DİNAR SANAYİ GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ ARAŞTIRMA RAPORU

Transkript

1 DİNAR SANAYİ GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ ARAŞTIRMA RAPORU Afyonkarahisar,

2 Bu çalışma Progem Eğitim Danışmanlık Limited Şirketi nin Araştırma Ekibi tarafından Dinar Ticaret ve Sanayi Odası adına gerçekleştirilmiştir. Araştırma Ekibi Araştırma İdari Yöneticisi Adnan HACIBEBEKOĞLU Takım Lideri : Gülşah OĞUZ YİĞİTBAŞI Saha Koordinatörü : H. Can AKCAN Uzmanlar : Meliha HACIBEBEKOĞLU : Sedef ÇETİNEL : Esra ERTEMER :Merve ÜLVER : Demet BAŞÇI Bu araştırma raporu 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Destek Programı kapsamındazafer Kalkınma Ajansı tarafından finanse edilmiş olan Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Projesi kapsamında hazırlanmıştır. Sözleşme No: 2012DFD-LPD9T Bu belgenin içeriğinden sadece Dinar Ticaret ve Sanayi Odası sorumludur ve bu içeriğin herhangi bir şekilde TC Kalkınma Bakanlığı nın veya Zafer Kalkınma Ajansı nın görüş ya da tutumunu yansıttığı mütalaa edilemez. 1

3 İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ... 5 GRAFİKLER DİZİNİ... 9 HARİTALAR DİZİNİ... 9 ÖNSÖZ DİNAR SANAYİ GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE KAPSAMI ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Nüfus, Kentleşme ve Göç İstihdam ve İşsizlik Sosyoekonomik Yapı İhracat-İthalat Ekonomik Göstergeler Tarım Hayvancılık Ticaret Turizm Sanayi DİNAR SANAYİ GZFT ANALİZİ ANKET ÇALIŞMASI ANALİZİ VE SONUÇLARI Araştırmanın Yöntemi Araştırmanın Evren ve Örneklemi Verilerin Analiz Yöntemi Anket Analiz Sonuçları Faaliyet Süresi Hukuki Statü Faaliyet Yeri Mülkiyeti Çalışan Sayıları Teknik Personel Sayıları Vasıflı/Vasıfsız Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar İşletmelerin Bilişim Altyapısı Sayıları Aile Şirketlerinin Sayıları Profesyonel Yönetici İstihdamı Sayıları

4 İşletmelerin Faaliyet Konusuna Göre Sayıları İşletmelerin Temel Ürünleri ve Kullanılan Ana Hammaddeler İşletmelerin Üretim Şekline Göre Sayıları İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları İşletmelerin Satış Şekline Göre Sayıları İşletmelerin Dağıtım Kanallarına Göre Sayıları İşletmelerin Makine Parkının Değeri İşletmelerin Üretim ve Pazarlama Süreçlerinde Sahip Oldukları Departmanlar Ar-Ge Departmanına Sahip İşletmelerin İstatistikleri İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Sebepleri Kalite-Kontrol ve Ar-Ge vb. Sahibi İşletmelerin İstatistikleri İhracat İstatistikleri İhracat Yapılan Kıta ve Ülkelerin İstatistikleri İhracat Yapmama Nedenleri İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri İşletmelerin Yatırım ve Teşvik Durumları İşletmelerin Kapasite Kullanım Oranı İstatistikleri İşletmelerin Tam Kapasite ile Çalışmama Sebepleri İşletmelerin Sahip Oldukları Kalite Belgeleri ve Standartlar İşletmelerin Yatırım Planları İstatistikleri İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler İşletmelere Göre Üretim, Pazarlama vb. Alanlarda Görülen Değerlendirmeler İşletmelerin Hammadde, Donanım, Yedek Parça vb. Ürünleri Sattığı Temin Ettiği Bölgeler İşletmelerin Bağlı Oldukları Kuruluşlardan (Ticaret ve Sanayi Odası, Esnaf Odası vb.) Beklentileri DİNAR SANAYİ VİZYONU, STRATEJİLER VE HEDEFLER Dinar Sanayisinin Genel Değerlendirmesi Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Dinar Sanayisi Stratejik Hedefleri ve Somut Öneriler Stratejik Hedef 1 - Alternatif Yatırım Alanlarının Geliştirilmesi Stratejik Hedef 2 Özel Sektör Yatırımlarının Arttırılması Stratejik Hedef 3 - Nitelikli İnsan Kaynağının Geliştirilmesi Stratejik Hedef 4 - AR-GE ve Yenilikçiliğin Teşvik Edilmesi Stratejik Hedef 5- Uluslararası Pazarlara Açılımın Teşvik Edilmesi

5 KAYNAKÇA EKLER EK 1: Anket Formu

6 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Yıllar İtibariyle Dinar Nüfusu Tablo 2 Dinar İli Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Tablo 3 Afyonkarahisar İli Göç Verileri Tablo 4 İşyeri Sayısı ve İşgücünün Sektörlere Göre Dağılımı Tablo 5 Afyonkarahisar İli Gelişmişlik Sıralaması Tablo 6 Dinar İlçesi Bitirilen Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Nüfus (+15 yaş) Tablo 7 Afyonkarahisar'a Ait İthalat İhracat Bilgileri Tablo 8 Toprağın Kullanım Şekli ve Yüz Ölçüm Oranı Tablo 9 Afyonkarahisar İli Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları Tablo Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı Tablo Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı Tablo 12 Dinar Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörlere Göre Dağılımı Tablo 13 Faaliyet Süresi Tablosu Tablo 14 Hukuki Yapı Tablosu Tablo 15 Faaliyet Yeri Mülkiyeti Tablosu Tablo 16 Toplam Çalışan Sayısı Tablosu Tablo 17 Toplam Kadın Çalışan Sayısı Tablosu Tablo 18 Toplam Erkek Çalışan Sayısı Tablosu Tablo 19 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Tablo 20 Toplam Erkek Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Tablo 21 Çalışan Tekniker Sayısı Tablosu Tablo 22 Çalışan Mühendis Sayısı Tablosu Tablo 23 Vasıflı Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 24 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 25 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 26 Ara Kademe Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 27 Eleman Bulmakta Sorun Yaşamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 28 İnternet Bağlantısı Bulunan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 29 İnternet Sitesi Bulunan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 30 Aile Şirketi Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 31 Profesyonel Yönetici İstihdam Eden İşletme Sayısı Tablosu Tablo 32 Dokuma Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 33 Gıda Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 34 Et Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 35 Süt Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 36 Yumurta Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 37 Su Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 38 İçecek İmalatı Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 39 İnşaat Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 40 Tekstil Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 41 Maden Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 42 Diğer Sanayi Ürünleri Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 43 İşletmelerin Üretim Şekli Tablosu

7 Tablo 44 İşletmelerin Üretim Yöntemi Tablosu Tablo 45 İşletmelerin Üretim Yöntemi Tablosu Tablo 46 İşletmelerin Satış Şekli Tablosu Tablo 47 İşletmelerin Dağıtım Kanalları Tablosu Tablo 48 İşletmelerin Makine Parkının Değeri Tablosu Tablo 49 İşletmelerin Üretim Departmanı Tablosu Tablo 50 İşletmelerin Satış Departmanı Tablosu Tablo 51 İşletmelerin Satın Alma Departmanı Tablosu Tablo 52 İşletmelerin İdari İşler Departmanı Tablosu Tablo 53 İşletmelerin Muhasebe-Finansman Departmanı Tablosu Tablo 54 İşletmelerin Kalite Kontrol Departmanı Tablosu Tablo 55 İşletmelerin İnsan Kaynakları Departmanı Tablosu Tablo 56 İşletmelerin Planlama/Kontrol Departmanı Tablosu Tablo 57 İşletmelerin Ar-Ge Departmanı Tablosu Tablo 58 İşletmelerin Ar-Ge Personeli Sayısı Tablosu Tablo 59 Ar-Ge nin Kaynak Yetersizliği Nedeni İle Yapılmaması Tablosu Tablo 60 Ar-Ge nin İhtiyaç Duyulmaması Nedeni İle Yapılmaması Tablosu Tablo 61 Ar-Ge nin Bilgi Eksikliği Nedeni İle Yapılmaması Tablosu Tablo 62 Ar-Ge nin Diğer Nedenlerden Ötürü Yapılmaması Tablosu Tablo 63 Laboratuvar Sahibi İşletme Sayısı Tablosu Tablo 64 Laboratuvar Hizmetini Dışarıdan Temin Eden İşletme Sayısı Tablosu Tablo 65 İşletmelerin İhracat Şekli Tablosu Tablo 66 İşletmelerin 2012 İhracat Tutarları Tablosu Tablo 67 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Satışlara Oranı Tablosu Tablo 68 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Üretime Oranı Tablosu Tablo 69 Asya Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 70 Avrupa Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 71 Amerika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 72 Afrika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 73 Kıbrıs a İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 74 Kaynak Yetersizliği Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 75 Talep Edilen Kalite/Miktarda Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 76 Dış Pazarı Tanımama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 77 İç Pazardan Tatmin Olma Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 78 Uygun Fiyatta Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 79 Diğer Sebepler Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 80 İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri Tablosu Tablo 81 Yatırım Teşvik Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Tablosu Tablo 82 KOSGEB Veritabanına Kayıtlı İşletme Sayısı Tablosu Tablo 83 KOSGEB Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 84 TÜBİTAK Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 85 AB Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 86 Banka Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 87 Zafer Kalkınma Ajansı Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 88 TTGV Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 89 Ekonomi Bakanlığı Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu

8 Tablo 90 Destek Almayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 91 İşletmelerin 2012 Yılı Ortalama Kapasite Kullanım Oranı Tablosu Tablo 92 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Tablo 93 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Tablo 94 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Tablo 95 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Tablo 96 İşletmelerin Enerji Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Tablo 97 İşletmelerin Diğer Yetersizlikler Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Tablo 98 ISO9001 Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu Tablo 99 TSE Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu Tablo 100 Marka Tescil Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu Tablo 101 ISO22000 Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu Tablo 102 OHSAS Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu Tablo 103 Diğer Belgelere Sahip İşletme Sayısı Tablosu Tablo 104 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 105 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletmelerin Planladıkları Yatırım Tutarı Tablosu Tablo 106 Yatırım İçin Ek Finans Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 107 Yatırım İçin İlave İşletme Sermayesi Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 108 Yatırım İçin Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu.. 77 Tablo 109 Yatırım İçin İç Pazarda Büyümesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 110 Yatırım İçin Dış Pazara Açılması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 111 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 112 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 113 Yatırım İçin Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Tablo 114 Üretim Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 115 Üretim Çeşitliliği Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 116 Üretim Maliyetleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 117 Üretim Verimliliği Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 118 Üretim İadeleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 119 Satış Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 120 Satış Fiyatı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 121 Karlılık Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 122 İhracat Gelirleri Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 123 İhracat Yapılan Pazar Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 124 Müşteri Sayısı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 125 Müşteri Memnuniyeti Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 126 Müşteri Memnuniyeti Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 127 Kapasite Kullanım Oranı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 128 İşletme Sermayesi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 129 İşletme Sermayesi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 130 Borç Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 131 Ödenen Vergi Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 132 Stok Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 133 Makine Parkı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Tablo 134 İşletmelerin Donanımları Satın Aldığı Yerler Tablosu

9 Tablo 135 İşletmelerin Hammaddeleri Satın Aldığı Yerler Tablosu Tablo 136 İşletmelerin Yedek Parçaları Satın Aldığı Yerler Tablosu Tablo 137 İşletmelerin Bakım Onarım Hizmetini Satın Aldığı Yerler Tablosu Tablo 138 İşletmelerin Ürünlerini Pazarladığı İşletmelerin Olduğu Yerler Tablosu Tablo 139 İşletmelerin Rakip İşletmelerinin Olduğu Yerler Tablosu Tablo 140 Odadan Herhangi Bir Beklentisi Olmayan İşletme Sayıları Tablosu Tablo 141 Odadan Eğitimler Düzenlemesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu Tablo 142 Odadan Eğitimler Düzenlemesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu Tablo 143 Odadan Araştırma ve Proje Yapmasını Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu Tablo 144 Odadan Üniversite-Sanayi İşbirliği Yapmasını Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu. 89 Tablo 145 Odadan Bölgesel Fuarlar Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu Tablo 146 Odadan Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu Tablo 147 Odadan Gelişmiş Ülkelere Teknik Geziler Düzenlenmesini Bekleyen İşletme Sayıları Tablosu Tablo 148 Türkiye de Maden Üretimi ve GSYH Tablo 149 Yıllara Göre Maden İhracatı Tablo 150 Afyonkarahisar İli Maden Ruhsatları Tablo 151 Bölgesel Teşvik Uygulaması Tablo 152 Yıllar İtibariyle Türkiye Hayvan Varlığı (baş) Tablo 153 Türkiye Koyun ve Keçi Varlığı (baş) Tablo 154 Türkiye nin Yaş Meyve ve Sebze İhracatı Tablo 155 Türkiye nin Ülke Bazında Yaş Meyve ve Sebze İhracatı Tablo 156 Yıllar İtibariyle Toplam Su Ürünleri Üretimi (Ton) Tablo 157 Deniz ve İçsu Yetiştiricilik Üretimi Tablo 158 Dinar'ın Büyükbaş Hayvan Sayısı Tablo 159 Dinar'ın Küçükbaş Hayvan Sayısı Tablo 160 Dinar'ın Kümes Hayvanı Sayısı Tablo 161 Dinar'da Arıcılık İstatistikleri Tablo 162 Dinar da Meyve Üretim Miktarı Tablo 163 Yurtiçi Toplam Meyve Suyu ve Benzeri İçecek Tüketimleri Tablo 164 Dinar Bitkisel Üretim Değerleri Tablo 165 Dinar'da Bulunan Akarsular ve Özellikleri Tablo 166 Dinar'daki Su Ürünleri Tesisleri

10 GRAFİKLER DİZİNİ Grafik 1 Üretim Yılı Frekans Grafiği Grafik 2 Hukuki Yapı Frekans Grafiği Grafik 3 Çalışan Sayısı Frekans Grafiği Grafik 4 Kadın Çalışan Sayısı Frekans Grafiği Grafik 5 Erkek Çalışan Sayısı Frekans Grafiği Grafik 6 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Grafiği Grafik 7 Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar Grafiği Grafik 8 İşletmelerin İnternet Altyapısı Grafiği Grafik 9 Dinar Sanayisi Sektörlere Göre İşletme Sayısı Grafiği Grafik 10 İşletmelerin Üretim ve Pazarlamada Sahip Oldukları Departman Sayısı Grafiği Grafik 11 İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Nedenlerine Göre Sayıları Grafiği Grafik 12 İşletmelerin İhracat Yaptıkları Ülke Payları Grafiği Grafik 13 İhracat Yapmama Nedenlerine Göre İşletme Sayıları Grafiği Grafik 14 Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı Grafiği Grafik 15 Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletme Sayısı Grafiği Grafik 16 Kalite ve Standart Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Grafiği Grafik 17 Kendilerinde Gördükleri Eksikliklere Göre İşletme Sayısı Grafiği ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Şeması Şekil 2 Afyon İli Maden Haritası Şekil 3 Dinar Sanayi 2023 Vizyonu Süreç Planlaması HARİTALAR DİZİNİ Harita 1 İllerin Finansal Gelişmişlik Gruplarının Coğrafi Dağılımı

11 ÖNSÖZ Ekonomik ve sosyal nitelikli bir yapısal değişimin bölge bazında gerçekleşmesini öngören bölgesel kalkınma, birçok açıdan ülke ekonomisine yarar sağlamaktadır. Nüfus kaynak dengesinin kurulması, bölgelerarası refah seviyesi farklılıklarının giderilmesi gibi yararları göz önüne alındığında, etkin bir bölgesel kalkınma politikasının belirlenmesi ve uygulanması büyük önem taşımaktadır. Bölgesel kalkınma süreci içerisinde yer alan KOBİ ler, ülkenin tüm yaratıcı potansiyelini ortaya çıkaran öncelikli faktör olarak dikkat çekmektedir. Bölgesel kalkınmışlık açısından dengesizliklerin görüldüğü ülkelerde, geri kalmış bölgelerdeki KOBİ lerin desteklenmesi ve yenilerinin kurulması için gerekli ortamın hazırlanması, hem bölgesel kalkınma hem de ülkenin gelişmesi açısından bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Proje ile Dinar ilçesi sanayisinin mevcut durumunun analiz edilmesi, sanayi sektörünün gelişimini engelleyen problemlerin belirlenmesi ve ilçedeki sanayi potansiyelinin ortaya konulması ile sanayi stratejilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Böylece çalışma sonucunda ilçe sanayisi vizyonu belirlenecek ve sanayide sürdürülebilir gelişim sağlanacaktır. Proje kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler ve hazırlanan rapor farkındalık yaratacak ve bölge genelindeki diğer kurumlara örnek teşkil edecektir. Böylece benzer projelerin önü açılacak ve bu tür projelere karşı ilgili kurum ve kuruluşların duyarlılığı artacaktır. Ayrıca hazırlanan rapor Dinar sanayinin gelişimi için sadece kısa vadeli değil orta ve uzun vadeli stratejileri ve somut önerileri de içereceğinden rapordaki somut önerilerin hayata geçirilmesi için çeşitli kurum ve kuruşlarla işbirliği gerçekleştirilecek ve bu durum ilçe çapında bir çarpan etkisi oluşturacaktır. Adnan HACIBEBEKOĞLU Progem Eğitim Danışmanlık Ltd. Şti. Genel Müdürü 10

12 DİNAR SANAYİ GELİŞİM STRATEJİLERİ PLANI PROJESİ Sanayi, gelişmiş toplumu karakterize eden en önemli özelliklerden biridir. Sanayinin gelişimi şehirleşmeyi, modernleşmeyi ve büyümeyi beraberinde getiren bir olgudur. Bir yerde sanayinin gelişmesiyle, insanın o alandaki hâkimiyeti ve etkisi artmakta, beşeri güç kendini hissettirmektedir. Bu gücün etkisiyle gelişim daha da hızlanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, her bir yörenin kendine özgü özellikleri sanayi için faklı bir potansiyel oluşturmaktadır. Türkiye nin sanayileşme düzeyine paralel şekilde, TR33 Bölgesi dâhilindeki illerde de tarih boyunca önemli sanayi yapılanmaları oluşmuş, gelişmiş ve çeşitlilik göstermiştir. TR33 Bölgesi hâlihazırda önemli bir sanayi yapılanması barındıran, sanayisi çeşitlilik arz eden bir bölge durumundadır. Zengin yer altı kaynakları ve coğrafi konumu sahip olduğu önemli sanayi potansiyeline katkıda bulunmaktadır. TR33 Bölgesi nde sektörlerin yarattıkları katma değer açısından dağılımı incelendiğinde, hizmetlerin %47, sanayinin %33, tarımın ise %20 lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. TÜİK Bölgesel Gayri Safi Katma Değer (GSKD) verilerine göre, TR33 Bölgesi sanayi üretimi, 23,9 milyar TL değerindeki katma değer ile Düzey 2 Bölgeleri arasında 6. sıradadır. TR33 Bölgesi dâhilindeki toplam gayri safi katma değerin %32,8 ini yine sanayi sektörü oluşturmaktadır. Rakamlardan da görüldüğü üzere sanayi sektörü bölge ekonomisinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Sanayi sektörü, Türkiye deki toplam istihdamın %25 ini oluştururken, TR33 Bölgesi ndeki sanayi istihdamı %26 düzeyindedir. Bu oran Dinar için %4,13 tür ve bölge ortalamasının çok altında seyir etmektedir. Bu da Dinar da sanayi sektörünün gelişmediğini gösteren önemli bir göstergedir. Bu bakımdan Dinar da sanayileşme ile ilgili olarak ilçeye özgü sorunların çözümü bölge ekonomisi için hayati önem taşımaktadır. Proje kapsamında hazırlanan Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı araştırma raporu ile potansiyel bir sanayi bölgesi olan Dinar da, sanayinin gelişmesinde engel oluşturan temel sebepler araştırılmış, sanayileşme süreci ve sorunları ilçe düzeyinde ele alınmıştır. TR33 Bölge Planı nda sanayide rekabet gücünün artırılması kapsamında Bölge de gelişme potansiyeline sahip sanayi kollarının bulunduğu, bölgenin önemli sanayi merkezlerine yakınlığı ile birlikte değerlendirildiğinde, sanayide rekabet gücünün arttırılması, yüksek derecede önem arz eden bir gelişme ekseni olarak ortaya çıkarılmıştır. Bu kapsamda değerlendirildiğinde Dinar da sanayinin gelişmesinin taşıdığı önem daha da artmaktadır. Çalışma, daha önce bu açıdan ele alınmamış sanayi sektörünün gelişimine dikkat çekmesiyle, ilçe ve il sanayisi bakımından yararlı olacak sonuçlar doğuracaktır. İlçede proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetlere yönelik daha önce benzer bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Bu bakımdan proje ilçe için bir ilki teşkil etmiştir. 11

13 ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE KAPSAMI Günümüzde sosyo-ekonomik refah düzeyi bakımından gelişmiş ve azgelişmiş ülkeler olduğu gibi; her ülkenin sınırları içerisinde de gelişmiş ve az gelişmiş bölgeler bulunmaktadır. Bu farkın oluşmasındaki temel neden, dinamik bir yapıya sahip olan ve gelişme sürecine yön veren iktisadi ve sosyal faktörlerin ülke mekânı üzerinde farklı yoğunluklarda dağılmasıdır. Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı projesi; Dinar Ticaret ve Sanayi Odası vasıtasıyla uygulanabilir bir yerel ekonomik araştırma gerçekleştirmeyi, bölgeye gelmesi beklenen yatırımcılara ve/veya iş geliştirme olanaklarını araştıran bölge sanayicilerine, iş kurma fikri olan girişimci adaylarına ve işadamlarına bölgedeki ekonomik varlıklar hakkında detaylı veri tabanı oluşturmayı hedeflemektedir. Bu veritabanı ile Dinar ın ekonomik gelişmişlik açısından ihtiyaç ve beklentileri ile yatırım fırsatları tespit edilecek, dünyadaki uygulamalar ve hizmetten faydalanan tarafların beklentilerini göz önünde bulundurarak ileride yapılması gereken çalışmalara ışık tutması açısından Dinar ın mevcut durumu tanımlanıp nerede olduğu belirlenecek ve de yapılması planlanan stratejik yapılanmanın hazırlık çalışmaları tamamlanacaktır. Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı araştırma çalışması sayesinde; yerel ekonomik kalkınmanın, yerelin yaşam kalitesini bir üst seviyeye çıkarma çabası olduğu hususunda yerel kamu, sivil toplum ve özel sektör otoriteleri arasında ortak anlayışın oluşturulmasına ve Dinar da üniversite-yerel yönetimler-özel sektör-kamu kurumları arasında işbirliği kültürü ve örgütlenmenin geliştirilmesine de katkıda bulunulacaktır. Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı araştırması; sektör farkı gözetmeksizin Dinar ilçesindeki imalat sanayini kapsamaktadır. Araştırma; imalat sanayinde faaliyet gösteren firmaların mevcut durumunun analiz edilmesi, sanayi sektörünün gelişimini engelleyen problemlerin belirlenmesi ve ilçedeki sanayi potansiyelinin ortaya konulması ile sanayi stratejilerinin geliştirilmesini içermektedir. Böylece çalışma sonucunda ilçe sanayisi vizyonu belirlenecek ve sanayide sürdürülebilir gelişim sağlanacaktır. Dinar ilçesinde faaliyet gösteren firmalarının ve yörenin sorunları ile potansiyelleri ortaya konmuş, iyileştirme ve geliştirme için çözüm önerileri geliştirilmiştir. Bu doğrultuda amaç, firmaların bilgi düzeylerinin ve teknolojik altyapılarının geliştirilmesine, potansiyellerini geliştirmelerine ve rekabet güçlerini artırmalarına yardımcı olacak stratejilere yön vermektir. Böylece, Dinar ilçesindeki firmaların potansiyellerinin geliştirilmesi ile bölgenin sürdürülebilir kalkınmasını sağlanırken, sosyal sermayeyi ve girişimcilik geliştirilerek yerel potansiyeli harekete geçirilecektir. 12

14 ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Araştırma çalışması kapsamında Dinar sanayi GZFT analizi, anket çalışması ve mevcut durum ile ilgili literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkan bilgiler doğrultusunda Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Araştırma Raporu hazırlanmıştır. Yaklaşık 1 aylık bir süreçte tamamlanan çalışma kapsamında başvurulan araştırma yöntemleri detayları şu şekildedir. Literatür Taraması: Bu çalışma kapsamında ilçe sanayisinin genel durumunu yansıtmak amacıyla sektör ile ilgili resmi kurumlardan ilçenin genel ekonomik durumunu belirlemeye yönelik istatistiki bilgiler araştırılmıştır. Literatür taraması ile dünyadaki ve Türkiye deki sanayi gelişim politikaları incelenmiş, mevcut çalışmalar değerlendirilerek ikincil veriler derlenmiş ve mevcut çalışmaların Dinar da uygulanabilirliğine yönelik analiz yapılmıştır. Dinar Sanayi GZFT Analizi: Dinar sanayisinin durumunu belirlemeye yönelik bir GZFT analizi toplantısı gerçekleştirilmiştir.gzft analizi, bir sistemi incelemek veya sistemle ilgili politikaları oluşturmak için kullanılan analitik bir yöntemdir. Dinar sanayisi GZFT analizi ile de amaçlanan Dinar sanayisinin güçlü ve zayıf, avantajlı ve dezavantajlı noktalarının ortak bir platformda görülebilmesini sağlamaktır. Toplantıya sanayi sektörü ile ilgili tüm paydaş kurum ve kuruluşlar davet edilmiştir. Toplantı Progem Danışmanlık firmasından bir moderatör ve raportör eşliğinde ve bölgeden 21 kişinin katılımı ile yaklaşık 4 saat süren bir çalışma sonucu tamamlanmıştır. Toplantıda ortaya çıkan sonuçlar analiz edilerek Dinar sanayi GZFT analizi hazırlanmış ve rapora eklenmiştir. Anket Çalışması: Dinar TSO üye veri tabanı kullanılarak ilçede imalat sanayinde faaliyet gösteren 51 adet işletme ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Faaliyet kapsamında işletmelerin genel bilgileri (kuruluş tarihi, faaliyet alanı, personel sayısı vb), kapasite kullanım oranı, AR-GE faaliyetleri ve teknoloji düzeyleri, üretim planlaması ve satışları, yatırım eğilimleri, kredi kullanım ve teşviklerden yararlanma durumları, dış pazara açılma, verimlilik ve rekabet güçleri analiz edilerek Dinar sanayisinin mevcut durumu ve sanayi potansiyeli ortaya çıkarılmıştır.anket çalışması kapsamında Progem danışmanlık bünyesinden bir saha koordinatörü ile 2 anketör görev almıştır. Öncelikle uzmanlar tarafından bir anket formu oluşturulmuş, anket formu Dinar TSO yetkilileri ile paylaşılarak nihai haline getirilmiştir. Anketör ekibe yapılacak çalışma ile ilgili anket formu üzerinden 3 saatlik eğitim verilmiştir. SPSS programına veri girişleri yapıldıktan sonra SPSS analiz yöntemleri (Ortalama, frekans, çapraz tablolar vb.) kullanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Anket sonuçlarına ilişkin analiz raporlarına Dinar Sanayi Gelişim Stratejileri Planı Raporu nda yer verilmiştir. 13

15 1. MEVCUT DURUM ANALİZİ 1.1.Nüfus, Kentleşme ve Göç TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2012 yılı verilerine göre Dinar ilçesinin nüfusu dur. Bu nüfusun i erkeklerden, i kadınlardan oluşmaktadır. Nüfusun i kırsal alanda, i ise ilçe merkezinde ikamet etmektedir. İlçede nüfus yoğunluğu (Kişi/km 2 ) 2012 yılı itibariyle 36 dır. Dinar ilçesinin nüfusu 1990 yılı itibariyle sürekli olarak azalma göstermiştir. Özellikle yılları arasında çok büyük oranda bir azalma gözlenmektedir. Bunun başlıca sebebi, 1 Ekim 1995 de meydana gelen deprem felaketidir. Yaşanan Dinar depremi etkisiyle gerek Dinar ın köylerinden gerekse ilçe merkezinden önemli miktarda göç (Yaklaşık 15 bin kişi) yaşanmıştır. Isparta, Denizli ve İzmir gibi yakın şehir merkezleri Dinar dan yaşanan göçün başlıca adresleri olmuştur. Özellikle Isparta il merkezi bu anlamda göç edilen başlıca merkez olmuştur. Dinar ilçesinde nüfus büyüklüğü yıldan yıla düşüş göstermiştir. Buna rağmen kentleşme oranı her geçen yıl artmaktadır. Dinar ilçesinde kentleşme oranının süreç içerisinde artması ve aynı zamanda kırsal nüfusun azalış göstermesi, ilçede köyden kent merkezlerine doğru yoğun bir göç yaşandığını göstermektedir. Tablo 1 Yıllar İtibariyle Dinar Nüfusu Yıllar Nüfus Sayısı Kent Nüfusu Kır Nüfusu Kentleşme Oranı (%) Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri Dinar ilçesinde yaş arası nüfus diğer yaş gruplarına göre en fazla nüfus değerine sahiptir. Dinar genç nüfusun yoğun olarak bulunduğu bir ilçe olma özelliği taşımaktadır. Toplumdaki üretim faaliyetlerine katılmadıkları varsayılan 0-14 yaş grubu ile 65 ve daha yukarı yaşlardaki nüfus bağımlı nüfus olarak nitelendirilmektedir. Toplam yaş bağımlılık oranı aktif ve çalışma çağındaki nüfus olan yaş grubundaki her 100 kişinin bakmak zorunda olduğu çocuk ve yaşlı nüfusu göstermektedir. Buna göre Dinar ilçesinde bağımlı nüfus miktarı 2012 yılında , 2011 yılında , 2010 yılında , 2009 yılında , 2008 yılında ve 2007 için olarak 14

16 gerçekleşmiştir. Bu sayının 5 yıllık verilerde sürekli artışta olduğu görülmektedir. Bu artış henüz genç nüfus yapısından yaşlı nüfus yapısına doğru geçişin gerçekleşemediğini göstermektedir. 1 Tablo 2 Dinar İli Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Yaş Yıllar Grubu '0-4' '5-9' '10-14' '15-19' '20-24' '25-29' '30-34' '35-39' '40-44' '45-49' '50-54' '55-59' '60-64' '65-69' '70-74' '75-79' '80-84' '85-89' '90+' Toplam Kaynak: TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri TÜİK 2010 yılı verilerine göre Afyonkarahisar ilinin doğurganlık hızı dir. Türkiye nin doğurganlık hızına bakıldığında Afyonkarahisar ili ortalamanın üzerindedir. Afyonkarahisar ili dışarıya göç veren bir ildir yılları arasındaki göç verileri incelendiğinde ilin verdiği göç aldığı göçten fazlalık göstermektedir. Süreç içerisinde 2000 yılı ve 2012 yılı döneminde ilin aldığı göç verdiği göçün üzerinde gerçekleşmiştir Doğurganlık Hızı: yaş arasındaki her kadın başına düşen canlı doğum sayısını ifade eden göstergedir. 15

17 Tablo 3 Afyonkarahisar İli Göç Verileri Yıl ADNKS Nüfusu Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri 1.2.İstihdam ve İşsizlik Türkiye nin il farkı gözetmeksizin gündeminde olan ve en acil çözüm bekleyen sorunlarından birisi işsizliktir. İşsizlik ekonomik sonuçlarının yanı sıra birtakım toplumsal sorunlara da yol açmaktadır. Gelir yoksunluğu nedeniyle ekonomik açıdan yoksulluğa neden olurken, diğer yönüyle bireyler üzerindeki olumsuz sosyal-psikolojik etkileriyle sosyal dışlanmaya neden olmaktadır. İşsizlik, gelir eşitsizliği ve yoksulluğu artırırken, insan kaynaklarının atıl kalmasına yol açarak kalkınmayı yavaşlatmaktadır. TÜİK tarafından gerçekleştirilen bir çalışmaya göre 2010 yılında Afyonkarahisar ilinde işgücüne katılım oranı %47,2, işsizlik oranı %7,6 ve istihdam oranı %43,5 olarak gerçekleşmiştir. Bu oranlar Türkiye geneli için sırasıyla %48,8, % 11,9 ve %43 tür. Buna göre Afyonkarahisar Türkiye ortalaması ile karşılaştırıldığında istihdam ve işsizlik alanında az da olsa daha iyimser bir tablo sergilemektedir. Afyonkarahisar işgücü piyasası, Türkiye işgücü piyasasına benzer şekilde, tarım sektöründeki yüksek istihdam, işgücüne katılımın düşüklüğü, istihdam oranının özellikle kadınlarda çok düşük olması ve işgücünün ortalama eğitim seviyesinin düşüklüğü yapısal özelliklerine sahiptir. Türkiye de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması na 3 göre 2005 yılı ile karşılaştırıldığında, Afyonkarahisar ın genel ekonomi endeksi sıralamasında yükseldiği görülmekle birlikte ilin işgücü endeksi sıralamasında gerilediği dikkat çekmektedir. Bu gelişmede, Afyonkarahisar ın döneminde Türkiye de nüfusun gerileme eğilimi sergilediği illerden biri olmasının etkili olduğu düşünülmektedir. İŞKUR un yayınladığı 2012 İl İstihdam Raporuna göre; 2012 yılı içinde Afyon İl Müdürlüğü ne yapılan başvuru kişi ve açık iş sayısının olduğu görülmektedir. Açık iş sayısı ve başvuran sayısı arasında çok büyük fark vardır. 3 Türkiye de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması, İş Bankası,

18 İlde kişi İŞKUR tarafından işe yerleştirilmiştir. Kayıtlı işgücü kişi ve bunların ü işsizdir. İşsizlerin çoğunluğunu erkekler oluşturmasına rağmen 2012 yılında kadınların da iş başvurusu oldukça artmıştır. İşsizlerin yaş olarak 20 ile 44 yaş arasında yoğunlaştığı görülmektedir yılında 20-24, ve yaş aralıklarında iş arayan kadın sayısında gözle görünür bir artış olmuştur. İŞKUR tarafından 2010 yılında gerçekleştirilen Afyonkarahisar İli İşgücü Piyasası Araştırması 4 kapsamında elde edilen veriler ilin istihdam yapısına yönelik önemli bilgiler sunmaktadır. 660 firmayı içeren bir örneklem üzerinden gerçekleştirilen bu araştırmaya göre işyeri sayısı en fazla Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründe bulunmaktadır. Toplam işyerlerinin % 14,7 si Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründedir. Toplam çalışan sayısında ön plana çıkan sektör Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetler sektörüdür. Çalışanların % 82,9 u erkek, % 17,1 i kadındır. Erkeklerin % 17,1 i Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründe çalışmaktadır. Kadınların % 24,8 i Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri sektöründe çalışmaktadır. 5 Tablo 4 İşyeri Sayısı ve İşgücünün Sektörlere Göre Dağılımı Sektör Adı Toplam İş Yeri Sayısı Erkek Kadın Toplam Diğer Sosyal, Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toptan ve Perakende Ticaret Gıda Ürünleri, İçecek Tarım, Avcılık ve Ormancılık İnşaat Başka Yerde Sınıflandırılmamış İmalatlar Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Enerji Üreten Maddeler Hariç Madencilik Eğitim Tekstil ve Tekstil Ürünleri İmalatı Makine ve Teçhizat İmalatı Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler Ağaç Ürünleri İmalatı Kağıt Hamuru, Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı Ana Metal ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Tarım sektöründe 57, Sanayi sektöründe 234, İnşaat sektöründe 44 ve Hizmetler sektöründe 325 işyeri olmak üzere toplam 660 adet işyeri anketi doldurmuştur. 5 İŞKUR Afyonkarahisar İli İşgücü Piyasası Araştırması,

19 Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri Elektrikli ve Optik Donanım İmalatı Kok Kömürü, Rafine Ed. Pet. Ür ve Nük Yakıt İm Elektrik, Gaz, Buhar ve Sıcak Su Üretimi ve Dağıtımı Kimyasal Madde ve Ürünler İle Suni Elyaf İmalatı Deri ve Deri Ürünleri İmalatı Ulaşım Araçları İmalatı TOPLAM Kaynak: İŞKUR Afyonkarahisar İli 2010 Yılı İşgücü Piyasası Araştırması Sonuç Raporu Toplamda en fazla çalışılan meslekler; Beden İşçisi (Genel), Beden İşçisi (Temizlik), Diğer Madenciler ve Taş Ocakçılar, Müşteri Hizmetleri Görevlisi, Satış Elemanı (Tanıtım) dır. Kadınların ve erkeklerin toplamda en fazla çalıştığı meslek aynı ve Beden İşçisi (Genel) dir. 1.3.Sosyoekonomik Yapı Türkiye de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması 2012 yılı verilerine göre 2005 yılına kıyasla 4 basamak gerileyerek 44. sırada yer alan Afyonkarahisar, Ege Bölgesi nin bu kapsamda en az gelişmiş ili konumundadır. İlin genel ekonomik gelişmişlikte daha iyi konumda olmasında, coğrafi konumu ve büyük şehirlerarasında bir kavşak niteliğinde olması etkili olmaktadır. Tablo 5 Afyonkarahisar İli Gelişmişlik Sıralaması 2005 Yılı 2010 Yılı İllerin Gelişmişlik Sıralaması Genel Ekonomi Sıralaması Kişi Başı Ekonomi Sıralaması İşgücü Sıralaması Sosyal Gelişmişlik Sıralaması Kaynak: Türkiye de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması 2012 İller Arası Rekabetçilik Endeksi sonuçlarına göre 81 il arasında en rekabetçi 48. il olan Afyonkarahisar 15,07 genel endeks değerine sahiptir. Rekabetçilik gücünü oluşturan dört alt endeks incelendiğinde, Erişilebilirlik Alt Endeksi nin payının %40,84 olduğu, bunu sırasıyla %30,51 lik payıyla Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi nin ve %28,07 ile Beşeri Sermaye ve Yasam Kalitesi Alt Endeksi nin takip ettiği görülmektedir. Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi nin ilin rekabetçilik gücüne katkısı %0,58 oranındadır. Yıllar itibariyle düzenli olarak yükselişte olduğu Erişilebilirlik Alt 18

20 Endeksi nde verilerine göre 61. sırada olan Afyonkarahisar ın, sonuçlarına göre sonuçlarına göre ise 57. sırada olduğu tespit edilmiştir. Yıllar itibariyle düzenli olarak yükselişte olduğu Erişilebilirlik Alt Endeksi nde sonuçlarına göre 57. sırada olduğu tespit edilmiştir. Demiryolu ağına bağlı bulunan ilin bir önceki seneye göre bir sıra ilerlemesinin başlıca sebebinin ilin Kilometrekare Basına Düsen Bölünmüş Yol Uzunluğu na ilişkin sıralamada bir önceki seneye göre 6 sıra ilerleyerek 14. sıraya yükselmesidir. Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi nde Afyonkarahisar ın, sonuçlarına göre 20. il konumuna geldiği görülmektedir. Beşeri Sermaye ve Yasam Kalitesi Alt Endeksi nde verilere göre 55. il konumundadır. İlin, dönemi rekabetçiliğine %0,58 oranında katkı sağlayan Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi ndeki sıralamasında da yıllar itibariyle düşüş gözlemlenmiş olup, verilerine göre 28. olan ilin, döneminde 31. olduğu, sonuçlarına göre ise 1 sıra daha gerileyerek 32. olduğu tespit edilmiştir. İlde Son Beş Yıla Ait Patent Tescil Ortalaması nda yıllar içinde gerçeklesen gerileme ve diğer illerin bu alt endeksteki değişken sıralamalarında daha yüksek bir ivme ile artış göstermesi Afyonkarahisar ın bu alt endeksteki rekabetçiliğine olumsuz yönde yansımıştır. Tüm alt endeksler itibarıyla, Ege Bölgesi ortalamasının altında yer alan Afyonkarahisar, genel ekonomi sıralaması dışında Türkiye ortalamasına paralel bir görünüm arz etmektedir. Genel ekonomi sıralamasında ise il daha olumlu bir görünüm arz etmektedir. 6 İllerin Finansal Gelişmişlik Gruplarının Coğrafi Dağılımı nın 2011 yılına ait haritası incelendiğinde kırmızı renk 1. Grup, turuncu renk 2. Grup, sarı renk 3. Grup, mavi renk 4. Grup ve bordo renk 5. Grup bölgeleri ifade etmektedir. Bu gruplamaya göre kırmızı renkten bordo renge giderken gelişmişlik seviyesi düşmektedir. Afyonkarahisar ili 3. Grup gelişmekte olan iller arasında görülmektedir. 7 6 İller Arası Rekabetçilik Endeksi Araştırması, Türkiye de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması Türkiye İş Bankası,

21 Harita 1İllerin Finansal Gelişmişlik Gruplarının Coğrafi Dağılımı Kaynak: Türkiye de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması

22 Afyonkarahisar ili eğitim verilerine bakıldığında okuryazar nüfus oranı ile okuryazar kadın nüfusun toplam kadın nüfusa oranlanmasında çok ciddi gelişmeler yaşandığı görülmektedir. Bu gelişmeler özellikle ortaöğretimdeki ve meslek ve teknik liselerdeki okullaşma oranlarında kendini göstermektedir. Buna göre, ortaöğretimdeki okullaşma oranında %35 e varan artışlar yaşanırken, mesleki ve teknik liselerdeki okullaşma oranında yüzde %48 e varan artışlar yaşanmıştır. Afyonkarahisar ilinin eğitim alanında kazandığı bu ivmeye paralel olarak Dinar ilçesinde de yıldan yıla eğitim alanında gelişmeler yaşanmaktadır. Dinar ilçesinde 9 Ortaöğretim, 47 İlköğretim kurumu bulunmakta, İlköğretim okullarının 32 si başka okullara taşınmaktadır. Bu okullardan 6 Ortaöğretim ve 6 da İlköğretim Okulu Dinar ilçesinde bulunmaktadır. Taşınan okullardaki öğrencilerin büyük bir kısmı yine Dinar ilçe merkezine taşınarak eğitim öğretime devam etmektedir. Dinar ilçesinde ortaöğretim okullarında okuyan (1.781) öğrencinin %88,2 si (1.571), ilköğretim okullarında okuyan (6.952) öğrencinin %56,6 sı (3.937) şehir merkezindeki okullarda eğitim-öğretim görmektedir. 8 TÜİK 2012 verilerine göre, Dinar ilçesinde nüfusun büyük kısmının ilkokul mezunu olduğu görülmektedir. Toplam ilçe nüfusunun %37 si ilkokul mezunudur. Buna karşılık nüfusun sadece %6 lık kısmı yüksekokul ve fakülte mezunudur. Tablo 6Dinar İlçesi Bitirilen Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Nüfus (+15 yaş) Bitirilen Eğitim Düzeyi Toplam Erkek Kadın Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2012 Yılı Verileri Afyonkarahisar ilinde mevcut yatak kapasitesi dir. Sağlık Bakanlığı na ait hastanelerde 1.303, üniversite hastanesinde 337, özel hastanelerde ise 187 yatak kapasitesi mevcuttur. Yatak doluluk oranlarında %75 ile üniversite hastanesi ilk sırada yer almaktadır. İlde; 18 Toplum Sağlığı Merkezi, 98 Aile Sağlığı Merkezi, 81 Sağlık Evi, 8 Devlet Hastanesi, 1 Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi, 1 Göğüs Hastalıkları Hastanesi, 1 Tıp Fakültesi 8 T. Kadir, Dinar Şehri nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs

23 Araştırma ve Uygulama Hastanesi, 7 Entegre İlçe Hastanesi, 1 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, 1 Halk Sağlığı Laboratuvarı, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi bulunmaktadır 9. İl genelinde 253 uzman doktor, 363 Pratisyen doktor, 54 Diş Hekimi, 15 Eczacı, Hemşire-Ebe ve Diğer Sağlık Personeli, 752 kişide diğer hizmetler grubunda memur görev yapmaktadır. 10 Dinar ilçesinde 1 devlet hastanesi bulunmaktadır.devlet Hastanesi 100 yatak kapasitelidir. Hastane yalnız Dinar köy ve kasabalarına hizmet vermekle kalmayıp, Dazkırı, Başmakçı, Evciler, Kızılören ilçeleri ve bunlara bağlı köy ve kasabalarına da hizmet vermektedir. İlçenin içinden geçen ve ülkeyi Batı Anadolu ya ve Akdeniz Bölgesine bağlayan karayolları üzerinde olması, karayolu üzerindeki trafik akışının da fazla olması nedeniyle meydana gelen trafik kazalarında yaralıların ulaştırıldığı bir bölge hastanesi gibi görev yapmakta olup, personel sayısı genel olarak yeterlidir.hastanede, uzman hekim sayısı 23, aile hekimliği bölge sayısı 6, aile hekimi sayısı 14, hekim sayısı 33, hemşire sayısı 65 tir. 1.4.İhracat-İthalat TÜİK Dış Ticaret İstatistiklerinden alınan veriler incelendiğinde, Afyonkarahisar ın ithalat değerlerinde yıldan yıla bir artış olduğu görülmektedir. Son 5 yıldaki verilerde ithalatçı firma sayısında 2008 yılında en düşük, 2011 yılında en yüksek rakama ulaşılmıştır. Afyonkarahisar ilinin ekonomik faaliyetlere göre ihracat değerlerine bakıldığında en büyük ihracat miktarının imalat sektöründe gerçekleştirildiği görülmektedir. İlin 2012 yılı ekonomik faaliyetlere göre ihracat değerlerine bakıldığında tarım, hayvancılık, ticaret, madencilik ve taş ocakçılığı ve imalat faaliyetlerinde ithalat gerçekleştiği gözlemlenmektedir. İlin ithalat değerlerine bakıldığında ithalatta en büyük payı alan sektör yine imalat sektörüdür. İthalat yapılan diğer sektörler tarım ve ormancılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat ve toptan ve perakende ticarettir. Tablo 7 Afyonkarahisar'a Ait İthalat İhracat Bilgileri Yıl İhracatçı İhracat Değeri İthalatçı İthalat Değeri Firma Sayısı (1.000 UDS) Firma Sayısı (1.000 UDS) Kaynak: 81 İl Durum Raporu Afyonkarahisar Valiliği 2012 Yılı Ocak Brifingi 10 Afyonkarahisar Valiliği 2012 Yılı Ocak Brifingi 22

24 1.5.Ekonomik Göstergeler Tarım Afyonkarahisar ili genel görünümü itibariyle bir yayla karakteri taşır. Bu özellik ilin her yerinde aynı olmayıp bazen bir bölgede yüksek dağların arasında geniş ovaların yayıldığı görülür. Bu ovalarda topraklar genelde hafif ve orta alkali bir karakterdedir. Tablo 8 Toprağın Kullanım Şekli ve Yüz Ölçüm Oranı Kullanım Şekli Alanı ( Ha ) Tarla Arazisi Meyvelikler Ve Bağ Sebzelikler Gül Bahçeleri 310 Nadas Kullanılmayan Tarım Arazisi Toplam Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık bakanlığı Afyonkarahisar İl Müdürlüğü Toplam hektar arazinin hektarı sulu, hektarı sulanamayan tarım alanıdır. Sulanan arazi miktarının hektarı merkez ilçededir. İlde 2012 yılında hektar alanda haşhaş ekimi yapılmıştır.afyonkarahisar da yumrulu bitkiler üretimi içerisinde patatesüretiminin payı % 95 dir. İlde 2012 yılında hektar alanda patates ekimi yapılmıştır. Afyonkarahisar ilinde kiraz üretim eğilimi son yıllarda ihracat imkânlarının artması ile olarak yükseliş eğilimindedir. Bölgede üretilen kiraz kalitesinin çok yüksek olması sebebiyle üretimin %70 lik büyük bir kısmı ihracata gitmektedir. İhracat imkânının olması üreticinin getirisini artırmakta ve çiftçinin en büyük sorunu olan pazarlama problemini ortadan kaldırmaktadır. Afyonkarahisar ilinde % 89 luk miktar ile Sultandağı ilçesi yağlık ayçiçeği üretiminde ön plana çıkmaktadır. Afyonkarahisar, yağlık ayçiçeği üretimi için arazi yapısı ve sektörel gelişme olarak uygun şartlara sahiptir. İlde bölgesel bazda marka yaratmış ve yüksek işleme kapasiteli yağ fabrikalarının bulunması ürünün pazarlama kanalının her zaman açık olmasını sağlamaktadır. Türkiye de bitkisel yağ sektörünün yağlık ayçiçeği üretiminde, kendine yeterlik durumu yaklaşık % 60 tır. Türkiye pazarındaki % 40 lık açığın kısa vadede kapanmayacağı ve yağlık ayçiçeği ürününün kısa vadede pazarlama sorunu ile karşılaşmayacağı düşünülmektedir. İlde 2012 yılında hektar alanda yağlık ayçiçeği ekilmiştir. Türkiye de Endüstri Bitkileri üretimi içerisinde şeker pancarı üretiminin payı yıllara göre değişmekle beraber % 95 civarındadır. Afyonkarahisar da ise, Endüstri Bitkileri içerisinde 23

25 şeker pancarı üretiminin payı % 99 dur. İlde 2012 yılında hektar alanda şeker pancarı ekimi yapılmıştır. 11 Dinar ilçesinde yetiştirilen tarım ürünleri Afyonkarahisar ili ürünleri ile paralellik göstermektedir. İlçenin toplam yüz ölçümü hektardır. Toplam tarım alanı hektarken toplam sulanan alan , toplam kuru tarım alanı ise hektardır. Akdeniz ve Ege bölgelerinde toprakları olan Dinar ilçesinin merkez ve merkeze bağlı köylerinin büyük kısmı ve Dombay Ovası nın güney kısımları Akdeniz bölgesinde, diğer yerleşim alanları ise Ege bölgesindedir. Göller yöresinde yer alan Dinar, Kuzeyde Sandıklı, Kuzeydoğuda Şuhut, güneydoğuda Isparta, kuzeybatıda Denizli, güneybatıda ise Dazkırı ile çevrilidir. Dinar ve Kuzey paralelleriyle ve doğu meridyenleri arasında yer alıp 1286 km² genişliğindedir. Dinar ilçesinin tarım alanlarının kullanılış amaçlarına göre dağılımına bakıldığında tarla alanı; , sebze alanı; 917 meyve alanı; 1.343, süs bitkileri 112, nadas alanı; 1.015, diğer alan; 90 ve toplam alan hektardır. Tarım alanlarında hububat, patates, şekerpancarı, haşhaş, üretimi ile önemli merkezlerinden biridir. turşuluk salatalık gibi bitkisel Afyonkarahisar il ve ilçelerinde 60 adet tarım kooperatifi aktif olarak hizmet vermektedir Hayvancılık Afyonkarahisar ilinde hayvancılık önemli geçim kaynaklarından biridir.afyonkarahisar ili hayvancılık verilerine bakıldığında ildeki hayvancılık faaliyetleri sığır, manda, koyun, keçi, hindi, kaz-ördek, tavuk besiciliği ve at-katır, eşek yetiştiriciliği, arı kovanı üretimi olarak görülmektedir. İlde en fazla tavuk besiciliği yapılmaktadır. Tavuk besiciliğini küçükbaş hayvancılıkta koyun besiciliği ve büyükbaş hayvancılıkta sığır besiciliği takip etmektedir. Afyonkarahisar ilinde hayvancılık alanındaki üretim miktarlarına bakıldığında süt üretimi tüm yıllarda başı çekmektedir. En düşük üretim miktarı ise tüm yıllarda tiftik olarak kayıtlara geçmiştir. Tiftik 2011 ve 2012 yıllarında hiç üretilmemiştir. İlçe bazında verilere bakıldığında Dinar da büyükbaş, küçükbaş, kanatlı hayvan bulunmaktadır. Bunlara ek olarak ilçede adet arı kovanı bulunmaktadır. Tablo 9 Afyonkarahisar İli Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları Ürün Cinsi Yıllar Süt (Ton) 346, , , , ,609 Kırmızı Et(Ton) 18,257 13,746 11,767 10,91 13,96 11 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Afyonkarahisar İl Müdürlüğü 24

26 Beyaz Et(Ton) 1,519 1,845 1,987 3,741 3,484 Deri (Adet) 73,641 78,876 76,833 52,423 85,42 Yapağı (Ton) 1,227 1,116 1,055 1,334 1,009 Kıl (Ton) Tiftik (Ton) 7 7 6,8 0 0 Yumurta (Ton) 96,85 106, , , ,075 Kültür Balıkçılığı (Ton) ,488 1,07 Bal (Ton) Bal Mumu (Ton) ,5 Kaynak: Afyonkarahisar Valiliği Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Ayrıca Dinar ilçesinde hayvancılığa altyapı sağlayan 1 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası bulunmaktadır Ticaret Afyonkarahisar ın çeşitli bölge merkezlerini bir birine bağlayan kara ve demir yolu ulaşım ağının merkezinde olması, ilin bölge ticaretinde önemli bir kavşak olduğunu göstermektedir. Zaman içerisinde bu özelliğinin Türkiye ticaretindeki önemi fark edilerek, çeşitli ticaret merkezlerinin ve konaklama tesislerinin kurulmaya başlaması, ilin ticaretini önemli ölçüde etkilemiştir. Afyonkarahisar dan diğer illere satışı yapılan mallar; çimento, canlı hayvan, lastik ayakkabı, sucuk, taze et, yün ve yapağı, sebze ve meyve, lokum, pişmaniye, reçel ve kaymak, hububat, un, bitkisel yağ, hayvan yemi, çeşitli tohumlar, malt, konveyör band, inşaat tuğlası ve bunun gibi mallardan oluşmaktadır. Diğer illerden Afyonkarahisar a giriş yapılan mallar ise; manifatura, konfeksiyon, tuhafiye, inşaat malzemeleri, sebze ve meyve, gıda maddeleri, oto yedek parçaları, sanayi hammaddeleri, ilaç, mefruşat, kösele ve kavafiye gibi mallardır yılında Afyonkarahisar a ait kişi başına düşen ihracat miktarı 341 dolar iken, 2011 yılında 417 dolar olarak gerçekleşmiştir yılında gerçekleşen ihracat değeri toplam olarak dolardır. Afyonkarahisar da 2009 yılında kurulan ticaret unvanlı işyeri sayısı 290, şirket ve kooperatiflerin sayıları 211 olup, il merkezindeki ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı üye sayısı dir. Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı olan üye sayıları bakımından öne çıkan ilk 5 sektör Müteahhitlik ve Mühendislik Hizmetleri, Otomotiv, Ulaşım Araçları ve Akaryakıt İmalatı ve Satıcıları, Toptan ve Perakende Gıda İmalat ve Satıcıları, Mermer, Doğal Taş Fabrikaları, Finansal Hizmetler şeklinde sıralanabilir. Buna ek olarak Afyonkarahisar da öne çıkan ekonomik faaliyetler; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı, gıda ürünleri ve içecek imalatı sektörü, plastik ve kauçuk ürünleri imalatı sektörü şeklinde sıralanmaktadır. 25

27 Turizm Afyonkarahisar, beş bin senelik bir yerleşim merkezidir. Tarihi eserler bakımından çok zengindir. Hitit ve Frigyalılara ait tarihi kalıntılar, Selçuklu ve Osmanlı devrine ait zengin eserler vardır. Kaplıcaları dolayısıyla turizm bakımından da hareketlidir. Tarihi ve turistik eserlerinden bazıları şunlardır: Gezler Kalesi, Sandıklı Kalesi, Toprakkale, Ulu Cami, Ak Mescid, İmaret Cami, Afyon Kalesi, Arasta Mescidi. Afyonkarahisar ilindeki mesire yerleri Gecek Kaplıcası bölgesi, Keltepe yakınlarındaki Muttalip Bağları, Sandıklı yakınlarındaki Soğuk Pınar ve Yeşil Depir Köyü çevresidir. Dinar ilçesi Afyonkarahisar gibi tarih ve turizm yönünden oldukça gelişmiş bir bölgedir. Dinar ve yakınında kurulan iki önemli antik şehir; Kelenia ve Apameiadır. Apameia antik kenti Mercimek tepesi yamaçlarında, Kelenia antik kenti ise Apameia antik kentinin doğusunda Kaleyıkığı tepe çevresinde kurulmuştur. Ancak her iki kent de hala büyük oranda toprak altında gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir. Apameia kent alanında, yarım daire şeklinde bir yapı kalıntısı içinde tiyatro, stadyum ve Artemis Anaitis Tapınımı na ait tapınak temeli bulunmakta, bunlar yüzeye daha yakın, diğer yapılar ise toprak altında bulunmaktadır. 31. Helenistik dönemde üzerinde Maeander (Marsyas B.Menderes) nehri ve flüt çalan Marsyas ı gösteren resimler olan sikkeler basıldığı bilinmektedir. Romalıların Anadolu da katıldıkları ilk savaş olan Magnesia Savaşı (M.Ö.190) sonrasında yapılan barış anlaşması (M.Ö. 188) da burada imzalanmıştır ve Apameia Barışı olarak adlandırılmaktadır. Dinar ilçesinin, 19. yy. sonuna kadar çok sayıda antik kalıntıya sahip olduğu bilinmektedir. Bunlar arasında büyük kilise, Artemis Anaitis Tapınağı, su kemerleri ve hamamların kalıntıları yer alır. İlçede; halkın dinlenme ve rekreasyon alanları olarak kullandığı mesire ve park alanları yer almaktadır. Büyük Menderes nehrinin kaynaklarından Suçıkan ve Düden bunlardan ikisidir. Diğerleri ise İncirli, Santral, Gar ve Meslek Yüksek Okulu parklarıdır. Ayrıca hemen her mahallede çeşitli büyüklükte yeşil alanlar mevcuttur. Antik kaynaklara göre Suçıkan; mitolojide tanrı Apollon ile Kelenia prensi Marsyas arasında, dünyanın ilk müzik yarışmasının yapıldığı belirtilen yerdir. Aynı zamanda Suçıkan, Tanrı Apollo yu müzik yarışmasına davet ederek meydan okuyan, Satyr Marsyas ın önce derisinin yüzülüp sonra öldürüldüğü yerdir. Ayrıca ilçede konaklama yapılacak, Suçıkan parkında bulunan Suçıkan Oteli dışında 3 otel daha bulunmaktadır. Bunlar; Devran, Gönen ve Kanarya otelleridir. İlçe merkezinde, Dere, Üçlerce, Konak ve İstasyon mahallelerinde ağaçlandırılmış ve ağaçlandırılmakta olan sahalar bulunmaktadır. İlçenin kuzeydoğusunda yer alan şehir mezarlığının kuzeyinde ve batısındaki ormanlar, alan bakımından en büyük yeşil alanları oluşturmaktadır T. Kadir, Dinar Şehri nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs

28 Sanayi İlde ilk sanayi yatırımları kamu tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunlar Çimento, Beton Travers, Kızılay Madensuyu, Afyon Alkoloidleri, SEKA, Şeker ve Şeker Makina fabrikalarıdır. Daha sonraları tarım ürünlerine dayalı un, ayçiçeği yağı, makarna ve yem fabrikaları kurulmuştur. Bu fabrikaları tuğla, kiremit, mermer, makina ve lastik fabrikaları izlemiştir. İlde yerel sermaye birikimi olmasına rağmen bu sermaye birikimi sanayi yatırımlarına kanalize edilememektedir. Afyonkarahisar ili denince akla mermer gelmektedir. Mermer ile birlikte tarım sektörüne bağlı gıda sanayisi de Afyon ilinde diğer gelişmiş sanayi alanıdır. Yine tarım ve hayvancılık konularıyla ilgili olarak, Afyon et ve şeker ürünlerinde önemli markalara sahiptir. Gıda sanayi mamulleri Afyonkarahisar ın avantajlı konumundan ötürü il çevresinde yer alan çok sayıdaki alışveriş merkezlerinde pazarlanma olanağına sahiptir. İlde faal durumda olan 2 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Bunlar merkezde bulunan Afyonkarahisar OSB ile İscehisar İlçesinde bulunan İlçesinde Mermer Özel İhtisas OSB dir. Afyonkarahisar OSB civarında istihdama sahiptir. İscehisar OSB de ise altyapı çalışmaları devam etmektedir. Afyonkarahisar ilinde bulunan sanayi işletmelerinin % 48 i mikro ölçekli, % 43 ü küçük ölçekli, % 8 i orta ölçekli, % 1 i büyük ölçekli işletmelerdir. Personel sayısına göre büyük işletmeler; Hera Tekstil Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Afyon Şeker Fabrikası Toprak Mahsulleri Ofisi Afyon Alkoloidleri Fab. İşl. Müdl. Demmer Demireller Mermer Sanayi ve Ticaret A.Ş. Gamme Giyim Ev Tekstil Ürün Ltd. Şti. olarak sıralanabilir. Afyonkarahisar ili sanayi sicil belgeli işletmelerin sektörlere göre dağılımı aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Buna göre Afyonkarahisar da 685 işletmenin çalışanla faaliyet gösterdiği görülmektir. Sektörler incelendiğinde işletme sayıları bakımından madencilik ve taş ocakçılığı ile gıda ve içecek imalatı ön plana çıkmaktadır. Söz konusu sektörlerin ağırlıkları istihdama da yansımış olup toplam istihdamın yarısından fazlasının bu iki sektörde gerçekleştiği görülmektedir. 27

29 Tablo Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı Sektör İşletme Çalışan % Payı Sayısı Sayısı % Payı Ağaç Ürünleri İmalatı 15 2, ,64 Ana Metal Sanayi 3 0, ,27 Bavul, Ayakkabı İmalatı 5 0, ,75 Diğer Madencilik ve Taşocakçılığı , ,71 Diğer Ulaşım Araçları 1 0, ,06 Elektrikli Makine 6 0, ,59 Fabrikasyon Metal Ürünleri 11 1, ,82 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı , ,96 Giyim Eşyası İmalatı 8 1, ,89 Kimyasal Madde ve Ürünler 13 1, ,96 Makine ve Teçhizat 22 3, ,82 Metal Olmayan Diğer Mineral Ürünler 83 12, ,87 Mobilya İmalatı 7 1, ,40 Motorlu Kara Taşıtı ve Römork 2 0, ,45 Plastik ve Kauçuk İmalatı 7 1, ,34 Tekstil İmalatı 7 1, ,62 Diğer 86 12, ,86 Toplam , ,00 Kaynak: Afyonkarahisar Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü Aşağıdaki tabloda söz konusu işletmelerin ilçelere dağılımları verilmiştir. 685 işletmenin 296 sının merkezde olduğu, 221 inin de mermer imalat merkezi olan ve Afyonkarahisar ili merkezine çok yakın mesafede bulunan İscehisar ilçesinde yer aldığı görülmektedir. Bunun yanında Dazkırı, Bolvadin, Dinar ve Sandıklı ilçeleri istihdam açısından ön plana çıkan diğer ilçelerdir. Tablo Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı Sıralama İlçeler İşletme Sayısı % Payı Çalışan Sayısı % Payı 1 Merkez , ,56 2 İscehisar , ,96 3 Sandıklı 26 3, ,92 4 Bolvadin 25 3, ,63 5 Sinanpaşa 23 3, ,35 6 Dinar 20 2, ,02 7 Emirdağ 16 2, ,90 8 Sultandağı 15 2, ,19 9 Çay 11 1, ,66 10 Dazkırı 11 1, ,80 28

30 11 İhsaniye 6 0, ,62 12 Başmakçı 4 0, ,37 13 Çobanlar 4 0, ,31 14 Şuhut 3 0, ,24 15 Bayat 1 0,15 3 0,02 16 Evciler 1 0, ,29 17 Hocalar 1 0,15 3 0,02 18 Kızılören 1 0, ,13 Toplam , ,00 Kaynak: Afyonkarahisar Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü 1908 yılında ilçe olan Dinar ın, İstanbul ve Ankara'dan gelen, Denizli, İzmir ve Antalya'ya giden yolların kesişim noktasında bulunması itibariyle ulaşımı oldukça kolaydır. Bölgeye kara, demir ve hava yoluyla kolayca ulaşılabilir. Demir yoluyla İstanbul a, Ankara'ya ve İzmir e bağlantıları vardır. Kara yoluyla İstanbul a 9, Ankara'ya 6, İzmir e 5, Afyon'a ve Denizli'ye 1,5, Antalya'ya 3 saat ve Burdur ve Isparta'ya 45 dakika mesafededir. Dinar ilçesi Afyon iline 110, Isparta ve Burdur iline 60, Denizli ve Uşak illerine ise 110 km mesafededir. Şehirler farklı iş alanlarının ve farklı ekonomik sektörlerin ortaya çıktığı yerleşmelerdir. Farklı iş kollarında çalışan nüfus ise şehrin ekonomik yapısı ve şehirleşme sürecindeki durumu hakkında bilgi vermektedir. Dinar da, istihdam edilen nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı incelendiğinde; nüfusun %12,9 u tarım, %14,5 i imalat sanayi, %65 i hizmet ve %7,6 sı da inşaat sektörlerinde çalışmaktadır. Hizmet sektöründe çalışan nüfusun %47,8 i toplumsal ve kişisel hizmetlerde, %32,1 i de toptan ve perakende ticaret alanında yoğunlaşmış durumdadır. Çalışan nüfusun %86 sı erkek, %14 ü ise kadınlardan oluşmaktadır. Sektörlerin tamamında erkek çalışanların üstünlüğü görülmektedir. Erkek çalışan oranı tarımda %87,4, sanayide %81,4, hizmet sektöründe ise %85,2 dir. 13 Dinar ilçesinde köy alanının; %47 si tarım alanlarından, yaklaşık %6 sı çayır-mera ve ormanlık alanlardan ve % 47 si de yerleşim alanlarından meydana gelmektedir. Çalışan nüfusun %12,9 u tarım sektöründe istihdam edilmekte ve şehirde ikamet etmektedir. İlçede un ve yem fabrikaları başta olmak üzere tarımsal amaçlı kullanılan makine ve eşya üretimi şehir çevresinde ve küçük sanayi sitesinde bulunan sanayi tesislerinde imal edilmektedir. Yukarıdaki tablodaki verilere bakıldığında verilere göre sanayi işletme sayısı bakımından Afyonkarahisar ın ilçeleri arasında altıncı sırada yer alan Dinar da tarım, hayvancılık ve ticaret gelişmiştir. Dinar ve çevresinde halkın gelir kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır. İlçede 9 adet dokuma, 2 adet teneke kutu, 2 adet çuval, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet kot dikim atölyesi vardır. Ayrıca ilçede 50 adet kalkınma ve sulama 13 T. Kadir, Dinar Şehri nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs

31 kooperatifi ile 7 banka şubesi vardır yılı itibariyle kişinin yaşadığı ilçede 779 kayıtlı üyesi bulunan Dinar Sanayi ve Ticaret Odası bulunmaktadır. Tabloda Dinar TSO üyelerinin sektörlere göre dağılımı verilmektedir. Tablo 12 Dinar Ticaret ve Sanayi Odası Üyelerinin Sektörlere Göre Dağılımı Sektörler ÜyeSayısı Dokuma Tekstil, Toptan ve Perakende Ticareti Meslek Grubu 46 Tarımsal ve Hayvansal Ürünler Tacir ve Sanayicileri Meslek Grubu 169 Her Türlü İnşaat Ürünleri ve Müteahhitleri, Mimarlar ve Mühendisler, 66 Elektrik ve Sıhhi Tesisatçılar Meslek Grubu Gıda İmalatçıları, Toptan ve Perakende Ticareti Meslek Grubu 99 Dayanıklı Tüketim Malzemeleri Elektronik Ürünler İmalatı Toptan ve 54 Perakende Ticareti Meslek Grubu Madencilik Taş Ocakçılığı Metal Perakende ve İmalatı Meslek Grubu 52 Ulaştırma Otomotiv ve Yedek Parçaları Akaryakıt Makina Meslek 185 Grubu Finans, Sigorta, Gayrimenkul, Sarraflar Meslek Grubu 61 Konaklama Restoran ve Diğer Hizmetler Meslek Grubu 47 Toplam 779 Kaynak: Dinar TSO Dinar-Denizli karayolu üzerinde ilçeye 12 km mesafedeki Akçaören - Göğebakan mevkiinde yer alan Dinar Organize Sanayi Bölgesi (Sicil No: 52) 52 hektar büyüklüğündedir yılında tamamlanmıştır. Bölgedeki; 78 adet sanayi parselinin 3 adedi tahsis edilmiştir. İlçedeki önemli sanayi işletmeleri ise şöyledir; Acarlar Çuval Fabrikası: 1960 yılında kurulan fabrikada, önceleri jüt kanaviçe çuval, pamuklu bez torba imal edilmiş ve son yıllarda Petkim den alınan hammadde ile polipropilen çuval üretimi yapılmaktadır. Üretilen çuvallar un, yem, tekstil ve maden üretim tesislerine pazarlanmaktadır. Yeni sanayi sitesinde faaliyetine devam eden fabrikada, 70 işçi çalışmakta ve günlük 150 bin plastik dokuma yapılmaktadır. Ağsan Dokuma Sanayi: 1974 yılında hizmete açılan fabrikada, naylon balık ağı koruma ve güvenlik ağları, kafes ağları, sportif amaçlı ağ, düğümsüz trol ağı, tüm balıkçılık ekipmanları üretilmektedir. Eski Isparta karayolu üzerinde Korubaşı Mahallesi nde bulunan fabrika, 44 işçi ile aylık 70 ton düğümsüz ve 15 ton düğümlü ağ üretimi yapmaktadır

32 Başak Tekstil: Çalışan sayısı bakımından Dinar İlçesi nde kurulan en büyük fabrikadır. Konak Mahallesi, Yayla sokakta kurulan tesiste konfeksiyon ve giyim eşyası imalatı yapılmakta ve 170 kişi istihdam edilmektedir. İnfotex Mat Fabrikası: Dinar-Denizli yolu üzerinde 2006 yılında açılan fabrikada, buğdaydan saf alkol ve alkollü içki üretimi yapılmaktadır. Türk-Rus ortaklığı ile kurulan tesiste 32 kişi çalışmaktadır. Ullmo Gıda-Su ürünleri: 1998 yılında yabancı ortaklıkla Dinar-Isparta karayolu üzerinde faaliyete geçen fabrika tatlı su ve deniz ürünleri konservesi işlemekte ve işlediği ürünleri çoğunlukla yurtdışına ihraç etmektedir. 53 kişinin çalıştığı fabrika önceleri Çalışkan Su Ürünleri olarak faaliyet göstermekte iken 2006 yılında bu ismi alarak faaliyetine devam etmektedir. Üçtuğ Mermer ve Çorap Fabrikası: 2004 yılında mermer, 2006 yılında ise çorap imalatı yapan bölümleri açılan fabrika, Dinar-Isparta karayolu üzerinde kurulmuştur. Her çeşit mermer, traverten, eskitilmiş ürün, mozaik ve doğal taş üretimi ile her türlü bay, bayan, çocuk çorabını üretimi yapılmaktadır. Mermer ve çorap üretiminin önemli bir bölümü yurtdışına ihraç edilmektedir. Mermer ve diğer ürünler üretimi aylık 25 konteyner, çorap üretimi ise yıllık 9,5 milyon çifttir. Fabrikada, 100 den fazla çalışan bulunmaktadır. 15 Diğer sanayi tesislerinden bazıları ise; Tensan Teneke Fabrikası, Dinar Tuz Fabrikası, Önder Uğur Un Sanayi, Ünak Makine Sanayi, Önder Yem Sanayi, Ön-Yem Sanayi Dilas Kauçuk Sanayidir. 15 T. Kadir, Dinar Şehri nde Kuruluş, Gelişme, Nüfus ve Fonksiyonel Özellikler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs

33 2. DİNAR SANAYİ GZFT ANALİZİ Günümüzde merkezi otorite tarafından yapılan planlama anlayışı yerine bölgesel kalkınmada daha etkili olacağı düşünülen yeni bir planlama anlayışı öne çıkmaya başlamıştır. Yerel yönetim ağırlıklı bu anlayışın planlama, organizasyon ve koordinasyon ağırlıklı yönetim fonksiyonlarını yürütmesi ile bölgesel ihtiyaçların ve potansiyelin daha iyi değerlendirilmiş olacağı ileri sürülmektedir. Buna göre yörede yaşayan insanlar bu ihtiyaçları ve potansiyelleri en iyi şekilde bilmekte ve kendileri tarafından yapılan çalışmalara sahip çıkma ve bunları devam ettirme konusunda daha kararlı olabilmektedir. Kurumsal strateji ve konumlanma açısından sıkça başvurulan bir yöntem olan GZFT analizi firma, kurum, sektör, örgüt vb. iç-dış durumunun etraflıca incelenip değerlendirildiği bir analiz uygulamasıdır. GZFTanalizi, firma, kurum, sektör, örgüt vb. kurumsal işlerliği, rekabet gücü, konumu gibi iç ve dış değerlendirmelerin yapılabildiği en etkili değerlendirme yöntemlerinden birisidir. Türkiye de her geçen gün daha çok uygulanan GZFTanalizi, ilgili alanlarda güçlü ve güçsüz yanların görülmesini, gelecekte karşılaşılacak olan fırsatlar ve tehlikelere karşı hazırlığın bugünden yapılabilmesini sağlar. GZFTanalizi 4 adımdan oluşur: G Olumlu ve güçlü olan özelliklerin belirlenmesidir. Z Olumsuz veya zayıf olan özelliklerinin belirlenmesidir. F İçte ve dışta sahip olunan fırsatları belirtmektedir. T Etraftaki olası tehlike, risk ve tehditleri belirtmektedir. Zafer Kalkınma Ajansı tarafından finanse edilen ve Dinar Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yürütülen Dinar Sanayileri Gelişim Stratejileri Planı Projesi kapsamında GZFTanalizini oluşturmak için 3Nisan 2013 tarihinde bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantı Progem Danışmanlık firmasından bir moderatör ve bir raportör eşliğinde yürütülmüştür. Toplantıya 32

34 Afyon Kocatepe Üniversitesi ne bağlı Dinar MYO Müdürü ile Yüksekokul Sekreteri, bölgede kurulu imalat sanayi firmaları, yerel esnaf ve ticaret erbabı ile diğer sektörlerin temsilcileri olmak üzere toplam 21 kişi katılımda bulunmuştur. Yaklaşık 3 saatlik bir zaman diliminde gerçekleştirilen toplantıda önce yerel sanayinin güçlü ve zayıf yönleri, ardından fırsatlar ve tehditleri tartışılmıştır. Bu oturumda Beyin Fırtınası tekniği kullanılarak katılımcıların serbestçe görüşlerini ifade etmelerine imkân sağlanmıştır. Toplantı esnasında elde edilen veriler doğrultusunda yapılan analize göre Afyon ilinin Dinar ilçesinde sanayi sektörünün GZFTçalışması sonuçları aşağıda sunulmuştur. GZFT Analizi Sonuçları Güçlü Yönler İlçenin coğrafi konumu nedeniyle demiryolları ve kara yolları açısından elverişli bir konumda bulunması Stratejik coğrafi konum, özellikle büyük şehirlere yakınlık Ilıman bir iklime sahip olması ve su kaynaklarının bolluğu Afyonkarahisar ın yeni teşvik sistemi kapsamında belirlenen bölgeler arasında 4. bölgede yer alması Organize sanayi bölgesinin varlığı Ucuz işgücü ve arsa/arazi olanaklarının bulunması Mermer ve maden potansiyelinin yüksekliği İlçenin rüzgâr enerjisi kapasitesinin yüksekliği nedeniyle enerji yatırımlarına açık olması İlçede Meslek Yüksekokulu bulunması Tarım-hayvancılık alanında mevcut üretimin yarattığı tarımsal hammadde kaynaklarının zenginliği Balıkçılığın gelişmiş olması Zengin bir tarihi yapıya sahip olunması İlçede uluslararası müzik festivali düzenleniyor olması Fırsatlar Zayıf Yönler Eğitimli nüfusun genellikle istihdam olanaklarının daha geniş olduğu Denizli ye göç etmesi Kalifiye işgücü arzı ile sanayinin işgücü talebi arasında uyum eksikliği bulunması Sanayinin ihtiyaç duyduğu ara elemanların azlığı Gençlerin bölgeden göç etmesi nedeniyle açılan İŞKUR meslek eğitimlerine yeterli katılımın sağlanamaması İşletmelerde kurumsallaşma kültürü ve bilincinin azlığı Bölgesel işletme yöneticilerinin ve personelinin eğitim eksikliği Geleneksel yöntemler kullanıldığı için profesyonel sanayi işletmelerinin oluşamaması Kolektif bilinç ve birlikteliğin gelişmemiş olması İnsanların işgücü zamanını verimli olarak kullanmıyor olmaları Belediye başkanının iktidara muhalif partiden olması nedeniyle kamu yatırımlarından gerektiği kadar yararlanılamaması Yerel STK ların zayıf yapısı Tehditler Hızlı trenin ilçeden geçecek olması Dinar depremi ile sosyal yapının 33

35 İşgücü potansiyelinin yüksekliği İlçede T tipi cezaevi, fen lisesi ve hastane yatırımlarının yapılacak olmasının sağlayacağı olanaklar Yatırımına 2012 yılında başlanan Türkiye nin en büyük meyve suyu fabrikasının ilçede kurulmakta olması Bölgedeki atıl bahçelerin değerlendirmeye başlanması ile artacak olan hammadde (meyve) varlığı Sivil havacılık okulunun açılması sayesinde okulun ihtiyaçlarına yönelik olarak ilçenin ticaret hayatında sağlanacak canlılık, açılacak kursların esnafa sağlayacağı gelişim olanakları İlçenin Isparta ya yakın olması nedeni ile mevcut bitkisel (gül) potansiyelini değerlendirmeye yönelik olarak gül yağı fabrikası yatırımının devreye girecek olması Halen ilçede açıkta depolanan kentsel atıkların çöp fabrikasının tamamlanması sayesinde geri dönüştürülmeye başlanması ve atıl tarlaların tarıma açılmasının sağlanacak olması bozulması Göçün devam etmesi Sosyal olanakların, kentsel yaşantının kısıtlılığı ve bunun kaliteli işgücünün ve yatırımcıların çekilmesi açısından yarattığı dezavantaj İnsanların ilgisizliği, farkındalığın düşük olması Ticaret hayatında güven sorunu yaşanması Bölge öz sermayesinin gerek harcamalar gerekse yatırım anlamında dışarıya çıkma eğilimi 34

36 3. ANKET ÇALIŞMASI ANALİZİ VE SONUÇLARI 3.1.Araştırmanın Yöntemi Afyonkarahisar ili Dinar ilçesinde sanayi kollarında faaliyet gösteren üreticiler ile yapılan çalışmada araştırma yöntemi olarak anket görüşmeleri belirlenmiştir. Toplamda 51 sanayi üreticisine ulaşılmış ve anket görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Bu anketlerde işletmelerin genel bilgileri (kuruluş tarihi, faaliyet alanı, personel sayısı vb), kapasite kullanım oranı, AR-GE faaliyetleri ve teknoloji düzeyleri, üretim planlaması ve satışları, yatırım eğilimleri, kredi kullanım ve teşviklerden yararlanma durumları, dış pazara açılma, verimlilik ve rekabet güçleri analiz edilerek Dinar sanayisinin mevcut durumu ve sanayi potansiyeli sorgulanmıştır. Anket formları katılımcı üreticilere yüz yüze görüşmeler ile uygulanmıştır. Anket çalışmaları üreticilerin ofislerinde ve üretim alanlarında (üretim yapılan fabrikalarda) gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma için öncelikle hizmet sağlayıcı Progem Danışmanlık Ltd. Şti. tarafından, sanayi üretim kapasiteleri ve sanayinin gelişmişliğinin ölçülmesi konuları hakkında, anket formları oluşturulurken dikkate alınacak olan, nitel ve nicel bilgilerin elde edilmesi için 5 kişilik bir uzman ekip oluşturulmuştur. Oluşturulan bu ekip, Dinar Ticaret ve Sanayi Odası yönetiminin görüşlerini alarak, çeşitli veri kaynaklarından araştırmalar yaparak bölgedeki sorunları tespit etmiş ve elde edilen bilgiler doğrultusunda anket soruları hazırlanarak anket formu oluşturulmuştur. Bunlara paralel olarak bir anketör ekip oluşturulması çalışmasına başlanmıştır. Hizmet sağlayıcı Progem Danışmanlık Ltd. Şti. personellerinden 2 kişi anketör olarak görevlendirilmiştir. Verilerin kalite düzeyini arttırmak için deneyimli anketörler ile çalışılmış, anketörlere 1 günlük anket formu uygulama eğitimi verilmiş ve gerçekleştirilen her anket formu saha koordinatörü tarafından kontrol süzgecinden geçirilmiştir. 3.2.Araştırmanın Evren ve Örneklemi Araştırma evreni Dinar Ticaret ve Sanayi Odası üyesi olan sanayi işletmeleridir. Dinar Ticaret ve Sanayi Odası veritabanına kayıtlı 60 adet faal sanayi işletmesi bulunmaktadır. Proje kapsamında 60 işletme ile görüşülmesi planlanmıştır. Uygulama sürecinde bu işletmelerden 51 ine ulaşılabilmiştir. 3.3.Verilerin Analiz Yöntemi Anket formlarının analizi kısmında IBM SPSS İstatistik 20 programı kullanılmıştır. Anketle elde edilen verilerin elektronik ortama geçirilmesi ve yapılacak analizlere uygun hale dönüştürülmesi için kod planı hazırlanmış ve anket sonuçları SPSS programına girilmiştir. Bilimsel araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişki düzeylerini belirleyebilmek amacıyla çeşitli tanımlayıcı istatistikî teknikler yaygın olarak kullanılmaktadır. Verileri özetlemek için sınıflama ya da sıralama ölçek türleri kullanıldığı zaman çapraz Tablolardan, eşit aralıklı ya da oranlı ölçek türleri kullanıldığı zaman ise ortalamalardan yararlanılmaktadır. Bu anket çalışmasının analiz aşamasında da bahsi geçen istatistik tekniklerine başvurulmuştur. 35

37 3.4.Anket Analiz Sonuçları Faaliyet Süresi Katılımcıların faaliyet sürelerinin öğrenilmesi için Kuruluş Yılı sorulmuş ve SPSS programında verilerin kodlanması sırasında soru Faaliyet Süresi olarak kapalı uçlu standartlara getirilmiştir. Sanayici üreticilerinin faaliyet sürelerinin analizine bakıldığında şıklar arasındaki değerlerin birbirine yakın olduğu görülmektedir. Fakat cevap sıklığı görülen aralıklar 1-4 yıl ve yıl seçenekleridir. Katılımcıların %28,125 i 1-4 yıl, %25 i ise yıl seçeneklerini işaretlemiştir. Bu bağlamda bakıldığında tabloda görüldüğü gibi araştırma katılımcısı üreticilerin çoğunluğu 1-4 yıl süredir bölgede sanayi ürünleri üretiminde faaliyet göstermektedir. Bu durumda da Dinar sanayi üretimine yönelik ilçede eski yatırımcıların yer aldığı, ilçeye son yıllarda yatırımların arttığı ve/veya ilçedeki yatırımcıların sanayi üretimine yöneldiği gözlemlenmektedir. Bu bilgiler ışığında yapılan anket çalışmasının faaliyet süresi bazında ele alındığında ortalama olarak yakın sayılarda üreticiye ulaşılması alınan verilerin anlamlılığını desteklemektedir. Fakat toplam 19 katılımcıdan sorunun cevabı alınamamış ve bu veriler kayıp veri olarak kayıt altına alınmıştır. Tablo 13 Faaliyet Süresi Tablosu Faaliyet Süresi Süre Cevap Sayısı Yüzde 1-4 Yıl 9 28, Yıl 5 15, Yıl 6 18, Yıl Yıl 4 12,5 Toplam Grafik 1Üretim Yılı Frekans Grafiği 1-4 Yıl 5-9 Yıl Yıl Yıl +30 Yıl Toplam Cevap Sayısı Yüzde 36

38 Hukuki Statü İşletmelerin hukuki yapısının denetlendiği bu soruya 51 katılımcının 50 si yanıt vermiştir. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruya yanıt vermiş olduğu için veriler anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır. En çok işaretlenen seçenek 33 cevap sayısı ile Limited Şirket seçeneğidir. Bu seçeneğe ilişkin olarak veriler ele alındığında Dinar da faaliyet gösteren sanayici üreticilerin sırasıyla %66 sı Limited, %18 i Anonim, %12 si Şahıs ve %4 ü de Diğer statüsüne sahiptir. İlçede en çok Limited statüsünde şirketin bulunması bu statünün diğer statülere oranla ilçede daha çok tercih edildiğini göstermektedir. Tablo 14 Hukuki Yapı Tablosu Hukuki Yapı İşletme tipi Cevap Sayısı Yüzde Şahıs 6 12 Limited Anonim 9 18 Diğer 2 4 Toplam Grafik 2 Hukuki Yapı Frekans Grafiği Cevap Sayısı 0 Şahıs Limited Anonim Diğer Yüzde Cevap Sayısı Yüzde Faaliyet Yeri Mülkiyeti Katılımcı üreticilere yöneltilen Faaliyet Yeri Mülkiyeti sahipliği sorusuna katılımcıların 37 si Kendi mülküm, 14 ü de Kira cevabını vermiştir. Bu bakımdan ele alındığında Dinar ilçesinde sanayi kollarında üretim faaliyeti gösteren işletmelerin %72,55 i kendine ait mülkte üretim faaliyeti göstermektedir. Dinar ilçesinde üreticilerin çoğunluğunun kira gibi aylık ödeme ihtiyacı olan bir yükümlülükten uzak olduğu gözlemlenmektedir. Katılımcıların tamamı mülkiyet durumuna cevap verdiği için sonuçlar anlamlı şekilde değerlendirilebilmektedir. Tablo 15 Faaliyet Yeri Mülkiyeti Tablosu Faaliyet Yeri Mülkiyeti Mülkiyet Durumu Cevap Sayısı Yüzde Kendi mülküm 37 72,55 Kira 14 27,45 Toplam

39 Çalışan Sayıları Dinar da sanayi üreticilerine toplam çalışan sayısına ilişkin sorulan soruya ankete katılan 51 işletmeden cevap alınarak %100 katılım oranı ile alınan cevaplar ile anlamlı bir bütünlük sağlanabilmektedir. Katılımcı üreticiler en çok Kişi seçeneğini işaretlemiştir. Bu bakımdan katılımcı üreticilerin %39,22 si 10 ile 29 kişi arasında personel çalıştırdığını belirtmiştir. Bu oranı 21,57 ile 1-9 Kişi ve Kişi seçenekleri izlemektedir. İlçe katılımcı işletmelerden %9,80 ile 5 işletme 100 den fazla personel çalıştırdığını belirtmiştir kişi aralığı ise %7,84 ile en az işaretlenen seçenek olmuştur. Veriler ele alındığında ilçede 100 de fazla personel çalıştıran 5 büyük işletme bulunmaktadır. En fazla seçeneğin işaretlendiği aralıklar ise 1-49 kişi aralığındaki seçeneklerdir. Ağırlıklı seçeneğin bu aralıkta olması ilçedeki üretici işletmelerin yapılarının küçük ölçekli olduğunu göstermektedir Tablo 16 Toplam Çalışan Sayısı Tablosu Toplam Çalışan Sayısı Çalışan Aralığı Çalışan Sayısı Yüzde 1-9 Kişi 11 21, Kişi 20 39, Kişi 11 21, Kişi 4 7, Kişi 5 9,80 Toplam Grafik 3 Çalışan Sayısı Frekans Grafiği Çalışan Sayısı Yüzde Kişi Kişi Kişi Kişi +100 Kişi Toplam Toplam kadın çalışan sayısı tablosu incelendiğinde Dinar da sanayiye yönelik üretim kollarında faaliyet gösteren firmalar tarafından en çok (20 işletme) %39,22 oranı ile 1-5 Kadın seçeneği işaretlenmiştir. Bu seçenekten sonra ikinci en çok işaretlenen seçenek ise Yok seçeneğidir. Bu durumda Dinar ilçesinde faaliyet gösteren sanayi üreticilerinden büyük bir çoğunluğu ya kadın personel çalıştırmamakta ya da 1 ile 5 kadın personel istihdam etmektedir Kadın personel istihdam edenlerin oranı %19,61 ve +15 Kadın personel istihdam edenlerin oranı da %15,69 ile azımsanmayacak derecededir. 38

40 Ankete cevap veren katılımcıların tamamı soruda herhangi bir seçeneği işaretlediği için %100 katılım oranı ile cevapların anlamlı bir bütünlük kazanması sağlanmıştır. Kadın istihdamına yönelik sorulan soru sayesinde ilçedeki sanayi üreticilerinin kadın istihdamı sayı ve oranları belirlenmiş, ülke için önemli noktada bulunan kadın istihdamı verileri Dinar için sanayiye yönelik olarak gözler önüne serilmiştir Tablo 17 Toplam Kadın Çalışan Sayısı Tablosu Çalışan Kadın Çalışan Aralığı Çalışan Sayısı Yüzde 1-5 Kadın 20 39, Kadın 10 19, Kadın 8 15,69 Yok 13 25,49 Toplam Grafik 4 Kadın Çalışan Sayısı Frekans Grafiği Çalışan Sayısı Yüzde Kadın 6-15 Kadın +15 Kadın Yok Toplam Tablo 6 da verilen Erkek Çalışan Sayısı dikkate alındığında yine bu soruya da katılımcıların tamamının cevap verdiği görülmektedir. Veriler bu sayede anlamlı bir bütünlük içerisinde ve güvenilir olarak gösterilebilmiştir. Toplam erkek istihdamına yönelik olarak sorulan soruya katılımcılar %49,02 oranı ile en fazla cevabı +15 Erkek seçeneğinden yana kullanmışlardır. Kadın çalışan sayısına yönelik olarak sorulan sorunun yanıtları da dikkate alınırsa ilçede sanayi üretiminde erkek istihdamı kadın istihdamına oranla oldukça fazladır. İkinci en çok işaretlenen seçenek ise %29,41 ile 6-15 Erkek seçeneğidir. Bunu sırasıyla %19,61 ile 1-5 Erkek ve %1,96 ile Yok seçeneği izlemektedir. Yok seçeneğini işaretleyen 1 işletme bulunmaktadır. 39

41 Tablo 18 Toplam Erkek Çalışan Sayısı Tablosu Çalışan Erkek Çalışan Aralığı Çalışan Sayısı Yüzde 1-5 Erkek 10 19, Erkek 15 29, Erkek 25 49,02 Yok 1 1,96 Toplam Grafik 5 Erkek Çalışan Sayısı Frekans Grafiği Çalışan Sayısı Erkek 6-15 Erkek +15 Erkek Yok Toplam Yüzde Tablo 7 de kadın çalışanlar ile toplam çalışanlar arasında kurulan korelasyon verilmiştir. Bu korelasyonun çapraz tablosuna göre toplam çalışan sayısına 1-9 Kişi ve Kişi cevabını veren işletmelerin 6 şar tanesinde kadın personel bulunmamaktadır. Genel itibari ile Kişi, Kişi ve +100 Kişi aralıklarında personel çalıştıran işletmelerde +15 Kadın cevabı alınmıştır. Bunların dışında göze çarpan bir diğer veri ise Kişi toplam çalışanı bulunan işletmelerin hepsi 6 ve fazlası kadın istihdam etmektedir. Bir diğer özellik ise toplamda 5 adet olan +100 Kişi toplam çalışanı bulunan işletmelerin 2 sinde hiçbir kadın istihdam edilmemektedir. Toplamda 1-9 Kişi çalışanı bulunan 11 işletmede ise 1-5 Kadın aralığında 4 işletme bulunmaktadır. Tablo 19 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Çalışan Sayısı 1-5 Kadın 6-15 Kadın +15 Kadın Yok Toplam 1-9 Kişi Kişi Kişi Kişi Kişi Toplam

42 Grafik 6 Toplam Kadın Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Grafiği Kişi Kişi Kişi Kişi +100 Kişi Toplam 1-5 Kadın 6-15 Kadın +15 Kadın Yok Toplam Toplam çalışan sayısı ile erkek çalışan sayıları arasında korelasyon kurularak aşağıdaki çapraz tabloya ulaşılmıştır. Bu tabloda verilen verilere göre çalışan sayısı 1-9 Kişi aralığında olan 11 işletmenin 8 inde 1-5 Erkek, 2 sinde 6-15 Erkek ve 1 inde de hiçbir erkek personel bulunmamaktadır Kişi aralığında personel sayısı olan işletmelerin 1 inde 1-5 Erkek, 12 sinde 6-15 Erkek, 7 sinde +15 Erkek istihdam edilmektedir. Bu aralıkta hiç erkek personeli bulunmayan işletme yoktur. Bu aralıkta en çok dikkati 6-15 Erkek yanıtı çekmektedir Kişi aralığında personele sahip işletmelerin 1 inde 1-5 Erkek, 1 inde 6-15 Erkek ve 9 unda +15 Erkek çalışan bulunmaktadır. Yine bu aralıkta da hiç erkek personel çalıştırmayan işletme bulunmamaktadır. Bu ikili ilişkide dikkat çeken aralıktaki toplam 11 işletmenin 9 unun +15 Erkek personel istihdam etmesidir Kişi aralığında bulunan 4 işletmenin 4 ü de +15 Erkek istihdam etmektedir. Bir önceki kadın istihdamına yönelik korelasyonu içeren tabloya bakılırsa aynı büyüklükteki işletmelerin 2 sinde +15 Kadın istihdam edilmektedir. Bu da aynı aralıktaki işletmelerde daha çok erkek personel tercih edildiğini göstermektedir Kişi istihdam eden işletmelerin 5 i de +15 Erkek istihdam etmektedir. Bu aralıkta yine bir önceki tabloya bakıldığında yalnızca 3 işletme +15 Kadın istihdam etmekte ve 2 si 1-5 Kadın istihdam etmektedir. Tablo 20 Toplam Erkek Çalışan Sayısı / Toplam Çalışan Sayısı Çapraz Tablosu Çalışan Sayısı 1-5 Erkek 6-15 Erkek +15 Erkek Yok Toplam 1-9 Kişi Kişi Kişi Kişi Kişi Toplam Teknik Personel Sayıları Teknik eğitim almış personellerin sorgulandığı soruya Dinar sanayi üreticilerinin 30 u teknik personeli olmadığını Yok yanıtı ile vermiştir. Bu yanıt %58,82 gibi büyük bir oranla ilk sırada gelmektedir. İşletmelerin 20 si (%39,21 i) 1-5 Tekniker cevabını vermiş ve bu cevap da Yok seçeneğinden sonra ikinci en çok işaretlenen seçenek olmuştur. 1 işletme de

43 Tekniker personel istihdam ettiğini belirtmiştir. Katılımcıların %100 ü soruya cevap verdiği için alınan yanıtlar anlamlı bir bütünlük oluşturacak niteliktedir. Bir diğer yandan da katılımcıların %58,82 sinin teknik personel çalıştırmaması ve %39,21 inin 1-5 Tekniker personel çalıştırıyor olması ilçedeki teknik eğitim almış personel konusundaki yetersizliği veya teknik personellerin ilçede kalmada zorluk yaşadığını gözler önüne sermektedir. Tablo 21 Çalışan Tekniker Sayısı Tablosu Çalışan Teknik Personel Sayısı Çalışan Aralığı Tekniker Yüzde 1-5 Tekniker 20 39, Tekniker 1 1,97 Yok 30 58,82 Total Tabloda görüldüğü üzere işletmelerin teknik eğitim almış personel istihdamı konusunda istihdam ettikleri mühendisler sorgulanmıştır. Tekniker personel istihdamı konusundaki cevaplarla aynı şekilde 30 işletme Yok, 20 işletme 1-5 Mühendis ve 1 işletme de 6-15 Mühendis cevabını vermiştir. Bu iki sorunun da yorumu birbirine paralel olarak ilçedeki teknik personel eksikliği, yetersizliği ve ilçede teknik personellerin kalmada zorluk yaşaması görülmektedir. Çalışan mühendis sayısının sorgulandığı soruya da %100 katılım olduğu için sonuçlar anlamlı bir bütünlük içerisindedir. Tablo 22 Çalışan Mühendis Sayısı Tablosu Çalışan Mühendis Sayısı Çalışan Aralığı Mühendis Yüzde 1-5 Mühendis 20 39, Mühendis 1 1,96 Yok 30 58,82 Toplam Vasıflı/Vasıfsız Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar Eleman gruplarına göre personel bulmakta sorun yaşanan grupların sorgulandığı soruya ilk olarak vasıflı eleman bulmada sorun yaşanıp yaşanmadığı sorusu katılımcılara yönlendirilmiştir. Katılımcıların 31 i sorun yaşadığını, 18 i de sorun yaşamadığını belirtmiştir. Katılımcı işletmelerden 2 işletme soruyu yanıtlamamıştır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruya yanıt verdiği için cevaplar anlamlı bir bütünlük teşkil etmektedir. Ayrıca eleman bulmada sorun yaşanan ana sorunun şıkları birden fazla işaretlenebilir olarak belirlendiği için her seçenek için ayrı tablo yapılmıştır ve anlamlı bir bütünlük sağlanması için katılımcıların çoğunun cevap vermesi şartı aranmamaktadır. 42

44 Tablo 23 Vasıflı Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Vasıflı Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan Cevaplar Cevap Sayısı Yüzde Evet Hayır Toplam Yönetici personel bulmakta sorun yaşanıp yaşanmadığının sorgulandığı seçeneğe 2 işletme sorun yaşadığını, 45 işletme de sorun yaşamadığını belirtmiştir. 4 işletme için bu sorunun cevabı kayıp veri olarak bulunmaktadır. Verilere göre Dinar da sanayi üretici işletmelerinin çoğunluğu yönetici bulmada sorun yaşamamaktadır. Tablo 24 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan Cevaplar Cevap Sayısı Yüzde Evet 2 4,25 Hayır 45 95,75 Toplam Vasıfsız eleman bulmada sorun yaşanıp yaşanmadığı sorusuna katılımcıların 12 si Evet, 35 i Hayır yanıtını vermiştir. Yönetici bulmada yaşanan sorunlara kıyasla işletmeler vasıfsız eleman bulmada da sorun yaşadıklarını dile getirmişlerdir. Yine 4 işletme için sorunun cevabı kayıp veri olarak yer almaktadır. Tablo 25 Yönetici Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Vasıfsız Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan Cevaplar Cevap Sayısı Yüzde Evet 12 25,53 Hayır 35 74,47 Toplam Katılımcılara ara kademe personel bulmada sorun yaşayıp yaşamadıkları iletildiğinde katılımcılar arasından 5 işletme ara kademe personel bulmakta sorun yaşadığını belirtmiştir. 42 katılımcı ise herhangi bir sorun yaşamadığını belirtmiştir ve yine 4 işletmenin verisi de kayıp veri olarak görülmektedir. Tablo 26 Ara Kademe Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan İşletme Sayısı Tablosu Ara Kademe Eleman Bulmakta Sorun Yaşayan Cevaplar Cevap Sayısı Yüzde Evet 5 11,90 Hayır 42 89,10 Toplam

45 Grafik 7 Eleman Bulmada Yaşanan Zorluklar Grafiği İşletme Sayısı Toplam İçersindeki Yüzde Son olarak tabloda görüleceği gibi katılımcıların 11 i sorun yaşamadığını, 35 i de sorun yaşadığını belirtmiştir. Bu durumda da Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %23,91 i eleman bulmada herhangi bir problemle karşılaşmamaktadır. Tablo 27 Eleman Bulmakta Sorun Yaşamayan İşletme Sayısı Tablosu Sorun Yaşamayan Cevaplar Cevap Sayısı Yüzde Evet 11 23,91 Hayır 35 76,09 Toplam İşletmelerin Bilişim Altyapısı Sayıları İşletmelerin bilişim altyapılarına ilişkin sorulardan ilki internet bağlantısının olup olmadığının sorgulandığı sorudur. Bu soruya katılımcıların tamamı yanıt verdiği için değerlendirmeler anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir. Katılımcı işletmelerin 45 i internet bağlantısı olduğunu, 6 sı da olmadığını belirtmiştir. Bu durumda Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticisi firmaların %88,24 ü internet bağlantısına sahiptir. Tablo 28 İnternet Bağlantısı Bulunan İşletme Sayısı Tablosu İnternet Bağlantısı Cevaplar İşyeri Yüzde Var 45 88,24 Yok 6 11,76 Total

46 Grafik 8 İşletmelerin İnternet Altyapısı Grafiği Sahip Olan İşletmeler 20 0 İnternet Bağlantısı İnternet Sitesi Toplam İçerisindeki Yüzde Sahip Olan İşletmeler Toplam İçerisindeki Yüzde İnternet sitesi bulunup bulunmadığının sorgulandığı soruya 51 katılımcının 48 i yanıt vermiştir ve bu bakımdan değerlendirme anlamlı bir bütünlük ile gerçekleştirilebilmektedir. Katılımcıların %56,25 inde işletmeye ait internet sitesi bulunmaktadır. Veriler halen işletmelerde internet sitesi sahipliği konusunda eksikliklerin olduğunu göstermektedir. Tablo 29 İnternet Sitesi Bulunan İşletme Sayısı Tablosu İnternet Sitesi Cevaplar İşyeri Yüzde Var 27 56,25 Yok 21 43,75 Total Aile Şirketlerinin Sayıları İşletmelerin kurumsal yapılarının belirlenmesine yönelik olarak Aile Şirketi olup olmadıkları da sorgulanmıştır. Soruya katılımcıların tamamı yanıt verdiği için anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir. 51 katılımcı işletmenin 27 si aile şirketi olduğunu, 24 ü de aile şirketi olmadığını belirtmiştir. İlçede faaliyet gösteren sanayi üreticisi işletmelerin yaklaşık yarısı aile şirketi statüsündedir. Tablo 30 Aile Şirketi Olan İşletme Sayısı Tablosu Aile Şirketi Cevaplar İşyeri Yüzde Evet 27 52,94 Hayır 24 47,06 Toplam Profesyonel Yönetici İstihdamı Sayıları İşletmenin kurumsal yapısında profesyonel yönetici barındırıp barındırmadığı sorgulanmıştır. Katılımcıların tamamı bu soruya da yanıt vermiştir. Katılımcıların 17 si 51 katılımcıya oranla 45

47 1/3 ü profesyonel yönetici istihdam etmektedir. Fakat geri kalan katılımcıların 73 ünde profesyonel yönetici istihdamı bulunmamaktadır. Tablo 31 Profesyonel Yönetici İstihdam Eden İşletme Sayısı Tablosu Profesyonel Yönetici İstihdamı Cevaplar İşyeri Yüzde Evet 17 33,33 Hayır 34 66,67 Toplam İşletmelerin Faaliyet Konusuna Göre Sayıları İşletmelerin faaliyet alanlarına ilişkin olarak sorulan soruda birden fazla seçenek işaretlenebilir olarak belirlenmiştir. Buna bağlı olarak her şık için ayrı bir değerlendirme yaparak anlamlı bir bütünlük oluşturulmuştur. Tablolar üzerinden işletmelerin faaliyet alanları ve Dinar TSO ya kayıtlı sanayi üreticilerin genellikle hangi sektörlerde yoğunlaştıkları görülebilmektedir. İlk seçeneğin verilerine göre Dinar daki sanayiye yönelik üretim yapan işletmelerin 3 ü (%3,92) dokuma sektöründe faaliyet göstermektedir. Tablo 32 Dokuma Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Dokuma İşletmeleri Cevaplar İşyeri Yüzde Evet 3 3,92 Hayır 48 94,12 Total Dinar da faaliyet gösteren işletmelerin Tablo 20 de de görüldüğü üzere 10 tanesi, %19,61 i gıda sektörüne yönelik üretim faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Tablo 33 Gıda Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Gıda İşletmeleri Cevaplar İşyeri Yüzde Evet 10 19,61 Hayır 41 80,39 Toplam Dinar da faaliyet gösteren 51 işletmenin 2 si hayvancılık sektörüne bağlı olarak büyükbaş, küçükbaş ve/veya kanatlı hayvan et üretimi yapmaktadır. 46

48 Tablo 34 Et Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Et Üretimi İşletmeleri Cevaplar İşyeri Yüzde Evet 2 3,92 Hayır 49 96,08 Toplam Dinar da faaliyet gösteren 51 işletmenin 2 si hayvancılık sektörüne bağlı olarak büyükbaş ve/veya küçükbaş süt üretimi yapmaktadır. Tablo 35 Süt Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Süt Üretimi İşletmeleri Cevaplar İşyeri İşyeri Evet 2 3,92 Hayır 49 96,08 Toplam Dinar da faaliyet gösteren 51 işletmenin 2 si kanatlı hayvancılık sektörüne bağlı olarak yumurta üretimi faaliyetini gerçekleştirmektedir. Tablo 36 Yumurta Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Yumurta Üretimi İşletmeleri Cevaplar İşyeri Yüzde Evet 9 17,65 Hayır 42 82,35 Toplam Dinar TSO kayıtlarına bağlı olarak faaliyet gösteren 51 işletmenin 5 inde su ürünleri üretimi ve depolama faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Tablo 37 Su Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Su Ürünleri Üretim İşletmeleri Evet 5 9,80 Hayır 46 90,20 Toplam Dinar daki işletmelerin %3,92 si; kayıtlı 51 işletmenin 2 si içecek ürünleri imalatı ve dolum faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. 47

49 Tablo 38 İçecek İmalatı Yapan İşletme Sayısı Tablosu İçecek İmalatı İşletmeleri Evet 2 3,92 Hayır 49 96,08 Toplam Dinar daki işletmelerin %3,92 si; kayıtlı 51 işletmenin 2 si inşaat ve inşaat ürünleri imalatı ve montaj faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Tablo 39 İnşaat Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu İnşaat İşletmeleri Evet 2 3,92 Hayır 49 96,08 Total Dinar da sanayide üretim gerçekleştiren işletmelerin 6 sı (%11,76 sı) tekstil ürünleri sektöründe faaliyet göstermektedir. Tablo 40 Tekstil Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Tekstil Üretimi İşletmeleri Evet 6 11,76 Hayır 45 88,24 Total Dinar da sanayide üretim gerçekleştiren işletmelerin 6 sı (%11,76 sı) maden ürünleri sektöründe faaliyet göstermektedir. Tablo 41 Maden Ürünleri Sektöründe Üretim Yapan İşletme Sayısı Tablosu Maden İşletmeleri Evet 6 11,76 Hayır 45 88,24 Toplam Dinar da sayılan sektörler dışında diğer olarak adlandırılan sektörlerde de faaliyet gösteren 9 işletme bulunmaktadır. %17,65 lik bir oranla bu işletmeler yem üretimi, polyester elyaf üretimi vb. çeşitli sanayi alanlarında üretime yönelik faaliyet göstermektedir. 48

50 Tablo 42 Diğer Sanayi Ürünleri Üretimi Yapan İşletme Sayısı Tablosu Diğer İşletmeler Evet 9 17,65 Hayır 42 82,35 Toplam Grafik 9 Dinar Sanayisi Sektörlere Göre İşletme Sayısı Grafiği İşletme Sayısı İşletme Sayısı İşletmelerin Temel Ürünleri ve Kullanılan Ana Hammaddeler Anket soruları içerisinde işletmelerin temel ürünleri ve bu ürünlere ilişkin olarak kullandıkları hammaddeler soruları açık uçlu olarak katılımcılara yönlendirilmiştir. Alınan cevaplar tabloda da gruplandırıldığı gibi çeşitlilik göstermektedir. Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticileri maden, yiyecek-içecek imalatı, su ürünleri, büyükbaş-küçükbaş ve kanatlı ürünleri, endüstri ürünleri ve tekstil ürünleri üretimi gerçekleştirmektedir. Verilerden çıkan sonuçlara göre sayılan sektörler dışında ilçede sanayi üreticileri içerisinde başka ürün üreten işletme bulunmamaktadır. Ayrıca ilçede üretilen bazı ürünlerin hammadde ihtiyacı da yine ilçeden karşılanabilmektedir. Örneğin; gıda ürünleri için tuz hammadde arasında yer almakta ve ilçede endüstri ürünleri üreticileri arasında endüstriyel ve sofralık tuz üretimi gerçekleştiren işletmeler bulunmaktadır. Çıkan sonuçlara göre Dinar da üretimi gerçekleştirilen ürünler sektörel olarak ele alınırsa sonuçlar şu şekildedir; Maden Ürünleri: İlçede maden ürünlerine yönelik olarak tabloda da verildiği taş ve kuma yönelik olarak dolomit, kil, mucur vb. ürünlerin üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu ürünlerin hammaddeleri yine üretilen ürünlerin ham hallerine yöneliktir. Örneğin; dolomit ürünlerinin üretilmesi için 49

51 ham dolomite ihtiyaç duyulmaktadır. İlçede maden ürünleri üreticilerinin bulunması ilçenin maden kaynakları olduğunu göstermektedir. Yiyecek-İçecek Ürünleri: İlçede üretilen yiyecek ve içecekler genel itibari ile et ve süt ürünlerine yönelik olarak çeşitlenmiştir. Fakat tarıma dayalı ürünler ekmek vb. ürünler, kuruyemiş ürünleri ve alkollü içecek ürünleri de üretilmektedir. Gıda sanayi ürünleri için gerekli olan hammadde ihtiyacı anketlerde alınan cevaplar da dikkate alınırsa genel itibari ile ilden veya farklı illerden karşılanmaktadır. Örneğin; kuruyemiş imalatçıları görüşmelerde hammaddeleri Güneydoğu dan, İç Anadolu dan vb. bölgelerden aldıklarını dile getirmişlerdir. İçecek ürünlerine yönelik olarak saha notlarından elde edilen bilgilere göre ilçede meyve suyuna yönelik büyük bir yatırımcı ilçeyi tercih etmiştir ve ilçedeki meyveciliğin geliştirilmesi ile büyük yatırımların artırılması sağlanmalıdır. İlçedeki meyve suyu imalatı sektörel olarak stratejik bir önem kazanacak niteliktedir. Su Ürünleri: İlçede su ürünlerine yönelik olarak işletmeler alabalık, çipura, ıstakoz ve karides gibi ürünleri üretmekte ve/veya paketlemektedir. Yapılan görüşmelerde de alınan verilere göre su ürünleri işletmeleri ıstakoz ve karidesi diğer illerden temin ettiklerini beyan etmiştir. Fakat ilçede diğer ürünlerin hammaddeleri yine işletmelerin kendilerine ait üretim çiftliklerinden karşılanmaktadır. İlçedeki su ürünleri üreticileri ürünlerini iç pazara dağıttığı gibi büyük oranlarda yurtdışına da ihraç etmektedir. Ayrıca ilçedeki su ürünleri üreticilerinin birisi de alabalık yumurtası üretimi gerçekleştirdiğini beyan etmiştir. Bu da ilçede alabalık üretim tesislerine hammadde sağlanabileceğini göstermektedir. Büyükbaş-Küçükbaş Ve Kanatlı Ürünleri: Sektörel olarak ele alındığında göze çarpan ürünler yem ve yumurtadır. İlçede hayvancılık sektörünün en büyük girdilerinden olan yem üretim fabrikaları bulunmaktadır. İlçedeki yem üreticileri büyükbaş ve küçükbaş hayvan yemi üretimi gerçekleştirmektedir. Toplanan verilerden çıkan sonuçlara göre ilçede yumurta üretimi oldukça iyi durumdadır. Anket yapılan 51 işletmenin 9 u yumurta üretimi gerçekleştirdiğini beyan etmiştir. Bilgiler dahilinde ele alınacak olursa ilçede kanatlı hayvancılığa yönelik olarak yumurta üretimi stratejik önem taşıyan ürünler arasına alınabilir. Üreticilerin hammaddelerini yem imalatı için kullanılan tarla ürünleri ve kanatlı yemi ihtiyacı bulunmaktadır. Endüstri Ürünleri: Endüstri ürünleri üreticileri çeşitlilik göstermektedir. İlçede tuz ve soydum sülfat üreticileri göze çarpmaktadır. Bunların yanında cam mozaik, gül yağı, mermer makinesi, teneke kutu, polyester elyaf, hazır beton ve tekstil boyası gibi ürünler üretilmektedir. Endüstri ürünleri hammadde ihtiyacını işletmeler çeşitli illerden ve bölgelerden sağlamaktadır. Endüstri 50

52 ürünlerinde ilçe için stratejik ürün olarak tuz ve tuza yönelik ürünler sayılabilir. Alınan verilerin sonuçlarına göre ilçede tuz üretimi olduğu gibi ilçede gıda sanayinde üretim yapan işletmeler için hammadde temini sağlanmaktadır. Tekstil Ürünleri: İlçede tekstile yönelik olarak hazır giyim ürünleri imalatı gerçekleştirilmektedir. Ayrıca ilçede hazır giyim ürünlerinin çoğunda hammadde olarak kullanılan iplik üreticisi bir firmada bulunmaktadır. İlçede faaliyet gösteren hazır giyim üreticileri iplik üreticisi sayesinde hammadde ihtiyaçlarının büyük bölümünü ilçeden sağlama olanaklarına sahiptirler. Maden Ürünleri: Taş-kalser Dolomit Kum-Çakıl Kil Mucur Travers Yiyecek-İçecek Ürünleri: Beyaz peynir Yemek çeşitleri Ekmek Kuruyemiş Yoğurt Ayran Kaşar Un Dana eti Kuzu eti Sucuk Meyve suları Votka Cin Likör Su Ürünleri: Alabalık Su canlıları Çipura Istakoz Karides Büyükbaş-Küçükbaş ve Kanatlı Ürünleri: Büyük-küçükbaş hayvan yemi Yumurta Yem Kullanılan Hammaddeler: Taş-kalser Dolomit Taş Kil Kullanılan Hammaddeler: Süt Gıda ürünleri Un Maya Tuz Kuruyemiş Şeker Baharat Büyük-küçükbaş hayvan Her tür meyve Ayçiçeği Kabuklu fıstık Leblebi Kullanılan Hammaddeler: Balık Balık yemi Alabalık yumurtası Çipura yumurtası Istakoz Karides Kullanılan Hammaddeler: Hububat Mısır Buğday Soya-ayçiçeği küspesi Yağlı soya Yağlı tohumlar 51

53 Endüstri Ürünleri: Endüstriyel tuz ve sofra tuzu Sodyum sülfat Cam mozaik Gül yağı Mermer makinesi Teneke kutu Polyester elyaf Hazır beton Tekstil boyası Tekstil Ürünleri: Bebek pantolon Bebek-yetişkin t-shirt Çorap İplik Çuval Balık ağı Penye Havlu Bornoz Çorap Atlet Kullanılan Hammaddeler: Ham tuz Kristal sodyum sülfat Poliprable Naylon Elektronik malzeme Rulman Hurda pet kırıntısı Hurda takor Agromel Hurda cips Çimento Asedik sülfürik asit Boya Soda Sabun Beton Demir Sac Kömür Çelik Gül Kullanılan Hammaddeler: Kumaş İplik Pamuk Keçe Kepek İşletmelerin Üretim Şekline Göre Sayıları Tablo 30 da yer alan verilere göre Dinar TSO ya kayıtlı işletmelerin %26,45 i Ara Malı üretimi, %73,55 i ise Tüketim Malı üretimi gerçekleştirdiğini beyan etmiştir. Bu veriler ışığında Dinar sanayi üretimi içerisinde tüketim malı üretimi daha yaygın ve tercih edilme sebebi olan üretim şeklidir. Katılımcıların %100 ü soruyu yanıtladığı için cevaplar anlamlı bir bütünlük teşkil etmektedir. 52

54 Tablo 43 İşletmelerin Üretim Şekli Tablosu İşletmelerin Üretim Şekli Ara malı 13 26,45 Tüketim malı 38 73,55 Toplam İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları İşletmelerin üretim şekillerinin incelenebilmesi için katılımcılara yöneltilen soruya katılımcıların 51 i (%100 ü) yanıt vermiştir. Bu bakımdan veriler tam anlamlılık gösterecek bütünlükte incelenebilmiştir. Cevaplardan alınan verilere göre Dinar da üretim gerçekleştiren sanayi işletmelerinin 24 ü; %47,06 sı Siparişe göre üretim gerçekleştirmektedir. 2 işletme (%3,92 si) ise Parti üretim gerçekleştirmektedir. İşletmelerin 25 i; %49,02 si Sürekli(seri) üretim seçeneğini işaretlemiştir. Veriler ışığında ele alındığında Dinar da sanayiye yönelik olarak üretim yapan işletmeler genellikle Siparişe göre üretim ve Sürekli(seri) üretim yöntemlerini tercih etmektedir. Parti üretim ise genel itibari ile tercih edilmeyen bir yöntemdir. Tablo 44 İşletmelerin Üretim Yöntemi Tablosu Üretim Yöntemi Siparişe göre üretim 24 47,06 Parti üretim 2 3,92 Sürekli(seri) üretim 25 49,02 Toplam İşletmelerin Üretim Yöntemine Göre Sayıları İşletmelerin üretimde kullandıkları teknolojilerin belirlenmesine ilişkin olarak katılımcılara soru yöneltilmiştir. Bu soruda işletmelerin üretimde işgücü yoğun mu yoksa makine yoğun mu faaliyet gösterdikleri sorgulanmıştır. Katılımcılardan alınan yanıtlara göre en çok beyan edilen üretim şekli %46 lık oranla İşgücü-makine eşit seçeneğidir. İkinci olarak da %34 lük oranla İşgücü yoğun seçeneği işaretlenmiştir. Makine yoğun seçeneği ise 10 işletme tarafından işaretlenerek %20 oranında tercih edilmiştir. Bu durum Dinar ilçesinde makineleşmeye oranla işgücü-emek yoğun üretim sistemi anlayışının hala etkin olduğunu göstermektedir. 51 katılımcının 50 si soruya cevap vermiştir, 1 kayıp veri bulunmaktadır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruyu cevapladığı için cevaplar anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır. 53

55 Tablo 45 İşletmelerin Üretim Yöntemi Tablosu Üretim Teknolojisi İşgücü yoğun Makine yoğun İşgücü-makine eşit Toplam İşletmelerin Satış Şekline Göre Sayıları İşletmelerin ürünlerini hangi şekilde sattığı başlık altındaki soruyla sorgulanmıştır. Bu soruda işletmelerin ürünlerini kendi markası ile mi yoksa müşterilerinin markasına göre mi pazarladığı sorulmuştur. Elde edilen verilere göre ankete katılan 51 işletmenin 39 u Kendi markası ile, 5 i Müşterinin istediği marka ile (fason) ve 7 si de Her ikisi seçeneklerini işaretlemiştir. Bu durum Dinar da faaliyet gösteren işletmelerin çoğunluğunun kendi markası ile üretim yapmayı tercih ettiğini göstermektedir. Katılımcıların %100 ü soruyu yanıtladığı için cevaplar anlamlı bir bütünlük teşkil etmektedir. Tablo 46 İşletmelerin Satış Şekli Tablosu Satış Şekli Cevaplar Cevaplayan Yüzde Kendi markası ile 39 76,47 Müşterinin istediği marka ile (fason) 5 9,80 Her ikisi 7 13,73 Toplam İşletmelerin Dağıtım Kanallarına Göre Sayıları İşletmelerin satış pazarlama yöntemlerinin sorgulanmasına yönelik olan sorulardan bir diğeri ise işletmelerin ürünlerini hangi dağıtım kanallarını kullanarak müşterilere ulaştırdıklarıdır. Bu soruya ilişkin olarak katılımcıların %100 ünden yanıt alınmıştır. Dağıtım kanallarının sorgulandığı soruya katılımcıların %66,67 si Doğrudan satış yöntemi ile ürünlerini müşteriye ulaştırdıklarını belirtmiştir. Diğer seçenekler ise birbirine yakın olarak sırasıyla %17,65 oranı ile Aracılı satış ve %15,69 oranı ile de Her ikisi de seçenekleridir. Veriler dikkate alındığında Dinar sanayi işletmelerinin çoğunluğu doğrudan satış ile müşteriye ulaşmayı tercih etmektedir. 54

56 Tablo 47 İşletmelerin Dağıtım Kanalları Tablosu Dağıtım Kanalları Doğrudan satış 34 66,67 Aracılı satış 9 17,65 Her ikisi de 8 15,69 Toplam İşletmelerin Makine Parkının Değeri Katılımcılara işletmenin makine-ekipman parkurunun ortalama değeri sorulmuştur. Katılımcıların 6 sı soruya cevap vermek istemediği için kayıp veri olarak işlenmiştir. Katılımcıların %88,23 ü soruya yanıt verdiği için veriler anlamlı bir bütünlük teşkil edecek niteliktedir. Alınan veriler ışığında incelendiğinde katılımcıların 27 si; %60 ı makine-ekipman parkının değeri için TL yanıtını vermiş ve en çok işaretlenen seçenek olmuştur. Diğer seçenekler genel itibari ile birbirine oldukça yakın olarak tercih edilmiştir. Sırasıyla katılımcıların 7 si TL, 6 sı TL, 4 ü TL ve 1 i de TL değerinde makine parkı olduğunu beyan etmiştir. Tablo 48 İşletmelerin Makine Parkının Değeri Tablosu Makine Parkının Değeri TL 6 13, TL 4 8, TL 7 15, TL 1 2, TL Toplam İşletmelerin Üretim ve Pazarlama Süreçlerinde Sahip Oldukları Departmanlar İşletmelerin kurumsallıklarının irdelenmesine yönelik olarak sahip oldukları departmanlar sorulmuştur. Birden fazla seçeneği işaretleyebilecekleri soru şıklar bazında tek tek değerlendirilmiştir. Bu seçeneklere katılımcıların tamamı yanıt verdiği için sonuçlar anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır. İşletmelerin üretim departmanı olup olmadığının sorgulandığı şıkka 51 işletmenin 50 si Evet cevabını vermiştir. 55

57 Tablo 49 İşletmelerin Üretim Departmanı Tablosu Üretim Departmanı Evet 50 98,04 Hayır 1 1,96 Toplam İşletmelerin satış departmanın sorgulandığı seçeneğe ise katılımcıların 27 si Evet cevabını vermiştir. Bu durum Dinar faaliyet gösteren sanayi üretimi yapan işletmelerin %52,94 ünün ayrı bir bölüm olarak satış departmanına ihtiyaç duyup kurduğunu göstermektedir. Tablo 50 İşletmelerin Satış Departmanı Tablosu Satış Departmanı Evet 27 52,94 Hayır 24 47,06 Toplam Satın alma departmanının olup olmadığı sorgulanan seçeneği katılımcıların 20 si; %39,22 si işaretlemiştir. Bu da göstermektedir ki Dinar sanayi üretimi yapan işletmelerin büyük bir çoğunluğu satın alma departmanının profesyonel anlamda işletmede bulunmasına ihtiyaç duymamaktadır. Tablo 51 İşletmelerin Satın Alma Departmanı Tablosu Satın Alma Departmanı Evet 20 39,22 Hayır 31 60,78 Toplam İşletmelerin idari kontrollerini yaptığı, evrak işlerini vb. faaliyetleri düzenlediği departman olan idari işler departmanının olup olmadığının sorgulandığı seçeneğe katılımcı işletmelerin 42 si yani %82,35 gibi bir oranla büyük bir çoğunluğu işletme kurumsal yapısı içerisinde idari işler departmanı olduğunu beyan etmiştir. Bu durumda Dinar da sanayi üretimi ile uğraşan işletmelerin büyük çoğunluğunun idari işlerini kontrol etmek için bir departmana ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Tablo 52 İşletmelerin İdari İşler Departmanı Tablosu İdari İşler Departmanı Evet 42 82,35 Hayır 9 17,65 Toplam

58 İşletmelerin muhasebe ve finansal işlerinin takibi için bir departmana sahip olup olmadıklarının sorgulandığı seçeneğe katılımcı işletmelerin 18 i Evet işletmede muhasebefinansman departmanı bulunmaktadır, beyanında bulunmuştur. Diğer 33 işletme ise muhasebe-finansman departmanının bulunmadığını beyan etmiştir. Katılımcı işletmelerin %64,71 sinin muhasebe ve finansman işlerinin kontrolünü dışarıdan hizmet alımı ile gerçekleştirdiği gözlemlenmektedir. Tablo 53 İşletmelerin Muhasebe-Finansman Departmanı Tablosu Muhasebe-Finansman Departmanı Evet 18 35,29 Hayır 33 64,71 Toplam İşletmelerin kalite-kontrol departmanının olup olmadığının sorgulandığı seçeneğe katılımcıların 19 u Evet cevabını vermiştir. Katılımcıların %37,25 i kalite-kontrol departmanına sahip olduklarını beyan etmiştir. Tablo 54 İşletmelerin Kalite Kontrol Departmanı Tablosu Kalite Kontrol Departmanı Evet 19 37,25 Hayır 32 62,75 Toplam Katılımcı işletmelere insan kaynakları departmanına sahip olup olmadıkları sorulmuştur. Bu şıkka katılımcıların 8 i; %15,69 sahip olduğunu, 43 ü; %84,31 i sahip olmadığını belirtmiştir. Dinar da faaliyet gösteren katılımcı işletmelerin büyük çoğunluğu insan kaynakları işlerini profesyonel anlamda bir departman altında gerçekleştirmemektedir. Tablo 55 İşletmelerin İnsan Kaynakları Departmanı Tablosu İnsan Kaynakları Departmanı Evet 8 15,69 Hayır 43 84,31 Toplam Planlama ve kontrol departmanının işletmede var olduğunun sorgulandığı seçeneğe katılımcı işletmelerin 5 i sahip olduklarını, 46 sı sahip olmadıklarını beyan etmiştir. Bu durumda işletmelerin planlama ve kontrol gibi işleri ya dışarıdan hizmet alımı olarak temin ettiklerini ya da işletme idarecileri vasıtası ile gerçekleştirdiklerini göstermektedir. 57

59 Tablo 56 İşletmelerin Planlama/Kontrol Departmanı Tablosu Planlama/Kontrol Departmanı Evet 5 9,80 Hayır 46 90,20 Toplam İşletmelere Ar-Ge departmanına sahip olup olmadıkları sorulmuştur. İşletmelerin 5 i sahip olduklarını, 46 sı sahip olmadıklarını beyan etmiştir. Veriler Dinar daki sanayi üreticilerinin %90,20 sinin Ar-Ge çalışması yapmadığını ve/veya yapamadığını göstermektedir. Tablo 57 İşletmelerin Ar-Ge Departmanı Tablosu Ar-Ge Departmanı Evet 5 9,80 Hayır 46 90,20 Toplam Grafik 10 İşletmelerin Üretim ve Pazarlamada Sahip Oldukları Departman Sayısı Grafiği İşletmelerin Sahip Oldukları Departman Sayısı Ar-Ge Departmanı Planlama/Kontrol Departmanı İnsan Kaynakları Departmanı Kalite Kontrol Departmanı Muhasebe-Finansman İdari İşler Departmanı Satın Alma Departmanı Satış Departmanı Üretim Departmanı Sahip Olan İşletme Sayısı Ar-Ge Departmanına Sahip İşletmelerin İstatistikleri Ar-Ge departmanına sahip olan katılımcılara özel olarak bir soru yöneltilmiştir. Bu soruda Ar- Ge departmanında kaç personel istihdam edildiği sorgulanmıştır. Ar-Ge departmanı bulunan 5 işletmenin 4 ü 1-4 Kişi ve 1 i de 5-9 Kişi yanıtını vermiştir. Veriler Ar-Ge departmanı olan işletmelerin de çok gelişmiş bir Ar-Ge departmanı olmadığını gözler önüne sermektedir. 58

60 Tablo 58 İşletmelerin Ar-Ge Personeli Sayısı Tablosu Ar-Ge Personeli 1-4 Kişi Kişi 1 20 Toplam İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Sebepleri Ar-Ge yapmayan işletmelere ise Ar-Ge faaliyetlerinde bulunamama sebeplerine ilişkin olarak bir soru yöneltilmiştir. Bu soruda işletmelere Ar-Ge çalışmalarına neden ihtiyaç duymadıkları sorulmuştur. Soru birden fazla şık işaretlenebilir niteliğinde olduğu için her şık için ayrı bir değerlendirme yapılmıştır. Bu soruya Ar-Ge departmanı bulunan 5 işletme cevap vermemiştir. Ayrıca 3 işletmeden yanıt alınamamıştır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu cevapladığı için veriler anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde değerlendirilebilmektedir. İlk seçenek işletmelerin Ar-Ge yapmama sebeplerinin kaynak yetersizliği nedeni ile olduğudur. Bu seçeneğe 5 katılımcı Evet cevabını vermiştir. Bu durumda Dinar da faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin %11,63 ü kaynak yetersizliği nedeni ile Ar-Ge faaliyetleri gerçekleştirmemektedir. Tablo 59 Ar-Ge nin Kaynak Yetersizliği Nedeni İle Yapılmaması Tablosu Kaynak Yetersizliği Evet 5 11,63 Hayır 38 88,37 Toplam Katılımcıların 28 i; Dinar da faaliyet gösteren sanayi işletmelerinin %65,12 si Ar-Ge çalışmalarına ihtiyaç duymadığını beyan etmiştir. Tablo 60 Ar-Ge nin İhtiyaç Duyulmaması Nedeni İle Yapılmaması Tablosu İhtiyaç Duyulmaması Evet 28 65,12 Hayır 15 34,88 Toplam Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştirebilecek bilgi birikimine sahip olmadığını beyan eden 6 işletme bulunmaktadır. Dinar da sanayi üreticilerinin %13,95 i bilgi eksikliği nedeni ile Ar- Ge faaliyetleri gerçekleştirmemektedir. 59

61 Tablo 61 Ar-Ge nin Bilgi Eksikliği Nedeni İle Yapılmaması Tablosu Bilgi Eksikliği Evet 6 13,95 Hayır 37 86,05 Toplam Diğer nedenlerden ötürü Ar-Ge çalışması yapmadığını beyan eden işletme sayısı ise 5 tir. Genel toplam içerisinde %12,20 lik bir kısmı oluşturmaktadır. Tablo 62 Ar-Ge nin Diğer Nedenlerden Ötürü Yapılmaması Tablosu Diğer Evet 5 12,20 Hayır 36 87,80 Toplam Grafik 11 İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Nedenlerine Göre Sayıları Grafiği İşletmelerin Ar-Ge Yapmama Nedenleri Nedenden Ötürü Ar-Ge Yapmayan Kalite-Kontrol ve Ar-Ge vb. Sahibi İşletmelerin İstatistikleri İşletmelere kalite-kontrol, Ar-Ge vb. faaliyetleri gerçekleştirebilecekleri bir laboratuar sahibi olup olmadıkları sorulmuştur. Bu soruya işletmelerin 19 u; %38 i Evet, 31 i; %62 si Hayır cevabını vermiş ve 1 işletmede soruyu yanıtsız bırakmıştır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu soruyu yanıtladığı için veriler anlamlı bir bütünlük içerisinde yorumlanabilmektedir. 60

62 Tablo 63Laboratuvar Sahibi İşletme Sayısı Tablosu Laboratuvar Sahibi İşletme Sayısı Evet Hayır Toplam Bir diğer soruda ise işletmelerin laboratuvar hizmetlerini dışarıdan alıp almadıkları sorulmuştur. Bu soruya katılımcıların 15 i, Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %32,61 i, dışarıdan hizmet aldığını beyan etmiştir. Katılımcıların 5 i ise soruya yanıt vermemiştir. Tablo 64Laboratuvar Hizmetini Dışarıdan Temin Eden İşletme Sayısı Tablosu Laboratuvar Hizmeti Alan İşletmeler Evet 15 32,61 Hayır 31 67,39 Toplam İhracat İstatistikleri İşletmelerin ihracat verilerinin incelenebilmesi için katılımcılara bazı sorular yöneltilmiştir. Bu sorularda işletmelerin ihracat şekilleri, ihracat tutarları vb. ihracat değerleri sorgulanmıştır. İhracat değerlerine yönelik ilk olarak işletmelere ihracat yapıp-yapmadıkları ve ihracat yapan işletmelerin ne şekilde ihracat yaptığı sorgulanmıştır. Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %48,98 i İhracat yapılmıyor seçeneğini işaretlemiştir, %30,61 i Doğrudan ihracat yaptığını ve %20,41 i ise Dolaylı ihracat yaptığını beyan etmiştir. Doğrudan ve dolaylı ihracat yapan işletmeler bir olarak düşünüldüğünde Dinar da faaliyet gösteren işletmelerin yaklaşık %50 si bir şekilde ihracat yapmaktadır. Tablo 65 İşletmelerin İhracat Şekli Tablosu İhracat Şekli İhracat yapılmıyor 24 48,98 Doğrudan ihracat 15 30,61 Dolaylı ihracat 10 20,41 Toplam İhracat yapan işletmelere 2012 yılı yaklaşık olarak ihracat tutarlarının sorgulandığı soru yöneltilmiştir. Bu soruya 13 katılımcının yanıtı ile en fazla TL yanıtı verilmiştir. %65 lik orana sahip bu cevabın arkasından 5 katılımcının işaretlemesi ile TL seçeneği %25 lik bir oranla gelmektedir. En son olarak ise 2 katılımcının beyanı ve 61

63 %10 luk oranla TL seçeneği gelmektedir. Verilere göre Dinar da ihracat yapan işletmelerin büyük bir çoğunluğu 2012 de TL nin üzerinde ihracat tutarına sahiptir. Tablo 66 İşletmelerin 2012 İhracat Tutarları Tablosu İhracat Tutarı TL TL TL Toplam İşletmelere 2012 de gerçekleştirdikleri ihracatın 2012 yılı içersindeki toplam satışlara oranı sorulduğunda işletmelerin 13 ü %0-49 arası ve 4 ü +%50 yanıtını vermiştir. Yani ihracatçı üreticilerin büyük çoğunluğu dış pazarla birlikte iç pazarda da etkin olarak satış gerçekleştirmektedir. Tablo 67 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Satışlara Oranı Tablosu İhracat Oranı , ,53 Toplam İhracatçı işletmelere ihracat için ürettikleri miktarların 2012 yılı içerisinde gerçekleşen toplam üretime oranı sorulduğunda soruya yanıt veren 17 katılımcının 10 u %0-49 ve 7 si +%50 cevabını vermiştir. Verilere göre ihracat yapan işletmelerinin çoğunluğunun ihracat için üretim oranı iç pazar için gerçekleştirilen üretim oranından azdır. Tablo 68 İşletmelerin 2012 İhracatının Toplam Üretime Oranı Tablosu Toplam , ,18 Toplam İhracat Yapılan Kıta ve Ülkelerin İstatistikleri İhracat yapan işletmelere ilişkin hangi ülkelere ihracat yapıldığı sorulmuştur. Bu soruda katılımcıların verdiği yanıtlara göre ülkelerin yer aldığı kara parçaları belirlenmiştir. İhracat yapan işletmelerin 13 ü ürünlerini Asya ülkelerine ihraç ettiğini beyan etmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Asya ülkelerine ihracat yapanların oranı %56,52 dir. 62

64 Tablo 69 Asya Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu ASYA Evet 13 56,52 Hayır 10 43,48 Toplam İhracat yapan işletmelerin 12 si ürünlerini Avrupa ülkelerine ihraç ettiğini beyan etmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Asya ülkelerine ihracat yapanların oranı %52,17 dir. Tablo 70 Avrupa Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu AVRUPA Evet 12 52,17 Hayır 11 47,83 Toplam İhracat yapan işletmelerin yalnızca 1 i ürünlerini Amerika ülkelerine ihraç ettiğini belirtmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Amerika ülkelerine ihracat yapan oranı %4,35 dir. Tablo 71 Amerika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu AMERIKA Evet 1 4,35 Hayır 22 95,65 Toplam İhracat yapan işletmelerin yalnızca 1 i ürünlerini Afrika ülkelerine ihraç ettiğini belirtmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Afrika ülkelerine ihracat yapan oranı %4,35 dir. Tablo 72 Afrika Ülkelerine İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu AFRIKA Evet 1 4,35 Hayır 22 95,65 Toplam İhracat yapan işletmelerin yalnızca 1 i ürünlerini Kıbrıs a ihraç ettiğini belirtmiştir. Toplam ihracatçılar içerisinde Kıbrıs a ihracat yapan oranı %4,35 dir. 63

65 Tablo 73 Kıbrıs a İhracat Yapan İşletme Sayısı Tablosu KIBRIS Evet 1 4,35 Hayır 22 95,65 Toplam Grafik 12 İşletmelerin İhracat Yaptıkları Ülke Payları Grafiği İhracat Yapılan Ülkeler Asya Avrupa Amerika Afrika Kıbrıs İhracat Yapmama Nedenleri İhracat gerçekleştirmeyen yatırımcılara ilişkin olarak da ihracat yapmama/yapamama nedenlerinin sorgulandığı sorular yöneltilmiştir. Soru asıl hali ile birden fazla seçenek işaretlenebilir olarak tanımlandığı için her seçenek için ayrı değerlendirme yapılmıştır. İlk olarak işletmelerin ihracat yapmama nedeninin kaynak yetersizliği nedeniyle mi olduğu sorgulanmıştır. 3 katılımcı kaynak yetersizliği nedeni ile ihracata yönelemediğini beyan etmiştir. Kaynak yetersizliği nedeni ile ihracat yapamayanların toplam ihracat yapmayanlara oranı %11,54 tür. Tablo 74 Kaynak Yetersizliği Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Kaynak Yetersizliği Evet 3 11,54 Hayır 23 88,46 Toplam

66 Bir diğer seçenek olarak da katılımcılara talep edilen kalite/miktarda ürün sunamama nedeniyle mi ihracat yapmadıkları seçeneği yöneltilmiştir. Katılımcıların %7,69 u (2 si) bu sebepten ötürü ihracat yapmadığını beyan etmiştir. Tablo 75 Talep Edilen Kalite/Miktarda Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Talep edilen kalite/miktarda ürün sunamama Evet 2 7,69 Hayır 24 92,31 Toplam Diğer seçenek ise işletmelerin dış pazarı tanımamaları nedeniyle ihracata yönelemediklerinin sorgulandığı seçenektir. Bu seçeneği katılımcıların 4 ü işaretlemiştir. Toplam ihracat yapmayanlar içerisinde katılımcıların %15,38 i dış pazarı tanımadığı için ihracat yapmadığını belirtmiştir. Tablo 76 Dış Pazarı Tanımama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Dış pazarı tanımama ve bilgi eksikliği Evet 4 15,38 Hayır 22 84,62 Toplam Katılımcıların ihracat yapmama nedenlerinin sorgulandığı bir diğer seçenek de iç pazardan tatmin olup olmamalarının sorgulandığı seçenektir. İhracat yapmayan işletmelerin 15 i (%57 69 u) iç pazardan tatmin oldukları için ihracat yapmadıklarını beyan etmiştir. Veriler göz önüne alındığında Dinar da ihracat yapmayan işletmelerin büyük çoğunluğu iç pazardan tatmin oldukları için ihracata yönelmemektedir. En çok işaretlenen seçenek olarak bu seçenek görülmektedir. Tablo 77 İç Pazardan Tatmin Olma Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu İç Pazardan Tatmin Olma Evet 15 57,69 Hayır 11 42,31 Toplam İhracata yönelmeme sebeplerinden bir diğeri olarak dış ülkelere uygun fiyatta ürün sunamama seçeneği gelmektedir. İhracat yapmayan işletmelerin yalnızca 1 i bu sebepten ihracat gerçekleştirmediğini belirtmiştir. 65

67 Tablo 78 Uygun Fiyatta Ürün Sunamama Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Uygun Fiyatta Ürün Sunamama Evet 1 3,85 Hayır 25 96,15 Toplam İhracat yapmama sebebi olarak sayılanlar dışında bir sebepten gerçekleştirmediğini beyan eden 5 katılımcı bulunmaktadır. Bu işletmelerin toplam ihracat yapmayan işletmelere oranı %19,23 tür. Tablo 79 Diğer Sebepler Nedeniyle İhracat Yapamayan İşletme Sayısı Tablosu Diğer Evet 5 19,23 Hayır 21 80,77 Toplam Grafik 13 İhracat Yapmama Nedenlerine Göre İşletme Sayıları Grafiği İhracat Yapmayan İşletmeler İhracat Yapmayan İşletmeler İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri İşletmelerin gerçekleştirdikleri yatırımları nasıl finanse ettikleri sorgulanmıştır. 1 kayıp veri olmakla beraber katılımcıların 50 si soruya yanıt vermiştir. Alınan yanıtlara ilişkin veriler anlamlı bir bütünlük oluşturmaktadır. 66

68 Verilere göre Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %46 sı yatırımları Özkaynak, %50 si Borçlanma, %4 ü de Her ikisi ile finanse ettiğini belirtmiştir. Tablo 80 İşletmelerin Yatırımları Finanse Etme Şekilleri Tablosu Finanse Etme Şekli Özkaynak Borçlanma Her ikisi de 2 4 Toplam İşletmelerin Yatırım ve Teşvik Durumları İşletmelerin yatırım, teşvik ve hibe vb. desteklerden yararlanma durumları anket içerisindeki sorularla sorgulanmıştır. Bu sorulara katılımcıların büyük çoğunluğu yanıt verdiği için veriler anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir. İlk olarak işletmelerin yatırım teşvik belgesine sahip olmaları sorgulanmıştır. Katılımcıların %34,04 ü (16 sı) yatırım teşvik belgesine sahip olduğunu belirtmiştir. Dinar sanayi üreticilerinin %65,96 sının (31 inin) yatırım teşvik belgesi bulunmamaktadır. 5 katılımcı ise soruyu yanıtlamamıştır. Tablo 81 Yatırım Teşvik Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Tablosu Yatırım Teşvik Belgesi Evet 16 34,04 Hayır 31 65,96 Toplam KOSGEB veritabanına kayıtlı işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin %66 sı sahip olduğunu beyan etmiştir. %34 lük kısım ise KOSGEB veritabanına kayıtlı olmadığını belirtmiştir. Verilere göre Dinar da işletmelerin çoğunluğu KOSGEB desteklerinden haberdardır. Kayıp veri 1 adettir. Tablo 82 KOSGEB Veritabanına Kayıtlı İşletme Sayısı Tablosu KOSGEB veritabanı Evet Hayır Toplam KOSGEB desteği alan işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin %31,25 i Evet aldım, %68,75 i Hayır almadım cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar da 67

69 işletmelerin çoğunluğu KOSGEB desteklerinden yararlanmamaktadır. Katılımcıların 3 ü de soruyu yanıtlamamıştır. Tablo 83 KOSGEB Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu KOSGEB Desteği Evet 15 31,25 Hayır 33 68,75 Toplam TÜBİTAK desteği alan işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin %2,08 i Evet aldım, %97,92 si Hayır almadım cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar da işletmelerin büyük bir çoğunluğu TÜBİTAK desteklerinden haberdar değil ve/veya yararlanabilecek kurumsal yapı ve bilgi birikimine sahip değildir. Katılımcıların 3 ü de soruyu yanıtlamamıştır. Tablo 84 TÜBİTAK Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu TÜBİTAK Desteği Evet 1 2,08 Hayır 47 97,92 Toplam AB desteği alan işletme sayısının sorgulandığı soruya katılımcı işletmelerin yalnızca 1 i Evet aldım cevabını vermiştir. Verilere göre Dinar da işletmeler AB desteklerinden yararlanmadıkları gibi destekler konusunda bilinçli olmadıkları da öngörülmektedir. Katılımcıların 3 ü de soruyu yanıtlamamıştır. Tablo 85 AB Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu AB Evet 1 2,08 Hayır 47 97,92 Toplam Banka kredi desteği alan işletmelerin sorgulandığı soruya katılımcıların %35,42 si Evet ve %64,58 i Hayır yanıtını vermiştir. Tüm veriler dikkate alındığında Dinar sanayi üreticilerinin en çok yararlandıkları destek banka kredi ve destekleridir. 3 katılımcı bu soruya yanıt vermek istememiştir. 68

70 Tablo 86 Banka Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu BANKA Evet 17 35,42 Hayır 31 64,58 Toplam İlçenin içinde bulunduğu bölgeyi sorumluluğu altına alan Zafer Kalkınma Ajansı desteklerinden yararlanan işletmeler sorgulandığında işletmelerin yalnızca 2 si, toplam katılımcılara oranla %4,08 i, ajans hibe desteklerinden yararlandığını beyan etmiştir. Diğer seçeneklerde olduğu gibi bu seçenekteki verilere göre de Dinar da faaliyet gösteren işletmelerin büyük bir çoğunluğu ajans vb. hibe desteklerinden yararlanmamaktadır. 3 işletme bu soruyu da yanıtlamamıştır. Tablo 87 Zafer Kalkınma Ajansı Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Zafer Kalkınma Ajansı Evet 2 4,08 Hayır 46 95,83 Toplam Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) desteklerinden yararlanma durumunun sorgulandığı seçeneğe işletmelerin yalnızca 2 si, toplam katılımcılara oranla %4,08 i, TTGV desteklerinden yararlandığını beyan etmiştir. Diğer verilerle bir arada ele alındığında Dinar da sanayi alanın üretim gerçekleştiren işletmelerin büyük bir çoğunluğu bu vb. desteklerden yararlanmamaktadır. Bu soruda da 3 kayıp veri bulunmaktadır. Tablo 88 TTGV Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu TTGV Evet 2 4,17 Hayır 46 95,83 Toplam Ekonomi Bakanlığı nın sanayi üreticileri için açtığı desteklerden yararlanma durumunun sorgulandığı soruya 3 işletme desteklerden yararlandığını beyan etmiştir. Bu bağlamda bu destekten yararlan oranı da %6,25 gibi az bir oran olarak gözlemlenmektedir. Katılımcı işletmelerin 3 ü bu soruyu da yanıtlamamıştır. Tablo 89 Ekonomi Bakanlığı Desteği Alan İşletme Sayısı Tablosu Ekonomi Bakanlığı Evet 3 6,25 Hayır 45 93,75 Toplam

71 Destek almayan işletmelerin toplam sayısı da soru içerisinde sorgulanmıştır. Toplamda 17 işletme destek almadığını belirtmiştir. Dinar sanayisinde faaliyet gösteren işletmelere oranla toplam işletmelerin %35,42 si herhangi bir destekten yararlanmadığını beyan etmiştir. Buna bağlı olarak Dinar yatırımlarının sınırlı kaldığı öngörülmektedir. Tablo 90 Destek Almayan İşletme Sayısı Tablosu Almadım Evet 17 35,42 Hayır 31 64,58 Toplam Grafik 14 Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı Grafiği Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı Destek Alan/Almayan İşletme Sayısı İşletmelerin Kapasite Kullanım Oranı İstatistikleri İşletmelerin kapasite kullanımlarına yönelik öncelikli olarak işletmelerin 2012 yılı ortalama kapasite kullanım oranları sorgulanmıştır. Bu sorgulamanın amacı işletmelerin kullanamadıkları kapasite oranlarının ve bunlara yönelik nedenlerin belirlenmesidir yılı ortalama kapasite kullanım oranlarının sorulduğu soruya Dinar sanayi işletmelerinin %40 ı % cevabını vermiştir. Sırasıyla %36 sı %51-75, %14 ü %26,50 ve %10 u da %0-25 yanıtını vermiştir. Veriler dikkate alındığında Dinar sanayi işletmelerinin büyük bir çoğunluğu tam kapasite ile üretim gerçekleştirmemektedir. İlk iki seçenek göz önüne alındığında toplamda 24 işletme %51 oranına ulaşamadığını beyan etmiştir. Bu verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin kapasite kullanım oranlarını yükseltici stratejiler (satış pazarlama 70

72 stratejileri vb.) geliştirilmesi işletmelerin gelişimini destekleyici nitelikte olacağı öngörülmektedir. Tablo 91 İşletmelerin 2012 Yılı Ortalama Kapasite Kullanım Oranı Tablosu Kapasite Kullanım Oranı (%) Toplam İşletmelerin Tam Kapasite ile Çalışmama Sebepleri İşletmelere kapasite kullanım oranları sorusunun sorulmasının ardından tam kapasite ile çalışamayan üreticilere tam kapasite çalışmama sebepleri sorulmuştur. Soru birden fazla seçenek işaretlenebilir olarak hazırlandığı için yine her seçenek ayrı olarak incelenmiştir. Sorulara 5 işletme yanıt vermemiştir. Yanıt vermeyen işletmelerin tam kapasite ile üretim yapan işletmeler olduğu öngörülmektedir. Bu bağlamda veriler anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmektedir. İşletmelerin tam kapasite kullanarak üretim yapamamalarına ilişkin olarak yönlendirilen seçeneklerden birisi işletmelerin hammadde temin yetersizliği seçeneğidir. Hammadde temini yetersizliği nedeni ile tam kapasite kullanım oranına ulaşamadığını beyan eden 2 işletme bulunmaktadır. Verilere göre tam kapasite kullanamayan işletmelerin %94,59 u hammadde temini yetersizliği kapasite kullanım oranında sorun olarak görmemektedir. Tablo 92 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Hammadde Temin Yetersizliği Evet 2 5,41 Hayır 35 94,59 Toplam Finansal kaynak yetersizliği nedeni ile tam kapasite kullanamadığını beyan edenlerin oranı tam kapasiteyle üretim gerçekleştiremeyen üreticiler içerisinde %13,51 ile 5 işletmedir. Tam kapasite üretim oranına ulaşamamada finansal kaynak yetersizliği de Dinar sanayicileri için çok büyük bir sorun teşkil etmediği veriler ile gösterilmektedir. 71

73 Tablo 93 İşletmelerin Hammadde Temin Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Finansal Kaynak Yetersizliği Evet 5 13,51 Hayır 32 86,49 Toplam İşletmelerin işgücü yetersizliği nedeni ile tam kapasiteye ulaşamaması durumunun sorgulandığı seçeneğe 3 katılımcı Evet cevabı vermiştir. Tam kapasite ile çalışamayan işletmelerin %91,89 u işgücü yetersizliğinin tam kapasite kullanım oranına ulaşamamalarında engel olmadığını belirtmiştir. İşgücü yetersizliği de işletmelerin tam kapasite kullanım oranına erişmede büyük bir engel olarak ortaya çıkmamaktadır. Tablo 94 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu İşgücü Yetersizliği Evet 3 8,11 Hayır 34 91,89 Toplam Grafik 15 Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletme Sayısı Grafiği Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletmeler Tam Kapasite Çalışmama Sebeplerine Göre İşletmeler İşletmelerin talep yetersizliği nedeni ile tam kapasite çalışamamaları sorusuna Tablo 79 da görüleceği gibi 23 işletme Evet cevabı vermiştir. %62,16 lık oranla tam kapasite çalışamama sebebi olarak işletmeler Talep yetersizliği seçeneğini göstermişlerdir. En çok tercih edilen seçenek olması itibari ile Dinar da işletmelerin tam kapasite çalışamamasının ana nedeni üreticilerin ürünlerine olan talep yetersizliği olarak görülmektedir. İşletmelerin tam 72

74 kapasite üretim oranına yükselebilmeleri için talep artırıcı stratejiler geliştirmeleri gerekmektedir. Tablo 95 İşletmelerin İşgücü Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Talep Yetersizliği Evet 23 62,16 Hayır 14 37,84 Toplam İşletmelerin enerji yetersizliği nedeni ile tam kapasiteye ulaşamaması durumunun sorgulandığı seçeneğe 3 katılımcı Evet cevabı vermiştir. Tam kapasite ile çalışamayan işletmelerin %91,89 u enerji yetersizliğinin tam kapasite kullanım oranına ulaşamamalarında engel olmadığını belirtmiştir. Enerji yetersizliği de işletmelerin tam kapasite kullanım oranına erişmede büyük bir engel olarak ortaya çıkmamaktadır. Tablo 96 İşletmelerin Enerji Yetersizliği Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Enerji Yetersizliği Evet 3 8,33 Hayır 33 91,67 Toplam Tam kapasite çalışamama nedenlerinin sorgulandığı soruya işletmelerin 6 sı Diğer nedenlerden dolayı cevabını vermiştir. Tam kapasite ile çalışamayan işletmelerin %83,33 ü diğer nedenleri tam kapasite çalışmada engel olarak görmemektedirler. Veriler ışığında bakıldığında Dinar da sanayi üreticilerinin tam kapasite üretim oranına ulaşmalarındaki en büyük engel olarak talep yetersizliği görülmektedir. Tablo 97 İşletmelerin Diğer Yetersizlikler Nedeniyle Tam Kapasite Çalışamama Tablosu Diğer Evet 6 16,67 Hayır 30 83,33 Toplam İşletmelerin Sahip Oldukları Kalite Belgeleri ve Standartlar İşletmelerin kurumsal yapılarına ilişkin olarak sorulan bir diğer soru ise sahip oldukları kalite ve standartlar belgeleridir. Bu soru ile amaçlanan Dinar daki sanayi işletmelerinin kalite, standart belgeleri ile ürünlerini tescil ettiren kaç işletme olduğunun tespit edilmesidir. Soru seçenekleri birden fazla işaretlenebilir olarak tertip edildiği için bu soruda da her seçenek ayrı 73

75 olarak değerlendirilecektir. Sorulan soruya 35 işletme cevap vermiştir ve değerlendirmeler alınan 35 cevap üzerinden gerçekleştirilecektir. ISO9001 belgesine sahip olma durumuna ilişkin olarak sorulan soruya cevap veren 35 katılımcının 15 i Evet ve 20 si Hayır yanıtı vermiştir. Verilere göre Dinar sanayi işletmelerinin %57,14 ünde ISO9001 belgesi bulunmamaktadır. Tablo 98 ISO9001 Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu ISO9001 Evet 15 42,86 Hayır 20 57,14 Toplam İşletmelerin TSE belgesine sahip olma durumları da sorgulanmıştır. Alınan yanıtlara göre katılımcıların %31,43 ü TSE kalite standart belgesine sahiptir. İşletmelerin %68,57gibi büyük bir çoğunluğu TSE belgesine sahip olmadığını belirtmiştir. Tablo 99 TSE Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu TSE Evet 11 31,43 Hayır 24 68,57 Toplam Diğer seçeneklere göre işletmelerin marka tescil belgesine sahip olma durumları sonuçlarında farklılık görülmektedir. Dinar da faaliyet gösteren sanayi üreticilerinin %60 ı marka tescil belgesi sahibi olduklarını beyan etmiştir. Verilere göre Dinar da faaliyet gösteren işletmeler marka tesciline diğer belgelere oranla daha çok önem vermektedirler. Tablo 100 Marka Tescil Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu Marka Tescil Belgesi Evet Hayır Toplam ISO22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi sertifikasına sahip olma durumunun sorulduğu soruya işletmelerin %37,14 ü sahip olduklarına ilişkin beyanda bulunmuşlardır. Kalite standardının konusu itibari ile belgeye sahip olan bu işletmelerin tamamı ilçede gıda sektörüne yönelik üretim faaliyeti göstermektedir. 74

76 Tablo 101 ISO22000 Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu ISO22000 Evet 13 37,14 Hayır 22 62,86 Toplam OHSAS İş Güvenliği ve Sağlığı sertifikasına sahip olma durumunun sorgulandığı soruya işletmelerin 3 ü; %8,57 si sahip olduğunu belirtmiştir. İş güvenliği sertifika sahibi olmayan işletme sayısı ilçede oldukça fazladır. Tablo 102 OHSAS Belgesine Sahip İşletme Sayısı Tablosu OHSAS Evet 3 8,57 Hayır 32 91,43 Toplam Diğer kalite standartlar belgelerine sahip olan işletmeler %31,43 ile ilçede sanayi üreticisi olarak faaliyet gösteren 11 işletmedir. Tablo 103 Diğer Belgelere Sahip İşletme Sayısı Tablosu Diğer Evet 11 31,43 Hayır 24 68,57 Toplam Grafik 16 Kalite ve Standart Belgesi Sahibi İşletme Sayısı Grafiği İşletmelerin Sahip Oldukları Belgeler İşletmelerin Sahip Oldukları İşletmelerin Sahip Oldukları Belgeler 75

77 İşletmelerin Yatırım Planları İstatistikleri Dinar da faaliyet gösteren işletmelere yönelik olarak yatırım yapma planları, yatırım tutarı vb. sorular sorulmuştur. Bu sorular ile Dinar da ileride gerçekleştirilmesi planlanan yatırımlara ilişkin veriler çıkarılması planlanmaktadır. İlk olarak işletmelere yatırım yapma planları sorulmuştur. Katılımcıların tamamı soruya yanıt vermiştir. Alınan cevaplara göre Dinar sanayi işletmelerinin %62,75 i yatırım yapmayı planlamaktadır. Verilere göre Dinar sanayi üreticilerinin çoğunluğu yatırım yaparak Dinar sanayisinin gelişimine katkı sağlayacaktır. Soruya katılımcıların tamamı cevap verdiği için anlamlı bir bütünlük sağlanmıştır. Tablo 104 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletme Sayısı Tablosu Yatırım Planı Evet 32 62,75 Hayır 19 37,19 Toplam Yatırım yapmayı planlayanlara yönelik olarak planladıkları yatırım tutarı sorulmuştur. İlgili soruya katılımcıların %64 ü TL, %24 ü TL ve %12 si TL yanıtını vermiştir. Veriler yatırım yapmayı planlayan işletmelerin büyük bir kısmının TL üzerinde yatırım yapmayı planlaması Dinar sanayisinin gelişimine büyük bir destek olacaktır. Tablo 105 Yatırım Yapmayı Planlayan İşletmelerin Planladıkları Yatırım Tutarı Tablosu Planlanan Yatırım Tutarı TL TL TL Toplam İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler İşletmelerin kendilerinde ne gibi eksiklikler gördüklerine ilişkin olarak birden fazla seçenek işaretlenebilecek bir soru katılımcılara yöneltilmiştir. Seçeneklerin ayrı olarak değerlendirildiği soruya katılımcıların 48 i yanıt vermiştir. Alınan cevaplarda büyük bir çoğunluk sağlandığı için veriler anlamlı bir şekilde bütünlük sağlamaktadır. Yatırım için ek finans eksiği olduğu sorusuna katılımcıların %37,5 i Evet yanıtını vermiştir. Alınan cevaplara göre katılımcı 18 işletme yatırım için ek finansa ihtiyaç duyduklarını beyan etmiştir. 76

78 Tablo 106 Yatırım İçin Ek Finans Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosu Yatırım için ek finans Evet 18 37,5 Hayır 30 62,5 Toplam Bir diğer seçenek olan işletmelerin kendilerinde gördükleri eksikliklere yönelik olan soru ise ilave işletme sermayesi eksikliğinin sorgulandığı sorudur. Katılımcıların %27,08 i ilave işletme sermayesine ihtiyaçları olduğunu ve bu konuda işletmelerinin eksik olduğunu beyan etmiştir. Tablo 107 Yatırım İçin İlave İşletme Sermayesi Eksiği Olan İşletme Sayısı Tablosu İlave İşletme Sermayesi Evet 13 27,08 Hayır 35 72,92 Toplam Ürün kalitesinin iyileştirilmesinin işletmeleri için gerekli olduğunu düşünen katılımcıların toplam katılımcılara oranı %27,08 dir. Tablo 108 Yatırım İçin Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi Evet 13 27,08 Hayır 35 72,92 Toplam İşletmelerin kendilerinde gördükleri eksiklik olarak en fazla tercih ettikleri seçenek iç pazarda büyüme seçeneğidir. İşletmelerin 21 i; %43,75 i iç pazarda yeni pazarlara ihtiyaçları olduğunu belirtmiştir. Tablo 109 Yatırım İçin İç Pazarda Büyümesi Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu İç Pazarda Büyüme Evet 21 43,75 Hayır 27 56,25 Toplam

79 En fazla tercih edilen seçeneklerden bir diğeri de işletmelerin dış pazara açılma konusunda eksik kaldıklarını düşünmeleridir. Dinar sanayi işletmelerinin %31,25 i (15 i) dış pazara açılmada eksik kaldıkları görüşündedir. Tablo 110 Yatırım İçin Dış Pazara Açılması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Dış Pazara Açılma Evet 15 31,25 Hayır 33 68,75 Toplam En fazla tercih edilen seçeneklerden bir diğeri de işletmelerin markalaşma konusunda yaşadıkları eksikliklerdir. Dinar sanayi işletmelerinin %31,25 i (15 i) markalaşmada eksik kaldıklarını düşünmektedir. Tablo 111 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Markalaşma Evet 15 31,25 Hayır 33 68,75 Toplam İşletmelerin %14,58 i işletmelerindeki eksikliğin personel eğitimi konusunda yaşandığını beyan etmiştir. Tablo 112 Yatırım İçin Markalaşması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Personel Eğitimi Evet 7 14,58 Hayır 41 85,42 Toplam İşletmelerin %12,5 i ise işletmelerinde gördükleri eksikliğin yeni dağıtım kanalı oluşturmada yaşadıkları eksiklikler olduğunu belirtmişlerdir. Tablo 113 Yatırım İçin Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturması Gerekli Olan İşletme Sayısı Tablosu Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturma Evet 6 12,5 Hayır 42 87,5 Toplam

80 Grafik 17 Kendilerinde Gördükleri Eksikliklere Göre İşletme Sayısı Grafiği İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler Yeni Dağıtım Kanalı Oluşturma Personel Eğitimi Markalaşma Dış Pazara Açılma İç Pazarda Büyüme Ürün Kalitesinin İyileştirilmesi İlave İşletme Sermayesi Yatırım İçin Ek Finans İşletmelerin Kendilerinde Gördükleri Eksiklikler İşletmelere Göre Üretim, Pazarlama vb. Alanlarda Görülen Değerlendirmeler İşletmelerin üretim, pazarlama, satış, karlılık, ihracat vb. konularda gösterdikleri değişimlere ilişkin gelişimleri katılımcılara bu soru ile yönlendirilmiştir. Soru seçenekleri birden fazla ve çok seçenekli olduğu için her seçenek kendi içerisinde bir soru gibi değerlendirilmiştir. Bu soru ile işletmelerin kendilerinin içinde bulundukları durumları değerlendirmeleri sağlanmıştır. Kendi durumları hakkındaki görüşler alınarak Dinar sanayi üreticilerine ilişkin olarak söylenebilecek genel yargılara ulaşılmaya çalışılmıştır. Katılımcılara yönlendirilen soruya katılımcıların büyük bir çoğunluğu yanıt vermiş ve alınan yanıtlar anlamlı bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmiştir. İşletmelere üretim miktarlarında oluşan değişimler sorusu yönlendirilmiştir. Alınan cevaplara göre işletmelerin %62 si Yükseliyor, %22 si Sabit ve %16 sı Düşüyor cevabını vermiştir. Veriler Dinar da faaliyet gösteren işletmelerin büyük çoğunluğunun üretim miktarlarının yükseldiğini göstermektedir. Tablo 114 Üretim Miktarı Değişimlerine Göre İşletme Sayıları Tablosu Üretim Miktarı Düşüyor 8 16 Yükseliyor Sabit Toplam