SANAYÝ TÝCARET BAKANLIÐINDAN Mecburi Standart Tebliði Salý, 12 Aðustos 2008

Transkript

1 SANAYÝ TÝCARET BAKANLIÐINDAN Mecburi Standart Tebliði Salý, 12 Aðustos 2008 MADDE 1 (1) Bu Teblið 8/1/1985 tarihli ve 3143 sayýlý, 10/6/1930 tarihli ve 1705 sayýlý, 18/11/1960 tarihli ve 132 sayýlý kanunlara istinaden hazýrlanmýþtýr. MADDE 2 (1) Türk Standartlarý Enstitüsü tarafýndan hazýrlanan ekli TS 6269 "Rulmanlý Yataklar-Bir Sýra Bilyalý, Radyal" standardý Resmî Gazetede yayýmý tarihinden itibaren 1(bir) ay sonra üretim ve satýþ safhalarýnda mecburi olarak uygulanacaktýr. MADDE 3 (1) Ekli Standard kapsamýna giren mallarý üreten ve satanlarýn bu Teblið hükümlerine uymalarý zorunludur. MADDE 4 (1) Bu Teblið yayýmý tarihinde yürürlüðe girer. MADDE 5 (1) Bu Teblið hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakaný yürütür. Rulmanlý yataklar - Bir sýra bilyalý, radyal 1 Kapsam ve uygulama alaný Bu standard, delik anma çapý 2,5 mm -250 mm (dahil) arasýndaki bir sýra bilyalý, radyal rulmanlý yataklarý kapsar. Bir sýra bilyalý, açýsal temaslý, omuzlu ve tespit bilezikli, dýþ bileziðin dýþ yüzeyi bombeli rulmanlarý, paslanmaz çelikten rulmanlar ile bilyalarý seramik malzemeden olan radyal rulmanlý yataklarý kapsamaz. Bu standard; bir sýra bilyalý, radyal rulmanlý yataklarýn tarifine, sýnýflandýrma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz þekline dairdir. Not Bu standardda bir sýra bilyalý, radyal rulmanlý yatak terimi yerine bundan sonra sadece rulmanlý yatak terimi kullanýlacaktýr. 2 Atýf yapýlan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diðer standard ve/veya dokümanlara atýf yapýlmaktadýr. Bu atýflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiþ ve aþaðýda liste halinde verilmiþtir. * iþaretli olanlar bu standardýn basýldýðý tarihte Ýngilizce metin olarak yayýmlanmýþ olan Türk Standardlarýdýr.

2 TS No Türkçe Adý Ýngilizce Adý TS EN ISO Metalik malzemeler- Rockwell sertlik deneyi- Bölüm 1: Deney metodu (A, B, C, D, E, F, G, H, K, N, T skalalarý) Metallic materials- Rockwell hardness test - Part 1: Test method (Scales A, B, C, D, E, F, G, H, K, N, T) TS 2495 EN ISO 3274 Geometrik mamul özellikleri (GMÖ) - Yüzey yapýsý: Profil metodu - Temas uçlu (iðneli) ölçme cihazlarýnýn anma karakteristikleri Geometrical product specifications (GPS) - Surface texture: Profile method - Nominal characteristics of contact (stylus) instruments TS Muayene ve deney için numune alma metotlarý - Bölüm 1: Parti muayene için Kabul Edilebilir Kalite Seviyesine (AQL) göre numune alma planlarý Sampling procedures for inspection by attributes - Part 1: Sampling plans indexed by Acceptable Quality Level (AQL) for lot-by-lot inspection TS 3574 ISO 15 Rulmanlý yataklar - Radyal rulmanlý yataklar - Sýnýr boyutlarý, genel plan Rolling bearings - Radial bearings - Boundary dimensions, general plan TS 5823 EN ISO Isýl iþlem görmüþ çelikler - Alaþým çelikleri ve otomat çelikleri - Bölüm 17: Bilyalý ve silindirik rulmanlý yataklar için Heat-treated steels alloy steels and free- cutting steels - Part 17: Ball and roller bearing steels (ISO :1999) TS 5825 Rulmanlý yataklar - Radyal rulmanlý yataklar - Toleranslar Rolling Bearings-Radial Bearings -Tolerances TS ISO 582 Rulmanlý yataklar -Pah boyutlarýnýn azami deðerleri Rolling Bearings-Chamfer Dimension maximum values

3 TS 7008 Rulmanlý yataklar - Emniyet segmanlý - Boyutlar Rolling Bearings With Locating Snap Ring - Dimensions TS 7103 Rulmanlý yataklar - Rulmanlý yatak elemanlarý rulmanlý yataklar için bilyalar - Boyutlar ve özellikler Rolling bearings - Bearing parts - Balls for rolling bearings - Dimensions and specifications TS 971 Yüzey pürüzlülüðü -Parametreler ve pürüzlülük tespiti kurallarý Surface roughness - Parameters, their values and general rules for specifying requirements TS ISO * Rulmanlý yataklar - Toleranslar - Bölüm 2: Ölçme ve mastarlama prensipleri ve metotlar Rolling bearings - Tolerances - Part 2: Measuring and gauging principles and methods TS ISO 15241* Rulmanlý yataklar - Büyüklükler için semboller Rolling bearings - Symbols for quantities TS ISO 5593 Rulmanlý yataklar - Terimler Rolling bearings-vocabulary TS ISO 5753 Rulmanlý yataklar - Radyal iç boþluk Rolling bearings - Radial internal clearance 3 Terimler, tarifler ve semboller 3.1 Terimler ve tarifler Aþaðýdaki terimler ve tarifler ile birlikte, TS ISO 5593 te verilen terimler ve tarifler uygulanýr Bir sýra bilyalý rulmanlý yatak Ýç ve dýþ bileziklere açýlmýþ birer yuvarlanma yolunda bir sýra halinde küresel yuvarlanma elemanlarý (bilya) bulunan, genellikle radyal yöndeki yükleri taþýyabilen rulmanlý yatak (Þekil 1).

4 3.1.2 Bilya kalitesi Bilya çap deðiþimi, küresellikten sapma ve yüzey pürüzlülük deðerlerine göre gruplandýrýlmýþ bilyalar için rakamlarla belirlenmiþ derecelendirme. Þekil 1 Bir sýra bilyalý, radyal rulmanlý yataðýn þematik gösteriliþi ve elemanlarýnýn adlandýrýlmasý 3.2 Semboller TS ISO 15241de verilen semboller uygulanýr. 4 Sýnýflandýrma ve özellikler 4.1 Sýnýflandýrma Sýnýflar Rulmanlý yataklar, imalat ve çalýþma hassasiyeti ile elemanlarýnýn toleranslarýna göre; - P0 (Normal tolerans sýnýfý) - P6 (P0 rulmanlý yataktan daha hassas, P5 rulmanlý yataktan daha kaba tolerans sýnýfý) - P5 (P6 rulmanlý yataktan daha hassas, P4 rulmanlý yataktan daha kaba tolerans sýnýfý) - P4 (P5 rulmanlý yataktan daha hassas tolerans sýnýfý)

5 olmak üzere dört sýnýftýr Tipler Rulmanlý yataklar: Kapak durumuna göre; - Kapaksýz - Bir tarafý kapaklý - Ýki tarafý kapaklý olmak üzere üç tip, Delik tipine göre; - Silindirik delikli - Konik delikli olmak üzere iki tip, Segman durumuna göre; - Segman yuvasýz - Segman yuvalý olmak üzere iki tiptir Türler Rulmanlý yataklar: Çalýþma sýcaklýðýna göre;

6 - S0 (Çalýþma sýcaklýðý en çok 150 C) - S1 (Çalýþma sýcaklýðý en çok 200 C) - S2 (Çalýþma sýcaklýðý en çok 250 C) - S3 (Çalýþma sýcaklýðý en çok 300 C) - S4 (Çalýþma sýcaklýðý en çok 350 C) olmak üzere beþ tür, Radyal boþluk durumuna göre; - C2 (Normalden daha az boþluklu) - C0 (Normal radyal boþluklu) - C3 (Normalden daha fazla radyal boþluklu) - C4 (C3ten daha fazla radyal boþluklu) - C5 (C4ten daha fazla radyal boþluklu) olmak üzere beþ tür, Gürültü seviyesine göre; - Q0 (Normal gürültü seviyesi) - Q6 (Normalden daha sessiz gürültü seviyesi) - QQ6 (Q6dan daha sessiz gürültü seviyesi) olmak üzere üç türdür.

7 4.1.4 Cinsler Rulmanlý yataklar: Kapak malzemesine göre; - Çelik sac, - Çelik takviyeli lastik, - Plastik, keçe olmak üzere üç cins, Bilya kafesinin malzemesine göre; - Çelik, - Bakýr alaþýmý, - Plastik, poliamid vb. olmak üzere üç cinstir. 4.2 Özellikler Malzeme Rulmanlý yataklarýn bilezik ve bilyalarýnýn malzemesi TS 5823 EN ISO ye uygun kesiti boyunca sertleþtirilebilen yatak çeliði olmalýdýr. Kafes, perçin ve kapak malzemesinin seçiminde imalatçý serbesttir. Ancak kapak ve kafes malzemesinin mineral yaða dayanýklý olmasýna dikkat edilmelidir.

8 4.2.2 Genel Rulmanlý yataklarýn genel özellikleri aþaðýda verilmiþtir: - Ýç ve dýþ bileziklerin köþe yuvarlatmalarý yapýlmýþ, kapak yuvalarý ve/veya pahlarý açýlmýþ olmalýdýr. - Ýç ve dýþ bileziklerin yan yüzeyleri, dýþ bileziðin dýþ yüzeyleri ve iç bileziðin deliði taþlanmýþ olmalýdýr. - Ýç ve dýþ bileziklerin yuvarlanma yollarý ile bilyalar süperfiniþ veya leplenmiþ olmalýdýr. - Bilyalý yataðýn üzerinde; - Bilya eksikliði, - Perçin eksikliði, - Kafes deformasyonu, - Kapak deformasyonu, - Kapakta kolayca dönecek kadar gevþeklik, - Ýç bilezik, dýþ bilezik ve bilyalarýn üzerinde gözle görülür çizik veya iþleme hatasý, - Pislik veya çapak, - Ýç ve dýþ bileziklerin taþlanmýþ ve süperfiniþ edilmiþ yüzeyleri ile bilya yüzeylerinde renk farklýlýðý oluþturan yanýk belirtisi ve çatlak olmamalýdýr Ýç ve dýþ bilezikler ile bilyalarýn sertliði Rulmanlý yataðýn bilyalarýnýn sertliði (63 ± 3) HRC olmalýdýr. Rulmanlý yataðýn iç ve dýþ bileziklerinin sertliði Çizelge 1e uygun olmalýdýr.

9 Çizelge 1 Rulmanlý yataðýn iç ve dýþ bileziklerin sertlikleri (HRC) Çalýþma sýcaklýðý türü S0 S1 S2 S3 S4 Sertlik 61 ± 2 59 ± 2 55 ± 2 53 ± 2 52 ± Ýç ve dýþ bilezikler ile bilyalarýn mikroyapýsý Ýç ve dýþ bilezikler ile bilyalarýn ýsýl iþlemden sonraki mikroyapýsý temperlenmiþ martenzitik ana yapý ve küresel karbür olmalýdýr Manyetiklik

10 Komple rulmanlý yataðýn kalýcý manyetikliði, en çok +4 Gauss, en az -4 Gauss olmalýdýr Bilezik yüzeylerinin pürüzlülükleri Bilezik yüzeylerinin; - Ýç bilezikte : Delik, yan yüz ve yuvarlanma yolunun, - Dýþ bilezikte: Dýþ yüzey, yan yüz ve yuvarlanma yolunun kenarlara yakýn olmamak þartýyla en az üç deðiþik yerinde ölçülen pürüzlülüklerinin aritmetik ortalamasý (Ra), her rulmanlý yatak sýnýfý için Çizelge 2de verilen deðerlerden fazla olmamalýdýr. Çizelge 2 Ýç ve dýþ bilezik yüzeylerinin pürüzlülüklerinin aritmetik ortalamasý (Ra) Ölçüler µmdir. Rulmanlý yatak sýnýfý Ýç bilezik Dýþ bilezik Delik yüzeyi Yan yüz Yuvarlanma yolu Dýþ yüzeyi Yan yüz Yuvarlanma yolu 12>Dw(mm) ½>Dw (inç) 12dDw(mm) ½dDw (inç) 12>Dw(mm) ½>Dw (inç)

11 12dDw(mm) ½dDw (inç) P0 0,50 0,50 0,080 0,100 0,40 0,50 0,080 0,100 P6 0,40 0,40 0,063 0,080 0,32 0,40 0,063 0,080 P5 0,32 0,40 0,050 0,063 0,25 0,40 0,050 0,063 P4 0,25 0,32 0,040 0,040

12 0,20 0,32 0,040 0, Gürültü seviyeleri Madde 4.1.1de belirtilen sýnýflar için, Madde 4.1.3teki gürültü seviyesi türlerine göre, Madde 5.3.5de özellikleri verilen A, B, C ses ölçme kanallarýnda müsaade edilen en yüksek gürültü seviyeleri, Çizelge 3te verilen deðerlere uygun olmalýdýr.. Bu deðerler, koruyucu yað ile yaðlanmamýþ veya greslenmemiþ rulmanlý yataklar içindir. Rulmanlý yataðýn gresli olmasý halinde gürültü seviyeleri, bu deðerlerin A kanalýnda aynýsýný, B kanalýnda % 90ýný, C kanalýnda % 80ini aþmamalýdýr. Rulmanlý yataðýn koruyucu yað ile yaðlanmýþ olmasý halinde ise deðerler, A ve B kanallarýnýn ayný, C kanalýnýn % 90ýný aþmamalýdýr. C4 radyal boþluklu rulmanlý yataklar için bu deðerlerin % 120sini, C5 radyal boþluklu rulmanlý yataklar için ise % 140ýný aþmamalýdýr. Çizelge 3 En yüksek gürültü seviyeleri Ölçüler µm/sdir. Rulmanlý yatak delik anma çapý, d (mm) Ses Ölçme kanallarý A kanalý B kanalý C kanalý P0 P6 P5, P4 P0

13 P6 P5, P4 P0 P6 P5, P4 Üzerinde Kadar (Dahil) Q0 Q6 QQ6 Q0 Q6 QQ6 Q0 Q6 QQ6 2,

14

15 Sadece elle kontrol edilir ve gürültü seviyesi mukayese metodu ile tespit edilir. 4.3 Boyut ve toleranslar Boyutlar

16 Boyutlar, standard çap dizileri için aþaðýda açýklandýðý gibi olmalýdýr Sýnýr boyutlarý Rulmanlý yataðýn sýnýr (ana) boyutlarý, inç serileri hariç olmak üzere, TS 3574 ISO 15te verilenlere uygun olmalýdýr Segman yuvasý boyutlarý Segman yuvasý boyutlarý, TS 7008e uygun olmalýdýr Bileziklerin yuvarlatma boyutlarý ve pah boyut sýnýrlarý Yuvarlatma boyutlarý ve pah boyut sýnýrlarý ise TS ISO 582de verilenlere uygun olmalýdýr Toleranslar Radyal iç boþluk toleranslarý Radyal iç boþluk toleranslarý, Madde 4.1.3te belirtilen radyal boþluk türlerine göre TS ISO 5753te verilenlere uygun olmalýdýr Ýç ve dýþ bilezik toleranslarý ve çalýþma hassasiyetleri Ýç ve dýþ bilezik toleranslarý, Madde 4.1.1de belirtilen imalat ve çalýþma hassasiyeti ile elemanlarýnýn tolerans sýnýflara göre TS 5825te verilen ölçülere uygun olmalýdýr.

17 Konik delik toleranslarý Konik delik toleranslarý, TS 5825te verilenlere uygun olmalýdýr Yuvarlanma yolu dairesellik ve biçim toleranslarý Dýþ ve iç bileziklerin yuvarlanma yolu dairesellik toleranslarý Çizelge 4te, yuvarlanma yolu biçim toleranslarý ise Çizelge 5te verilenlere uygun olmalýdýr. Çizelge 4 Yuvarlanma yolu dairesellik toleranslarý Ölçüler µmdir. Dýþ bilezik dýþ çapý D veya Ýç bilezik delik çapý d Rulmanlý yatak tolerans sýnýfý Üzerinde Kadar (dahil) P0 P6 P5 P4 Dýþ bilezik ,5 1,0 1,0 1,0 18

18 30 2,0 1,5 1,0 1, ,5 2,0 1,5 1, ,0 2,5 2,0 1, ,0 2,5 2,0 1, ,5 3,0 2,5 2, ,0 3,5 3,0

19 2, ,5 4,0 3,5 3, ,0 4,5 4,0 3, ,5 5,0 4,0 3, ,5 6,0 5,0 4,0 Ýç bilezik 2,5 10 2,0 1,5 1,5 1,

20 2,5 2,0 1,5 1, ,5 2,0 2,0 1, ,0 2,5 2,0 1, ,0 2,5 2,5 2, ,5 3,0 2,5 2, ,5 3,5 2,5 2,0

21 ,0 3,5 3,0 2,5 Çizelge 5 Yuvarlanma yolu biçim toleranslarý Ölçüler µmdir. Bilya anma çapý Rulmanlý yatak sýnýfý mm inç P0 P6 P5 P /2 2,5 2,0 1,5 1,0 12 mm üstünde ½ üstünde 3,0 2,5 2,0

22 1, Bilya kalitesi Bilyalar, rulmanlý yataklarýn Madde 4.1.1deki sýnýflarýna göre en az Çizelge 6da verilen kalitelere uygun olarak seçilmelidir Bilyalarýn form ve yüzey pürüzlülüðü toleranslarý Bilyalarýn form ve yüzey pürüzlülüðü toleranslarý, TS 7103e uygun olmalýdýr Gruplandýrma toleranslarý ve bilya ölçekleri Gruplandýrma toleranslarý ve bilya ölçekleri, TS 7103e uygun olmalýdýr. Çizelge 6 Rulmanlý yatak sýnýflarýna ve çaplarýna göre bilya kaliteleri Rulmanlý yatak sýnýfý Bilya çaplarýna göre kaliteleri mm inç Dw d 12 Dw d ½ 12 < Dw d 25 ½ < Dw d 1

23 25 < Dw d 38 1< Dw d 1 ½ 38 < Dw d 50 1 ½< Dw d 2 50 < Dw 2 < Dw P P P P

24 4.4 Özellik, muayene ve deney madde numaralarý Bu standardda istenen özellikler ile bunlara ait muayene ve deney madde numaralarý Çizelge 7de verilmiþtir. Çizelge 7 Özellik, muayene ve deney madde numaralarý Sýra no. Özellik madde no. Muayene ve deney madde no. Açýklama Malzeme deneyi Göz muayenesi Çatlak muayenesi Yanýk ve yanýk çatlaðý deneyi Sertlik deneyi

25 Mikroyapý deneyi Manyetiklik muayenesi Bilezik yüzeylerinin pürüzlülük muayenesi Gürültü seviyesi deneyi Sýnýr (ana) boyutlarý muayenesi Segman yuvasý boyutlarýnýn muayenesi Bileziklerin yuvarlatma boyutlarýnýn ve pah boyut sýnýrlarýnýn muayenesi Radyal iç boþluk toleransýnýn muayenesi Ýç ve dýþ bilezik toleranslarý ile çalýþma hassasiyetinin muayenesi 13

26 Konik delik toleranslarýnýn muayenesi Yuvarlanma yolu dairesellik ve biçim toleranslarýnýn muayenesi Bilyalarýn form ve yüzey pürüzlülüðü toleranslarýnýn muayenesi Bilya kalitesi ve bilya grubu muayenesi Göz muayenesi Göz muayenesi 5 Numune alma, muayene ve deneyler

27 5.1 Numune alma Muayeneye bir seferde sunulan ayný sýnýf, tip, tür, cins, boyut ve ayný temel semboldeki rulmanlý yataklar bir parti sayýlýr. Numune, partideki rulmanlý yataklarda Çizelge 8de gösterilen sayýda ve aþaðýda belirtildiði þekilde alýnýr Rulmanlý yataklarýn birer birer ambalajlanmýþ olmasý Birer birer ambalajlanmýþ durumda olan partiden numune alma, rulmanlý yataklarýn toplam sayýsý parti büyüklüðü (N) kabul edilerek Çizelge 8de hizalarýnda gösterilen sayý (n) kadar geliþigüzel alýnýr Rulmanlý yataklarýn çoklu, koli veya sandýkta ambalajlanmýþ olmasý Numune olarak alýnacak rulmanlý yataklar, parti içinden TS de belirtilen kabul edilebilir kalite seviyesine (AQL) göre numune alma planlarý uygulanarak, muayeneye sunulan birimlerdeki rulmanlý yatak sayýsý (N) parti büyüklüðü kabul edilerek, Çizelge 8de karþýlýk gelen (n) kadar numune alýnýr. 5.2 Muayeneler Muayanelerde kullanýlacak numune sayýlarý, parti büyüklüðüne göre ayrýlan, toplam numune arasýndan Çizelge 8e göre rastgele seçilir. Numuneler, muayene için getirildikleri laboratuar þartlarýnda ( 20 C) en az 1 saat bekletildikten sonra nmuayene ve deneylere baþlanýr Göz muayenesi Numuneler, göz muayenesinden geçirilerek sonuçlarýn Madde 4.2.2, Madde ve Madde 6.2.3e uygun olup olmadýðýna bakýlýr.

28 5.2.2 Manyetiklik muayenesi Rulmanlý yataðýn kalýcý manyetikliði Gauss-metre ile ölçülerek sonucun Madde 4.2.5te belirtilen deðerlere uygun olup olmadýðýna bakýlýr Boyut muayenesi Sýnýr (ana) boyut muayenesi Sýnýr (ana) boyutlar TS ISO ye göre ölçülerek sonuçlarýn Madde e uygun olup olmadýðýna bakýlýr Segman yuvasý boyutlarýnýn muayenesi Segman yuvasý boyutlarý uygun bir ölçme aleti kullanýlarak ölçülür ve sonuçlarýn Madde ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr Bileziklerin yuvarlatma boyutlarýnýn ve pah boyut sýnýrlarýnýn muayenesi Bileziklerin yuvarlatma boyutlarý ve pah boyutlarý TS ISO ye göre ölçülerek sonuçlarýn Madde e uygun olup olmadýðýna bakýlýr. Çizelge 8 Muayeneler için parti büyüklüðüne (N) göre alýnacak numune (n) ve Kabuledilebilir Kusurlu Birim Sayýsý (KKBS) Tolerans muayenesi Radyal iç boþluk toleransýnýn muayenesi

29 Radyal iç boþluk toleransýnýn muayenesi TS ISO ye göre yapýlarak sonuçlarýn Madde e uygun olup olmadýðýna bakýlýr Ýç ve dýþ bilezik toleranslarý ile çalýþma hassasiyetinin muayenesi Ýç ve dýþ bilezik toleranslarý ile çalýþma hassasiyetinin muayenesi TS ISO ye göre yapýlarak sonuçlarýn Madde ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr Konik delik toleranslarýnýn muayenesi Konik delik toleranslarýnýn muayenesi, TS ISO ye göre yapýlarak sonuçlarýn Madde e uygun olup olmadýðýna bakýlýr Yuvarlanma yolu dairesellik ve biçim toleranslarýnýn muayenesi Yuvarlanma yolunun dairesellik ve biçim toleranslarý, aþaðýdaki muayene metotlarý ile muayene edilerek sonuçlarýn Madde e uygun olup olmadýðýna bakýlýr. a Yuvarlanma yolu biçim tolereransý muayenesi b Yuvarlanma yolu dairesellik toleransý muayenesi Þekil 2 Yuvarlanma yolu dairesellik ve biçim tolerans muayeneleri Dairesellik toleransý muayene metodu

30 Büyütmesi en az x10000 olan bir dairesellik ölçme cihazýnda LSC (En küçük Kareler Dairesi) referansýna göre normal filitre (1 500 filtresi) ile yapýlýr Biçim toleransý muayene metodu Düþey büyütmesi en az x2000, yatay büyütmesi en az x5 olan, TS 2495 EN ISO 3274da belirtilen bir pürüzlülük ölçme cihazý ile yuvarlanma yolu biçiminin tamamý bir düzlemde taranarak yapýlýr Bilezik yüzeylerinin pürüzlülük muayenesi Ýç ve dýþ bileziklerin yüzeylerinin aritmetik ortalama pürüzlülük deðerleri, düþey büyütmesi en az x50000, yatay büyütmesi en az x5 olan ve aritmetik ortalama deðerlerini doðrudan veren, TS 2495 EN ISO 3274da belirtilen bir pürüzlülük ölçme cihazý ile ölçülerek sonuçlarýn Madde 4.2.6da verilen deðerlere uygun olup olmadýðýna bakýlýr Bilyalarýn form ve yüzey pürüzlülüðü toleranslarýnýn muayenesi Bilyalarýn form toleranslarý TS 7103e göre, yüzey pürüzlülüðü toleranslarý ise, TS 2495 EN ISO 3274da belirtilen bir pürüzlülük ölçme cih ölçülür ve sonuçlarýn Madde ve Madde e uygun olup olmadýðýna bakýlýr Bilya kalitesi ve bilya grubu muayenesi Her rulmanlý yatak içindeki bilyalardan rastgele seçilmiþ en az üçer adedinin küresellikten sapmasý ve yüzey pürüzlülükleri Madde e göre ölçülerek sonuçlarýn Madde ye göre ayný kalite ve ölçekte olup olmadýðýna bakýlýr Çatlak muayenesi Bileziklerin taþlanmýþ ve süperfiniþ edilmiþ yüzeyleri ile bilyalar, manyetik parçacýk metodu veya baþka bir metodla muayene edilerek çatlak yönünden Madde 4.2.2ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr. 5.3 Deneyler

31 Deneylerde kullanýlacak numuneler, parti büyüklüðüne göre ayrýlan toplam numune arasýndan Çizelge 8e göre geliþigüzel seçilir Malzeme deneyi Rulmanlý yatak elemanlarýnýn malzemeleri, Madde 4.2.1de verilen özelliklerine göre kimyasal analize tabi tutularak sonuçlarýn Madde 4.2.1e uygun olup olmadýðýna bakýlýr Sertlik deneyi Bilyalarýn ve bileziklerin sertlikleri TS EN ISO e göre ölçülerek sonuçlarýn Madde 4.2.3e uygun olup olmadýðýna bakýlýr Yanýk ve yanýk çatlaðý deneyi Yanýk deneyi aþaðýdaki þekilde yapýlýr: - Numunelerin yüzeylerindeki yað, alkali veya solvent esaslý yað alýcýlarla alýnýr, - Numuneler; % 7,5 deriþik nitrik asit, % 0,5 deriþik sülfürik asit ve % 2 etil alkol karýþýmlý asit banyosunda veya benzeri bir banyoda 2 dakika - 3 dakika veya yeterli bir süre tutularak daðlanýr, - Numuneler, su ile yýkandýktan sonra; soda, soðutma sývýsý veya diðer alkali sývýlarla nötralize edilir, - Sonuçlarýn Madde 4.2.2ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr. Yanýk çatlaðý deneyi aþaðýdaki þekilde yapýlýr: - Numuneler % 10luk sülfürik asit veya benzeri içerisinde 5 dakika veya yeterli bir süreyle kaynatýldýktan sonra su ile yýkanýr ve kurutulur, - Yanýk yüzeylerde yanýk çatlaðý olup olmadýðý gözle veya mikroskop ile muayene edilir,

32 - Sonuçlarýn Madde 4.2.2ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr Mikroyapý deneyi Mikroyapý deneyi aþaðýdaki þekilde yapýlýr: - Numuneler hazýrlanýr, - Hazýrlanmýþ yüzeyler parlatma cihazý ile parlatýlýr, - Parlatýlmýþ yüzeyler daðlanýr, - Büyütmesi en az x750 olan bir metal mikroskobu ile incelenir. - Sonuçlarýn Madde 4.2.4ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr Gürültü seviyesi deneyi Numuneler, (1800 ± 50) d/dakika hýzda ve Çizelge 9da delik anma çaplarýna göre belirlenmiþ eksenel yükler altýnda ve Çizelge 10da belirtilen frekans bantlarýndaki ses dinleme kanallarýna sahip uygun ses ölçme cihazlarýnda çalýþtýrýlarak, rulmanlý yataðýn her iki yüzeyinde ayrý ölçmeler yapýlýr. En yüksek gürültü seviyesi kaydedilir. Sonucun Madde 4.2.7ye uygun olup olmadýðýna bakýlýr. Çizelge 9 Gürültü seviyesi deneyinde uygulanacak eksenel yükler Delik anma çapý, d mm Eksenel yük Newton (kgf) Üstünde Kadar (dahil) 5 10

33 22,5 ( 2,3 ) ,7 (6,80 ) ,2 (11,35) ,4 (22,70 ) Not Delik anma çapý 5 mm (dahil) nin altýnda ve 130 mmnin üzerindeki rulmanlý yataklarda gürültü seviyesi sadece elle döndürülerek kontrol edilir. Çizelge 10 Kanallarýn frekans deðerleri A Kanalý B Kanalý C Kanalý Frekans s Deðerlendirme Muayene ve deneyler sonucunda Çizelge 8de her parti büyüklüðü için hizalarýnda gösterilen KKBSden fazla kusurlu rulmanlý yatak bulunduðunda bu parti standarda olumsuz (uygun deðil) sayýlýr. 5.5 Muayene ve deney raporu

34 Muayene ve deney raporunda en az aþaðýdaki bilgiler bulunmalýdýr: - Muayene ve deneyin yapýldýðý yerin ve laboratuarýn, muayene ve deneyi yapanýn ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adlarý, görev ve meslekleri, - Muayene ve deney tarihi, - Numunenin tanýtýlmasý, - Muayene ve deneyde uygulanan standardlarýn numaralarý, - Sonuçlarýn gösterilmesi, - Muayene ve deney sonuçlarýný deðiþtirebilecek faktörlerin mahzurlarýný gidermek üzere alýnan tedbirler, - Uygulanan muayene ve deney metotlarýnda belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayene ve deneyde yer almýþ olan iþlemler, - Standarda uygun olup olmadýðý, - Rapor tarih ve numarasý. 6 Piyasaya arz 6.1 Ambalajlama Rulmanlý yataklar, koruyucu ince yað ile yaðlandýktan sonra ihtiyaca veya rulmanlý yataðýn büyüklüðüne göre; - Birli, - Çoklu, - Koli, - Sandýk þeklinde ambalajlanýr.

35 6.1.1 Birli ambalajlar Her rulmanlý yatak; - Rutubeti önleyici kaðýt ile sarýlmýþ veya aðzý plastik kaynak edilmiþ þeffaf plastik torbaya ve karton kutular - Havasý boþaltýlmýþ poþetler içine konur Çoklu ambalajlar Çoklu ambalajlarda ihtiyaca veya rulmanlý yataðýn büyüklüðüne göre beþli veya onlu olarak; - Rutubeti önleyici kaðýtla sarýlmýþ aðzý plastik kaynak edilmiþ þeffaf plastik torbaya ve karton kutular, - Aðzý kaynaklanmýþ naylon rulo,, - Karton kutulara konmuþ poþetler içine konur Koli ambalajlar Çok sayýda rulmanlý yataðýn sevk edilmesi halinde, rulmanlar 50 kgý geçmeyen nakliye sýrasýnda kolayca yýrtýlmayacak saðlam kolilerde; - Ambalajsýz rulmanlý yataklarýn üstü üste sýralanmasý, - Çoklu ambalajlanmýþ kutu veya rulo veya poþetlerin sýralanmasý suretiyle ambalajlanýr Sandýk ambalajlar

36 Ýhracatta veya büyük tüketimi olan firmalara rulmanlý yataklar sandýk ambalajlarla sevk edilir. Miktar ve aðýrlýk tespitinde imalatçý serbesttir. Sandýk ambalaj içerisine konacak rulmanlý yataklar, kutulu veya koli ambalajlý olmalýdýr. 6.2 Ýþaretleme Semboller Rulmanlý yataðýn iþaretlenmesinde kullanýlan semboller, rulmanlý yataðý kesin olarak tarif eder. Bunlar ayný zamanda rulmanlý yataðýn sýnýfý, türü, tipi, cinsi ve özellikleri hakkýnda bilgi verirler. Sembollerin her biri aþaðýdaki belirli bilgileri ihtiva eden gruplarla iade edilirler: Sembollerin sýrasý Ön ek semboller Ön ek semboller genellikle malzeme için kullanýlýr.

37 Temel semboller Standard çap dizileri için temel sembol, rulmanlý yataðýn ana boyutlarýný ifade eder. Genellikle rakamlarla gösterilir. Temel sembol, seri sembolü ve delik ölçüsü sembolü olarak iki bölümdür. - Seri sembolü, temel sembolün ilk bir ile üç rakam veya harflerle gösterilen ve onun karakterini belirten bölümü olup, bu bölümün son rakamý TS 3574 ISO 15e göre çap dizisini belirtir. rulmanlý yataklarýn seri sembolleri aþaðýdaki gibidir: E RLS BO RMS * 630 L **

38 *68 veya **69 olarak iþaretlenebilir - Delik ölçüsü sembolü, delik anma çapýný ifade eder mm delik çapý, mm delik çapý, mm delik çapý, mm delik çapý, 04 ve daha büyük sayýlar, anma delik çapýnýn 1/5i anlamýna gelir. Ýstisnalar: - Anma delik çaplarý 10 mmnin altýnda olan delik ölçüsü sembolündeki sayý, anma delik çapýnýn mm cinsinden deðerini gösterir. Örnek: Delik çapý 06 x 5 = 30 mm olan, 63 serisi bir rulmanlý yataðýn gösteriliþi: 6306

39 Son ek semboller Son ek semboller, rulmanlý yataðýn sýnýfýný, tipini, türünü, cinsini ve özel imalatla ilgili bilgileri belirtirler. Sýnýfý ile ilgili olanlar: Madde 4.1.1de belirtilen tolerans sýnýflarý P0, P6, P5 ve P4 sembollerinden biri rulmanlý yatak sýnýfý anlamýnda kullanýlýr. P0 tolerans sýnýfý için bu sembol kullanýlmayabilir. Tip ile ilgili olanlar: Madde 4.1.2de gösterilen tipler, kapak durumu, koniklik (delik için) ve segman durumunu belirtirler. Z, RS, RD : Bir tarafý kapaklý rulmanlý yatak, ZZ, 2RS, 2RD : Ýki tarafý kapaklý rulmanlý yatak, K : Konik delikli rulmanlý yatak, koniklik 1/12,. K30 : Konik delikli rulmanlý yatak, koniklik 1/30,. N : Dýþ bilezikte segman yuvasý açýlmýþ, NR : Dýþ bilezikte segman yuvasý açýlmýþ ve segmanlý rulmanlý yatak.. Örnek: Bir tarafý kapaklý, konikliði 1/45 olan, segman yuvalý ve segmanlý, delik çapý 35 mm, 62 serisi, 6207 numaralý rulmanlý yataðýn gösteriliþi:

40 6207 K45 ZNR Tür ile ilgili olanlar: Madde 4.1.3te belirtilen radyal boþluk, gürültü seviyesi, çalýþma sýcaklýðý türü hakkýnda bilgi verirler. - S0, S1, S2, S3 ve S4 sembollerinden biri, çalýþma sýcaklýðý türü anlamýnda kullanýlmalýdýr. S0 çalýþma sýcaklýðý için bu sembol kullanýlmayabilir. - C2, C0, C3, C4 ve C5 sembollerinden biri radyal boþluk türü anlamýnda kullanýlmalýdýr. C0 radyal boþluk için bu sembol kullanýlmayabilir Tolerans sýnýfý ve radyal boþluk sembolleri birlikte kullanýlabilir. Bu durumda tolerans sýnýfý sonuna radyal boþluk sembolünün sadece rakamý getirilir. Örnek: Delik çapý 35 mm, P6 tolerans sýnýflý, C3 radyal boþluklu, 6002 numaralý rulmanlý yataðýn gösteriliþi: 6002 P63 veya 6002 P6/C3 - Q0, Q6 ve QQ6 sembollerinden biri, gürültü seviyesi türü anlamýnda kullanýlmalýdýr.

41 Q0 gürültü seviyesi için sembol kullanýlmayabilir. Cins ile ilgili olanlar: Madde 4.1.4te belirtilen kafes ve kapak malzemeleri hakkýnda bilgi verirler. Z : Bir tarafý sac kapaklý. ZZ (veya 2Z) : Her iki tarafý sac kapaklý. RS : Bir tarafý lastik kapaklý. 2RS : Her iki tarafý lastik kapaklý. ZN : Bir tarafý sac kapaklý, karþý tarafý segman yuvasý açýlmýþ. RD : Bir tarafý keçeli. 2RD : Ýki tarafý keçeli. ZNB : Bir tarafý sac kapaklý ve ayný tarafýna segman yuvasý açýlmýþ. TN : Plastik kafesli. T : Fiber takviyeli plastik kafesli. J : Çelik sac kafesli. Y : Pirinç sac kafesli. V : Bilya ile tamamen doldurulmuþ kafessiz demektir.

42 Örnek: Konik delikli (koniklik 1/12), bir tarafý lastik kapaklý, üzerinde segman yuvasý açýlmýþ ve segmaný takýlmýþ, plastik kafesli, C4 radyal boþluklu deliðin küçük tarafýnýn çapý 30 mm olan 62 serisi, 6206 numaralý rulmanlý yataðýn gösteriliþi: 6206 K RSNR/TN/G Rulmanlý yataklarýn iþaretlenmesi Ýç veya dýþ bileziðin yan yüzlerinden birisine veya dýþ bileziðin dýþ yüzeyine veya kapak üzerine firmanýn ticari ünvaný veya kýsa adý ve tescilli markasý ile en az aþaðýdaki semboller iþaretlenmelidir: - Temel sembollerden: Standard çap dizileri için standarda uygun rulmanlý yatak numarasý - Son ek sembollerden: Tolerans sýnýfý; P6, P5, P4den birisi. Bunlarýn kullanýlmamasý halinde, rulmanlý yatak P0 tolerans sýnýflý kabul edilir. - Radyal boþluk: C2, C3, C4, C5ten birisi. Bunlarýn kullanýlmamasý halinde, rulmanlý yatak C0 radyal boþluklu kabul edilir. - Konik delikli rulmanlý yatakta koniklik deðeri: Sadece K kullanýlmýþsa, rulmanlý yataðýn delik konikliði 1/12 kabul edilir. - Çalýþma sýcaklýðý: S1, S2, S3, S4ten birisi. Bunlarýn kullanýlmamasý halinde, rulmanlý yatak çalýþma sýcaklýðý S0 olarak kabul edilir.

43 Delik çapý 10 mm (dahil)den küçük olan rulmanlý yataklarýn iþaretlenmesi ambalajý üzerine de yapýlabilir Ambalajlarýn iþaretlenmesi Rulmanlý yataðýn ambalajlanmasýnda kullanýlan kutu, poþet, rulo etiketi, koli kutusu ve sandýk üzerine Madde 6.2.2deki bilgiler ile bu standardýn iþaret ve numarasý yazýlmalýdýr (TS 6269 þeklinde). Çoklu paket kutusu, rulo, koli kutusu ve sandýk üzerine Madde 6.2.2deki bilgilere ilaveten rulmanlý yatak adedi ve takribi aðýrlýk (koli ve sandýklarda) ile aþaðýdaki sembollerden uygun olanlar yazýlmalýdýr: - Rulmanlý yatak tipi ile ilgili olanlardan segman yuvalý olup olmadýðý (N, NB), - Cinsi ile ilgili olanlarýn kapak durumu ve malzeme sembollerinin tamamý (örneðin Z, 2Z, RS, 2RS, RD, 2RD, ZN, ZNB gibi). - Kafes cinsi ile ilgili olanlardan sadece plastik kafesli olup olmadýðý (TN ve T). Bu bilgiler istendiðinde yabancý dilde de yazýlabilir. Not Ýhraç edilecek rulmanlý yataklarýn ambalajlarý üzerine bu standardýn iþaret ve numarasý yazýlmayabilir. 7 Çeþitli hükümler 7.1 Ýmalatçý veya satýcý, bu standarda uygun olarak imal edildiðini beyan ettiði rulmanlý yataklar için istendiðinde, standarda uygunluk belgesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu beyannamede satýþ konusu rulmanlý yataðýn; - Madde 4deki özelliklere uygun olduðunun,

44 - Madde 5deki muayene ve deneyleri yapýlmýþ ve uygun sonuç alýnmýþ bulunduðunun belirtilmesi gerekir. Yararlanýlan Kaynak DIN 625-1:1989 DIN 623-1:1993