BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ S EĞİTİM SETİ DENEY KİTAPÇIĞI

Transkript

1 BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ S EĞİTİM SETİ DENEY KİTAPÇIĞI v1.6 1

2 İÇİNDEKİLER 1. EĞİTİM SETİNİN TANITILMASI ANA ÜNİTE (ÇANTA TİPİ) GENEL UYGULAMA MODÜLÜ (Opsiyoneldir.) PID SIVI SEVİYE KONTROL MODÜLÜ (Opsiyoneldir.) SERVO MOTOR MODÜLÜ (Opsiyoneldir.) MODÜLLERİN GENEL GÖRÜNÜMÜ TIA PORTAL YAZILIMI GENEL ÖZELLİKLERİ TIA PORTAL İLE PROJE OLUŞTURMAK UYGULAMALAR BUZZER UYGULAMASI TRAFİK IŞIĞI UYGULAMASI SAYISAL VOLTMETRE UYGULAMASI HMI UYGULAMASI ASENKRON MOTOR UYGULAMASI SENSÖR UYGULAMASI

3 1. EĞİTİM SETİNİN TANITILMASI 1.1. ANA ÜNİTE (ÇANTA TİPİ) Şekil-1 S Eğitim seti ana ünitesi 3

4 1.2. GENEL UYGULAMA MODÜLÜ (Opsiyoneldir.) Şekil-2 S genel uygulama modülü Asenkron motor inverter uygulama modülü, Asenkron motor yıldız üçgen yol verme modülü, Sensör uygulama modülü, DC motor uygulama modülü, Trafik ışığı uygulama modülü, Buzzer modülü, A,B,Z faz enkoder uygulama modülü. 4

5 1.3. PID SIVI SEVİYE KONTROL MODÜLÜ (Opsiyoneldir.) Şekil-3 Sıvı seviye modülü Doldurma ve boşaltma motorları, Motorlar için PWM sürücü birimleri, Endüstriyel tip ultrasonik sıvı seviye modülü Masa üstü kullanıma uygun şeffaf ve ergonomik yapı, Sızdırmaz tanklar. 5

6 1.4. SERVO MOTOR MODÜLÜ (Opsiyoneldir.) Şekil-4 Servo motor uygulama modülü Servo motor ile pozisyon kontrolü imkanı, Servo motor ile hız kontrolü imkanı, Servo motor ile tork kontrolü imkanı, Analog giriş ile kontrol imkanı, Yüksek çözünürlüklü enkoder, Emniyetli şeffaf yapı. 6

7 1.5. MODÜLLERİN GENEL GÖRÜNÜMÜ Şekil-5 Eğitim seti genel görünümü 7

8 2. TIA PORTAL YAZILIMI GENEL ÖZELLİKLERİ 2.1. TIA PORTAL İLE PROJE OLUŞTURMAK Şekil 1 1) TIA PORTAL yazılımı çalıştırıldıktan sonra şekil-1 de görülen arayüz üzerinden Create new Project seçeneğini seçiniz. Şekil 2 2) Proje adı, projenin yolu, projeyi oluşturan kişi ve açıklama bölümleri doldurularak Create butonuna basınız. 8

9 Şekil 3 3) Configure a device seçeneği ile cihaz ayarlarının yapılacağı arayüze ulaşınız. Şekil 5 4) Add new devices seçeneğini seçiniz 9

10 Şekil 6 5) PLC simgesine tıklayarak eğitim setinde kullanılan S CPU 1214C DC/DC/DC modelini seçiniz ve Add butonuna basınız. Şekil 7 6) PROFINET Interface sekmesinden gerekli IP ayarlarını yapınız. PLC IP adresi olarak kullandığınız setin adresini veriniz (birinci seti kullanıyorsanız , ikinci Seti kullanıyorsanız şeklinde). Subnet Mask olarak değerini veriniz. Gerekli diğer ayarlamaları yapınız. 10

11 Şekil 8 7) Analog çıkış bordunu ilave etmek için Signal Board sekmesinden AQ1x12bits bordunu seçerek sürükle bırak yöntemiyle işlemci üzerindeki board yuvasına bırakınız. Şekil 9 8) Add new device seçeneğini kullanarak HMI ilave etmek üzere KTP600 Basic PN modelini seçiniz. 11

12 Şekil 10 9) Select PLC seçeneğini kullanarak HMI PLC ile HMI arasındaki bağlantıyı gerçekleştiriniz. Next butonları ile sonraki ayarları yaparak HMI yı ilave ediniz. Şekil 11 10) Next butonları ile sonraki ayarları yaparak HMI yı ilave ediniz. 12

13 Şekil 12 11) Gerekli ayarlamaları yapınız. Şekil 13 13

14 12) Online access sekmesinden ethernet kartınıza ait sekme altından Update accessible devices seçeneği ile PLC ve HMI ya ait bağlantıları görünüz. HMI IP adresini ayarlamak üzere Online diagnostics ve functions sekmesiniden kullandığınız setin HMI adresini veriniz (birinci seti kullanıyorsanız , ikinci Seti kullanıyorsanız şeklinde) ve Subnet Mask= veriniz. Şekil 14 13) PLC IP ayarlarını yüklemek üzere Online access sekmesinden PLC yi seçerek Online&Diagnostics sekmesi ile PLC ye ulaşınız. Functions sekmesininden kullandığınız setin IP adresini veriniz (birinci seti kullanıyorsanız , ikinci Seti kullanıyorsanız şeklinde) ve Subnet Mask= değerlerini veriniz. Şekil 15 14) PLC ye ayarlamaları ve boş program dosyasını yüklemek üzere Program blocks sekmesi üzerinden sağ tuş ile download to device komutunu kullanınız. 14

15 Şekil 16 15) PG/PC ayarlarını yaparak PLC yi seçiniz ve load butonuna basınız. Şekil 17 16) Derleme ve yükleme işleminin tamamlanmasından sonra finish butonuna basarak yükleme işlemini tamamlayınız. 15

16 Şekil 18 17) PLC yi RUN konumuna almak üzere Start CPU simgesine tıklayınız. PLC üzerindeki RUN ışığının yeşile döndüğünü görünüz. Şekil 19 18) HMI ya gerekli ayarların yüklenmesi amacıyla HMI üzerinde sağ tuş ile download to device seçeneğini seçerek yükleme komutunu veriniz. 16

17 Şekil 20 19) PG/PC interface ayarını yaparak load komutunu veriniz. HMI a ilk yüklemenin yapıldığını ve Welcome to HMI_1(KTP600 PN)! yazısının panelde görüntülendiğini görünüz. 17

18 3. UYGULAMALAR 3.1. BUZZER UYGULAMASI Şekil 21 1) PLC tags Add new tag table komutu ile yeni bir tag table oluşturunuz. Sağ tuş ve rename komutu ile tag table adını buzzer olarak değiştiriniz. 2) BUTON için I0.0 ve BUZZER için Q1.1 adreslerini kullanınız. Şekil 22 3) Program blocks MAIN(OB1) ile ladder programını yazınız. 18

19 Şekil 23 4) Download to device komutu ile programı yükleyiniz. Şekil 24 19

20 5) Ana ünite üzerinden genel uygulama modülünün 24V giriş bağlantısını yapınız. Q1.1 çıkışını genel uygulama modülü üzerindeki buzzer modülüne bağlayınız. Go online komutu ile PLC ile online duruma geçiniz. I0.0 anahtarını 1-0 yaparak programın çalışmasını gözleyiniz. Şekil 25 20

21 3.2. TRAFİK IŞIĞI UYGULAMASI 1) Add new tag table komutu ile yeni bir tag table oluşturarak sağ tuş rename komutu ile TRAFİK_ISIGI adını veriniz. 2) KIRMIZI1 (Q0.0), SARI1 (Q0.1), YESIL1 (Q0.2), KIRMIZI2 (Q0.3), SARI2 (Q0.4), YESIL2 (Q0.5) taglerini oluşturunuz. 3) Ana ünite üzerinden genel uygulama modülünün 24V giriş bağlantısını yapınız. Genel uygulama modülü üzerindeki TRAFİK IŞIĞI bloğunun PLC bağlantılarını yapınız (Soldaki girişler dikey yolun ışıklarını, sağdaki girişleri yatay yolun ışıklarını kontrol etmektedir). 4) Şekil-26 daki programı PLC ye yükleyerek go online komutu ile programın çalışmasını inceleyiniz. 21

22 Şekil 26 22

23 3.3. SAYISAL VOLTMETRE UYGULAMASI PLC ler sadece elektriksel sinyalleri yani gerilim, akım, direnç vb. sinyalleri okuyabilir ve çıkış olarak üretebilirler. Elektriksel olmayan sinyallerin (sıcaklık, nem, devir hızı, basınç, debi vb.) ölçülmesi gerekiyorsa bu sinyaller sensörler vasıtası ile elektrik sinyallerine dönüştürülmelidir. S serisi CPU larda kompakt analog giriş ve çıkış kanalları bulunmaktadır (CPU 1215C ye kadar her CPU nun üzerinde iki adet analog giriş kanalı mevcuttur). Kompakt analog girişler genellikle 0-10V aralığındadır. S sistemlerinde analog sinyaller 1 word lük alanlarda işlenir. Standart analog sinyal vericilerden alınan elektriksel değerin sayısal karşılığı +/ den taşma alanları (yaklaşık %15) çıkarıldıktan sonraki değeri olan +/ bütün analog sensörlerin min/max sayısal değer karşılığıdır. Analog sinyaller PLC tarafından direkt olarak okunamaz. Bunun için giriş gerilimine orantılı olarak bir dijital değer atayan analog-dijital dönüştürücü (ADC), dijital çıkış değerlerini analog gerilim sinyallerine dönüştüren dijital-analog dönüştürücüler (DAC) kullanılır. Bir elektrik sinyali dijital sinyale dönüştürülürken, dönüştürüldüğü bit sayısı çözünürlüğü verir. Örnek: 0-10V değeri, 2 bit ile dönüştürülüyorsa, 2 bit in alabileceği en fazla dört durum olduğundan dolayı 0-10V aralığı dört adımda değerlendirilir. Her bir bit lik değişim 10/4=2.5 Volt a karşılık gelir. Dolayısıyla çözünürlüğü 2.5V olur. Şekil 27 23

24 1) Add new tag table komutu ile yeni bir tag table oluşturarak sağ tuş rename komutu ile VOLTMETRE adını veriniz. 2) ANALOG_GIRIS_int (IW64), ANALOG_GIRIS_real (MD102), ve OLCUM_SONUCU (MD106) taglerini oluşturunuz. 3) Ana ünite üzerindeki analog giriş/çıkış modülündeki AI0 ın eksi girişini 10V dc kaynağın eksi ucuna bağlayınız. Potansiyometre modülünü 10V dc kaynağa bağlayınız (kenar uçlarını bağlayınız). Potansiyometrenin orta ucunu ise AI0 ın artı girişine bağlayınız. AI0 ın artı ve eksi uçlarına multimetre bağlantısını yapınız ve multimetreyi DC gerilim ölçüm moduna getiriniz. Şekil 28 4) Programı PLC ye yükleyerek go online komutu veriniz. Potansiyometrenin konumunu değiştirerek multimetre ölçümü ile ladder şemasında görüntülenen ölçüm sonucunu karşılaştırınız. 24

25 3.4. HMI UYGULAMASI 1) Add new tag table komutu ile yeni bir tag table oluşturarak sağ tuş rename komutu ile panel adını veriniz. 2) Şekil-29 daki etiketleri oluşturunuz. Şekil-29 3) Şekil-30 daki Ladder diyagramını Main Block içine yazınız ve sete yükleyiniz. Şekil-30 25

26 4) HMI_1 Screens Add new screen ile yeni bir ekran oluşturarak sağ tuş rename ile Ekran1 adını veriniz. Şekil 31 5) Toolbox sekmesinden 2 adet buton aracını sürükle bırak ile ekrana taşıyarak sırasıyla sayıcı ve sayıcı reset şeklinde üzerine yazı yazınız. sayıcı olarak tanımladığınız butonu seçiniz, properties alanından events e giriniz. Burada Press durumu için SetBit fonksiyonu atayarak, etiketini say olarak seçiniz. Release durumu için ResetBit fonksiyonu atayarak, etiketini say olarak seçiniz. sayıcı reset olarak tanımladığınız butonu seçiniz, properties alanından events e giriniz. Burada Press durumu için SetBit fonksiyonu atayarak, etiketini reset olarak seçiniz. Release durumu için ResetBit fonksiyonu atayarak, etiketini reset olarak seçiniz. 6) Libraries sekmesinden Şekil-32 deki zamanlayıcı olarak isim verilmiş paket şalteri sürükle bırak ile ekrana taşıyınız. Paket şalteri seçiniz, properties alanından process etiketi olarak buton1 etiketini seçiniz, events sekmesinde Switch ON durumu için SetBit fonksiyonu atayarak, etiketini buton1 olarak seçiniz. Switch OFF durumu için ResetBit fonksiyonu atayarak, etiketini buton1 olarak seçiniz. 26

27 Şekil-32 7) Libraries sekmesinden bir yeşil, bir kırmızı lambayı sürükle bırak ile ekrana taşıyınız. Yeşil lambayı seçiniz, properties alanında etiket olarak lamba1 etiketini seçiniz. Kırmızı lambayı seçiniz, properties alanında etiket olarak lamba2 etiketini seçiniz. 8) Download to device ile panele yükleyiniz. 9) PLC yi go online moduna alıp monitoring on komutunu veriniz. Programın çalışmasını inceleyiniz. 27

28 3.5. ASENKRON MOTOR UYGULAMASI 1) Add new tag table komutu ile yeni bir tag table oluşturarak sağ tuş rename komutu ile Asenkron Motor adını veriniz. 2) Şekil-33 deki etiketleri oluşturunuz. Şekil-33 3) Şekil-34 deki ladder şemasını Main Block içine yazınız ve sete yükleyiniz. Şekil-34 28

29 4) HMI_1 Screens Root screen ekranını seçiniz. Şekil-35 teki gibi bir kontrol paneli tasarlayınız. Şekil-35 5) Acil dur anahtarını Libraries sekmesinden, asenkron motor resmini ise Toolbox Graphics sekmesinden bulup ekrana ekleyiniz. 6) Kontrol panelindeki elemanların etiket bağlantılarını yapınız. 7) Tasarladığınız HMI ekranını sete yükleyiniz. 8) 3 fazlı asenkron motorlarda devir yönünü değiştirmek için herhangi 2 sargının bağlı olduğu fazların yerlerinin değiştirilmesi yeterlidir. Şekil-36 daki şemaya uygun olarak motor ve kontaktör bağlantılarını yapınız. 29

30 Şekil-36 9) Ana ünite üzerinden genel uygulama modülünün 24V giriş bağlantısını yapınız. İleri yön için kullandığınız kontaktörün bobininin eksi ucunu deney setindeki 24V kaynağın eksi ucuna, artı ucunu PLC nin Q0.0 çıkışına bağlayınız. Geri yön için kullandığınız kontaktörün bobininin eksi ucunu deney setindeki 24V kaynağın eksi ucuna, artı ucunu PLC nin Q0.1 çıkışına bağlayınız. Genel uygulama modülüne Güç Kontrol bloğu üzerinden enerjisini veriniz. 10) PLC yi go online moduna alıp monitoring on komutunu veriniz. Programın çalışmasını inceleyiniz. 30

31 3.6. SENSÖR UYGULAMASI Endüktif Sensör: Kendisine yaklaşan metal cismin varlığını temas etmeden algılar. Endüktif sensör kendi algılama sahasında bir manyetik alan oluşturur. Algılama sahasına giren bir metal cisim bu manyetik alanı etkiler. Bu değişim sensörün elektronik devrelerinde işlenir ve sensörün çıkış sinyalini değiştirir. Böylece sensörün algılama sahasına giren metal cismin varlığı belirlenmiş olur. Kapasitif Sensör: Kapasitif sensörler, havayı dielektrik olarak kabul eden bir RC osilatörü vasıtasıyla kapasitif alan oluşturur. Bu kapasitif alanın içine giren metal veya metal olmayan cisimler, dielektrik seviyesinin değişimine sebep olur. Bu sayede osilasyon frekansının değişimi vasıtasıyla sensör algılamasını yapar ve çıkış sinyalini değiştirir. Optik Sensör: Optik sensörler temelde ışık kaynağı olan verici (emitter), yansıyan ışığı alan alıcı (receiver) ve alınan sinyali işleyen, kuvvetlendiren ve çıkış veren bir elektronik sistemden oluşur. Optik sensörler temelde ışık kaynağı olan verici (emitter), yansıyan ışığı alan alıcı (receiver) ve alınan sinyali işleyen, kuvvetlendiren ve çıkış veren bir elektronik sistemden oluşur. Optik sensörlerin genelinde ışık kaynağının yoğunluğunu artırıp azaltacak ayar sistemi bulunur. Kullanılan sensörün ışık kaynağı uygulamaya göre ayarlanır. Bu sensörlerin ışık kaynakları 5-50 khz gibi frekansta anahtarlama yaparak çalışmaktadırlar. Optik sensörlerin ışık kaynakları görülebilir LED kaynaklar olabileceği gibi görülemeyen kızılötesi ışıklar da olabilir. Optik sensörleri algılama sistemlerine göre temel olarak üçe ayırabiliriz. Bunlardan ilki verici (emitter) ve alıcının (receiver) ayrı olduğu thru-beam olarak adlandırılan çeşitidir. Bu sistemde alıcı ve verici birbirinden bağımsız iki farklı birimdir. Bu birimler karşılıklı olarak yerleştirilir ve vericinin ışığı alıcıya doğru ayarlanır. Her hangi bir cisim bu ışık arasına geçerse cisim sensör tarafından algılanır. Şekil-37 de bu sensörün çalışma şekli gösterilmektedir. Şekil-37 31

32 Optik sensörlerin bir diğer çeşidi de reflektörden yansımalı olanlardır. Bu sensörlerde verici ve alıcı birimler birleşiktir. Sensörün karşısına bir reflektör yerleştirilir ve sensörün gönderdiği ışık reflektörden yansıyarak sensöre geri döner ve alıcı tarafından algılanır. Herhangi bir cisim sensörle reflektör arasına girerse cisim algılanır. Şekil-38 de bu sensörün çalışma şekli gösterilmektedir. Şekil-38 Optik sensörlerin diğer çeşidi ise cisimden yansımalı sensörlerdir. Bu sensörlerde yansıtıcı bir reflektör yoktur. Sensörün ışık alanına ışığı yansıtacak bir cisim girdiğinde ışık bu cisimden yansıyarak alıcıya döner ve cisim algılanır. Şekil-39 da bu sensörün çalışma şekli gösterilmektedir. Şekil-39 1) Add new tag table komutu ile yeni bir tag table oluşturarak sağ tuş rename komutu ile Sensörler adını veriniz. 2) Şekil-40 daki etiketleri oluşturunuz. Şekil-40 32

33 3) Şekil-41 deki ladder şemasını Main Block içine yazınız ve sete yükleyiniz. Şekil-41 4) HMI_1 Screens Root screen ekranını seçiniz. Şekil-42 deki gibi bir kontrol paneli tasarlayınız. 33

34 Şekil-42 5) Toolbox sekmesinden I/O field aracını sürükleyip ekrana bırakınız. Ayarlarını Şekil-43 teki gibi düzenleyiniz. Şekil-43 6) PLC ve HMI dosyalarını sırasıyla sete yükleyiniz. 7) Ana ünite üzerinden genel uygulama modülünün 24V giriş bağlantısını yapınız. Genel uygulama modülü üzerindeki endüktif, kapasitif ve optik sensörlerin çıkışlarını etiket tablosunda tanımlanan ilgili girişlere sırasıyla bağlayınız. 8) PLC yi go online moduna alıp monitoring on komutunu veriniz. Programın çalışmasını inceleyiniz. PLC laboratuvarı 2014 yılı deneyleri burada bitmiştir. Hepinize meslek hayatınızda başarılar dilerim. 34