve yasal değişimlerden yoğun olarak etkilendikleri, bununla birlikte çalışan sınıfın sosyal ve kültürel açıdan önemli değişimler yaşadığı bir dönemde (Zedeck ve Mosier, 1990), giderek artan sayıdaki araştırmacı aile yaşamının iş yaşamı üzerindeki ve iş yaşamının da aile yaşamı üzerindeki etkilerini keşfetmek üzere araştırmalar yapmaktadır. Özellikle, çalışanların iş ve aile yaşam alanlarında üstlendikleri farklı rollerin ve zaman kısıtının çalışanlar açısından yarattığı çatışmayı (Frone, Russell ve Cooper, 1992; Gutek, Searle ve Klepa, 1991; Higgins ve Duxbury, 1992), çatışmanın çalışanların işleri, çalıştıkları işletmelerle ilgili tutumları ve işyerlerindeki davranışları üzerindeki etkilerini konu alan araştırmalar akademisyenlerin ilgisini çekmektedir. Ulusal kültürlerin ülkeden ülkeye, işletmelerin faaliyetlerini etkileyen kurumsal etkilerin ise pazardan pazara farklılaşabileceği gözönünde bulundurulduğunda, iş-aile yaşam çatışmasının çalışanların işleri ve çalıştıkları işletmeler ile ilgili tutumları üzerindeki etkilerini keşfetmeye yönelik çalışmaların bu farklılıkları dikkate almasının gerekliliği de ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla, işaile yaşam çatışmasının yönetilebilmesine yönelik politika önerilerinin geliştirilebilmesi büyük ölçüde ülke ve pazar farklılıklarını gözönünde bulunduran ve iş-aile yaşam çatışmasının çalışanların işleri ve çalıştıkları işletme ile ilgili tutumları üzerindeki etkilerini keşfetmeye yönelik araştırmaların yapılması ile mümkün olabilecektir Çalışmanın Amacı Bu çalışmanın amacı, iş-aile yaşam çatışmasının çalışanların işe yönelik tutumları ve bunun yanında iş yerindeki davranışları üzerindeki etkilerini iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık kavramları çerçevesinde incelemektir. Bu amaçla, iş aile yaşam çatışması kavramı ve bu kavramın alt boyutları olan işaile çatışması ve aile-iş çatışmasının sırasıyla iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri belirlenmektedir. Çalışanların genel olarak iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin, daha özelde ise iş-aile ve aile-iş çatışması düzeylerinin iş stresi, iş doyumu ve
18 4 örgütsel bağlılık düzeyleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik daha önce yapılan bazı çalışmalar bulunmaktadır. Ancak, bu çalışmaların büyük bir bölümü bu çalışmanın konusu olan kavramların sadece bir kısmı üzerinde yapılmıştır. Ayrıca yapılan pek çok çalışmada organizasyon ve yönetim yazınından yeterince faydalanılmamaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada iş-aile yaşam çatışması kavramı ve alt boyutlarının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkilerinin organizasyon ve yönetim bakış açısısıyla irdelenmesi amaçlanmaktadır Çalışmanın Kapsamı Bu çalışmanın kapsamı, ilaç sektöründe faaliyet gösteren ve Adana ilinde Bölge Müdürlüğüne sahip olan 66 firmanın söz konusu müdürlüklerde istihdam edilen bölge koordinatörü, bölge müdürü, uzman tıbbi mümessil, tıbbi mümessil kadrolarındaki ilaç tanıtımından sorumlu çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleriyle ilişkilerinin incelenmesi olarak belirlenmiştir. Bu çalışmanın kapsamının belirlenmesi sürecinde iş-aile yaşam çatışması konusunda daha önce yapılan araştırmalarda izlenen yöntem benimsenerek çalışmanın kapsamı ilaç sektöründe ilaç tanıtımından sorumlu olarak çalışanlarla sınırlandırılmıştır. Yönetim yazınında araştırmacılar, iş-aile yaşam çatışması ve çalışanların işe yönelik tutum ve davranışlarını incelerken çalışmalarının kapsamlarını muhasebe çalışanları (Bedeian, Burke ve Moffet,1988; Parasuraman, Greenhaus, Rabinowitz, Bedeian ve Mossholder, 1989), sağlık çalışanları (Thomas ve Ganster, 1995), hemşireler ve mühendisler (Bacharach ve diğ., 1991), polisler (Burke, 1988), yöneticiler (Judge, Boudreau ve Bretz, 1994), öğretmenler (Cooke ve Rousseau, 1984) gibi meslek gruplarıyla sınırlandırarak daha sağlıklı araştırma sonuçları elde etmeyi amaçlamışlardır.
19 Çalışmanın Yöntemi Bu çalışmanın hazırlanması aşamasında öncelikle araştırma konusu olan iş-aile yaşam çatışması ile iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık kavramları arasında ne tür ilişkilerin varlığına işaret edildiği, iş-aile yaşam çatışmasının sözkonusu kavramlar üzerinde ne tür etkilerinin bulunduğu, sözkonusu etkilerin hangi yöntemlerle sınandığını belirlemek amacıyla yazın incelemesi gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın kapsamının ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi aşamasında ilaç sektörü, ilaç sektöründe faaliyet gösteren firmalar, söz konusu firmalarda görev yapan ilaç tanıtımından sorumlu çalışanlar konusundaki istatistikî veri, analiz ve değerlendirmeleri içeren raporlar ile daha önce yapılan araştırmalar incelenmiştir. Bunun yanında çeşitli ilaç firmalarında çalışan ve sektörü yakından tanıyan genel müdür, ürün grubu yöneticisi, satış müdürü, bölge koordinatörü, bölge müdürü, uzman tıbbi mümessil, tıbbi mümessil gibi çeşitli kadrolarda görev yapan profesyonellerin görüşleri alınmıştır. Bu süreç sonucunda araştırmanın amacı, kapsamı, planı konuları da göz önünde bulundurularak araştırma örnekleminin ana kitleyi kapsayacak şekilde sektörde faaliyet gösteren ilaç firmalarının Adana Bölge Müdürlüklerinde ilaç tanıtımından sorumlu olarak çalışanlardan oluşmasının uygun olacağına karar verilmiştir. İlaç sektöründe faaliyet gösteren firmaların Adana Bölge Müdürlüklerinde istihdam edilen ilaç tanıtımından sorumlu çalışanların sayısını içeren liste ilaç sektöründe faaliyet gösteren firmaların genel müdürlükleri ve ilgili meslek kuruluşlarıyla iletişim kurularak hazırlanmış, söz konusu kaynaklardan elde edilen bilgilerin karşılıklı olarak kontrol edilerek düzeltmelerin yapılması sonucunda tam sayımı gösteren nihai liste oluşturulmuştur. Buna göre, tam sayımı içeren nihai liste, Adana ilinde bölge müdürlüğüne sahip olan 66 ilaç firmasının söz konusu müdürlüklerinde istihdam edilen bölge koordinatörü, bölge müdürü, uzman tıbbi mümessil, tıbbi mümessil kadrolarındaki 512 kişilik
20 6 ilaç tanıtımından sorumlu çalışanlar topluluğundan oluşmaktadır. Daha önce yapılan çalışmaların incelenmesi ve yorumlanması sonucunda ortaya konulan yeni hipotezlerin geçerliliklerinin sınanması amacına yönelik olarak veri toplanması sürecinde araştırma planına uygun olarak hem birinci el verilerden hem de ikinci el verilerden yararlanılmıştır. Birinci el verilerin toplanması amacıyla hazırlanan anket formunda iş-aile yaşam çatışması, iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık kavramları arasındaki ilişkileri sınama amacına yönelik olarak daha önce çeşitli araştırmacıların geliştirilmiş oldukları ölçekler, bunun yanında da ankete cevap verenlerle ilgili demografik bilgileri elde etmeyi amaçlayan sorular yer almıştır. Kullanılan anket formu aracılığıyla elde edilen veriler İstatistiki Sosyal Bilimler Paketi (SPSS) 13.0 programına aktarıldıktan sonra analiz ve yorumların yapılmasında oransal karşılaştırmalar yanında, ilaç tanıtımından sorumlu çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleriyle ilişkilerini belirlemek amacıyla pearson korelasyon analizi, çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin demografik özelliklerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla ANOVA analizi, iş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütel bağlılık değişkenleri üzerindeki etkilerini belirlemek için ise, doğrusal regresyon analizi yöntemlerinden yararlanılmaktadır Çalışmanın Planı Bu doktora tez çalışması 7 ana bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler sırasıyla: giriş; kavramsal bilgiler; İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık ile İlişkileri; araştırmanın hipotezleri; araştırma metodu ve analiz; araştırmadan elde edilen bulgular ve değerlendirmeler; sonuç bölümleridir. Çalışmanın birinci bölümü giriş olup, bu bölümde, çalışmanın amacı, önemi, kapsamı, yöntemi ve planı hakkında bilgilere yer verilmektedir. İkinci bölümde, öncelikle iş-aile yaşam çatışması kavramının tanımı
21 7 yapılmakta, kavramın örgüt araştırmaları açısından önemi ortaya konulmaktadır. Daha sonra örgüt araştırmacılarının iş ve aile yaşamı ilişkileri konusunda geliştirdikleri farklı bakış açıları incelenmektedir. Üçüncü bölümde, iş-aile yaşam çatışması kavramının daha önce yapılmış olan çalışmalarda iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık kavramlarıyla nasıl ilişkilendirildiği incelenmektedir. Dördüncü bölümde, daha önce kavramsal bilgiler bölümünde yapılan kuramsal inceleme ve değerlendirmeler ışığında iş-aile yaşam çatışması kavramı, kavramın iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık kavramlarıyla ilişkileri ve iş-aile yaşam çatışması kavramının sözkonusu kavramlar üzerindeki etkileri konusunda çeşitli araştırma hipotezleri kurulmaktadır. Beşinci bölümde, araştırmanın hipotezleri bölümünde geliştirilen araştırma hipotezlerini sınamaya yönelik olarak benimsenen araştırma modeli ortaya konmakta, örneklem seçimi, verilerin toplanması ve analizi için benimsenen yöntem ve metotları açıklamaya yönelik bilgiler verilmektedir. Altıncı bölümde, araştırma için sağlanan verilerin İstatistiki Sosyal Bilimler Paketi (SPSS) 13.0 programı yardımıyla analiz edilmesi sonucu elde edilen bulgular ortaya konulmakta ve yorumlanmaktadır. Bu kapsamda, oransal karşılaştırmalar yanında, ilaç tanıtımından sorumlu çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleriyle ilişkilerini belirlemek amacıyla pearson korelasyon analizi, çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin demografik özelliklerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını sınamak için ANOVA analizi, çalışanların iş-aile yaşam çatışması düzeylerinin iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleri üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla ise doğrusal regrasyon analizi yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Sonuç ve önerilerin yer aldığı yedinci bölümde, genel bulgular ve değerlendirmeler ışığında çalışmanın örgüt kuramına yaptığı katkı tartışılmakta,
22 8 çalışmanın kısıtları üzerinde durularak daha sonraki dönemlerde bu konu üzerine araştırma yapacak olan araştırmacılar için önerilerde bulunulmaktadır. Bunun yanında, iş dünyasındaki yöneticilerin çalışmanın sonuçlarından nasıl yararlanabilecekleri tartışılmaktadır.
23 9 BÖLÜM 2 KAVRAMSAL BİLGİLER Çalışmanın bu bölümünde öncelikle iş-aile yaşam çatışması kavramının tanımı yapılmakta, kavramın örgüt araştırmaları açısından önemi ortaya konulmaktadır. Bunun yanında, örgüt araştırmacılarının iş ve aile yaşamı ilişkileri konusunda geliştirdikleri farklı kuramlar ve görüşler incelenmektedir. Daha sonra ise, iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık kavramlarının tanımları yapılmaktadır. Ayrıca sözkonusu kavramlar konusunda örgüt araştırmacılarının geliştirdikleri farklı kuramlar ve görüşler incelenmektedir İş-Aile Yaşam Çatışması Çalışanların iş ve aile yaşamları arasındaki ilişkileri, etkileşimleri ve bunların iş ve aile yaşamları üzerindeki etkileriyle ilgili olarak psikoloji, sosyoloji ve işletme yönetimi gibi çeşitli alanlarda uzmanlıkları olan araştırmacılar birbirinden farklı kuram ve bakış açılarının gelişmesine temel oluşturan çok sayıda araştırmalar yapmışlardır (Allen, Herst, Bruck ve Sutton, 2000). Bunun sonucunda, iş-aile yaşam çatışması konusunda yapılan çalışmaların sayısı, çeşitliliği artmış olmakla birlikte alanın yeterince sistematik ve ilişkili olduğunu söylemek pek mümkün değildir (Allen ve diğ., 2000). Özellikle örgüt araştırmaları incelendiğinde, son yirmi yıldır konunun araştırmacıların giderek daha fazla ilgisini çektiği gözlenmektedir. Örgütlerin iş dünyasını ilgilendiren sosyo-kültürel, ekonomik, teknolojik, politik, yasal değişimlerden yoğun olarak etkilendikleri, çalışan sınıfın ise sosyal ve kültürel açıdan önemli değişimler yaşadığı bir dönemde (Zedeck ve Mosier, 1990) giderek artan sayıdaki araştırmacı aile yaşamının iş yaşamı üzerindeki ve iş yaşamının da aile yaşamı üzerindeki etkilerini keşfetmek üzere araştırmalar yapmaktadır (Frone, Russell ve Cooper, 1992; Gutek, Searle ve Klepa, 1991; Higgins ve Duxbury, 1992).
24 İş-Aile Yaşam Çatışması Kavramının Tanımı İş-aile yaşam çatışmasını konu alan çalışmaların geçmişi Kahn, Wolfe, Quinn, Snoek ve Rosenthal (1964) tarafından rol kuramı üzerine yapılan çalışmaya kadar uzanmaktadır. Kahn ve diğerlerine göre, rol çatışması, kişinin bir role uyum sağlamasının bir diğer role uyum sağlamasını zorlaştırması, başka bir ifadeyle, aynı anda iki ya da daha fazla rolü üstlenmenin kişi üzerinde yarattığı baskı sonucu ortaya çıkan gerilim durumudur. Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse, kişinin bir rolü üstlenmesi, başka bir rolü daha üstlendiği durumlarda zorlaşmaktadır. Üstlendiği rollerden birisinin gereği olarak sergilediği tutum ve davranışlar üstlendiği diğer bir rolün ya da rollerin gereği olarak üstlenmesi gereken tutum ve davranışlarla uyumsuzluk gösterebilir. Bu uyumsuzluk durumu sözkonusu kimse üzerinde baskı yaratır. Yaşadığı baskının yoğunlaşması sonucunda, söz konusu kişinin roller arası çatışma yaşaması olasıdır. İş-aile yaşam çatışması ise, roller arası çatışmanın özel bir türü olarak kabul edilmektedir. Bu çatışma, bir örgütün üyesi olmanın gereği olarak benimsenen rol ile bir ailenin üyesi olmanın gereği olarak benimsenen rol arasında bir uyumsuzluğun var olması sonucunda ortaya çıkar. İş ve aile yaşamının gereği olarak benimsenen rollerin uyumsuzluk göstermesinin çalışan üzerinde yarattığı gerilim arttıkça, çalışanın iş-aile yaşam dengesinin bozulması, iş-aile yaşam çatışması yaşaması beklenir (Greenhaus ve Beutell, 1985) İş ve Aile Yaşamı İlişkileri Konusunda Çeşitli Yaklaşımlar İş ve aile yaşamlarının birbirlerini nasıl etkiledikleri, etkilerin sonuçlarının neler olduğu konuları üzerinde yapılan çalışmalara değinmeden önce, iş ve aile yaşamlarının birbirlerini etkilemeden var olabilecekleri varsayımına dayanan bölünme kuramını açıklamakta fayda bulunmaktadır. Wilensky (1960) tarafından temelleri atılan bölünme kuramına göre, insanlar aile ve iş yaşamları da dâhil olmak üzere yaşamlarının çeşitli alanlarını diğer yaşam alanlarının etkilerini hissetmeden yaşarlar. Buna göre, aile yaşamı ile ilgili konular iş yaşamını, iş yaşamı ile ilgili konular da aile yaşamını etkilemez. Ne var ki, iş ve aile yaşamlarının birbirlerini etkilemeden var olabileceği varsayımından hareket
25 11 eden bölünme kuramını sınamaya yönelik çok az araştırma yapılmıştır. Bununla birlikte, Liou ve diğerlerinin (1990), işle ilgili olan ve işle ilgili olmayan unsurların iş doyumu üzerindeki etkilerini sınadıkları araştırmanın sonuçları, iş doyumunu etkileyen ancak işle ilgili olmayan unsurların önemini ortaya koyarak bölünme kuramınının temel varsayımını zayıflatmaktadır. Bunun yanında, O'Driscoll ve diğerlerinin (1992), yaptığı çalışma kişinin çalıştığı işin yarattığı zaman baskısının hem örgütsel bağlılık hem de psikolojik gerilim düzeyini etkilediğini; Cookee ve Rousseau nun yaptığı çalışma (1984) kişinin üstlendiği roller arası çatışmanın ve iş yükünün kişide gerilim yarattığını ortaya koymaktadır. Aile yaşamı ile ilgili konuların iş yaşamını, iş yaşamı ile ilgili konuların da aile yaşamını etkilemediği varsayımının aksine, her iki yaşam alanının etkileşim içerisinde bulunduğu varsayımına dayanan çeşitli araştırmalar incelendiğinde bu konuda beş farklı kuramın var olduğu görülmektedir (Bedeian, Burke ve Moffett, 1988; Bartolome ve Evans, 1980; Burke, 1986; Jones ve Butler, 1980; Cooke ve Rousseau, 1984; Duxbury ve Higgins, 1991; Duxbury, Higgins ve Lee, 1994; Evans ve Bartolome, 1984; Greenhaus ve Beutell, 1985; Zedeck ve Mosier, 1990; Greenhaus ve Parasuraman, 1986; Greenhaus, Bedeian ve Mossholder, 1987; Hesketh ve Shouksmith, 1986; Kopelman ve diğ., 1983; Letter ve Durup, 1996; Lobel, 1991; Paradine, Higgins, Szeglin, Beres, Kravitz ve Fotis, 1981; Thomas ve Ganster, 1995; Zedeck and Mosier, 1990) İş ve aile yaşamlarının etkileşimi konusu üzerine geliştirilmiş bu kuramlar şunlardır: Akılcı bakış açısı Telafi kuramı Katkı kuramı Taşma kuramı Çatışma kuramı Yukarıda ifade edilen kuramlardan akılcı bakış açısı ve telafi kuramı çalışanların yaşadıkları zaman baskısını esas alarak iş-aile yaşam çatışması kavramını inceler. Buna göre, akılcı bakış açısı, çalışanların iş-aile yaşam çatışması yaşamasının nedeninin esas olarak zaman kısıtı olduğu varsayımına
26 12 dayanır. Telafi kuramı ise, çalışanların iş ya da aile yaşam alanlarından birisiyle ilgili olarak yaşadıkları doyumsuzluğu telafi etmek için diğer yaşam alanlarından daha fazla doyum sağlamaya yöneldikleri, buna bağlı olarak iş ve aile yaşamları arasındaki zaman dengesinin bozulmasına yol açarak çatışma yaşadıkları varsayımına dayanır. Öte yandan, katkı ve taşma kuramları ise, sırasıyla çalışanların iş ve aile yaşam alanlarındaki doyum düzeylerini ve bu yaşam alanlarındaki gelişmeleri esas alarak iş ve aile yaşamı ilişkilerini inceler. Buna göre, katkı kuramı kişisel ve örgütsel unsurların birbirleri üzerinde etkili olarak çalışanın genel yaşam doyumu düzeyini etkilediği varsayımına dayanır. Taşma kuramı ise, iş ve aile yaşam alanlarından birisinde meydana gelen olumlu ya da olumsuz gelişmelerin diğer yaşam alanında da benzer etkiyi yaratacağı varsayımına dayanır. Çatışma kuramı ise, esas olarak çalışanların iş-aile yaşam çatışması yaşamalarının kökeninde söz konusu yaşam alanlarında farklı roller üstlenmelerinin değil bu rollerin gereklerini yerine getirmelerinin zorluklarının yattığı varsayımına dayanır. İş ve aile yaşamlarını ilişkilendiren kuramlar, bu kuramların temel varsayımları ve bu kuramların ele alındığı başlıca eserler Tablo 2.1 de gösterilmektedir.
27 13 Tablo 2.1. İş ve Aile Yaşamını İlişkilendiren Başlıca Kuramlar Kuram Temel Varsayım Başlıca Eserler Akılcı Bakış Açısı İş ve aile yaşamlarının her birisi için ayrılması gereken zamanın artmasıyla birlikte iki yaşam alanı arasında çatışma yaşanması kaçınılmazdır. (Duxbury, Higgins ve Lee, 1994; Greenhaus, Bedeian ve Mossholder, 1987) Telafi Kuramı Kişiler hayatlarını daha anlamlı ve tatmin edici bir şekilde yaşamak için her iki yaşamıda bir diğerinde eksik olan şeyleri telafi etmek için kullanmak eğilimindedirler. (Burke, 1986; Jones ve Butler, 1980; Lobel, 1991; Greenhaus ve Beutell, 1985; Zedeck ve Mosier, 1990) Katkı Kuramı Kişinin hem aile hayatından duyduğu doyum düzeyi hem de iş yaşamından duyduğu doyum düzeyi genel olarak kişinin yaşam doyumu düzeyiyle ilişkilidir. Bunun sonucu olarak, kişisel ve örgütsel unsurlar birbirleri üzerinde etkili olarak kişinin genel yaşam doyumu düzeyini, farklı bir deyişle iyi olma durumunu etkilemektedir. (Cooke ve Rousseau, 1984; Duxbury ve Higgins, 1991) Taşma Kuramı İş ve aile yaşam alanlarından birisinde meydana gelen gelişmeler diğer yaşam alanınıda da etkiler. Yaşam alanlarının birinde meydana gelen olumlu ya da olumsuz gelişme diğer yaşam alanında da benzer etkiyi yaratır. (Bartolome ve Evans, 1980; Burke, 1986; Evans ve Bartolome, 1984; Letter and Durup, 1996; Zedeck ve Mosier, 1990) Çatışma Kuramı Hiç kimsenin iş ya da aile yaşamında üstlendiği rol tek başına çatışmaya yol açmaz, çatışmaya yol açan bu rollerin gereği olarak bireyin üstlendiği sorumluluklar ve yükümlülüklerinin birey üzerinde birbirleriyle uyumsuz talepler yaratmasıdır. (Bedeian, Burke ve Moffett, 1988; Cookeee ve Rousseau, 1984; Greenhaus ve Beutell, 1985; Greenhaus ve Parasuraman, 1986; Hesketh ve Shouksmith, 1986; Kopelman ve diğ., 1983; Paradine, Higgins, Szeglin, Beres, Kravitz ve Fotis, 1981; Thomas ve Ganster, 1995)
28 Akılcı Bakış Açısı Akılcı bakış açısına göre, çalışanın iş ve aile yaşamlarının her biri için ayrılması gereken zamanın artması, iş ve aile yaşamlarında üstlendiği rollerin uyumsuzluk göstermesi ve/veya görev ve sorumlulukların üzerinde oluşturduğu yükün ağırlaşmasıyla birlikte iki yaşam alanı arasında çatışma yaşanması kaçınılmazdır (Duxbury, Higgins ve Lee, 1994). Greenhaus, Bedeian ve Mossholder yaptıkları çalışmada (1987), bireyin iş yaşamı için ayırdığı ya da ayırmak zorunda olduğu sürenin fazla olmasının bireyin iş-aile yaşam çatışması yaşamasına neden olduğunu belirlemişlerdir. Esasen, gün içerisindeki saatler sınırlı olduğundan dolayı, iş ve aile yaşam alanları için ayrılan zaman bir diğer yaşam alanına ayrılabilecek zamanı kısıtlamakta, bu durum ise çatışmaya neden olmaktadır. Akılcı bakış açısına göre, iş ve aile yaşamlarına ayrılan zaman sürdürülmesi zor olan bir denge içerisindedir. Başka bir ifade ile dengenin bozulması kaçınılmazdır. Bu ise iş-aile yaşam çatışmasını kaçınılmaz kılmaktadır. İş ve aile yaşamlarının doğurduğu yükümlülükleri yerine getirmek için çaba gösteren çalışan ihtiyaç duyduğu zamanı bulamaması nedeniyle çatışma yaşamaktadır (Duxbury ve diğ., 1994; Greenhaus ve diğ. 1987) Telafi Kuramı Telafi kuramının temel varsayımı, iş ve aile yaşamları arasındaki karşılıklı ilişki, çalışanın zaman gibi sınırlı kaynakları ve iş-aile yaşam dengesi kavramları dikkate alınarak oluşturulmuştur. Telafi kuramına göre, iş ve iş dışı yaşam arasında karşılıklı bir ilişki vardır. Kişiler hayatlarını daha anlamlı ve tatmin edici bir şekilde yaşamak için her iki yaşamlarında da bir diğerinde eksik olan şeyleri telafi etme çabası içerisine girerler (Zedeck ve Mosier, 1990). Örneğin, tatmin edici bir işe ya da kariyere sahip olmadığını düşünen bir kişi, tatmin duygusuna aile yaşamından sağladığı doyum ile ulaşmayı seçer (Burke, 1986). Başka bir ifadeyle, işinden ya da kariyerinden beklentileri doğrultusunda yeterince tatmin sağlayamayan kişi, aile yaşamından duyduğu doyumu daha fazla önemseme
29 15 eğilimi göstermekte ve aile yaşamından duyduğu tatmin düzeyini arttırma gayreti içerisine girmektedir. Benzer şekilde, aile yaşamında beklentileri doğrultusunda yeterince doyum sağlayamayan bir kişi, iş yaşamından duyduğu doyum düzeyini daha fazla önemseme eğilimi göstermekte ve iş yaşamından duyduğu doyum düzeyini arttırma yönünde gayret göstermektedir. Bu durumda ise, sözkonusu kişinin zaman baskısı yaşaması oldukça muhtemeldir. Örneğin, çalışan iş yaşamında iş doyumuna sahip değilse aile yaşamından daha fazla doyum sağlamak için gayret gösterir. Bunun için de aile yaşamına daha fazla zaman ayırma gereği duyar. Bu durum ise, iki yaşam alanı arasındaki zaman dengesinin bozulmasına neden olur. Çalışanların, iş ve aile yaşamları arasında zaman dengesini kuramadıkları durumlarda, iş yaşamlarındaki bütün sorumluluklarını yerine getiriyor olsalar dahi çatışma kaçınılmaz olacaktır. (Lobel, 1991; Greenhaus ve Beutell, 1985; Jones ve Butler, 1980). Telafi kuramının temel varsayımını kuramsal açıdan Alderfer (1969) tarafından geliştirilen ERG Kuramı çerçevesinde desteklemek olası gözükmektedir. Eynseck in (2004) anlatımına göre, Alderfer daha önce Maslow tarafından geliştirilen ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramının genel anlamda doğru varsayımlar üzerine kurulu olmakla birlikte olduça karmaşık olduğunu düşünür. Bu yüzden Alderfer insan ihtiyaçlarını Maslow un yaptığı gibi beş değil üç temel ihtiyaç kapsamında sınıflandırır. Bu kurama göre, insanın varolma, ilişki kurma ve büyüme olarak adlandırılan üç temel ihtiyacı vardır. İnsanın varolma ihtiyacı maddi (örneğin, para) ve fizyolojik (yiyecek, içecek, korunma, uyku) yönden iyi olma arzusu olarak tanımlanırken ilişki kurma ihtiyacı, aile, arkadaşlar ve iş arkadaşlarıyla ilişki kurma arzusu olarak tanımlanmaktadır. Büyüme ihtiyacı ise, kişisel gelişim arzusu olarak tanımlanmaktadır. Aderfer tanımladığı ihtiyaçlar arasındaki ilişkilerin, Maslow un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramında ihtiyaçlar arasında varolduğu varsayılan ilişkilerden daha karmaşık olduğunu öne sürmektedir. Buna göre, varolma ihtiyacı, ilişki kurma ihtiyacı ve büyüme ihtiyacı sırasıyla daha somut olandan daha fazla soyut olana göre sıralanabilir. Varolma ihtiyacı maddi ve fiziksel nesnelere sahip olma arzusu olduğu için kişi tarafından daha kolay tanımlanır. İlişki kurma ve büyüme ihtiyaçları ise daha soyut ihtiyaçlardır. Dolayısıyla tanımlanmaları zordur. Kişi tanımlanması kolay olan
30 16 somut ihtiyaçlarını tatmin edince tanımlanması daha zor ve soyut olan ilişki kurma ve daha sonra büyüme ihtiyaçlarını tatmin etme güdüsü duymakla birlikte ihtiyaçlar arasında kesin bir hiyerarşi yoktur. Örneğin, çalışan büyüme ihtiyacı açısından yeterince doyum sağlayamıyorsa ailesi, iş ve iş dışı arkadaşlarıyla sosyal ilişkilerini güçlendirme yoluyla ilişki kurma ihtiyacı açısından daha fazla doyum sağlamaya yönelebilir. Bunun içindir ki, Adlerfer in motivasyon kuramının telafi kuramının varsayımlarını güçlendirdiğini iddia etmek anlamlı olacaktır Katkı Kuramı Bölünme kuramı işle ilgili olan ve olmayan stres unsurlarının karşılıklı olarak birbilerini etkilemediği varsayımına dayanırken, katkı kuramı bu varsayımın tam tersi bir varsayıma dayanmaktadır. Bu varsayıma göre, kişinin hem aile hayatından sağladığı doyum düzeyi hem de iş yaşamından sağladığı doyum düzeyi genel olarak yaşam doyumuyla ilişkilidir. Bunun sonucu olarak, bireysel ve örgütsel unsurlar birbirleri üzerinde etkili olarak kişinin genel yaşam doyum düzeyini ve iyi olma durumunu etkilemektedir. Katkı kuramını sınayan çalışmalarda hem iş hem de aileyle ilgili stres unsurlarının çalışan üzerinde yarattığı psikolojik ve fiziksel gerilim üzerinde durulmaktadır. Örneğin, Duxbury ve Higgins in yaptıkları çalışmanın (1991) sonuçları, kişinin yaşamından tatmin olmasının iş yaşam kalitesine ve aile yaşam kalitesine bağlı olduğunu ortaya koymaktadır. Öte yandan Cookee ve Rousseau nun yaptıkları çalışmanın (1984) sonuçları, çalışanın iş gerekleri ve ailedeki rolünün gerektirdiği davranışlar arasındaki etkileşimin roller arası çatışma yarattığı durumlarda çalışanın fiziksel gerilim yaşadığını ortaya koymaktadır. Rice, Frone ve McFarlin tarafından yapılan çalışmanın (1992) sonuçları ise, iş-aile yaşam çatışmasının genel yaşam kalitesiyle ters yönde ilişkili oluğunu göstermektedir. Bununla birlikte, çalışma sonuçları, kişinin hem aile hayatından sağladığı doyum düzeyinin hem de iş yaşamından sağladığı doyum düzeyinin genel olarak yaşam doyum düzeyiyle ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum kişisel ve örgütsel unsurların çalışanın genel yaşam tatmin düzeyini ve iyi olma durumunu etkilediğine örnek oluşturmaktadır.
31 Taşma Kuramı Taşma kuramı, iş ve aile yaşam alanlarından birisinde meydana gelen gelişmelerin diğer yaşam alanını da etkileyeceği varsayımından hareketle iş-aile yaşam çatışması konusuna açıklama getirir. Greenhaus ve Beutell (1985), iş ya da aile yaşam alanlarından birisinde meydana gelen sıkıntı yaratıcı gelişmelerin diğer yaşam alanında da sıkıntı yaratacağını öne sürmüşlerdir. Buna göre, taşma kuramı hem iş yaşamının aile yaşamını etkilediği (Jackson ve Maslach, 1982; Jackson, Zedeck ve Summers, 1985) hem de aile yaşamının iş yaşamını etkilediği durumları (Crouter, 1984) kapsamaktadır. Taşma kuramına göre, çalışan işinde mutlu değilse mutsuzluğu aile yaşamınıda etkileyecek ve mutlu olamayacak ya da aile yaşamında mutlu değilse mutsuzluğu iş yaşamını da etkileyecek işinde mutlu olamayacaktır. Bununla birlikte, unutulmamalıdır ki, taşma kuramının ortaya koyduğu iş ve aile yaşamları arasındaki ilişkiler olumsuz olduğu kadar olumlu sonuçlar da doğurabilir. Örneğin, çalışanın işindeki başarısı ve iş doyum düzeyi yüksek ise, bu durumun yarattığı olumlu etkileri aile yaşamında da hissedecek ve mutlu olacaktır. Benzer biçimde, aile yaşamında mutlu olan ve yüksek doyum düzeyine ulaşan kişi bu durumun yarattığı olumlu etkileri iş yaşamında da hissedecektir (Bartolome ve Evans, 1980; Burke, 1986; Evans ve Bartolome, 1984; Letter ve Durup, 1996; Zedeck ve Mosier, 1990) Çatışma Kuramı Kökleri Kahn ve diğerleri tarafından yapılan çalışmaya (1964) dayanan çatışma kuramı, çalışanın iş ve aile yaşam alanlarında üstlendiği roller arasında ortaya çıkan bir tür rol çatışması durumuna dayanarak iş-aile yaşam çatışmasını açıklamayı amaçlayan varsayımlar üzerine kurulmuştur. Çatışma kuramına göre, hiç kimsenin iş ya da aile yaşamında üstlendiği rol tek başına çatışmaya yol açmaz, çatışmaya yol açan bu rollerin gereği olarak üstlendiği sorumluluk ve yükümlülüklerinin kişi üzerinde birbirleriyle uyumsuz talepler yaratmasıdır.
32 18 Greenhaus ve Beutell yaptıkları çalışmada (1985), üç tür iş-aile yaşam çatışması belirlemektedirler. Bunlar, zamana dayalı çatışma, gerilime dayalı çatışma ve davranışa dayalı çatışma olarak adlandırılmaktadır. Zamana dayalı çatışma, çalışanın çalıştığı iş için ayırması gereken zaman ile iş dışı yaşamı için ayırması gereken zaman arasında denge bulunmaması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Gerilime dayalı çatışma ise, çalışanın iş ya da aile yaşantısının gereği olarak üstlendiği rollerden birisinin yarattığı gerilimin bireyin diğer rolünü etkilediği durumlarda ortaya çıkmaktadır. Öte yandan, davranışa dayalı çatışma, çalışanın iş ya da aile yaşantısının gereği olarak üstlendiği roller açısından uygun olan davranışların diğer yaşam alanında sergilediği davranışlarla uyum göstermemesi durumlarda ortaya çıkmaktadır. Zamana dayalı çatışma, toplam çalışma saatleri, çalışma programının esnekliği, evli olma, çocuk sahibi olma, eşin bir işte çalışması gibi iş ya da aile kaynaklı zaman kısıtlarının etkileşimi sonucunda ortaya çıkmaktadır (Greenhaus ve Beutell, 1985). Gerilime dayalı çatışma ise, çalışanın iş ya da aile yaşamında yaşadığı düş kırıklığı, üzüntü, sinirlilik vb. duyguların gerilim yaratarak diğer yaşamındaki rolünün gereklerini yerine getirmesini engellemesi durumunda ortaya çıkmaktadır (Greenhaus ve Parasuraman, 1986). Öte yandan, davranışa dayalı çatışma, iş ve aile yaşamında farklı roller üstlenen çalışanların bu roller gereği sergilemesi gereken davranışların birbiriyle uyumsuz olması ve çatışma yaratması durumunda ortaya çıkmaktadır. Kişiler sıradan bir gün içerisinde dahi birbirlerinden farklı davranışlar sergilemelerini gerektiren farklı roller üstlenmektedirler, bunun yanında iş yaşamında çalışanın üstlendiği rol genellikle girişken, iddialı, nesnel, ağzı sıkı olmasını gerektirirken, aile yaşamında üstlendiği rol genellikle hoşgörülü, sevecen, sıcak, açık olmasını gerektirir. Bu yüzden, özellikle belirli meslek gruplarında davranışa dayalı çatışma kaçınılmaz olabilmektedir. Açıklamaları yukarıda yapılan iş-aile yaşam çatışmasının farklı biçimlerini tanımlayan bu üç bakış açısını sınayan çalışmaların sayısı oldukça azdır. Özellikle, davranışa dayalı çatışma konusunda yapılan çalışmaların sayısı ise yok denecek kadar azdır. Bununla birlikte, çalışanların iş-aile yaşam çatışması
33 19 düzeylerini belirlemek amacıyla hazırlanan ölçeklerde zamana dayalı ve gerilime dayalı çatışma türleri sıklıkla dikkate alınmaktadır (Parasuraman, Greenhaus ve Granrose, 1992) İş-Aile Yaşam Çatışmasının Boyutları Çalışanların iş ve aile yaşamları da dâhil olmak üzere yaşamlarının farklı alanlarının diğerlerini etkilemediği görüşü özellikle Wilensky (1960) tarafından temelleri atılan bölünme kuramının bilimsel geçerliliğini koruduğu dönemlerde oldukça yaygındı. Bölünme kuramı, kişilerin yaşam alanlarının asimetrik geçirgen sınırlarla kuşatıldığının kabul edilmesiyle birlikte geçerliliğini yitirmiştir (Pleck, 1977). Pleck e göre, bir yaşam alanında ortaya çıkan stres kaynağı ya da ihtiyaç diğer yaşam alanını farklı bir yoğunluk derecesinde etkiler. Örneğin, çalışanın iş yaşamında yaşadığı iş stresi aile yaşamını yoğun olarak etkileyebilir. Bununla birlikte, yine aynı kişinin aile yaşantısından kaynaklanan stresi iş yaşantısı üzerinde çok küçük bir etki yaratabilir. Son yıllarda geliştirilen ve iş-aile yaşam çatışmasını konu alan modellerin büyük bir bölümü Pleck in asimetrik geçirgenlik kavramına dayanmaktadır li yılların ortalarından itibaren yapılan çalışmalarda, iş-aile yaşam çatışması kapsamında çatışmayı yaratan ilişkinin yönü konusuna önem verilmeye başlanmıştır (Greenhaus ve Beutell, 1985; Greenhaus ve Parasuraman; 1986). Örneğin, Frone, Russell ve Cooper yaptıkları çalışmada (1992), oldukça kapsamlı bir iş-aile yaşam çatışması modeli geliştirmişlerdir. Model esas olarak daha önce yapılan çalışmalara (Bacharach, Bamberger ve Conley, 1991; Burke, 1988; Greenhaus ve Beutell, 1985; Greenhaus ve Parasuraman, 1986; Kopelman ve diğ., 1983) dayanmakla birlikte, Frone ve diğerleri tarafından geliştirilen modelin daha öncekilerden farklı yanı iş yaşamının aile yaşamını ve aile yaşamının iş yaşamını etkileyerek farklı biçimlerde çatışmanın doğabileceğini ortaya koymasıdır. Frone ve diğerlerine (1992) göre, iş ve aile yaşamları arasındaki ilişki iki yönlüdür. Buna göre, kişinin aile yaşamı iş yaşamını etkileyebileceği gibi, iş yaşamı da aile yaşamını etkileyebilir. İş ve aile yaşamlarının ilişkisinin iki yönlü olması iş-aile yaşam
34 20 çatışmasının sonuçları açısından önem taşır. Bir başka ifadeyle çatışmanın kaynağı çatışmanın sonuçları üzerinde etki yaratır. Bundan dolayı, iş-aile yaşam çatışmasına esas olarak neden olan yaşam alanının, başka bir ifade ile, çatışmayı yaratan ilişkinin yönünün belirlenmesi önemlidir. İş-aile yaşam çatışmasının yönünü irdelerken gözönünde bulundurulması gereken önemli bir konu ise, iş-aile yaşam çatışmasının açığa çıktığı durumlarda iş-aile ya da aileiş ilişkisinin çevrimsel bir nitelik kazanması olasılığının bulunmasıdır (Carlson, Kacmar ve Williams, 2000; Frone, Yardley ve Markel, 1997). Çalışanların iş yaşamıyla ilgili olan toplam çalışma saatlerinin uzunluğu, çalışma programının esnekliği gibi zaman kısıtları aile yaşamları için ayırmaları gereken zamanı azaltabilir. Bu durumda iş yaşamının aile yaşamını olumsuz yönde etkileyerek iş-aile yaşam çatışmasını doğurması olasıdır. Ne var ki, iş yaşamının yarattığı zaman kısıtları nedeniyle aile yaşamına yeterli zaman ayıramayan çalışan bir yandan aile yaşamına daha fazla zaman ayırma gayreti içerisine girerek esas olarak iş yaşamı kaynaklı olan çatışma durumunu döngüsel bir şekilde yaşamaya başlayabilir. Benzer bir şekilde, aile yaşamında yaşadığı düş kırıklığı, üzüntü, sinirlilik vb. duyguların gerilim yaratması sonucu iş yaşamı olumsuz etkilenen çalışan, iş yaşamında açığa çıkan sıkıntıların etkilerini aile yaşamı üzerinde hissedebilir. Bu durumda da iş-aile yaşam çatışması döngüsel bir ilişkinin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. İş yaşamının aile yaşamını etkilemesi sonucu ortaya çıkan iş-aile yaşam çatışmasının sonuçlarını irdeleyen çalışmalar, iş-aile çatışmasının aile yaşamı doyumu (Kopelman ve diğ., 1983), genel yaşam doyumu (Adams ve diğ., 1996), evlilik yaşamı doyumu (Greenhaus ve diğ., 1987), işten ayrılma niyeti (Greenhaus, Parasuraman ve Collins, 2001), işten ayrılma durumu (Kirchmeyer ve Cohen, 1999) üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Öte yandan, aile yaşamının iş yaşamını etkilemesi sonucu ortaya çıkan aile-iş çatışmasının sonuçlarını irdeleyen çalışmalar, aile-iş yaşam çatışmasının iş doyumu, işe geç kalma, işe devamsızlık ve performans (Frone, Yardley ve Market, 1997; Kirchmeyer ve Cohen, 1999) üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır.
İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ STRESİ, İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: İLAÇ SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA
İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ STRESİ, İŞ DOYUMU VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: İLAÇ SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA Dr. İ. Efe EFEOĞLU Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN Çukurova Üniversitesi,
DetaylıÇ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 17, Sayı 2, 2008, s
ADANA İLİ NDEKİ ÖZEL SAĞLIK MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN PERSONELİN İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ ÖRGÜTSEL BAĞLILIK, İŞ DOYUMU VE İŞ STRESİNE ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Yrd. Doç. Dr. Kemal Can KILIÇ Çukurova Üniv.
DetaylıÇalışma Hayatının İki Büyük Korkusu: İşsizlik ve İş Güvencesizliği Two Big Fear of Working Life: Unemployment and Job Insecurity
Çalışma Hayatının İki Büyük Korkusu: İşsizlik ve İş Güvencesizliği Two Big Fear of Working Life: Unemployment and Job Insecurity İskender GÜMÜŞ* Nebi Sümer, Nevin Solak, Mehmet Harma İşsiz Yaşam: İşsizliğin
DetaylıİŞ-AİLE ÇATIŞMASININ CAM TAVAN SENDROMU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR ARAŞTIRMA
T.C. NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ VELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TURİZM İŞLETMECİLİĞİ ANABİLİMDALI İŞ-AİLE ÇATIŞMASININ CAM TAVAN SENDROMU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: OTEL İŞLETMELERİNDE BİR ARAŞTIRMA Yüksek
DetaylıBuse Erturan Gökhan Doğruyürür Ömer Faruk Gök Pınar Akyol Doç. Dr. Altan Doğan
Buse Erturan Gökhan Doğruyürür Ömer Faruk Gök Pınar Akyol Doç. Dr. Altan Doğan Psikososyal Güvenlik İklimi Psikososyal güvenlik iklimi, örgütsel iklimin spesifik bir boyutu olup, çalışanların psikolojik
DetaylıYAŞAM MEMNUNİYETİ VE AKADEMİK BAŞARIDA İYİMSERLİK ETKİSİ. Burcu KÜMBÜL GÜLER ** Hamdi EMEÇ ***
D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi Cilt:21 Sayı:2, Yıl:2006, ss:129-149 YAŞAM MEMNUNİYETİ VE AKADEMİK BAŞARIDA İYİMSERLİK ETKİSİ Burcu KÜMBÜL GÜLER ** Hamdi EMEÇ *** ÖZET Psikolojinin güncel akımını oluşturan pozitif
DetaylıBilimsel Araştırma Yöntemleri I
İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Araştırma Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 7 Bilimsel Araştırma Süreci* 1. Gözlem Araştırma alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi
DetaylıİŞ-AİLE VE AİLE-İŞ ÇATIŞMALARININ KADIN ÇALIŞANLARIN İŞ DOYUMLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Bahar 2012. Cilt 2. Sayı 3 İŞ-AİLE VE AİLE-İŞ ÇATIŞMALARININ KADIN ÇALIŞANLARIN İŞ DOYUMLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Mustafa ARSLAN 1 Özet: Bu makalede kadınlardaki iş aile çatışması karşılıklı etkileşim halinde
DetaylıEğitim Yönetimi ve Denetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı (5 Zorunlu Ders+ 6 Seçmeli Ders)
Eğitim Yönetimi ve Denetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı (5 Zorunlu Ders+ 6 Seçmeli Ders) Eğitim Yönetimi ve Denetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı Dersin Kodu Dersin Adı T U/L Kredi ECTS EYD-504 Eğitim
DetaylıPSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERDE İŞ DOYUMU, TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ VE İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLERİN İNCELENMESİ
PSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERDE İŞ DOYUMU, TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ VE İLİŞKİLİ DEĞİŞKENLERİN İNCELENMESİ Doç. Dr. Fahriye OFLAZ Uzm. Hem. Hülya KEMERÖZ KARAKAYA İÇERİK 1. Araştırmanın Amacı 2. Gereç
DetaylıULUSLARARASI SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ
, Sayfa / Pages: 58-61 DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN İŞ DOYUMUNA ETKİSİ: KIRŞEHİR İLİNDE BİR ARAŞTIRMA Doç. Dr. Hakan Vahit ERKUTLU 1 Öğr. Gör. Dr. Halil Özcan ÖZDEMİR 2 Öğr. Gör. Bedirhan ELDEN 3 ÖZET Emeğin
DetaylıİÇİNDEKİLER. Önsöz... TABLOLAR LİSTESİ... viii ŞEKİLLER LİSTESİ... ix KISALTMALAR LİSTESİ... x GİRİŞ... 1 BÖLÜM 1: EĞİTİM VE GELİŞTİRME KAVRAMI...
İÇİNDEKİLER Önsöz... iii TABLOLAR LİSTESİ... viii ŞEKİLLER LİSTESİ... ix KISALTMALAR LİSTESİ... x GİRİŞ... 1 BÖLÜM 1: EĞİTİM VE GELİŞTİRME KAVRAMI... 7 1.1. İnsan Kaynağı Eğitimi... 9 1.1.1. Eğitimin Amaçları...
DetaylıBilimsel Araştırma Yöntemleri I
İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 8 Bilimsel Süreci* 1. Gözlem alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3.
DetaylıİŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNE ETKİLERİ: İŞ STRESİNİN ARACILIK ROLÜ
SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 415 İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÜZERİNE ETKİLERİ: İŞ STRESİNİN ARACILIK ROLÜ Özet Ömer TURUNÇ Ahmet ERKUŞ Günümüz iş yaşamına
DetaylıİÇİNDEKİLER. Önsöz... iii Giriş... 1. Birinci Bölüm ÖRGÜTSEL PSİKOLOJİYE GİRİŞ
İÇİNDEKİLER Önsöz... iii Giriş... 1 Birinci Bölüm ÖRGÜTSEL PSİKOLOJİYE GİRİŞ A-ÖRGÜTSEL YAPI VE PSİKOLOJİK TASARIMI... 9 1. İş ve Çalışmanın Psikolojisi... 10 2. Çalışmanın Doğası... 13 3. Çalışma Koşulları
DetaylıT.C ÇAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME YÖNETİMİ ANABİLİM DALI
T.C ÇAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME YÖNETİMİ ANABİLİM DALI ORGANİZE PERAKENDE SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARIN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ İLE İŞE BAĞLILIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİYİ BELİRLEMEYE
DetaylıGİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE: İŞLETME KULUÇKASI KAVRAMI 1.1. İŞLETME KULUÇKALARININ TANIMI... 24
iv İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR... İ ÖZET... İİ ABSTRACT... İİİ İÇİNDEKİLER... İV KISALTMALAR DİZİNİ... X ŞEKİLLER DİZİNİ... Xİ ÇİZELGELER DİZİNİ... Xİİİ GİRİŞ GİRİŞ... 1 ÇALIŞMANIN AMACI... 12 ÇALIŞMANIN
DetaylıBilgisayar ve İnternet Tutumunun E-Belediyecilik Güvenliği Algısına Etkilerinin İncelenmesi
Bilgisayar ve İnternet Tutumunun E-Belediyecilik Güvenliği Algısına Etkilerinin İncelenmesi Tuna USLU Gedik Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği Programı Özel Gebze Doğa Hastanesi Sağlık Hizmetleri A.Ş.
DetaylıÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARILARI ÜZERİNE ETKİ EDEN BAZI FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI (MUĞLA ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F ÖRNEĞİ) ÖZET ABSTRACT
Muğla Üniversitesi SBE Dergisi Güz 2001 Sayı 5 ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BAŞARILARI ÜZERİNE ETKİ EDEN BAZI FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI (MUĞLA ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F ÖRNEĞİ) ÖZET Erdoğan GAVCAR * Meltem ÜLKÜ
DetaylıÇALIŞAN İŞ DOYUMU VE MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI
ÇALIŞAN İŞ DOYUMU VE MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI D.E.Ü TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ RADYASYON ONKOLOJİSİ ANABİLİM DALI İdil Akman, Semra Yakan, Yüksel Özmen, Fadime Akman Radyasyon Onkolojisi Kliniklerinin riskli
DetaylıYerinde Masaj ın İş Hayatına Etkileri İstanbul - 17.11.2008 Konulu Akademik Araştırma Sonuçları Sayfa 1/4
Önsöz Yerinde Masaj hizmetleri ile Türkiye deki iş hayatı kalitesini yükseltmek üzere çıktığımız yolda, bugüne kadarki tüm pazarlama faaliyetlerimizde Yerinde Masaj ın kurumlar tarafından çalışanlarına
DetaylıİÇİNDEKİLER GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM YENİLİK / YENİLİKÇİLİK: KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE
iv İÇİNDEKİLER ÖZET... ii ABSTRACT... iii İÇİNDEKİLER... iv ŞEKİLLER DİZİNİ... ix ÇİZELGELER DİZİNİ... x KISALTMALAR DİZİNİ... xii GİRİŞ GİRİŞ... 1 Çalışmanın Amacı... 6 Çalışmanın Önemi... 6 Çalışmanın
DetaylıÖzel Bir Hastane Grubu Ameliyathanelerinde Çalışan Hemşirelerine Uygulanan Yetkinlik Sisteminin İş Doyumlarına Etkisinin Belirlenmesi
Özel Bir Hastane Grubu Ameliyathanelerinde Çalışan Hemşirelerine Uygulanan Yetkinlik Sisteminin İş Doyumlarına Etkisinin Belirlenmesi Sibel Yıldırım*, İlknur İnanır**, Zerrin Kaya*** * Acıbadem Hastanesi,
DetaylıKURAMSAL İLETİŞİMDE METAFOR
Yrd. Doç. Dr. Bilge KARAMEHMET KURAMSAL İLETİŞİMDE METAFOR Beta Yay n No : 2704 İletişim Dizisi : 88 1. Baskı Haziran 2012 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-728 - 1 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye
DetaylıÇALIŞAN MEMNUNİYETİ VE MOTİVASYON ELİF SANDAL ÖNAL
ÇALIŞAN MEMNUNİYETİ VE MOTİVASYON ELİF SANDAL ÖNAL ÇALIŞAN MEMNUNİYETİ VE MOTİVASYON Bireylerin günlük hayatlarının yaklaşık üçte birini geçirdikleri işyerleri, kişi için önemli bir ortamdır. İşyerlerinde
DetaylıKIMYA BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN ENDÜSTRİYEL KİMYAYA YÖNELİK TUTUMLARI VE ÖZYETERLİLİK İNANÇLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ; CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ
KIMYA BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN ENDÜSTRİYEL KİMYAYA YÖNELİK TUTUMLARI VE ÖZYETERLİLİK İNANÇLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ; CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ Öğr. Gör. Gülbin KIYICI Arş.Gör.Dr. Nurcan KAHRAMAN Prof.
DetaylıİŞLETME YÖNETİMİ I-II
Editörler Doç.Dr.Ali Erbaşı & Yrd. Doç. Dr. Sezar Karaca İŞLETME YÖNETİMİ I-II Yazarlar Doç.Dr.Ali Erbaşı Yrd.Doç.Dr.Yağmur Özyer Yrd.Doç.Dr.Tolga Gök Dr.Müge Aksu Canan Şeker Eylem Bayrakçı Hakan Kırbaş
DetaylıİÇİNDEKİLER BÖLÜM-I. Doç. Dr. Günseli GİRGİN
İÇİNDEKİLER BÖLÜM-I Doç. Dr. Günseli GİRGİN ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMLERİNDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK... 1 Giriş... 2 Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri... 2 Psikolojik Danışma
DetaylıİÇİNDEKİLER. JURİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI..i TEŞEKKÜR. ii ÖZET...iii ABSTRACT...v İÇİNDEKİLER...vii. TABLOLAR LİSTESİ...viii BÖLÜM I...
İÇİNDEKİLER JURİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI..i TEŞEKKÜR. ii ÖZET...iii ABSTRACT...v İÇİNDEKİLER...vii TABLOLAR LİSTESİ.....viii BÖLÜM I...1 GİRİŞ...1 1.1.Problem Durumu...1 1.2.Problem Cümlesi...3 1.3.Alt
DetaylıİŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ
Dr. Salih DURSUN İŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ KAVRAM MODELLER UYGULAMA Beta Yay n No : 2668 İşletme - Ekonomi : 558 1. Baskı Mart 2012 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-692 - 5 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye
DetaylıKatılımcı Risk Değerlendirme. Doç Dr Meral Türk Ege Üni. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD
Katılımcı Risk Değerlendirme Doç Dr Meral Türk Ege Üni. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD endüstriyel hijyen döneminin başlangıcından itibaren; Sorun.Önleme Ölçümler Sınır değerler ile karşılaştırma Genel
DetaylıBİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ Ercan AYDOĞDU Akdeniz Üniversitesi Hastanesi İşyeri Sağlık Birimi
DetaylıPSİKOLOJİK YILDIRMANIN ÖNCÜLLERİ VE SONUÇLARI: HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ. Hacettepe Üniversitesi Psikometri Araştırma ve Uygulama Merkezi HÜPAM
PSİKOLOJİK YILDIRMANIN ÖNCÜLLERİ VE SONUÇLARI: HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ Hacettepe Üniversitesi Psikometri Araştırma ve Uygulama Merkezi HÜPAM PROJENİN AMACI Bu projenin temel amacı Hacettepe Üniversitesi
DetaylıFEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ FEN BRANŞLARINA KARŞI TUTUMLARININ İNCELENMESİ
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ FEN BRANŞLARINA KARŞI TUTUMLARININ İNCELENMESİ Sibel AÇIŞLI 1 Ali KOLOMUÇ 1 1 Artvin Çoruh Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Özet: Araştırmada fen bilgisi
Detaylıİçindekiler. Pazarlama Araştırmalarının Önemi
İçindekiler Birinci Bölüm Pazarlama Araştırmalarının Önemi 1.1. PAZARLAMA ARAŞTIRMALARININ TANIMI VE ÖNEMİ... 1 1.2. PAZARLAMA ARAŞTIRMASI İŞLEVİNİN İŞLETME ORGANİZASYONU İÇİNDEKİ YERİ... 5 1.3. PAZARLAMA
DetaylıEĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEK BİLGİSİ DERSLERİNE YÖNELİK TUTUMLARI Filiz ÇETİN 1
58 2009 Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:25, s.58-64 ÖZET EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEK BİLGİSİ DERSLERİNE YÖNELİK TUTUMLARI Filiz ÇETİN 1 Bu çalışmanın
DetaylıSosyal Bilimler Enstitüsü. Beden Eğitimi ve Spor (Ph.D) 1. Yarı Yıl
Sosyal Bilimler Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor (Ph.D) 1. Yarı Yıl BES601 Spor Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri K:(3,0)3 ECTS:10 Spor alanında bilimsel araştırmaların dayanması gereken temelleri, araştırmaların
DetaylıPervin HORASAN Erciyes Üniversitesi Mehmet Kemal Dedeman Onkoloji Hastanesi
Bir Üniversiteye Bağlı Kanser Hastanesinde Çalışan Hemşire ve Doktorlar Arasındaki Empati Eğilimi ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye nin Ortasından Bir Örneklem Pervin HORASAN Erciyes
DetaylıİÇİNDEKİLER ÖNSÖZ Bölüm 1 KRİZ YÖNETİMİ 11
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 KRİZ YÖNETİMİ 11 1.1.Krizin Tanımı ve Özellikleri 13 1.2.Kriz Dönemleri 15 1.2.1.Krizin Gelişme Dönemi 15 1.2.1.1. İç ve Dış Değişiklikleri Fark Etmeme ( Körlük) 15 1.2.1.2.
DetaylıUYGULAMALI SOSYAL PSİKOLOJİ (Baron, Byrne ve Suls, 1989; Bilgin, 1999) PSİ354 - Prof.Dr. Hacer HARLAK
UYGULAMALI SOSYAL PSİKOLOJİ (Baron, Byrne ve Suls, 1989; Bilgin, 1999) Sosyal Psikoloji Uygulamaları HUKUK SAĞLIK DAVRANIŞI KLİNİK PSİKOLOJİ TÜKETİCİ DAVRANIŞI VE PAZARLAMA POLİTİKA ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ SOSYAL
DetaylıAVRASYA ÜNİVERSİTESİ
Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ-II Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans () Lisans (X) Yüksek Lisans() Doktora ( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim (X) Uzaktan Öğretim(
DetaylıDoç.Dr. Yavuz CABBAR Dr. Mustafa Kemal TOPCU
Çalışanların Beklenti ve Yükümlülüklerinin İşgücü Verimliliğine Etkilerinin Psikolojik Sözleşme Kuramı Bağlamında Değerlendirilmesi: Ankara Sanayi Odası Üyeleri Örnekleminde Bir Araştırma Doç.Dr. Yavuz
DetaylıİÇİNDEKİLER. Önsöz... iii Şekiller Listesi... xvi Tablolar Listesi... xvii. Birinci Bölüm İŞLETMECİLİKTE TEMEL KAVRAMLAR. Yrd. Doç. Dr.
İÇİNDEKİLER Önsöz... iii Şekiller Listesi... xvi Tablolar Listesi... xvii Birinci Bölüm İŞLETMECİLİKTE TEMEL KAVRAMLAR Yrd. Doç. Dr. Onur KÖPRÜLÜ Giriş... 1 1.1. Güdü, İhtiyaçlar ve Maslow un İhtiyaçlar
DetaylıİÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm AZINLIK KAVRAMI BAŞLARKEN... 1
vii İÇİNDEKİLER BAŞLARKEN... 1 Birinci Bölüm AZINLIK KAVRAMI I. Azınlık Tanımı... 5 A) Azınlık Tanımı Vermenin Zorluğu... 5 B) Uluslararası Daimi Adalet Divanı nın Azınlık Tanımı... 10 C) Capotorti Tanımı...
DetaylıEğitim Bağlamında Oyunlaştırma Çalışmaları: Sistematik Bir Alanyazın Taraması
Eğitim Bağlamında Oyunlaştırma Çalışmaları: Sistematik Bir Alanyazın Taraması Meryem Fulya GÖRHAN Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim
DetaylıFEF LİSANS PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
FEN, EDEBİYAT, FEN - EDEBİYAT, DİL VE TARİH - COĞRAFYA FAKÜLTELERİ ÖĞRETİM PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME VE AKREDİTASYON DERNEĞİ FEF LİSANS PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ FEDEK FEN, EDEBİYAT, FEN-EDEBİYAT,
DetaylıBURDUR İLİNDE SPORA KATILIMIN SOSYO EKONOMİK BOYUTUNUN ARAŞTIRILMASI
996 I.BURDUR SEMPOZYUMU BURDUR İLİNDE SPORA KATILIMIN SOSYO EKONOMİK BOYUTUNUN ARAŞTIRILMASI Kemal FİLİZ * Kadir PEPE ** ÖZET Araştırmada, Burdur ilinde aktif spor yapan sporcuların sosyoekonomik profillerinin
Detaylı13. ULUSAL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI. 07-09 Ekim, 2015 Mersin
13. ULUSAL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI 07-09 Ekim, 2015 Mersin 2 İÇİNDEKİLER Davet Mektubu... 5 Genel Bilgiler... 7 Kurullar... 8 Davetli Konuşmacılar... 12 Paneller
DetaylıAFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN KAYGI DÜZEYLERİNİN SAPTANMASI VE HEMŞİRELERİ İŞ ORTAMINDA ETKİLEYEN STRES FAKTÖRLERİNİN TANIMLANMASI
DetaylıÖRGÜTSEL DAVRANIŞ. İş ve Yaşam Tatmini - 1 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ
ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ İş ve Yaşam Tatmini - 1 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ İnsan işinden doyum elde ettiği ölçüde mutlu, edemediği ölçüde mutsuz olur. Kişinin işindeki mutluluğuna iş tatmini, mutsuzluğuna iş tatminsizliği
DetaylıBilimsel Araştırma Yöntemleri I
İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 6 Bilimsel Süreci* 1. Gözlem alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3.
DetaylıSosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi
Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi 2018, 1(1):21-36 DOI: 10.29226/TR1001.2018.72 ISSN: xx xx Dergi web sayfası: https://www.sobibder.org ARAŞTIRMA MAKALESİ İş-Aile Çatışmasının İşgören Performansı
DetaylıG İ R İ Ş. SBÖ115 SOS. PSİ. - Prof.Dr. H. HARLAK
G İ R İ Ş 1 İnsanın duygu düşünce ve davranışları başka insanlardan nasıl etkilenir, onları nasıl etkiler? İnsanlar birbirlerini nasıl algılar? İnsanlar birbirlerine karşı niçin dostluk veya düşmanlık
DetaylıPazar Bölümlendirmesi
Pazar Bölümlendirmesi Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü umutal@hacettepe.edu.tr Plan Pazar bölümlendirmesi Pazar araştırması Pazarlama araştırması Bilgi merkezlerinde pazar bölümlendirmesi SWOT
DetaylıSiirt Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Yrd. Doç. Dr. H. Coşkun ÇELİK Arş. Gör. Barış MERCİMEK
Siirt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. H. Coşkun ÇELİK Arş. Gör. Barış MERCİMEK EYLÜL-2013 Temel olarak bir bilgisayar, çeşitli donanım parçalarını bir araya getirip uygun bir çalışma platformunu
DetaylıTERSİNE MENTORLUK. Tersine Mentorluk İlişkisinin Özellikleri
TERSİNE MENTORLUK Tersine mentorluk, öğrenmeyi teşvik eden ve jenerasyonlar arası ilişkiyi kolaylaştıran yenilikçi bir mentorluk uygulamasıdır. Mentor rolünde genç ve düşük kıdemli bir kişi bulunurken,
DetaylıİÇİNDEKİLER. Birinci Kısım YÖNETİM KAVRAMI VE GELİŞİMİ. 1. Bölüm YÖNETİME GİRİŞ
İÇİNDEKİLER Birinci Kısım YÖNETİM KAVRAMI VE GELİŞİMİ 1. Bölüm YÖNETİME GİRİŞ 1.1. Yönetimin Kavramsal İçeriği... 3 1.2. Yönetim İşlevleri... 4 1.3. Yönetim Kademeleri ve Özellikleri... 7 1.4. Yönetsel
DetaylıT.C. ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ FELSEFE-DĠN BĠLĠMLERĠ (DĠN EĞĠTĠMĠ) ANABĠLĠM DALI
T.C. ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ FELSEFE-DĠN BĠLĠMLERĠ (DĠN EĞĠTĠMĠ) ANABĠLĠM DALI ORTAÖĞRETĠM DĠN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BĠLGĠSĠ ÖĞRETĠM PROGRAMLARINDA ÖĞRENCĠ KAZANIMLARININ GERÇEKLEġME DÜZEYLERĠ
Detaylı1 PAZARLAMA ARAŞTIRMASI
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 PAZARLAMA ARAŞTIRMASI 11 1.1. Pazarlama Araştırması Kavramı ve Kapsamı 12 1.2. Pazarlama Araştırmasının Tarihçesi 14 1.3. Pazarlama Araştırması Pazarlama Bilgi Sistemi ve
DetaylıT.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü MESLEKİ GELİŞİM EĞİTİM PROGRAMI
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü MESLEKİ GELİŞİM EĞİTİM PROGRAMI EK-2 1. ETKİNLİĞİN ADI Rehberlik Kursu 2. ETKİNLİĞİN AMAÇLARI Bu faaliyeti başarı ile tamamlayan
DetaylıÖRGÜTSEL ADALET ALGISI, İŞ AİLE ÇATIŞMASI VE ALGILANAN ÖRGÜTSEL DESTEK ARASINDAKİ BAĞLANTILAR
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ PSİKOLOJİ (SOSYAL PSİKOLOJİ) ANABİLİM DALI ÖRGÜTSEL ADALET ALGISI, İŞ AİLE ÇATIŞMASI VE ALGILANAN ÖRGÜTSEL DESTEK ARASINDAKİ BAĞLANTILAR Yüksek Lisans
DetaylıPazarlama araştırması
Pazarlama araştırması Etkin bir pazarlama kararı alabilmek için gerekli olan enformasyonun ve bilginin toplanması ve kullanılmasıdır. Bu sayede, pazarla ilgili risk ve belirsizlik azalacak ve başarı artacaktır.
DetaylıİSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ WORKING PAPER SERIES. Tartışma Metinleri WPS NO/ 05 / 2015-8
İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ WORKING PAPER SERIES Tartışma Metinleri WPS NO/ 05 / 2015-8 ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN ÇALIŞAN MOTİVASYONUNA ETKİLERİ: BELEDİYECİLİK SEKTÖRÜNDE BİR UYGULAMA Nihat
DetaylıDAVRANIŞ BİLİMLERİ ÜZERİNE YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ
DAVRANIŞ BİLİMLERİ ve İLETİŞİM DAVRANIŞ BİLİMLERİ ÜZERİNE YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ Davranış Bilimleri üzerine Davranış Bilimleri insan davranışını, davranışa etki eden toplumsal, psikolojik, grupsal ve
DetaylıÇalışma Hayatında Psikolojik Sorunlar. Doç. Dr. Ersin KAVİ
Çalışma Hayatında Psikolojik Sorunlar Doç. Dr. Ersin KAVİ Davranış Nedir? İnsan hem içten,hem dıştan gelen uyarıcıların karmaşık etkisi (güdü) ile faaliyete geçer ve birtakım hareketlerde (tepki) bulunur.
Detaylıkültürel değişim gayreti Kültürel değişim ğş
Altı Sigma Nedir? Mühendis ve istatistikçiler tarafından ürün ve proseslerin ince ayarını yapmak için kullanılan ileri derecede teknik bir yöntem Müşteri ihtiyaçlarını kusursuza yakın karşılama hedefi
DetaylıHUZUREVĠ ÇALIġANLARININ TUTUM VE STRES VERĠLERĠNĠN DEĞERLENDĠRMESĠ
HUZUREVĠ ÇALIġANLARININ TUTUM VE STRES VERĠLERĠNĠN DEĞERLENDĠRMESĠ SOS. YELDA ġġmġġr PSK. ÖZGE KUTAY PSK. PINAR ULUPINAR Ġzmir, 2014 1 HUZUREVĠ EĞĠTĠMĠ VERĠ DEĞERLENDĠRMELERĠ 2013 yılında İBB Kadın Danışma
DetaylıYayın No. : 3249 İşletme-Ekonomi Dizisi : 722. 1. Baskı Ağustos 2015 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-372 - 2
I Yayın No. : 3249 İşletme-Ekonomi Dizisi : 722 1. Baskı Ağustos 2015 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-372 - 2 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye
DetaylıBilim ve Bilimsel Araştırma
Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilim nedir? Scire / Scientia Olaylar ve nesneleri kavramak, tanımak ve sınıflandırmak üzere çözümleyen, olgular arasındaki nesnellik ilişkilerini kuran, bu ilişkileri deney
DetaylıEĞİTİM YÖNETİMİ BİLİM DALI TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ
EĞİTİM YÖNETİMİ BİLİM DALI TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Bu ders kapsamında Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiştirme Alanında kullanılan nicel ve nitel araştırma
DetaylıDavranışı başlatma Davranışların şiddet ve enerji düzeyini saptama Davranışlara yön verme Devamlılık sağlama
1 İnsan organizması güdüler ile harekete geçer İnsan davranışlarını yönlendiren dürtü ya da itici güç Davranış çeşitli gereksinimler sonucu oluşabilir Güdülerin işlevleri: Davranışı başlatma Davranışların
Detaylı9. HAFTA PFS102 SINIF YÖNETİMİ. Yrd. Doç. Dr. Ali Çağatay KILINÇ. cagataykilinc@karabuk.edu.tr
9. HAFTA PFS102 Yrd. Doç. Dr. Ali Çağatay KILINÇ cagataykilinc@karabuk.edu.tr Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 İÇİNDEKİLER MOTİVASYON Motivasyon Teorileri Kapsam Teorileri
DetaylıSAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI Arş.Gör. Duygu GÜR ERDOĞAN Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi dgur@sakarya.edu.tr Arş.Gör. Demet
DetaylıÜNİTE 1: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve. Değer Kavramı. ÜNİTE 2: Pazarlama Çevresi ve Bilgi Sistem ÜNİTE 3: Pazarlar ve Davranışlar
ÜNİTE 1: Pazarlamanın Konusu, Kapsamı, Gelişimi ve Değer Kavramı ÜNİTE 2: Pazarlama Çevresi ve Bilgi Sistem ÜNİTE 3: Pazarlar ve Davranışlar ÜNİTE 4: Pazarlama Yönetimi ÜNİTE 5: 1 Ürün Yönetimi ÜNİTE 6:
DetaylıPsikolog Psikoterapist Aile Danışmanı Sibel CESUR AKYUNAK
Psikolog Psikoterapist Aile Danışmanı Sibel CESUR AKYUNAK Evlilikte uyum ve Dayanışma Evilik, iki kişinin farklı değerler, farklı kültürlerle ve iki ayrı aile öyküsüyle bir araya geldikleri ve kendilerini
DetaylıBeden Eğitimi Öğretmenlerinin Kişisel ve Mesleki Gelişim Yeterlilikleri Hakkındaki Görüşleri. Merve Güçlü
Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kişisel ve Mesleki Gelişim Yeterlilikleri Hakkındaki Görüşleri Merve Güçlü GİRİŞ Öğretme evrensel bir uğraştır. Anne babalar çocuklarına, işverenler işçilerine, antrenörler
DetaylıBir Sağlık Yüksekokulunda Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi
186 Bir Sağlık Yüksekokulunda Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Ve Problem Çözme Becerilerinin İncelenmesi Filiz Kantek, Akdeniz Üniversitesi Antalya Sağlık Yüksekokulu, Antalya,Türkiye, fkantek@akdeniz.edu.tr
Detaylı22. Baskı İçin... TEŞEKKÜR ve BİRKAÇ SÖZ
22. Baskı İçin... TEŞEKKÜR ve BİRKAÇ SÖZ Eğitimde Rehberlik Hizmetleri kitabına gösterilen ilgi, akademik yaşamımda bana psikolojik doyumların en büyüğünü yaşattı. 2000 yılının Eylül ayında umut ve heyecanla
DetaylıAkademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s. 277-291 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 11.10.2016 10.11.2016 Dr. Burhan BAŞOĞLU
DetaylıYöneticiye Rapor Osman Şahin
Yöneticiye Rapor Osman Şahin Focus Styles 22-May-203'de Hazırlanmıştır Sayfa 2 2005-2009 Saville Consulting. Tüm hakları saklıdır. Bu Rapor Hakkında Bu Rapor, bir kişinin önemli çalışma alanlarındaki motivasyonlarını,
DetaylıGÜDÜLENME. Doç.Dr. Hacer HARLAK - Psikolojiye Giriş I
GÜDÜLENME Dersin konuları Güdülenme ile ilişkili kavramlar Güdülenme kuramları Biyolojik kuramlar İçgüdü Dürtü-azaltma Uyarılma Psikososyal Kuramlar Özendirici Bilişsel Biyopsikososyal kuram Maslow un
DetaylıFARKLI BRANŞTAKİ ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ. Abdulkadir EKİN, Yunus Emre YARAYAN
FARKLI BRANŞTAKİ ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ Abdulkadir EKİN, Yunus Emre YARAYAN Kuramsal Çerçeve GİRİŞ Psikolojik dayanıklılık üzerine yapılan
DetaylıEĞİTİM İHTİYAÇ ANALİZİ ve SONUÇ RAPORU
EĞİTİM İHTİYAÇ ANALİZİ ve SONUÇ RAPORU GİRİŞ Takım Çalışmanın kapsamı İş planı Yöntem İş Takvimi Çıktılar TAKIM EĞİTİM İHTİYAÇ ANALİZİ TAKIMI İnsan Kaynaklar Uzmanı: Zeynep Kırhan Yasatekin Eğitim İhtiyaç
Detaylıİngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 1. İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 1 İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları İbrahim Üstünalp Mersin Üniversitesi İngilizce Öğretmen Adaylarının
DetaylıSOSYAL PSİKOLOJİ G İ R İ Ş
SOSYAL PSİKOLOJİ G İ R İ Ş sorular...sorular...sorular İnsanın duygu düşünce ve davranışları başka insanlardan nasıl etkilenir, onları nasıl etkiler? İnsanlar birbirlerini nasıl algılar? İnsanlar birbirlerine
DetaylıÖRGÜTSEL DAVRANIŞ. Motivasyon Motivasyon Teorileri - 3 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ
ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ Motivasyon Motivasyon Teorileri - 3 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ Motivasyon Kuramları Alfender in ERG Teorisi Clayton Alfender e göre, Maslow un kuramı gerçek hayata uygun değildir. Ona göre,
DetaylıDERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS
DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS 345000000000506 Çokuluslu Şirket Stratejileri Dersin amacı, katılımcılarla çokuluslu şirketlerin küresel YÖNETİM 3+0+3 6 rekabetlerle üstünlük sağlayabilecekleri
DetaylıÜniversite Öğrencilerinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri
Üniversite Öğrencilerinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Yrd. Doç. Dr. Esengül Kayan Beykent Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü 04.10.2017 Çalışmanın Amacı 1.Üniversite öğrencilerinde
DetaylıTÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI İŞ GÖRENLERİN İŞ YAŞAM DENGESİ ALGILAMALARI İLE CİNSİYET ROLLERİ VE BİREYSEL ÖZELLİKLERİNİN İLİŞKİSİ: BÜYÜK ÖLÇEKLİ
DetaylıÇALIŞAN ve ÖĞRENCİ MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI SONUÇLARI
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ AKADEMİK DEĞERLENDİRME KOORDİNATÖRLÜĞÜ ÇALIŞAN ve ÖĞRENCİ MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI SONUÇLARI NİSAN, 2017 GENEL DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ ve ÖRNEKLEMİ - Araştırmanın verileri
DetaylıYÖNETİM Sistem Yaklaşımı
YÖNETİM Sistem Yaklaşımı Prof.Dr.A.Barış BARAZ 1 Modern Yönetim Yaklaşımı Yönetim biliminin geçirdiği aşamalar: v İlk dönem (bilimsel yönetim öncesi dönem). v Klasik Yönetim dönemi (bilimsel yönetim, yönetim
Detaylıkavramının inşa edilmesi
B E N L İ K kavramının inşa edilmesi Ben kimim? Doç.Dr. Hacer HARLAK - Sosyal Psikoloji I sorular sorular - sorular Siz diğerlerinden farklı mısınız, yoksa benzer mi? Herkes için aynı kişi misiniz? (Eğer
DetaylıORGANİZASYONLARDA İŞ-AİLE VE AİLE İŞ ÇATIŞMALARININ ÇALIŞANLARIN İŞ VE YAŞAM TATMİNLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
ORGANİZASYONLARDA İŞ-AİLE VE AİLE İŞ ÇATIŞMALARININ ÇALIŞANLARIN İŞ VE YAŞAM TATMİNLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Mahmut ÖZDEVECİOĞLU * Nihal ÇAKMAK DORUK ** ÖZ Son yıllarda önemli bir araştırma alanı haline gelen
Detaylıİş-Aile Yaşam Çatışmasının Çalışanların İş Ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi
İş-Aile Yaşam Çatışmasının Çalışanların İş Ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi The Effects of Work-Family Life Conflict on Job and Life Satisfaction Dr. Öğr. Üyesi Faruk Kerem ŞENTÜRK Düzce Üniversitesi
DetaylıYAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ
YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ DOÇ.DR. ZEHRA ALTINAY SINIF YONETIMI Bu derste, Sınıf ortamı ve grup etkileşimi Grup türleri Grup ve lider Liderlik türleri Grup içi etkileşimin hedefleri
DetaylıPsikolojik Sermayenin Performans Üzerindeki Etkisinde İş Aile Yayılımı ve Psikolojik İyi Oluşun Etkisi (*)
Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2013 17 (1): 273-293 Psikolojik Sermayenin Performans Üzerindeki Etkisinde İş Aile Yayılımı ve Psikolojik İyi Oluşun Etkisi (*) Asuman Akdoğan (*)
DetaylıİÇİNDEKİLER. İŞLETME YÖNETİMİ ve İŞLETMELERDE SORUN ÇÖZME
İÇİNDEKİLER Giriş... 1 BİRİNCİ BÖLÜM İŞLETME YÖNETİMİ ve İŞLETMELERDE SORUN ÇÖZME 1. İŞLETME YÖNETİMİ... 3 1.1. İşletme Kavramı... 4 1.2. Yönetim Kavramı... 6 1.3. İşletme Yönetimi Kavramı... 8 2. ÖRGÜTLERDE
DetaylıYrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ. Geleneksel Türk Müziği
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİYLE AMATÖR OLARAK İLGİLENEN BİREYLERİN ORTAÖĞRETİM DERS SÜREÇLERİNDE YER ALAN GELENEKSEL ÖĞRETİ VE UYGULAMALARI DEĞERLENDİRME DURUMLARI Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ Sanat eğitiminin
DetaylıHastanede Çalışanların Stres ve Yönetimi 1. Stress and Stress Management of Workers in Hospitals
Hastanede Çalışanların Stres ve Yönetimi 1 Nesrin Ülker 2 2 Tekirdağ Devlet Hastanesi Özet: Araştırmanın amacı hastanelerde çalışan doktor, hemşire ve teknikerlerin örgütsel stres kaynaklarını ve stresle
Detaylı