MKT Risk Yönetimi Genel Uygulama Esasları

Transkript

1 MKT Risk Yönetimi Genel Uygulama Esasları Merkezi Karşı Taraf (MKT) mevzuatının Takasbank iş birimleri tarafından tatbikine ilişkin genel uygulama esasları Takasbank Yönetim Kurulu tarafından kabul edilen birbirinin tamamlayıcısı mahiyetteki üç ayrı Yönetmelikle düzenlenmiş bulunmaktadır: Merkezi Karşı Taraf Risk Yönetimi Genel Uygulama Esasları Yönetmeliği Merkezi Karşı Taraf Teminat Yönetimi Genel Uygulama Esasları Yönetmeliği Merkezi Karşı Taraf Temerrüt Yönetimi Genel Uygulama Esasları Yönetmeliği Amacı Takasbank hizmet ve iç sistem birimlerinin, MKT sıfatıyla üstlenilen risklerin yönetimine ilişkin yürüttükleri, diğer mevzuatla özel larak düzenlenmemiş, faaliyetlerine ilişkin uygulama esaslarını düzenlemek lan Takasbank Merkezi Karşı Taraf Risk Yönetimi Uygulama Esasları Yönetmeliği nde; Genel Esaslara, Merkezi Karşı Taraf Risk Yönetimi Organizasynuna, Kredi ve Knsantrasyn Risklerinin Yönetimine, Piyasa Riskinin Yönetimine, Likidite Riskinin Yönetimine, Genel İş Riskinin Yönetimine, Operasynel Riskin Yönetimine, MKT riskleri İçin Tahsis ve Taahhüt Edilecek Sermayeye, Mdellerin Gözden Geçirilmesi, Geriye Dönük Testler ve Stres Testlerine, MKT hizmetlerinde şeffaflık ve verilerin kamuya açıklanmasına, ilişkin hükümler yeralmaktadır. Yönetmelikte yer alan esasların uygulanmasında takip edilecek iş, işlem ve kuralları yönlendirmek üzere prsedürler çıkarılabilecektir. Yönetmelik ile yapılan, kamuya açıklanması faydalı görülen düzenlemeler aşağıda özetlenmektedir: Risk Yönetimi Esasları MKT larak hizmet verilen tüm piyasalarda üyelerin Takasbank a karşı lan yükümlülüklerinin zamanında ve eksiksiz yerine getirmelerini teminen risklerin, etkin bir şekilde ölçülmesi ve izlenmesi şarttır. Bu kapsamda; a) Başlangıç teminat düzeyinin düzenli aralıklarla yakın dönemde yaşanan finansal dalgalanmaları kapsar şekilde hesaplanması ve piyasa kşulları göz önünde bulundurularak sürekli izlenmesi ve gerektiğinde revize edilmesi, b) Garanti fnu büyüklüğünün lasılığı düşük ancak şiddeti yüksek finansal dalgalanmaları betimleyen güven düzeyleri kullanılarak luşturulması, 1

2 c) İşlem teminatı yeterliliğinin gün içi fiyat hareketlerini ve pzisyn değişimlerini de kapsar şekilde izlenmesi, d) İşlem teminatları, garanti fnu katkı payları, Takasbank sermayesinden MKT risklerine tahsis ve taahhüt edilen kaynakların yeterliliğinin düzenli aralıklarla stres testleri yardımıyla izlenmesi, e) Üyelerin mali yeterliliklerinin sürekli izlenmesi ve yapacakları işlemlerin, finansal güçleri göz önünde bulundurularak belirlenecek limitler vasıtasıyla sınırlandırılması gerekir. MKT hizmeti verilen piyasalardaki Risk yönetimi faaliyetleri, aksi özellikle belirtilmedikçe Merkezi Karşı Taraf Bölümü nce yerine getirilir. Arızi larak dışarıdan danışmanlık veya validasyn hizmeti alınması gibi hususlar hariç lmak üzere, MKT risk yönetimi faaliyetleri dışarıya gördürülmez. MKT risk yönetimi faaliyet ve hizmetlerinde uluslararası standartlar gözetilir. Uygulamalarda, mevzuatta herhangi bir düzenleme ve aksine bir hüküm bulunmadıkça, CPMI-IOSCO nun merkezi karşı taraflara ilişkin temel prensipleri referans alınır. MKT Risk İstişare Kmitesi Takasbank MKT risklerinin yönetimi ile ilgili hususlarda Yönetim Kurulu na tavsiyede bulunmakla görevli ve yetkili bir MKT Risk İstişare Kmitesi kurulmasına karar verilmiştir. MKT Risk İstişare Kmitesi, Yönetim Kurulu nun bağımsız üyelerinden birisinin başkanlığında MKT üyelerinin temsilcilerinden, MKT üyelerinin tüzel kişi müşterilerinin temsilcilerinden ve Takasbank Yönetim Kurulu nun bağımsız üyelerinden luşur. MKT Risk İstişare Kmitesi ne Takasbank çalışanları, piyasa işleticisi temsilcileri veya dışarıdan uzmanlar y hakları lmamak kaydıyla katılabilir. Risk İstişare Kmitesi nin kararları tavsiye niteliğindedir. Hiçbir temsilci grubu kmitede çğunluğa sahip lamaz. Risk İstişare Kmitesi nde MKT risk yönetiminde kullanılan risk mdellerinde değişiklik, temerrüt prsedürleri, üyeliğe kabul kriterleri, yeni tür sermaye piyasası araçlarının takası ya da işlemlerde sigrta veya dış kaynak kullanımı gibi MKT nin risk yönetimini etkileyebilecek hususlar görüşülür. Risk Kmitesi nin tavsiyeleri Yönetim Kurulu nu bağlayıcı lmamakla birlikte uyulmama gerekçesinin açıklanması gerekir. MKT Risk İstişare Kmitesi nin sekretarya görevi Merkezi Karşı Taraf Bölümü nce yerine getirilir. Takasbank, MKT Risk İstişare Kmitesi üyelerine bu görevleri dlayısıyla herhangi bir ücret ödemesinde bulunmaz. MKT Risk İstişare Kmitesi nin çalışma ve teşkiline dair esas ve usuller, Takasbank Yönetim Kurulu nca naylanan ve Takasbank internet sitesinde yayınlanacak ayrı bir yönetmelikle düzenlenecektir. MKT üyeliğine kabul MKT üyeliğine kabul edilecek üyelerin yeterli mral ve finansal güce ve perasynel yetkinliğe sahip lması şarttır. MKT hizmeti verilen piyasalarda, gerektiği durumlarda takası yapılan her bir sermaye piyasası aracı çeşidi için, üyelik kategrileri ve üyeliğe kabul kriterleri luşturularak ilgili piyasa yönergeleri ve prsedürlerde yayınlanır. Söz knusu kriterlerin şeffaf, nesnel ve üyelerin 2

3 Takasbank a karşı lan yükümlülüklerini yerine getirebilecek finansal kaynak ve perasynel yetkinliğe sahip lmalarını sağlayacak nitelikte lmaları zrunludur. MKT üyelerinin finansal yeterliliklerinin ölçüm ve takibi ile üyelik türlerinin belirlenmesinde, öz kaynak büyüklükleri ile Kredi Derecelendirme ve Değerlendirme Sistemleri Genel Esaslar Yönetmeliği ve ilgili prsedürler çerçevesinde içsel ve/veya bağımsız kredi derecelendirme ntları kullanılır. Üye kabulü ve üyelik türlerinin belirlenmesinde kredi değerliliğini ölçme amacıyla kullanılan mdel ve yöntemlerin genel esasları Takasbank internet sitesinde yayınlanır. MKT üyelerinin gerekli perasynel yetkinliğe sahip lmalarını sağlamak amacıyla, üyelik için başvuran kuruluşların yönetim kurullarından yeterli bilgi işlem, risk yönetimi, iç kntrl ve iç denetim sistemlerini kurup idame ettirecekleri hususunda yazılı taahhüt alınır. Üyeliğe kabul öncesi Takasbank İç Denetim Birimi tarafından, bilgi işlem, risk yönetimi, iç kntrl ve iç denetim sistemlerinin yerinde denetimi yapılabilir. Kredi ve Knsantrasyn Risklerinin Yönetimi MKT hizmeti nedeniyle Takasbank ın maruz kaldığı kredi riski, mevcut (yatırılmış) teminat ile bulunması gereken teminat (risk) düzeyi karşılaştırılarak izlenir. Mevcut teminatın bulunması gereken teminatın altına düşmesi halinde, teminat tamamlama çağrısı snuçlanıncaya kadar üyenin ilave pzisyn alması engellenebilir. Knsantrasyn riskinin izlenmesi amacıyla, her bir üyenin bulunması gereken teminat düzeyinin ilgili piyasadaki tplam bulunması gereken teminat düzeyine ranı limitlenmişir ve bahse knu limit günlük larak izlenmektedir. Fakat herhangi bir piyasada, en büyük 3 üye dışında kalan üyelere ait risklerin, tplam riske ranı belli bir ranı geçmezse (piyasa yeterli derinliğe sahip değilse), limit uygulanmaz. Aynı şekilde, ilgili piyasada tahsis edilen limitinin belli bir ranın daha azını kullanan üyeler için de limit uygulanmaz. Knsantrasyn limitinin herhangi bir üye tarafından aşılması durumunda Merkezi Risk ve Teminat Yönetimi Direktörü nün teklifi, Genel Müdür ün nayı ve gerekirse Yönetim Kurulu Kararı ile, üyenin ilave pzisyn almasının engellenebilir, üyeden nakit ilave işlem teminatı talep edilebilir, üyenin işlem limitlerinin belirlenecek bir süre snuna kadar düşürülebilir. Üye risk limitleri MKT hizmeti verilen piyasalarda üyelerin Takasbank a karşı lan risklerini sınırlandırmak amacıyla Genel Müdür ün teklifi üzerine Yönetim Kurulu veya Yönetim Kurulu tarafından devredilen yetki çerçevesinde Kredi Kmitesi veya Genel Müdürlük tarafından üyelere, karşı tarafın öz kaynakları ve/veya kredi derecelendirme ve değerlendirme snuçları dikkate alınarak limit tahsis edilir. Risk limitleri nminal açık pzisyn tutarları üzerinden veya başlangıç teminatı gibi üye risklerini ölçen başka bir gösterge (örneğin riske maruz değer) üzerinden belirlenebilir. 3

4 Kredi derecelendirme ve değerlendirme snuçlarına göre her bir üyeye tahsis lunabilecek azami risk limitleri, Kredi Derecelendirme ve Değerlendirme Genel Esaslar Yönetmeliği ve ilgili prsedürler çerçevesinde Mali Tahlil ve Risk İzleme Ekibi nce hesaplanır. Üye risk limitleri, MKT hizmeti verilen her bir piyasa için ayrı ayrı belirlenebileceği gibi bir veya birkaç piyasa için rtak limit tahsis edilebilir. Tahsis edilen risk limitleri ilgili üyelere duyurulur. Pzisynların ayrıştırılması MKT hizmeti verilen sermaye piyasası araçlarında üyelerin kendi prtföyleri ve müşterilerine ait pzisynlar ayrı hesaplarda izlenir. Üyelere ve müşterilerine ait pzisynların ayrıştırılması amacıyla Takasbank nezdinde iki tip hesap kullanılabilir: Tekil pzisyn hesapları; üyelerin tek bir müşterisine veya kendi prtföylerine ait pzisynların izlendiği hesaplardır. Çklu pzisyn hesapları; üyelerin birden fazla müşterisine ait pzisynların tplu larak izlenebildiği veya müşterilere veya prtföye ait pzisyn veya alt hesapların aynı teminat hesabına bağlı lma veya başka gerekçelerle birlikte takip edilebildiği hesaplardır. Prtföy ve müşterilere ait pzisynların her hâlükârda birbirinden ayrıştırılması şarttır. Tekil veya çklu nitelikteki pzisyn hesapları, esasları Merkezi Karşı Taraf Teminat Yönetimi Uygulama Esasları Yönetmeliği nde belirtilen tekil veya çklu teminat hesapları ile ilişkilendirilir. İlişkilendirme, pzisyn ve teminat hesapları arasında bağlantı kurulması şeklinde labileceği gibi pzisyn ve teminat hesaplarından beklenen işlevleri tek başına yerine getirebilecek pzisyn ve teminat hesapları da açılabilir. Gerektiği takdirde, tekil ve/veya çklu pzisyn hesapları ile ayrıştırılan pzisynlardan kaynaklı kıymet ve para takası için rtak takas hesapları kullanılabilir. Prtföy bazlı teminatlandırma Prtföy bazlı teminatlandırma uygulandığı hallerde, farklı ürün grupları arasında krelasyn tanımlanabilmesi için ilgili ürün grupları arasındaki krelasyn hesaplamalarının en az 5 yıllık veri seti kullanılarak yapılması ve hesaplanan krelasyn değerinin iktisadi ve eknmetrik larak anlamlı lması gerekir. Krelasyn etkisi snucu bulunması gereken teminat tutarında aşağıdaki kural uygulanmaktadır. Krelasyn etkileri snucu BULGER de yapılabilecek maximum indirim = %80 (BRÜT larak hesaplanan BULGER NET larak hesaplanan BULGER) 4

5 Başlangıç teminatı hesaplama yöntemi ve parametreleri Başlangıç teminatı tutar veya ransal larak belirlenebilir. Başlangıç teminatının hesaplanmasında işlem pzisynlarının luşmasından, lası bir temerrüt nedeniyle tasfiyesine kadar geçecek sürede luşacak ptansiyel riskler göz önüne alınır. Başlangıç teminatı hesaplamalarında kullanılacak elde tutma süresi asgari 2 iş günüdür. Tezgahüstü türev enstrümanlar için elde tutma süresi 5 iş gününden az lamaz. Her bir piyasada başlangıç teminatı hesaplamasında kullanılacak güven düzeylerinin belirlenmesinde; piyasada işlem gören varlıkların karmaşıklık ve fiyatlamasındaki belirsizlikler, vlatilite, ayarlanmış ve Macaulay durasynları, likidite, lineer lmayan fiyat karakteristikleri, spesifik ters eğilim riski gibi risk karakteristikleri, piyasadaki diğer risk kntrllerinin kredi risklerini ne ölçüde sınırladığı, pzisynların kapatılmasının güçlük derecesi veya piyasadaki işlemlerin birkaç üye üzerindeki knsantrasyn seviyesi göz önünde bulundurulur. Her bir piyasa için kullanılacak güven düzeyi veya güven düzeyi aralığı, ilgili piyasa yönerge ve prsedürlerinde düzenlenir. Başlangıç teminatının piyasadaki fiyat hareketleri sebebiyle sıklıkla değiştirilmemesi esastır. Teminat ran veya tutarlarının görece daha uzun dönemli uygulanabilmesini teminen aşağıda sıralanan yöntemlerden bir veya birkaçı uygulanabilir: Başlangıç teminatı risk parametrelerinin tutar larak belirlendiği durumlarda piyasa yönerge ve prsedürlerinde belirlenen sınırlar içinde lmak üzere maksimum ve minimum güven düzeyleri belirlenmesi, Geçmişe dönük 10 yıllık veri seti ile tahmin edilenden az lmamak üzere asgari başlangıç düzeyi parametrelerinin belirlenmesi, Hesaplamalarda kullanılan fiyatlarda aşırı değerlere sahip lanlara en az %25 ağırlık verilmesi, 1.5 i geçmemek üzere bir çarpan katsayısı ile teminat tutar veya ranlarının artırılması. Parametre hesaplamalarında kullanılan veri setinin döngüselliğinin azaltılması ve başlangıç teminatı değerlerinin ihtiyatlı hesaplanmasını teminen yakın dönemde yaşanan finansal dalgalanmaları içermesi sağlanır. Başlangıç teminatı hesaplamalarında kullanılacak piyasa verilerinin var lması halinde asgari geçmiş 1 yılı kapsaması gerekir. Bir varlığa ait yeterli veya hiç tarihsel veri bulunamaması yahut verilerin piyasadaki sığlık vb. sebeplerle sağlıklı bulunmaması durumunda benzer niteliğe sahip varlıklara ait veriler kullanılabilir. Parametreler, mevcut ve gelecekteki piyasa kşulları gözetilerek tarihsel verilerle hesaplanan değerlerden daha ihtiyatlı belirlenebilir. Başlangıç teminatının hesaplanması amacıyla kullanılan parametreler ve/veya başlangıç teminatı düzeyi, üyenin kredi değerliliği, bulunması gereken teminat knsantrasynu, limit kullanımı göz önünde bulundurularak ölçeklendirilebilir. Ölçeklendirmeye ilişkin kriterlere piyasa yönerge ve prsedürlerinde yer verilir. 5

6 Başlangıç teminatına esas teşkil eden parametreler Mart, Haziran, Eylül ve Aralık ayları lmak üzere yılda en az 4 defa piyasa verileri kullanılarak tekrar hesaplanır ve mevcut parametrelerin yeterliliği sınanır. Hesaplamalarda kullanılacak lan verilerin güncelliğini teminen veri setinin asgari larak hesaplamanın yapıldığı aydan bir önceki ayın sn iş gününü kapsaması gerekir. Başlangıç teminatı hesaplamasına esas risk parametreleri, piyasa kşulları göz önünde bulundurularak sürekli izlenir ve gerekli görülmesi halinde revize edilir. Piyasalarda, aşağıda sıralanan değişkenlerin en az birinde, BIST 30 ve/veya BIST 100 endeksinde %10 u, Gösterge DIBS faizinde 300 baz puanı, 1 Amerikan Dları (USD) ve 1 Avrupa Para Birimi nden (EUR) luşan döviz sepetinin serbest piyasa fiyatında %5 i, 10 Yıllık Eur Tahvil faizinde 200 baz puanı, Altının TL gram fiyatında %10 u, aşan randa bir günlük fiyat değişimi yaşanması durumunda revizyn dönemi beklenmeden başlangıç teminatı parametreleri, bu Yönetmelik te belirtilen şekilde tekrar hesaplanır ve gerekli görülmesi halinde revize edilir. Risk parametrelerinde uygun görülen değişiklikler, Genel Müdür ün nayına sunulur. Genel Müdür tarafından naylanan parametre değişiklikleri, Takasbank piyasa ve perasyn birimlerince üyelere duyurulur ve internet sitesinde yayınlanır. Garanti Fnu Takasbank, MKT hizmeti verdiği piyasalarda üyelerin temerrüde düşmesi halinde luşabilecek zararların ilgili üyelerin işlem teminatlarını aşan kısmı için kullanılmak üzere üyelerin katkı payları ile garanti fnu/fnları kurar. MKT üyelerinin garanti fnu/fnları katkı payları, yatırılmış ve talep edilmesi halinde yatırılacak ilave garanti fnu katkı paylarından luşur. Garanti fnlarının MKT Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde kullanılması durumunda, MKT üyelerinden bir yıl içinde talep edilebilecek maksimum ilave katkı yapma adedi ve/veya tutarı ilgili piyasa kşulları gözetilerek belirlenir, ilgili piyasa yönerge ve prsedürlerinde yayınlanır. Bir defada talep edilecek ilave garanti fnu katkı payı tutarı, her bir üye için, ilgili temerrüt tarihinde yatırılmış lması gereken garanti fnu katkı payı tutarını aşamaz. Garanti fnunun/fnlarının büyüklüğü lağanüstü kşullar altında en fazla riske sahip üye veya ikinci ve üçüncü en fazla riske sahip üyenin birlikte temerrüdü halinde rtaya çıkacak kaynak ihtiyacının büyük lanından az lmamak üzere, piyasa kşulları göz önünde bulundurularak belirlenir. Kaynak ihtiyacı, lağanüstü piyasa kşulları altında maruz kalınacak riskin veya üye 6

7 prtföylerinin piyasa değerinde rtaya çıkacak farkların, işlem teminatları ile karşılanamayan bölümünden luşur. Olağanüstü piyasa kşullarının tanımlanmasında; En az 5 yıllık tarihsel veri ve asgari %99.5 güven düzeyi kullanılarak elde edilen istatistiksel senarylar, Geçmişte tecrübe edilen spesifik tarihsel senarylar, Piyasadaki lası vlatilite ve krelasyna ilişkin yapılan niteliksel ve niceliksel belirlemeler altında luşturulan varsayımsal senarylar kullanılabilir. Garanti fnu büyüklüğünün elde edilmesinde kullanılanacak lağanüstü piyasa kşulu varsayımları her bir piyasa bazında belirlenerek ilgili piyasa yönerge ve prsedürlerinde yayınlanır. Söz knusu varsayımlar yılda en az bir kez Ocak ayında gözden geçirilir. Garanti fnu büyüklüğünün hesaplanmasında geçmişe dönük en az 1 yıllık üye bazında günlük açık pzisyn verileri kullanılır. Yeterli veri bulunmaması yahut sn 1 yıl içinde ilgili piyasanın yapısını önemli ölçüde değiştirecek bir gelişme yaşanması halinde 1 yıldan daha kısa veri setleri de kullanılabilir. Geçmişe dönük hiç veri bulunamaması halinde ise garanti fnu büyüklüğü hesaplamaları terik larak elde edilen ya da varsa benzer nitelikteki piyasalara ilişkin veriler kullanılarak yapılır. Garanti fnu büyüklüğüne ilişkin hesaplamalar Mart, Haziran, Eylül ve Aralık lmak üzere yılda 4 kez yapılır. Hesaplamalarda kullanılacak lan verilerin güncelliğini teminen veri setinin asgari larak hesaplamanın yapıldığı aydan bir önceki ayın sn iş gününü kapsaması gerekir. Garanti fnu büyüklüğünün hesaplandığı tarih itibari ile stres testlerine ilişkin kaynakların kalıcı bir şekilde yetersiz kaldığının veya kalacağının tespiti halinde Merkezi Risk ve Teminat Yönetimi Grubu Direktörü nün teklifi ve Genel Müdür ün nayı ile garanti fnu büyüklüğünün belirlenmesinde 1.5 i geçmemek üzere bir artırım katsayısı kullanılabilir. Oluşturulan garanti fnunun üyeler arasında paylaştırılmasında; Hesaplanan garanti fnu büyüklüğünün üyelere taşımış ldukları riskler ölçüsünde dağıtılması, Garanti fnu büyüklüğü nispetinde belirlenecek risk katsayısının üyelerin taşımış ldukları riskler ile çarpılması suretiyle her bir üyenin katkı payının belirlenmesi, yöntemlerinden birisi kullanılır. Üyelerin taşımış ldukları riskler, garanti fnunun hesaplanma dönemindeki günlük bulundurmaları gereken teminat tutarlarının rtalaması veya maksimumu kullanılarak hesaplanan değer üzerinden belirlenebilir. 7

8 Üyelerin garanti fnuna yapacakları katkının belirlenmesinde kullanılacak yöntemler ilgili piyasa yönerge ve prsedürlerinde düzenlenir. Kullanılması halinde, garanti fnu risk katsayısına ilişkin değişiklik teklifleri, Genel Müdür ün nayına sunulur. Genel Müdür tarafından naylanan risk katsayısı mevzuat değişiklikleri, Takasbank piyasa ve perasyn birimlerince üyelere duyurulur ve internet sitesinde yayınlanır. - Garanti Fnu Büyüklüğü max (en büyük riske sahip üyenin temerrüdü halindeki kaynak ihtiyacı, en büyük riske sahip 2. ve 3. üyenin birlikte temerrüdü halindeki kaynak ihtiyacı) Piyasa Riskinin Yönetimi MKT faaliyetleri nedeniyle maruz kalınacak piyasa risklerinin etkin bir şekilde yönetilebilmesi için teminat değerleme katsayılarının belirlenmesinde piyasa riski başta lmak üzere teminatların nakde tahvilinde maruz kalınabilecek risklerin dikkate alınması, değişim teminatlarının günlük larak hesaplanması ve uzlaşma fiyatlarının sağlıklı larak belirlenmesi gerekir. Pzisyn ve teminatlar gün içi ve gün snu piyasa fiyatları ile değerlenerek teminat-risk dengesi gerçeğe yakın zamanlı larak takip edilir. Değişim teminatları günlük larak hesaplanır. İşlem gören psiyn sözleşmelerinde piyasadaki likidite sığlığı ve arz talep dengesizliği vb. sebepler dlayısıyla fiyatların sağlıklı luşmadığı kanaatine varılması durumunda, gün snu uzlaşma fiyatları revize edilir. Fiyatların revizynunda zımni vlatilite limitleri kullanılır. Belirlenen limit değerlerinin yeterliliği her yıl Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarında lmak üzere yılda 4 kez gözden geçirilir. Likitide Riskinin Yönetimi MKT hizmeti verilen piyasalarda luşabilecek risklere karşılık ihtiyaç duyulabilecek ptansiyel likidite gereksinimleri günlük larak izlenir. Likidite riskinin ölçümünde teminatlar nakit, nakit benzeri ve diğer varlıklar lmak üzere üç gruba ayrılır. Nakit ve nakit benzeri teminatlar yüksek derecede likit varlık larak kabul edilir. Türk Lirası, knvertibl döviz ve altın nakit varlıkları luşturur. T.C. Merkez Bankası ndan likidite temininde kullanılabilecek Hazine Müsteşarlığı nca ihraç edilmiş iç ve dış brçlanma senetleri ile BIST 100 endeksine dahil hisse senetleri ve menkul kıymet yatırım fnu katılma belgeleri nakit benzeri varlık larak değerlendirilir. Her piyasa için en fazla riske sahip iki üyenin likit işlem teminatları, ilgili piyasanın garanti fnundaki likit varlıklar ve Takasbank ın kendi sermayesinden tahsis ve taahhüt ettiği yüksek derece likit varlıkların tplamının, bu üyelerin risk miktarına ranı belli bir limitin altında lmaması esastır. Piyasalara özel kşullar sebebiyle, Yönetim Kurulu bu limitten daha aşağı likidite limiti belirleyebilir. Bu limitin altında belirlenen likidite limitleri asgari yılda bir kez lmak üzere Ocak ayında gözden geçirilir ve gerekli görülmesi halinde değişiklik için Yönetim Kurulu na teklifte bulunulur. 8

9 Likit kaynaklar ve Banka nın diğer brçlanma imkânlarının lası likidite gereksinimlerini karşılayamayacağı değerlendirildiğinde Merkezi Risk ve Teminat Yönetimi Direktörü nün teklifi, Genel Müdür ün nayı ve gerektiği takdirde Yönetim Kurulu Kararı ile aşağıdaki tedbirlerden bir veya birkaçı uygulamaya alınır: İlgili piyasadaki başlangıç teminatı ve/veya garanti fnu içindeki teminat kmpzisynlarının likit varlıklar lehine değiştirilmesi, Başlangıç teminatı tutar veya ranlarının arttırılması, Garanti fnu büyüklüğünün arttırılması. Operasynel Riskin Yönetimi MKT üyelerinin perasynel yeterliliklerinin tespit ve takibi, bilgi teknljisi sistemleri ve iş sürekliliği, iletişim prsedür ve standartlarının kntrlü, Takasbank İç Denetim Ekibi tarafından üye denetimleriyle sağlanır MKT Riskleri İçin Tahsis ve Taahhüt Edilecek Sermaye Taskasbank sermayesinden MKT temerrüt yönetimine tahsis ve taahhüt edilen sermayenin hesaplanması MKT Yönetmeliği ve BDDK nın sermaye yeterliliği düzenlemeleri (bankacılık mevzuatı) çerçevesinde aşağıda gösterildiği şekilde hesaplanmaktadır. Şekil - Takasbank tarafından MKT temerrüt yönetimine tahsis (C) ve taahhüt (D) edilen sermaye 9

10 Takasbank ın sermayesinden tahsis ve taahhüt edeceği sermaye tutarları ile bu tutarların MKT hizmeti verilen ve/veya verilmesi planlanan piyasalar arasındaki dağıtımı, her yıl Mart ayı içinde, içinde bulunulan yılın Nisan ayından bir snraki yılın Mart ayı snuna kadar geçerli lacak şekilde Yönetim Kurulu nun nayına sunulur. Piyasalar itibariyle tahsis ve taahhüt edilen sermaye tutarları internet sitesinden duyurulur ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu na bilgi sunulur. Geriye Dönük Testler, Stres Testleri, Ters Stres Testleri ve Duyarlılık Analizleri MKT hizmeti verilen piyasalarda başlangıç teminatı hesaplamasında kullanılan mdeller ve güven düzeylerinin yeterliliği MKT Bölümü nce günlük larak yapılacak geriye yönelik testlerle analiz edilir. Bu testlerde, hesaplarda bulunan pzisynların değerinde snraki günlerde luşabilecek değişikliklerin, ilgili hesaplar ya da sözleşmeler için talep edilen başlangıç teminatıyla karşılanıp karşılanmadığına bakılır. Hesap ya da sözleşme için aranan başlangıç teminatını aşan değer değişimleri aşım larak kabul edilir. Stres testleri ile; MKT tplam temerrüt yönetimi kaynaklarının, Garanti fnlarının, MMT temerrüt yönetimi kaynakları içerisindeki likit varlıkların, yeterli lup lmadığı test edilmektedir. Stres testlerinde lağanüstü piyasa kşulları istatiksel, tarihsel ve/veya kurguya dayalı senarylarla betimlenmektedir. MKT temerrüt yönetimi kaynaklarının yeterliliğini sınayan stres testlerinde, MKT temerrüt yönetimi finansal kaynaklarının (işlem teminatları, garanti fnu ve Takasbank ın tahsis ve taahhüt ettiği sermaye miktarı) Banka yı en fazla riske sahip iki üyenin aynı anda temerrüdü nedeniyle rtaya çıkabilecek ptansiyel zarara karşı kruyacak büyüklükte lup lmadığı analiz edilir. Finansal kaynaklar En büyük riske sahip ilk 2 üyenin birlikte temerrüdü halinde luşacak ptansiyel zarar Garanti fnlarının yeterliliğini sınayan stres testlerinde, en fazla riske sahip üye ile ikinci ve üçüncü en fazla riske sahip üyenin aynı anda temerrüdü snucu rtaya çıkacak başlangıç teminatı ile karşılanmamış risk (uncvered risk) tutarları karşılaştırılır. Garanti fnunun karşılaştırılan meblağlardan büyük lanını karşılayabilecek büyüklükte lması gerekir. Stres testlerinde likit kaynakların yeterliliği de test edilir. MKT Bölümü nce aylık larak yapılan stres testleri, yılda en az dört kez yönetim kuruluna sunulur. İşlem teminatları + Garanti fnu max (En büyük riske sahip üyenin temerrüdünde luşacak ptansiyel zarar, en büyük riske sahip 2. ve 3. üyenin birlikte temerrüdünde luşacak ptansiyel zarar) 10

11 Ters stres testleri, Tplam temerrüt yönetimi kaynaklarının, stres testlerinde tanımlanan aşırı piyasa kşulları altında kaç adet MKT üyesinin temerrüdünü karşılayabileceğinin tespiti ve/veya Tplam temerrüt kaynaklarının, en büyük riske sahip 2 üyenin temerrüdü snucu rtaya çıkabilecek kaynak ihtiyacına eşitleyen piyasa kşullarının analizi (kaynakların yeterli kalacağı stres düzeylerinin tespiti) amacıyla yapılır. Ters stres testleri üçer aylık dönemlerde yapılır Duyarlılık analizleri, MKT hizmeti verilen piyasalarda kullanılan risk ölçüm mdeli parametrelerindeki birim değişikliklerin bu piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarının başlangıç teminatı düzeylerine etkilerinin gözlenebilmesi amacıyla stres testleriyle birlikte aylık larak yapılır. Şeffaflık ve açıklama Takasbank ın verdiği MKT hizmetlerinde şeffaflığın sağlanması amacıyla yönetim düzenlemelerine dair; rganizasyn ve kurumsal yönetime ilişkin hususlar ve sn döneme ilişkin denetlenmiş finansal tabllar, iş kurallarına dair ise; yönetmelik, yönerge ve prsedürler, Banka nın merkezi takas hizmetleri ile ilgili bilgiler, risk yönetimine, üyeliğe ve temerrüt yönetimine ilişkin esaslar, teminat larak kabul edilen varlıklar ve teminat değerleme katsayıları, teminatların izlenmesi, ayrıştırılması ve teminat hesaplarının nitelikleri, işlem teminatı ve garanti fnu parametreleri, stres testi ve geriye dönük testlere ilişkin özet snuçlar, mevcut MKT üyeleri, günlük larak takası yapılan işlemlerin miktarı, piyasa rtalama bulunması gereken teminat tutarı, takas kmisyn ve ücretleri ve sistem iletişim prtkllerine dair teknik gereklilikler üyelere ve kamuya açıklanır. Kamuya açıklanacak verilerde ticari sırların krunmasına dikkat edilir. Stres testlerine ilişkin snuçların açıklanmasında üye isimlerine yer verilmez. 11