buluşlara devletçe temel hak verilerek korunması. Sınai Hak : Buluş,mucitlik ve teknolojik hakkının korunması, patent.

Transkript

1 HUKUK Hukuk: Sosyal hayatta gerek şahıslar ile şahıslar gerekse şahıslar ile doğrudan doğruya toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen maddi müeyyideli yani uyulması zorunlu kurallardan ibarettir. Hukukun çeşitleri: Müspet Hukuk ( Pozitif ): Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kuralları Mevzu Hukuk ( Yürürlükte olan ): Halen yürürlükte olan hukuk kuralları Tabii Hukuk ( En mükemmeli) : Olması gereken Hak : Hukuk düzeni tarafından şahıslara tanınmış olan yetki. Hakkın çeşitleri: Kamu Hakları: Vatandaşın devlete karşı sahip olduğu haklarıdır. Özel Haklar: Şahıslar ile şahıslar arasındaki ilişkileri düzenleyen özel hukuktan doğan haklarıdır. BAZI HUKUK KAVRAMLARI Hükümsüzlük (Butlan): Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü bir şekilde değil de aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmamasıdır. Nisbi butlan : Bir hukuk işleminde eksiklik veya sakatlığın işlemi başından beri geçersiz kılması. Mutlak butlan : İşlemin geçerlilik unsurlarına veya emredici kurallara aykırı olması durumunda ön görülen yaptırım. Kast : Yasanın suç saydığı bir fiili bilerek isteyerek yapmak. Cebri icra : Borcunu vermeyen ödemeyen kişiden borcun zorla alınması. Tazminat: Zarar karşılığı olarak suçludan alınan. Taksir : Kusur, istemeyerek işlenen suç.(trafik kazası, kiracının eve verdiği hasar) Cürüm :Toplum düzenini ağır bir şekilde sarsan suç. Müflis : İflas eden Tereke : Miras İhtilas : Çalma aşırma. İrtikap : Görevini para karşılığında kötüye kullanmak. Dolanlı iflas : Hileli iflas. Haymatlos: Hiçbir ülkenin vatandaşı olmayan. Diaspora : Anavatanlarının dışında, sürgünde olanlar. Ekümenik : Evrensel, her şeyi ve herkesi ilgilendiren. Kadük : Bir yasama döneminde sonuçlandırılmamış olan kanun tasarısı ve teklifleri hükümsüz sayılır. Buna kadük denir. Norm : Toplumda bireyin davranışlarına sınırlamalar koyan yaptırım gücü olan, buyurucu ve yasaklayıcı düzenlemelerdir. Yazılı norm : Hukuk Yazısız norm : Adet, örf, gelenek Düstur : Genel kural ihtira beratı: Sanayi alanına giren buluşlara devletçe temel hak verilerek korunması. Sınai Hak : Buluş,mucitlik ve teknolojik hakkının korunması, patent. İktisap : Kazanma kazanım. Izrar : Zarar verme zarara sokma Yağyir : Başkalaştırma, değiştirme, tahakkuk gerçekleştirme. Tedip Hakkı : Ana babanın çocuğuna öğüt verme hakkı. Ölüm karinesi : Ölümüne kesin gözüyle bakılan, cesedi bulunamayan. Gaiplik : Yokluk.Ölümü muhtemel, uzun süre kayıp olan. Fiili ehliyete sahip olma: Kişinin kendi eylemleri ile haklar ve yükümlülükler kazanması yeteneği. Hak ehliyetine sahip olma : Anne karnından ölümüne kadar sahip olduğu hak Ariyet: Ödünç olan, bir gayri menkulü bir süre ücretsiz kullanmak. Tek taraflı bağlamazlık : Kanuni ehliyeti olmadığı halde yasal hakmış gibi bazı şeyleri yapmak. 15 yaşındaki bir kişinin kira sözleşmesi yapması gibi. Nisbi haklar: Genellikle borç ve alacak ilişkisinden doğan haklardır. Nesnel haklar :Değerlendirme içermeden olayların kendi gerçeği ve kendine has özellikleri içerisinde olması Öznel haklar :Özel hukuk tarafından kişiye tanınan hukuksal yetkilerdir. Yokluk : Hukukun eksikliği veya sakatlığından dolayı geçersiz olması. Kamu oyu : Herhangi bir konu üzerinde halkın benimsediği düşünce. Tüzel Kişilik:Ortak bir amacın sürekli olarak gerçekleşmesini sağlayacak örgütlenmeye sahip kişi veya mal topluluklarına, birleşen kişiler veya malı tahsis edenlerden bağımsız olarak tanınan kişiliğe tüzel kişilik denilir. Kamu Tüzel Kişiliği:Tüzel kişilik devlet tarafından oluşturulmuşsa buna kamu tüzel kişiliği denir. Aşağıdakilerden hangisinin kamu tüzel kişiliği yoktur? A) Belediyeler B) Üniversiteler

2 C) İl Özel İdareleri D) TRT E) Bakanlıklar Cevap: C KMS 2001 Hukuk Devleti : Kişilere hukuk güvenliği sağlayan, yöneticilerinde hukuka uygun kılındığı devlet biçimi. Hukukta yaptırım türleri Ceza : Kanunun topluma zarar verdiğini kabul ettiği fiilleri işleyenlere yargılama merciinin suçluyu birtakım mahrumiyetlere ve korkutucu nitelikte yaptırım (Hapis cezası, para cezası) İcra : Yargının verdiği cezayı devlet gücüyle alma. Zararın tazmini : Verilen zararın maddi yada manevi olarak suçludan alınması. Yapılan işlerin geçersizliği : Hükümsüzlük HUKUKUN ÇEŞİTLERİ KAMU HUKUKU Anayasa Hukuku İdare Hukuku Ceza Hukuku Yargılama Hukuku Devletler Umumi Hukuku Vergi Hukuku İş Hukuku ÖZEL HUKUK Medeni Hukuk o Kişiler Hukuku, o Aile Hukuku, o Miras Hukuku, o Eşya Hukuku, o Borçlar Hukuku. Ticaret Hukuku o Ticari İşlemler, o Şirketler, o Kıymetli Evrak, o Deniz Ticareti, o Sigorta. Devletler Özel Hukuku o Uyrukluk, o Yabancılar Hukuku, o Kanunlar İtilafı. YARGI ÇEŞİTLERİ Anayasal Yargı İdari Yargı o İdari Mahkemeler, o Vergi Mahkemeleri, o Bölge İdare Mahkemeleri, o Danıştay Askeri Yargı o Askeri Ceza o Askeri İdari Yargı Adli Yargı o Ceza Yargısı Sulh Ceza Asliye Ceza Ağır Ceza o Medeni Yargı Sulh Hukuk Mahkemeleri Asliye Hukuk Mahkemeleri o İcra İflas Mahkemeleri OLUŞUMLARINA GÖRE ANAYASALAR Yazılı olup olmadıklarına göre Yazılı anayasalar Geleneksel anayasalar Değiştirme özelliğine göre Yumuşak anayasalar Sert anayasalar Kapsamına göre Çerçeve anayasalar Düzenleyici anayasalar KANUNLARIN HİYERARŞİK DİZİLİMİ Anayasa, Kanun (uluslar arası antlaşmalar), Tüzük, Yönetmelik, Genelge, Emir DEVLET Devlet: Bir milletin belli bir vatan üzerinde siyasi açıdan örgütlenmesi sonucunda ortaya çıkan kişiliktir. DEVLET BİÇİMLERİ İÇ YAPISINA GÖRE: Tekli devlet: Devlet yetkilerinin başka bir devletle paylaşılmaması, üniter devlet (TC) ÖRNEK: Egemenliğin tek bir merkezde toplandığı devlet türüne ne ad verilir? A) Feodal devlet B) Sosyal devlet C) Üniter devlet D) Özerk devlet E) Konfederasyon Cevap: C DMS 1999 Karma devlet: Birden çok devletin bir araya gelmesiyle oluşan devlettir. Kişisel Birlik: İki veya daha çok devletin bir kralın kişiliğinde birleşmesidir. Gerçek Birlik: İki veya daha fazla devletin iç işlerinde serbest dışişlerinde bir devletmiş gibi hareket etmesi. Konfederasyon: Bağımsız devletler tarafından egemenliklerini koruma şartı ile ortak çıkarlarını korumak için bir antlaşma ile kurulan ve üyelerine diledikleri zaman topluluktan çıkma hakkı tanıyan karma devlet biçimidir. Federal Devlet: Ortak bir anayasa altında birleşmiş devletlerin oluşturduğu bir devlet şeklidir. Federasyonu oluşturan devletlere Federe Devlet denir. ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi bir federal devlettir?

3 A) İtalya B) İsveç C) Norveç D) Yunanistan E) Almanya Cevap: E DMS 1999 gönderebilmesi C) Anayasa değişikliklerinin halk oyuna sunulması D) Cumhurbaşkanının yasama organınca seçilmesi E) Bakanlar Kurulunun KHK çıkarabilmesi Cevap: C KMS 2001 EGEMENLİK BİÇİMİNE GÖRE DEVLET YÖNETİM ŞEKİLLERİ Monarşi o Mutlakıyet: Bir liderin devleti istediği gibi yönetmesidir. o Meşrutiyet: Bir liderin yetkilerinin kısıtlanarak parlamento ile ülkeyi yönetmesidir. Oligarşi o Aristokrasi: Soylular (asiller) sınıfını çıkarlarını koruyarak ülkeyi yönetmesi. o Teokrasi: Din sınıfının dini kurallar doğrultusunda ülkeyi yönetmesidir. o Meritokrasi: Yönetim erkinin, yetenek ve kişilerin bireysel üstünlüğüne dayandığı yönetim biçimi. o Plütokrasi: Yönetim erkinin maddi açıdan üstün kişilerce paylaşılmasıdır. o Teknokrasi:Alınan kararları bireylerin veya kitlelerin ihtiyaçları değil, mevcut teknik olanakların etkilediği yönetim biçimi. o Kleptokrasi: Politik yozlaşmanın, mefaat grupları ve hırsızların egemen olduğu yönetim biçimi. Demokrasi o Doğrudan doğruya: Ülkeyi yönetecek liderin aracısız halk tarafından seçilmesi. o Temsili Demokrasi: Halkın sadece parlamenterleri seçerek ülke yönetimine katılması. o Yarı doğrudan Demokrasi: Uygulanan çok değişik türleri var. Başkanı halk seçer. İkinci bir seçilmede parlamentoyu seçer. Yürütme başkan ve hükümet tarafından üstlenilmiştir. Bu demokrasi türünde bir çok uygulama vardır. Halk oylaması (referandum):yasama işlemi konusunda halkın oyuna başvurulmasıdır. Halk vetosu: Halkın kendiliğinden harekete geçerek çıkarılmış bir yasaya hayır diyebilmesidir. Halk girişimi: Halkın belli sayıda imza toplayarak belli bir konuda yasa çıkarılmasını veya yasada değişiklik yapılması için yasama organını harekete geçirmesidir. Plebisit: Konusu egemenlik özgürlük olan halk oylaması ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi "yarı doğrudan demokrasi" araçlarından biridir? A) Milletvekillerinin kanun teklif edebilmesi B) Cumhurbaşkanının yayımlamayı uygun bulmadığı kanunları bir kez daha görüşülmek üzere yasama organına geri DEMOKRASİ Sözlük anlamda demokrasi, halkın kendi kendini yönetmesi yani halk iktidarı demektir. Çoğulcu Demokrasi Çoğulcu demokraside esas olarak yönetme hakkı, çoğunluğu elde eden siyasi iktidara bırakılır, yaş ve uyrukluk gibi bazı basit şartlara sahip olan herkese oy hakkı tanınır, genel seçim yolu ile siyasi iktidar belirlenir. Çoğulcu demokrasi bir ideoloji değil, bir yönetim biçimidir. Çoğulcu demokrasi akılcıdır, insan aklının bulduğu ve düzenlediği bir kurumdur. Çoğulcu demokrasinin egemen olduğu ülkelerde, bir uygulama birliğine rastlanmaz. Her ülkenin toplumsal, siyasi ve ekonomik koşulları birbirinden farklıdır. Çoğulcu demokrasinin temel özellikleri Siyasal çoğunluk Temsil Seçim Çoğunluğun yönetme hakkı Muhalefet etme hakkı Temel hak ve özgürlüklerin korunması Kanun önünde eşitlik Çoğulcu Demokrasinin Uygulandığı Rejimler Parlamenter Sistem: Parlamenter sistemin ayırıcı özelliği seçime dayalı ve temsil niteliği olan parlamentoya karşı sorumlu bir hükümetin bulunduğu, yasama-yürütme ilişkisinin esnek kuvvetler ayrımına dayandığı bir siyasi mekanizma vardır. Parlamenter sistemin özellikleri şunlardır: Parlamenter sistemde yürütme iki başlıdır. Yürütmenin sorumsuz başını devlet başkanı, sorumlu başını da başbakan oluşturur. Devlet başkanı sorumsuzdur. Bu bir siyasi sorumsuzluktur. Yürütmenin ikinci kanadını oluşturan Bakanlar Kurulu, Meclise karşı sorumludur. Genel olarak, hükümetin Meclis çoğunluğuna dayanması, Meclis çoğunluğu sağlayan parti başkanının başbakan olması, parti mekanizması yolu ile yürütme ve yasama arasında uyumun sağlanmasında etkili olmaktadır. Parlamenter sistemde hükümet her şeyden önce, Meclise karşı sorumludur. Parlamenter sistem iki Meclisli olabileceği gibi, tek Meclisli de olabilir. İki Meclisli olması durumunda, Bakanlar Kurulu, genel olarak Meclislerden birine karşı sorumludur; ikinci Meclise hükümeti düşürme yetkisi tanınmaz.

4 Parlamenter sistemde, yasama ve yürütme arasındaki ilişki, işbirliği ve karşılıklı etkileme mekanizmasına dayanır. Başkanlık sistemi: Bu sistemin ayırıcı özelliği, halk tarafından seçilen başkanın yürütme gücünü tek başına elinde bulundurması ve güçler ayırımı İlkesinin katı bir biçimde uygulanmasıdır. Özellikleri şunlardır: Yürütme, halkın seçtiği başkan, yasama ise Kongre tarafından yerine getirilir. Başkan, yürütme görevini tek başına elinde tutar. Başkan hem devlet başkanı, hem hükümet başkanı görevini yürütür. Parlamenter sistemdekinin aksine, bu sistemde yürütmenin yasamayı dağıtması, yasamanın da yürütmeyi düşürmesi imkanı yoktur. Yasama ile yürütme arasındaki ilişkilerde kopukluğu gidermek üzere bir denetim ve denge sistemi geliştirilmiştir. Meclis Hükümeti sistemi: Bu sistemin ayırıcı özelliği yasama ve yürütme yetkisinin Mecliste toplanmasıdır. Bu sisteme güçler birliği ilkesi egemendir. Bu sistemin özelikleri şunlardır: Meclis hükümeti sistemi, Meclisin üstünlüğü ilkesine dayanır; yasama ve yürütme yetkisi Mecliste toplanmıştır. Yürütme görevini üstlenen kurul, Meclis tarafından seçilir, Meclisin emirleri doğrultusunda, Meclis adına bu görevi yerine getirir. Yürütme görevini üstlenen kurul üyeleri, bakanlıklar dikkate alınarak tek tek Meclis tarafından seçilir. Her bakan Meclise karşı yalnız kendi faaliyetlerinden sorumludur. Ortak sorumluluk söz konusu değildir. Meclisle yürütme arasında görüş ayrılığı olduğunda, Meclisin aldığı karar doğrultusunda görevine devam eder. Devlet Başkanı görevi, Meclis tarafından seçilen bir kişi tarafından, yine Meclis adına yerine getirilir. Devlet Başkanının görevleri daha çok sembolik görevlerdir Anayasası Meclis hükümeti 1924 Anayasası Karma sistem hükümetini 1961 Anayasası Parlamenter hükümet sistemini 1982 Anayasası Parlamenter hükümet sistemini uygulamıştır. Marksist Demokrasi Genel anlamda sosyalizm, liberal demokrasinin ve kapitalizmin doğurduğu düzeni yetersiz ve adaletsiz bulan ve onu değiştirerek yerini almak isteyen, sosyal ve ekonomik bir düzendir. Sosyalizm. Üretim araçlarının özel mülkiyeti konusu olduğu, piyasa ekonomisine ve özel kara dayanan bu düzeni adaletsiz ve çağdışı bulmaktadır. Marksist demokrasinin özellikleri şöyledir: Marksist demokrasinin egemen olduğu ülkelere Marksist ideoloji, zaman içerisinde bir gelişmenin sonucu olarak değil, bir devrim ile yerleştirilmiştir. Marksist düşünceye göre, toplum gelişmelerinin itici gücü ve yaratıcısı maddi koşullardır, yani üretim biçimidir, temel yapıdır. Marksist demokrasinin geliştirip yerleştirilmesi komünist partisinin görevi ve varlık nedenidir. Marksist demokraside önemli olan özgürlük değil, insanın özgürleştirilmesidir. Marksist demokrasinin temel ilkelerinden biri üretim araçlarına kamunun sahip olmasıdır. Faşizm Faşizm genel anlamda, Marksist olmayan tüm modern diktatörlükleri kapsar, dar anlamda ise, II. Dünya Savaşı'ndan önce İtalya da ortaya çıkan rejime verilen addır. Faşizm siyasi bir kuram yada öğreti olmaktan çok bir siyasi harekettir. Faşizmin özellikleri şunlardır: Faşizm, batı demokrasisinin karşısında olduğu gibi, Marksist-Leninist rejimlere de karşıdır, kapalı, tekçi bir siyasi rejime dayanır. Faşizm, insanların eşitliğini kabul etmediği gibi, milletlerin, ırkların, devletlerin eşitliğini de kabul etmez., Faşizmde egemenlik halka, ulusa ait değildir. Faşizm aşırı derecede milletçidir. Faşizmde devlet yüceltilmiştir. Faşizm tek partiye dayanır. Faşizme göre, demokratik seçimler birer oyundan ibarettir. EKONOMİK YAPISINA GÖRE DEVLET BİÇİMLERİ Kapitalist Devlet: Serbest ekonomide kar esasına dayanan siyasal hak ve özgürlüklerin güvence altına alındığı, üretim araçlarında özel mülkiyetin egemen olduğu devlet biçimidir. Sosyalist Devlet: Ekonomik hayatın devlet tarafından düzenlendiği üretimin toplumsal ihtiyaçlara göre şekillendiği, üretim araçlarında devlet mülkiyetini esas alan devlet biçimidir. Karma Devlet: Devlet önemli ve stratejik konuma sahip kuruluşları kendi yönetimi altında tutarken özel sekteründe faliyetlerine ilişkin alt yapıyı hazırlar. DİN DEVLET İLİŞKİSİNE GÖRE DEVLET BİÇİMLERİ Teokratik Devlet:Devletin halkı yönetme gücünü dinden alması Laik Devlet : Din lie devlet ilişkilerinin birbirinden ayrılmasıdır.

5