ÖNSÖZ. Siz Değerli Arkadaşlarıma bu eğitim programının yararlı geçmesini temenni ederim.

Transkript

1 ÖNSÖZ Değerli Mesai Arkadaşlarım; Türkiye nin 27 Orman Bölge Müdürlüğü Plan Proje Şube Müdürlüklerinin Amenajman Ofislerinde görevli ve Genel Müdürlüğümüzün diğer daire başkanlıklarında görevli siz değerli arkadaşlarımızın O.G.M Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğünün CBS yazılımlarının daha etkin ve yaygın kullanımı için düzenlemiş olduğu bu meslek içi eğitimi için toplandığımız bu yerde iki günlük bana ayrılan bu eğitim programında, sizlere Veri tabanı nedir? nasıl kullanılır ve bunun CBS (Coğrafi Bilgi Sistemi) içindeki yeri nedir?. konularında sizlere yardımcı olmaya çalışacağım yılından bugüne kadar CBS yazılımlarını kullanarak hemen hemen tüm Türkiye nin meşcere haritasını sizlerle birlikte çalışarak 1:25000 ölçekli olarak sayısallaştırdık. Günümüze gelene kadar bu konuda bir çok eğitim, toplantı ve çalışmalar içinde bulunduk. Bu yapılan çalışmalar neticesinde elimizde tüm Türkiye nin BOLMECIK katmanı olarak bildiğimiz meşcere haritasının alan bilgileri mevcuttur. Bu bilgilerin toplanmasında ne kadar zorluklar içerisinden geçtiğimizi siz çalışanlar olarak çok iyi bilmektesiniz. O yüzdendir ki bu oluşturulan çalışma gruplarının tüm bölge müdürlüklerinde birlikte hareket etmesi ve aynı dili konuşabilmesi için bu tür eğitim programlarına devam etmemiz eksikliklerimizi tamamlamamız ve daha iyi kaynaşarak birbirimize yardımcı olarak zorluklarımızı hafifletmemiz gerekmektedir. Burada verilecek eğitimler temel seviyede olmasına rağmen çalışma gruplarının en çok sıkıntı duydukları konularda basit yoldan sorunlarını nasıl çözebileceği konularında büyük yardımları olacağı kanaatindeyim. Hazırladığım bu notlarda kısmen de olsa internet makalelerinden alıntılar yapılmış olup genelde tarafımdan hazırlanmış, çalışma gruplarına yardımcı olacak örnekler içermektedir.veri tabanı yazılımı olarak MS Office XP Access in çalışma gruplarının yoğun olarak kullanacağı tarafları anlatılmaya çalışılacaktır. Office 2007 Access araç çubuklarında kullanım düzenlemesi bakımından farklılıklar bulunmaktadır.daha yeni bir ürün olduğu için kullanımda bazı kolaylıklar getirilmiş olmasına rağmen benim gibi eski sürümü kullanan kullanıcılar zaman zaman araçların yerlerini bulma konusunda sıkıntılar yaşayabilmektedir.eğitim sırasında aralarındaki farklar da gösterilecektir. Bu eğitimi düzenleyerek, Bölge Müdürlüklerinde ki çalışma gruplarının daha iyi kaynaşarak merkezle bir bütün olarak daha iyi işler üretmesine olanak sağlayan, Başta Orman Harita ve Fotogrametri Müdürü Cemil ÜN ve Değerli Çalışanlarına Teşekkür Ederim. Siz Değerli Arkadaşlarıma bu eğitim programının yararlı geçmesini temenni ederim. Gediz Metin KOCAELİ Orman İdaresi ve Planlama D.Bşk Başmühendis

2 VERİ TABANI NEDİR? Bilgilerin depolandığı,güncellendiği,paylaşıldığı bir yazılımdır.bir çok yazılım bilgiyi depolayabilmektedir. Aralarındaki en temel fark bu bilgiye hızlı bir şekilde erişilip istendiğinde değiştirilip kullanıcıya sunulmasını sağlayan bir yönetim mekanizması mevcuttur. Bilgi sistemlerinin en temel aracıdır. Geleneksel veri tabanları en küçük bilgi parçalarına kolayca ulaşabilmeyi mümkün kılan satır ve sütunlardan oluşmuş tablolar grubudur. Her sütun içinde barındırdığı verinin türünü belirleyen bir başlığa sahipken, satırlarda ise verinin kendisi yer alır. Veri tabanı terminolojisinde, sütunlar alan ve satırlar kayıt diye adlandırılır. Bu yapının tümüne birden tablo denir. CBS içinde katman olarak tanımladığımız bölüm tablodur. Veri alanı Kayıt BOLMECIK Katmanı (Tablo) Yapısı Veriye en hızlı ve güvenilir bir şekilde erişmenin en temel yolu verinin indexlenmiş olmasıdır. İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (Relational Database Management Systems - RDBMS) büyük miktarlardaki verilerin güvenli bir şekilde tutulabildiği, bilgilere hızlı erişim imkanlarının sağlandığı bilgilerin bütünlük içerisinde tutulabildiği ve birden fazla kullanıcıya aynı anda bilgiye erişim imkanının sağlandığı yazılımlardır.ms-access, ORACLE,SQLSERVER,MYSQL,INFORMIX,PostgreSQL.. gibi yazılımlar bunlara örnek olarak verilebilir. MİCROSOFT ACCESS NEDİR? Access, İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemi ile çalışan bir veri tabanı oluşturma programıdır. İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemi sisteminde bir veri tabanı dosyasında birden fazla tablo oluşturulabilir ve bu tablolar arasında birbirleriyle ilişki kurulabilir. Kurulan ilişkiler sayesinde farklı tablolardaki veriler sanki aynı tablodaymış gibi kullanılabilir. Microsoft Access bir İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemi uygulamasıdır. Bir veri tabanını oluşturmak ve kullanmak Access ile diğer veri tabanı uygulamalarına göre çok daha kolaydır. Bunun nedeni Access in, Windows ortamının Grafiksel Kullanıcı Arabiriminin sağladığı avantajların tümünden yararlanma imkanı vermesidir. Grafiksel Kullanıcı Arabirimi, karmaşık komut dizilerini öğrenmeyi gerektirmeden, ekran üzerindeki nesneler ve simgeler

3 yardımıyla, fare desteğinden de yararlanarak kullanıcının çalışmasına olanak verir. Örneğin, geleneksel veri tabanı uygulamalarında iki tablo arasında bağlantı kurmak için oldukça karmaşık komut dizileri yazmak gerekirken, Access te bu iş basit bir fare hareketiyle gerçekleştirilebilir. Microsoft Access ile kullanıcının kolaylıkla yapabileceği bazı işlemler şunlardır ; Birbiriyle bağlantılı yada bağlantısız çok sayıda tablo ve/veya veri tabanı yaratılabilir. Veri tabanlarını güncel tutabilmek için gereken işlemler, istenildiğinde kullanıcı tarafından tasarlanabilen formlar vasıtasıyla yapılabilir. Değişik yöntemlerle istenilen verilere ulaşılabilir ve çıktılar ekran yada yazıcıya yönlendirilebilir. Değişik biçim ve boyutlarda rapor ve etiket basımı gerçekleştirilebilir. Veri tabanında bulunan sayısal veriler üzerinde matematiksel hesaplamalar yaptırılabilir ve sonuçlar istenildiğinde raporlanabilir veya veri tabanında saklanabilir. Verilerin grafikler yardımıyla analizi yapılabilir ve raporlanabilir. Kayıtlar üzerinde filtreleme ve sorgulama işlemleri yapılarak istenilen kayıtların görüntülenmesi ve işleme konulması sağlanabilir. Excel, Word, Paradox, Dbase vb tabloları Access te kullanılabilir yada Access tabloları bu uygulamalarda kullanmak üzere kaydedilebilir. Yukarıda sıralanan tüm bu özellikler, Microsoft Access in esnek yapısının sonucudur. Örneğin oluşturulan ve hatta bilgi girilen bir tablonun yapısı üzerinde tekrar değişiklik yapılmak oldukça kolay bir şekilde gerçekleştirilebilir. Oysa ki geleneksel veri tabanı sistemlerinde böyle bir düzenleme oldukça zahmetli ve karmaşık bir çalışma gerektirir. Günümüzde programcılıkta popüler hale gelen görsel dillerin hepsi kullanıcının gerçekleştirdiği işlemleri Olay olarak tanımlar ve programın akışı gerçekleşen bu olaylar bazında kontrol altına alınabilir. Kullanıcının gerçekleştirdiği her işlem-olay program tarafından kontrol edilir. Bu program tekniğine Olay Merkezli Programlama adı verilir.

4 Access Olay Merkezli Programlamayı Visual Basic temelli Access Basic dili ile de desteklemektedir. İlişkisel Veri tabanı Yönetim Sistemi programları diğer uygulamalardan pek çok yönden ayrılırlar. İlişkisel Veri tabanı Yönetim Sistemi programları, verilerin uygun ortamlarda, uygun formlar kullanılarak girilmesini ve görüntülenmesini, veriler üzerine sorgulamalar yapılarak istenilen raporların alınmasını sağlarlar. Hazırlanış şekillerine göre de kullanıcılı sistemleride desteklerler. Kelime İşlem programları döküman hazırlama, Tablolama programları ise elektronik tablolama işlerini yapmamıza yardımcı olurlar. Access i bu gibi programlardan ayıran önemli bir farkı da kaydetme işlemleri ile ilgilidir. Access de kaydetme işlemi yalnızca tablo, form,rapor vb. veri tabanı nesnelerinin dizaynını saklamaya yönelik bir işlemdir. Tablolara kayıt eklenmesi, güncellenmesi, silinmesi gibi işlemlerde kaydetme olayı Access tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Oysa ki Excel, Word vb. programlarda kullanıcı yeni bir dosya yarattığında ve/veya güncellediğinde kaydetme işlemini kendisi gerçekleştirmelidir. MİCROSOFT ACCESS DE NESNELER TABLOLAR Access te veriler Tablolarda kayıtlar halinde saklanır. Veri tabanının yapısını oluşturacak tablolar düzenlenmeden önce, kullanıcının çok iyi bir tasarım yapmış olması gerekir. Aksi takdirde mantıksal yapıdaki bozukluk ilerideki safhalarda oldukça büyük problemler oluşturabilir. Access Dosyası açılıp Nesneler bölümünden Tablolar seçildiğinde daha önceden oluşturulan tablolar var ise onları sağ taraftaki alanda görebiliriz.yukarıdaki ekran görüntüsünde daha önceden oluşturulan Tablolardan BOLMECIK seçilmiştir.çift tıklanırsa yada Aç butonuna tıklanırsa bu tablo açılır ve kayıtları görüp kayıtlar da yeni kayıt,değiştirme ve silme işlemleri yapabiliriz.

5 Sihirbazı Kullanarak Tablo Oluşturmak : Bu buton tıklandığında aşağıdaki tablo sihirbazı formu yardımıyla tablo oluşturabiliriz.sihirbaz kullanımı ile tablo oluşturmak veri tiplerini tanımayanlar için başlangıçta yardımcı olabilir ama Tabloları tasarım görünümünde hazırlanmasının daha iyi olacaktır. Verileri Girerek Tablo Oluşturmak : Bu buton tıklandığında aşağıdaki Excel benzeri hücrelere veri girişi yaparak Tablo oluşturabiliriz. Oluşturulan tablo daha sonrada düzenleme bölümünde tablo adları veri tipleri değiştirilebilir.

6 Tasarım Görünümde Tablo Oluştur,Sihirbazı Kullanarak Tablo Oluştur,Verileri Girerek Tablo Oluştur şeklinde Accesin hemen tablo oluşturmak için Default Bölümleri vardır. Ayrıca Yeni butonuna tıklayarak Tablo oluşturabiliriz. Yeni butonuna tıkladığımızda yukarıdaki ekran görüntüsü gelir. Tasarım Görünümünde Tablo Oluşturma Açıklama

7 Form üzerindeki bölümler seçildiğinde sağ alt mavi yazıyla ilgili açıklamalar gelmektedir F1 tuşuna basıldığında konu hakkında daha geniş yardım alınabilmektedir. Bu bölümleri kısaca tanımlayalım. Alan Adı : Tablodaki sütunların (veri alanı) adıdır. Adlarında [ ]!. gibi özel karakterler kullanılmaz. Boşluklar başta olmamak şartıyla 64 karektere kadar her şeyi kullanabilirsiniz ama genel kural olarak Türkçe harfler ş,ğ,..,aritmetik semboller +,-.. gibi kullanılmamalıdır. Kısa olması ve boşluk yerine _ (alt çizgi) kullanılmalıdır. ARZ_KUL (Arazi Kullanımı) gibi. Alan adı sadece rakam olmamalı ama rakamla bitebilir. 1,2, yerine T1,T2 daha iyidir.çünkü sorgu anında köşeli [] parentez içinde yazmayı unutursak rakamsal işlemi yapar. Sözgelimi alan adları 2 ve 3 verelim ve bunlardaki değerlerde 10 ve 20 gibi sayısal bir veri olsun biz sorguda 2. ve 3. alanları çarptırmak istediğimizde 2*3 yazarsak sorgunun sonucu 6 döner. [2]*[3] şeklinde yazdığımızda 200 sonucu döner.onun için T2,T3 gibi harfle başlayan alan adları daha iyidir. Küçük yada büyük olabilir ama Büyük harfleri kullanmak bazen daha iyi olabilir. Plan_id deki küçük i İngilizce de I şeklinde kullanılır bu da bazen sorgularda sorun olabilmektedir. O yüzden PLAN_ID şeklinde büyük harf kullanmak daha iyi olacaktır. Tanımlama: Veri alanın açıklama bölümüdür bir yerde veri sözlüğüdür.sözgelimi ARZ_KUL veri alanı adının ne anlama geldiğini tanımlama bölümünde şöyle açıklayabiliriz. Arazi Kullanımını ifade etmektedir.des_nomval Tablosunun INT_VAL değeri 133 olan bölümünden kod açıklamalarına ulaşırız. Gibi.. Veri Türü : Alan adı verildikten sonra o alanda tutulacak veri tipinin belirlenmesi gerekir. Veri tipleri ve açıklamaları aşağıda gösterilmiştir. Metin : Alfa nümerik bilgi tipleridir. Bu tip alanlara sayısal veri girildiği zaman metin olarak dikkate alınırlar ve matematiksel işlemlere tabi tutulmazlar. Alanın kabul edeceği maksimum karakter sayısı 255 değerini aşmayacak şekilde kullanıcı tarafından belirlenir. Her karakter için sabit disk ortamından 1 byte kullanılır. MESCERE, MES_TIP, PLAN_AD, CAG_SIN gibi.. Not : Uzunluğu önceden belirlenmeyen (hatırlatma notu,adres,açıklama gibi) Veriler için kullanılır. Yine alfa nümerik veri girişini kabul eder. Ancak metin tipi alana göre avantajlı görünse de bu tür alanlar üzerinden tablolar arası ilişki kurulamaz ve bu alanlar indekslenemez. Bu tip alanlara en çok karakterlik veri girilebilir. Her karakter için sabit disk ortamından 1 byte kullanılır. Sayı : Tam ve/veya ondalıklı sayıların girişi için kullanılırlar. Bu tip alanlara veri girişi yapılan sayısal veriler üzerinden matematiksel işlemler yapılabilir. Tarih/Saat : Tarih ve saat olarak girilecek veri tipidir. Disk üzerinde 8 byte kullanılır. Para Birimi : Para birimi ile ilgili sayısal veriler için kullanılır. Bu tip alana girilen sayısal verilere matematiksel işlemler uygulanabilir ancak bu sayısal veriler tam sayı kısmı en fazla 15 basamak, ondalık kısmı da en fazla 4 basamak olabilir. Disk üzerinde 8 byte yer kaplar. Otomatik Sayı : Her kayıt girişi işleminde kendi kendine istenirse birer birer, istenirse rasgele sayılar üretebilen bir veri tipidir. Ancak her zaman Otomatik Sayı alan kayıt sayısını göstermez. Çünkü bir kayıt girişi iptal edildiğinde sayaç artmış olur veya bir kayıt

8 silindiğinde sayaç değerleri otomatik olarak tekrar düzenlemez. Otomatik Sayı alana kullanıcı müdahale edemez, bu alandaki değerleri değiştiremez. Bu nedenle bu tipte alanlar kayıt sayısından büyük değerler içerebilir. Ayrıca tablo içerisinde birden fazla sayıda Otomatik Sayı alanı bulunamaz, Access buna izin vermez. Disk üzerinde 4 byte kullanılır. Evet/Hayır : Sadece ikili cevap durumlarında kullanılabilecek bir veri tipidir. (kadın/erkek, ithal/yerli, kapalı/açık gibi) Disk üzerinde 1 byte kullanılır. OLE Nesnesi : Bu alana OLE teknolojisini destekleyen uygulamalardan herhangi bir nesne (resim, grafik vs.) yerleştirilebilir. Bu nesneler en fazla 2 Gigabyte ölçüsünde olabilir. Nesnenin büyüklüğü disk üzerinde kaplanacak alanı belirler. Bu tip alanlara indeksleme işlemi uygulanamaz. Arama Sihirbazı : Bu alandaki veriler başka tablodan alınabilir veya alana girilmesi gereken bilgiler daha önceden sihirbaz yardımıyla belirlenebilir. c) Açıklama : Alan hakkında bilgi vermek için kullanılır. Bu tablodan oluşturulmuş form üzerinden veri girişi yapılırken, hangi alan üzerinde bulunuyorsa o alan için açıklama notu durum çubuğu üzerinde yazılacaktır. Doldurulması zorunlu değildir. d) Alan Özellikleri : Alan Özellikleri kullanarak verilerin görünüşleri kontrol edilebilir yanlış veri girişleri önlenebilir, varsayılan değerler belirlenebilir, arama ve sıralama işlemlerinin hızlandıracak düzenlemeler yapılabilir. Alan Özellikleri Açıklama Alan Boyutu Text alanın boyutunu belirler ya da Number ve Auto Number tipi veriler için izin verilen değer aralığını belirler. Girilen verilerin görünümünü belirler. Veri girişinde kullanıcıya Biçim kısıtlama getirmez Ondalık Basamaklar Sayısal alanlarda ondalık hane sayısını belirler. Buraya girilen kalıba uygun veri girilip girilmediğini denetler, girilen Giriş Maskesi veriyi bu kalıba uygun şekilde görüntüler. Veri girişinde kullanıcıyı yönlendirmek için kullanılır, Resim Yazısı Varsayılan Değer Geçerlilik Kuralı Geçerlilik Metni Gerekli Sıfır Uzunluk İzni Sıralı Denetimi Görüntüle Tablo - Veritabanı görünümü (Table - Datasheet View), Formlar ve Raporlar da verilerin başlıklarını (Label) belirler. Resim Yazısı verilmemiş alanlarda otomatik olarak Alan Adı nı kullanılır. Tabloya yeni bir kayıt eklediğinizde varsayılan değeri belirtilen alanda görüntüler Burada verilen şarta uygun verilerin girilmesini sağlar. Kullanıcıyı veri girişinde limitler çerçevesinde sınırlar. Kullanıcının Geçerlilik Kuralı sınırlamasına uymadığı durumlarda görüntülenecek hata mesajını belirler. Alana veri girişinin zorunlu olup olmadığını belirler. Evet cevabı verilmiş ise kullanıcı veri girişi yapmadan geçemez. Metin-Not alanın boş geçilip geçilemeyeceğini belirler. Yes cevabı verilen alan üzerinden yapılan arama ve sıralama işlemlerini hızlandırır. Sayı, Metin ve Evet/Hayır veri tiplerinin form ve rapor kontrollerinde nasıl görüntüleneceğini belirler.

9 A. Alan Boyutu : 1. Metin: Veri tipi metin seçilmiş alanları alan büyüklüğü o alan içerisinde en fazla kaç karakter saklanabileceğini belirler. Verilebilecek değerler 1 ile 255 arasında olmalıdır. Örneğin Alan Boyutu 15 olarak belirlendiyse o alana en fazla 15 karakter uzunluğunda girilebilir. 2. Sayı : Veri tipi sayı seçilmiş alanlarda alan büyüklüğü girilecek sayının hangi aralık içerisinde ve bu sayının ondalık hane taşıyıp taşımayacağını belirler. Aşağıdaki tablo Sayı veri tipi için alaln büyüklüklerini göstermektedir. Alan Büyüklüğü Girilecek sayı aralıkları Ondalık Kısım Büyüklük Bayt 0 dan 255 e Yok 1 byte Tamsayı -32,768 den 32,767 ye Yok 2 byte Uzun Tamsayı -2,147,483,648 den 2,147,483,647 ye Yok 4 byte Tek -3, den 3, e 7 hane 4 byte - Çift 1, den 1, e 15 hane 8 byte B. Biçim : Microsoft Access verileri çok farklı şekilde görüntüleyebilir. Örneğin Sayı tipi verileri para simgeleri ile birlikte görüntüleyebilir. Format yalnızca görünümü değiştirir yani formatlı veriler tablolar içerisinde girildikleri şekilde saklanırlar. 1. Sayı Biçimi : Binlik ayraç içeren görünüm isteniyorsa Standard yada Yüzde formatlarından birinin seçilmesi gerekir. Genel Sayı biçimi, girilen sayı için gerekli olduğu kadar ondalık hane görüntüler. Genel Sayı biçimi dışında bir seçimde bulunulursa görüntülenmesi istenilen ondalık hane sayısı Ondalık basamakalar bölümüne girilebilir. Eğer Ondalık Basamaklar, Otomatik olarak verildiyse Sabit seçiminde ondalık hane görüntülenmez, diğer tüm format seçimlerinde denetim masasındaki bölgesel ayarlar dikkate alınır. 2. Tarih/Saat Formatları : Tarih/Saat biçimleri denetim masasındaki bölgesel ayarlar da verilen ayarlar doğrultusunda aşağıdaki tabloda verildiği gibidir. (Tabloda İngilizce Windows ayarlan dikkate alınmıştır.) Verilen Format Tarih ve Saat Verilerinin Görüntülenmesi Genel Tarih 1/31/95 4:30:00 PM (U.S) 31/01/95 16:30:00 (UK) Uzun Tarih Firiday,january 31,1995 (U.S) 31 January 1995 (U.K) Orta Uzunluktaki Tarih 31-Jan-95 Kısa Tarih 1/31/95 (U.S) 31/01/95 (U.K) Uzun Saat 4:30:00 PM Orta Uzunluktaki Saat 16:30 Kısa Saat 16:30 3. Yes/No Formatları : Yes/No formatlan True/False, On/Off olarak değiştirilebilir.

10 C. Giriş Maskesi : Giriş Maskesi veri girişi için kalıp hazırladığımız bölümdür. Microsoft Access girilen verilerin kalıba uygunluğunu denetler ve veri girişi tamamlandıktan sonra bu veriyi o kalıba uygun hale getirir. Giriş Maskesi kalıbını oluşturabilmek için Alan Özellikleri bölümünden Giriş Maskesi kutusunu tıkladıktan sonra Giriş Maskesi Sihirbazı kullanmak en kolay yoldur. Sık kullanılan kalıplar örneğin Telefon Numarası ya da tarih girişi gibi, Giriş Maskesi Sihirbazı içerisinde hazır bulunmaktadır.vizard içerisinde bulunmayan bir diğer Giriş Maskesi oluşturmak istendiğinde aşağıda belirtilen kodlar kullanılabilir. Mask Karakteri Kullanım Alanı 0 Sayı (Veri girişi zorunlu) 9 Sayı (Veri girişi zorunlu değil) # Sayı,+ ya da - işaretleri veya boşluk karakteri (Veri girişi zorunlu değil L Harf (Veri girişi zorunlu)? Harf (Veri girişi zorunlu değil) A Alfanumerik (Veri girişi zorunlu) a Alfanumerik (Veri girişi zorunlu değil) & Herhangi bir karakter (Veri girişi zorunlu) C Herhangi bir karakter (Veri girişi zorunlu değil) Ondalık ayıraç, binlik ayraç,tarih ve saat ayraçları(kontrol panel ayarına.;:;-/ göre) < Sağında bulunan karakterleri küçük harfe dönüştür > Sağında bulunan karakterleri büyük harfe dönüştür Mask içerisinde herhangi bir yerde kullanıldığında veri girişinin sağdan sola! doğru yapılmasını sağlar \ Yukarıda geçen karakterlerden herhangi biri özel anlamının dışında bir sabit olarak maske içerisinde kullanılacaksa \ karakterinin sağına yazılır. Giriş Maskesi içerisinde yer alan yukarıda belirtilen kodlar dışındaki tüm karakterler olduğu gibi görüntülenir. Aşağıdaki tabloda bazı giriş maskesi örnekleri vardır. Giriş Maskesi Örnek Veriler (000) (212) (999) ! (206) ( ) (000) AAA-AAAA (206) 555-TELE a X # >L???L?000L0 AHMET287K2 KİRAZ987A1 >00 LL? AK 124 >L<???????????? Ahmet Bekir Ceylan ISBN 0-&&&&&&&&&-0 ISBN

11 D. Varsayılan Değer : Eğer tabloda bulunan bir alana sık olarak aynı değerin girilmesi gerekiyorsa bu değerin her yeni kayıt eklendiğinde otomatik olarak oluşması için Varsayılan Değer bölümü kullanılır. Genel olarak Varsayılan Değer seçeneği sabit sayı yada metinler için kullanılır. Bununla birlikte Varsayılan Değer içerisine ifade girilebilir. Örneğin =Date() ifadesi girildiğinde günün tarihini otomatik olarak getirebilir. E. Geçerlilik Kuralı ve Geçerlilik Metni : Veri girişleri belirli şartlar konularak sınırlandırılmak istendiğinde Geçerlilik Kuralı Bölümü kullanılır. Gerçekte Access geçerlilik kuralı sayılabilecek bazı şartları kendisi koyar. Örneğin veri tipi sayı olan bir alana metin girilmesini engeller. Daha özel şartlar konulmak istendiğinde Geçerilik Kuralı ve bu şarlarla uyuşmayan veri girişlerinde görüntülenmesi istenen hata mesajıda Geçerlilik Metni kulanılarak belirtilir. Geçerlilik Kuralı bölümü bir ifade verilerek taımlanır. Örneğin sayısal bir alana sıfır yada daha büyük bir sayı girilmesi şartı verilmek istendiğinde >=0 veya metin tipi bir alana ankara, istanbul, izmir dışında bir veri girilmemesi isteniyorsa ankara or istanbul or izmir ifadeleri kullanılabilir. Aşağıdaki tablo örnek Geçerlilik Kuralı ve Geçerlilik Metni içermektedir. Geçerlilik Kuralı Geçerlilik Testi <>0 Sıfır Değeri Giremezsiniz 0 OR >100 Sıfır yada 100 den büyük değer giriniz Girilen değer K harfi ile başlamalı ve toplam 4 karakteri geçmemeli Like K??? <#1/1/95# 1995 ten önceki bir tarihi girebilirsiniz Between #1/1/94# and #31/12/94# Tarih 1994 yılına ait olmalı F. Sıralı : Belirli bir alan üzerinden sıkça arama ve sıralama işlemleri yapılması düşünülüyorsa, bu alana indeks (Indexeü) vererek işlemler hızlandırılabilir. Sıralama işlemi, veri araması ve sıralaması yaparken hız kazandırmak için kullanılır. İki tür Sıralama yöntemi mevcuttur. 1. Tek Alanlı Sıralama:Tabloda bulunan bir alana indeks vermek için bu alanın Field Properties bölümünden Indexed kısmında aşağıdakilerden biri seçilebilir Sıralı Anlamı Hayır Bu alan içerisinde sıralama oluşturma Evet (Yineleme var) Sıralama oluşturur (Aynı değeri taşıyan kayıtlar girilebilir) Evet (Yineleme yok) Sıralama oluşturur (Aynı değeri taşıyan kayıtlar girilemez) 2. Çok Alanlı İndeksleme:Eğer sıralama işleminin birden fazla alan üzerinde uygulanılması istenirse. Çok alanlı indeksler (Multıple Field Inde.ves) yöntemi kullanılır. Böyle bir özelliği uygulayabilmek için Tablo Tasarımı penceresindeyken Görünüm menüsünden Dzinler seçeneğinin seçilmesi gerekir. Çok alanlı İndeksleme yapmak için, çok alanlı sıralamaya katılmak istenilen alan adları Alan Adı bölümünde bulunan Combo Box ( Açılır-kapanır liste kutusu ) yardımıyla seçilebilir. Bu alanların hepsinin bir grup altında toplanabilmesi için Dizin Adı bölümünde sadece ilk alan hizasına bir indeks adı verilmesi gerekir. Bu grupta olan ve hemen altında sıralanan diğer alanların Index Name bölümleri boş bırakılır. Böylece çok alanlı indeks oluşturulmuş olur. Dizin penceresi tek alanlı indeks uygulayabilmek için de bir alternatiftir. Burada her alan için dizin özellikleri bölümü bulunur Bu bölüm içerisinde bulunan Birinci satırı ilgili alanırr Birincil Endeks (aşağıda anlatılacaktır) olup olmayacağını belirler. Bu bölüm bir.veya birden fazla alana Birincil İndeks

12 tanımlaması yapmak için de bir alternatiftir. Benzersiz komutu ise bu alan üzerinde veri girişi yapılırken tekrarlanan veri olup olmayacağını belirler. Boşları yoksay ise veri girişi yapılmadan bu alandan geçilip geçilmeyeceğini belirler. Sıralama Düzeni bölümünde ise ilgili alan için sıralamanın Artan (Ascending) veya Azalan (Descending) olacağı belirlenir Primary Key (Birincil İndeks) Tanımlaması : İlişkisel Veritabanlarında her tabloya bir birincil indeks tanımlaması yapmakta fayda vardır. Bir alan üzerine birincil indeks tanımlaması uygulamak isteniyorsa fare yardımıyla o alanı işaretledikten sonra araç çubuğu üzerinde Set Primary Key düğmesini (üzerinde anahtar resmi olan) veya Edit menüsünden Set Primary Key seçeneğini tıklamak yeterlidir. Eğer birden fazla alana bu tanımlama yapılmak isteniyorsa önce bu alanları klavyeden Ctrl tuşuna basılı iken seçip aynı işlemler tekrarlanır. Eğer bir alana birincil indeks (Primary Key) tanımlaması yapılmış ise bu alan otomatik olarak indekslenmiş ve No Duplicate durumuna getirilmiş olur. Eğer bir tablodaki her hangi bir alan için birincil indeks tanımlaması yapılmamış ise, bu tabloyu kaydetmek istediğimizde böyle bir tanımlamanın henüz yapılmamış olduğunu ve yapmak isteyip istemediğimizi soran bir diyalog penceresi ile karşılaşılır. No cevabı seçilirse, birincil indeks tanımlama işlemi yapılmadan devam eder. Eğer Yes cevabı verilirse, bu durumda öncelikle bu tablo içerisinde bir Auto Number alan aranır. Eğer bu tablo içerisinde Auto Number alan bulunuyorsa bu alan birincil indeks olarak tanımlanır. Tablo içerisinde hiç Auto Number alan bulunmuyor ise bu durumda Access kendisi ID isimli bir Auto Number alan oluşturarak, bu alana birincil indeks tanımlaması yapar. Oluşturulmuş bir tablonun alan adı,veri türü,tanımlama yada genel özelliklerinde değişiklikler yapmayı istersek Tasarla butonunu kullanmalıyız. Dışarıdan Veri Almak Access ile veri tabanına (Access, Excel, dbase, Paradox, XML, Text,ODBC ) dışarıdan veri alabiliriz.bunun için Yeni Butonuna tıklayıp Tablo Al yada aşağıdaki şekilde olduğu gibi boşluk da Mouse sağ tıklayarak Al diyerek sihirbazı takip etmeliyiz.

13 Yine aynı metot ile Tabloları Bağla seçimi de dış veri almak için kullanılır.aralarındaki fark ise Al ile veri tabanınıza veriyi taşırsınız diğerinde ise bağlantı yaparsınız yani verinin aslı dışarıdadır. Dışarıya Veri Vermek Dışarıya gönderilecek Nesne seçildikten sonra Mouse sağ tıklatıldığında yandaki şekilde görünen eylemleri yaptırabiliriz.( Aç, Yazdır,Kopya, Kes Kaydet.) Ver seçilirse dışarıya Veri aktarması (Access, Excel, dbase, Text.) yapılır.

14 Tablolarda Kayıt yada Veri Eklemek, Silmek, Düzeltmek Alan adı, Veri türü Düzeltmelerinin yapıldığı bölüm Nesne Silme Kayıt Süzme Yeni Kayıt Kayıt Silme Tüm Kayıt seçimi Kayıt Seçicisi Yeni Kayıt Mevcut Tablolardan biri seçilip çift tıklandığında yada üst menü deki Aç tıklandığında Tablo açılır. Kayıt seçimi yapıldığında satır rengi değişir.soldaki kayıt seçicisindeyken sağ tıklandığında Kopya, Silme, Kayıt gibi eylemler yapılabilmektedir. Verinin bu şekilde girilmesi, düzeltilmesi eğer kayıt sayısı fazla ise biraz zahmetlidir. Veriler gruplar haline getirilebiliyorsa o şekilde toplu değişimleri yapabilmek mümkündür bunun içinde süzgeç bölümü kullanılır. Süz Bölümünde Kullanılan Karekterler ve Fonksiyonlar > > den Büyük < = <= ve 20 den küçük < <18 18 den Küçük >= >=35 35 ve 35 den büyük = = OT OT eşit <> <>7 7 hariç diğerleri Is Null Boş Is Not Null Boş Olmayanlar And >2 And < arası Or 5 or 7 5 veya 7 olanlar * Karekteri jokerdir. *a sonu a ile bitenler, *t* içinde t bulunanlar Ç* Ç ile başlayanlar? sadece bir karekter için kullanılır. M?tin

15 Like Ç* Ç başlayan tüm kayıtlar gelir. Between 10 and ve 20 arasındaki tüm veriler MES_TIP Sütununda Çz0a seçilip sağ tıklanıp Seçime göre süz tıklanırsa sadece Çz0a lar seçilir.seçimi Dışta Tutarak Süz tıklanırsa Çz0a ların dışındakiler seçilir.süz: yazan boşluğa Çz0a-1 yazılıp tıklanırsa sadece Çz0a-1 ler gelir.bu şekilde herhangibirini seçip gruplandırma yapılabilir Hatta MES_TIP Çz0A yı seçip PLAN_ID de ise seçerek filtrelemeyi daha da daraltabiliriz. BOLMECIK Tablosu (Katman) Veri Yapısı MLKYT : 1- Devlet Ormanı, 2-İzin İrtifak, 3-Tüzel Kişilik, 4- Özel Orman, 5- Milli Parklar, 6- Özel Ağaçlandırma gibi Mülkiyetlerin kodlandığı veri alanı. ARZ_KUL: Arazi Kullanımının kodlandığı veri alanı. Des_NomVal tablosunda INT_VAL_ID veri alanında herhangi bir kayıtta iken sağ tıklatıp süz alanına 133 yazarak kod listesine ulaşılır.

16 Arazi_Kullanimi Int_Val_ID Des_NomVal_ClaNum Des_NomVal_Name_L2 Des_NomVal_Description_L K Koru Ormanı Bt Baltalık OT Açık Alan E Erozyon F Fidanlık T Taşlık,Kayalık Ku/ÇO Kum/Çakıl ocğ Bk Bataklık,Sazlık Su Su Me Otlak İs İskan Dp Depo Yol Yol TO Taş Md.Ocğ Z Ziraat Ag0 Ag Otb Otoban B 2B OD Orman Dışı OT-T OT-T OT-Z OT-Z OT-E OT-E Z-OT Z-OT Ts Tesis KAPALILIK : 0-bozuk, Verimli, Null- Ormansız alanlar CAG_SIN : Ağaçların 1.30 m yükseklikteki (Göğüs Boyu) ölçülen çaplarının,çap gruplarına göre yapılan alfa numerik (metin) veri alanıdır. A (a, ab), B (b, bc), C (c, cd), D (d), E (e), K (Çkd1/a3-Çkcd1/Mab3 gibi) a d1.3 çapı >=0 cm - d1.3 çapı <7.9 cm b d1.3 çapı >=8 cm - d1.3 çapı <19.9 cm c d1.3 çapı >=20 cm - d1.3 çapı <35.9 cm d d1.3 çapı >=36 cm - d1.3 çapı <51.9 cm e d1.3 çapı >=52 cm KAR_KOD : Karışım Kodu veri alanıdır. Meşcerenin saf veya karışık oluşuna göre kod kullanılır. Saf meşcerelerde ağaç kodu karışık meşcerelerde karışıma göre kod kullanılır. Örneğin Çkbc3 saf Çk olduğu için 2, MÇkab2 İbreli+Yapraklı karışım Kodu 91 kullanılır. Des_NomVal Tablosunda Int_Val_ID=198 olanlardır.

17 KAR_KOD Int_Val_ID Des_NomVal_ClaNum Des_NomVal_Name_L2 Des_NomVal_Description_L Çz Kızılçam Çk Karaçam Çs Sarıçam G Göknar L Ladin S Sedir Ar Ardıç Çf Fıstıkçamı Sr Servi P Porsuk Çh Halep Çamı Çm Sahil Çamı Çr Radiata çamı D Duglaz An Andız Di Diğer İbreli Kn Kayın M Meşe Gn Gürgen Kz Kızılağaç Kv Kavak Ks Kestane Dş Dişbudak Ih Ihlamur Ak Akçaağaç Ka Karaağaç Ky Kayacık Çn Çınar Ok Okaliptüs Sğ Sığla Fn Fındık Sö Söğüt H Huş Df Defne Ş Şimşir O Ormangülü Cv Ceviz Zy Yabani Zeytin Mp Palamutmeşesi Ms Saplımeşe Mz Sapsızmeşe Mc Macarmeşesi Mt Tüylümeşe

18 KAR_KOD Int_Val_ID Des_NomVal_ClaNum Des_NomVal_Name_L2 Des_NomVal_Description_L Mm Mazımeşesi Ml Saçlımeşe Mr Pırnalmeşesi Bm Badem Ko Kocayemiş Ma Maki Ka Kıbrıs Akasyası Ya Yalancı Akasya Ah Ahlat Ki Kiraz Uv Üvez Dy Diğer yapraklı Mk Kasnakmeşesi Mkr Kermesmeşesi Hr Harnup İİ İbreli_İbreli Kar İY İbreli_Yap_Kar YY Yaprak Yap Kar FONK1,FONK2,FONK3 : FONK1 Ana Fonksiyon, FONK2 ve 3 Yardımcı Fonksiyonların Nümerik kodlarıdır.des_nomval Tablosunda Int_Val_ID =200 dür FONKSIYON_ANA_BASLIK KOD KA UA FKA FUA Int_Val_ID KltOdÜrt Kaliteli ve Özellikli Odun Üretimi Ü Orman Ürünleri Üretim EndOdÜrt En Yüksek Mik.End.Odun Üretimi Ü Orman Ürünleri Üretim YakOdÜrt Yakacak Odun Üretimi Ü Orman Ürünleri Üretim DiğerÖzAğç Diğer(Özel Ağaçlandırma vb.) Ü Orman Ürünleri Üretim OdDışÜrün Odun Dışı Orman Üretimi Ü Orman Ürünleri Üretim Bal&BasralıAlan Bal Üretim Ormanları ve Basralı Alanlar Ü Orman Ürünleri Üretim BitkiÜrün Bitkisel Ürünler Ü Orman Ürünleri Üretim HayvnÜrün Hayvansal Ürünler Ü Orman Ürünleri Üretim SuMinÜrün Su ve Mineral Ürünler Ü Orman Ürünleri Üretim DoğayıKor Doğayı Koruma Dk Doğayı Koruma GenKorOrm Gen Koruma Ormanı Dk Doğayı Koruma Milli Park Milli Parklar Dk Doğayı Koruma MuhfzOrm Muhafaza Ormanı Dk Doğayı Koruma

19 FONKSIYON_ANA_BASLIK KOD KA UA FKA FUA Int_Val_ID TbtParkı Tabiat Parkı Dk Doğayı Koruma TbtKorOr Tabiatı Koruma Ormanı Dk Doğayı Koruma YbnHytKor Yaban Hayatı Kor. Ve Gel Sahaları Dk Doğayı Koruma AlpinZonu Alpin Zonu Dk Doğayı Koruma DoğYaşOr Doğal Yaşlı Ormanlar Dk Doğayı Koruma EkljEtkBöl Ekolojik Etkilenme (Geçiş) Bölgesi Dk Doğayı Koruma HasasEkos Hassas Ekosistemler Dk Doğayı Koruma KıyıOrm Kıyı Ormanı Dk Doğayı Koruma OrmEkosisİylştrm Orman Ekosistemi İyileştirme Dk Doğayı Koruma YtşYerKötü Yetişme Yeri Çok Kötü Alanlar Dk Doğayı Koruma YükKorDeğ Yüksek Koruma Değeri Taşıyan Alan Dk Doğayı Koruma YükDağEks Yüksek Dağ Orman Ekosistemi Dk Doğayı Koruma TohumMeş Tohum Meşceresi Dk Doğayı Koruma TohumBah Tohum Bahçeleri Dk Doğayı Koruma SosBasKor Sosyal Baskıdan Koruma Dk Doğayı Koruma Arboretum Arboretum Dk Doğayı Koruma ArkeoSit Arkeolojik Sit Dk Doğayı Koruma BioRzvAl Biosfer Rezerv Alanı Dk Doğayı Koruma BioGenRzvAl Biogenetik Rezerv Alanı Dk Doğayı Koruma DoğSitAl Doğal Sit Alanı Dk Doğayı Koruma BotBah Botanik Bahçesi Dk Doğayı Koruma DnyMrsAl Dünya Miras Alanı Dk Doğayı Koruma KntArSit Kentsel Arkeolojik Sit Dk Doğayı Koruma KntSit Kentsel Sit Dk Doğayı Koruma KolkyBhc Koleksiyon Bahçeleri Dk Doğayı Koruma ÖzÇvKor Özel Çevre Koruma Bölgeleri Dk Doğayı Koruma RamsarAl Ramsar Alanları Dk Doğayı Koruma TarSit Tarihi Sit Dk Doğayı Koruma KumEkSKr Kumul Ekosistemini Koruma Dk Doğayı Koruma Lagün Lagün Dk Doğayı Koruma ÖzAmçKrAl Özel Amaçlı Koruma Alanı Dk Doğayı Koruma ÖnmBitAl Önemli Bitki Alanları Dk Doğayı Koruma ÖnmKuşAl Önemli Kuş Alanları Dk Doğayı Koruma SıcakNok Sıcak Noktalar Dk Doğayı Koruma SulakAlKor Sulak Alan Koruma Dk Doğayı Koruma SuKnrKrAl Su Kenarı Koruma Alanı Dk Doğayı Koruma Turba Turba Dk Doğayı Koruma Gekya Gekya Dk Doğayı Koruma TbtAnıt Tabiat Anıtları Dk Doğayı Koruma YngÖnOrm Yangın Önleme Ormanı Dk Doğayı Koruma OGMYabHyKorYön OGM Yaban Hayatı Kor. ve Yön. Sahaları Dk Doğayı Koruma BioÇeşKor&Gel Biyolojik Çeşitlilik Kor. ve Gel. Sahaları Dk Doğayı Koruma ÇığÖnleme Çığ Önlemi Tk Erozyonu Önleme HeyelanÖnl Heyelan Önleme Tk Erozyonu Önleme 200

20 FONKSIYON_ANA_BASLIK KOD KA UA FKA FUA Int_Val_ID TaşKayaYuv Taş ve Kaya Yuvarlanmayı Önleme Tk Erozyonu Önleme Toprak Koru Toprak Koruma Tk Erozyonu Önleme Sel-TaşkınÖn Sel_Taşkın Önleme Tk Erozyonu Önleme İklimKoruma İklim Koruma İk İklim Koruma İçmeSuKoru İçme Suyu Koruma Sk Hidrolojik KullSuKoru Kullanma Suyu Koruma Sk Hidrolojik SuKayKoru Su Kaynaklarını Koruma Sk Hidrolojik GürültüÖnlm Gürültü Önleme Ts Toplum Sağlığı HavaKirÖnlm Hava Kirliliğini Önleme Ts Toplum Sağlığı KentOrmanı Kent Ormanları Ts Toplum Sağlığı SağTesKoru Sağlık Tesislerini Koruma Ts Toplum Sağlığı EstAmçYolK Estetik Amaçlı Yol Koruma Pk Estetik Estetik Estetik Görünüm Pk Estetik DoğaYürAlanı Doğa Yürüyüş Alanı R Rekreasyon KayaTırAlanı Kaya Tırmanış Alanları R Rekreasyon KuşGözlemY Kuş Gözlem Yerleri R Rekreasyon Rekreasyon Rekreasyon (Piknik,Mesire,OİDY,Festival) R Rekreasyon SporAlanı Spor Alanları R Rekreasyon AvlakAlanı Avlak Alanı R Rekreasyon TurizmAmaç Turizm Amaçlı Ormanlar R Rekreasyon AskeriTesis Askeri Tesis ve Tatbikat Alanları Us Ulusal Savunma UlsSnrStrtAl Ulusal Sınır ve Stratejik Alanlar Us Ulusal Savunma ArştOrmanı Araştırma Amaçlı Ba Bilimsel ArbArştOrm Arboretum Araştırma Ormanı Ba Bilimsel EğitimAmaç Eğitim Amaçlı Ba Bilimsel FakAraştırma Fakülte Araştırma Ba Bilimsel OrmcılıkArşO Ormancılık Araştırma Ormanı Ba Bilimsel OT Ağaçsız Orman Toprağı OT OT E-Yzy Yüzey Erozyonu E-Yzy E-Yzy E-Olk Oluk Erozyonu E-Olk E-Olk F Fidanlık F Fidanlık T Kayalık,Taşlık T Kayalık,Taşlık Ku-H Hareketli Kumul Ku-H Ku-H Ku-S Sabit Kumul Ku-S Ku-S Bk Bataklık,Sazlık Bk Bk Su-Göl Göl, Bent, Baraj, Nehir Su-Göl Su-Göl Su-Bent Göl, Bent, Baraj, Nehir Su-Bent Su-Bent Su-Baraj Göl, Bent, Baraj, Nehir Su-Baraj Su-Baraj Su-Nehir Göl, Bent, Baraj, Nehir Su- Nehir Su-Nehir Me Mera Me Me Otlak Otlak Otlak Otlak Yayla Yayla Yayla Yayla Çayır Çayır Çayır Çayır Bozkır Bozkır Bozkır Bozkır 200