Türkiye-İsrail İlişkilerinde Kriz ve Güçler Dengesi Politikaları. Crisis in Turkish-Israel Relations and Balance of Powers Politics.

Transkript

1 Türkiye nin Doğu Akdeniz deki deniz trafiği ve güvenliğinde bundan böyle daha etkin rol oynama kararı, öncelikle İsrail yönetimi ve Kıbrıslı Rumlara yönelik bir mesaj niteliğinde. Türkiye-İsrail İlişkilerinde Kriz ve Güçler Dengesi Politikaları Crisis in Turkish-Israel Relations and Balance of Powers Politics Doç. Dr. Tarık OĞUZLU Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Abstract This article tries to explain why Turkey and Israel have responded to the so-called Palmer Report differently and why they could not find a way to improve their relations in the aftermath of the Flotilla crisis of May The main contention is that the way how Turkey and Israel read the the implications of the Arab Spring differ from each other significantly. This article also argues that Turkey and Israel have increasingly resorted to traditional balance of powers politics in such a way to increase their bargaining leverage vis-avis each other 30

2 Türkiye son on yıldır yaşamakta olduğu siyasi demokratikleşme ve ekonomik kalkınma sürecini sorunsuz ve sürdürülebilir bir şekilde devam ettirmek istemektedir. Bunun olabilmesi için ise bölgesinde istikrarlı ve barış üretir bir ortamın oluşmasını önemsemektedir. Giriş Türkiye nin 2010 yılı nın Mayıs ayındaki kanlı filo baskınından sonra İsrail le ilişkilerinde yaşadığı krizin aşılması bağlamında İsrail den bazı taleplerde bulunması -resmi özür, ölenlerin yakınlarına tazminat ödenmesi ve Gazze üzerindeki ambargonun sona erdirilmesi gibi -, İsrail tarafından ısrarla geri çevrilmektedir. İsrail in sadece ölümlerden ötürü üzüntü duyduğunu açıklaması ve ölenlerin yakınlarına - ölümlere sebebiyet veren İsrailli askerlerin hukuku durumununa zarar vermeyecek şekilde - tazminat ödeyebileceğini bildirmesi, Türkiye yi tatmin etmekten uzaktır. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri nin talimatıyla oluşturulan Palmer Komisyonu nun Eylül 2011 de yayınladığı rapora verdikleri tepkilerden tarafların krizin aşılmasına yönelik tutumlarında herhangi bir değişikliğin olmadığı görülmektedir. Bu bağlamda cevaplanması gereken ilk soru tarafların pozisyonlarında neden bu kadar ısrarcı olduklarıdır. İkinci soru, tarafların Palmer raporunun açıklanmasından sonra ellerini güçlendirmek adına ne tarz politikalar izledikleridir. Biz bu kısa yazıda bu iki konuya odaklanacağız. Tutumlardaki Israr Bu minvalde not edilmesi gereken ilk nokta Türkiye nin uluslararası hukuk bağlamında haklılığına dair duyduğu inançtır. Uluslararası sularda seyreden, insani amaçlar güden, Gazze deki ambargonun insani olmayan yüzünü dünyaya teşhir etmeyi hedefleyen, askeri teçhizattan arındırılmış bir sivil gemiye İsrailli askerler tarafından yapılan bir saldırı kesinlikle kabul edilemez bulunmaktadır. İkinci olarak, Türkiye nin İsrail in kendisinden resmi platformlarda özür dilemesini istemesi Türkiye nin ulusal onurundan kaynaklandığı gibi Türkiye nin artmakta olan bölgesel gücünün ve etkinliğinin tescilini istemesinden de kaynaklanmaktadır. Türkiye, Ortadoğu da yeni bir bölgesel düzen inşa edilmesi için İsrail in uluslararası hukuka saygılı davranmasını istemekte ve İsrail e Batının şımarık çocuğu muamalesinin yapılmasına son verilmesi gerektiğini inanmaktadır. İsrail in 1967 savaşı öncesindeki sınırlarına geri çekilmesi ve en az bölgedeki diğer devletler kadar normal bir devlet olması, Türkiye nin düzen kurucu bölgesel politikasının en önemli saç ayaklarından birisidir. Türkiye nin ısrarını açıklayabilecek bir diğer unsur, AK Parti yönetiminin Filistin sorununu sahiplenir davranması ve bu sorunun çözümü üzerinden Türkiye nin bölgesel imajını ve etkinliğini artırmaya çalışmasıdır. Israrı doğuran bir diğer unsur ise son Arap Baharı bağlamında ortaya çıkan gelişmelerin Türkiye nin bölgesindeki hareket kabiliyetini artırdığına inanılmasıdır. İsrail in artmakta olan bölgesel yalnızlığından kurtulmak adına Türkiye ye daha fazla yakınlaşmayı önemseyeceği varsayımından hareket eden Türkiye, İsrail yönetiminin er ya da geç Türkiye den özür dileyeceğine inanmaktadır. Bu minvalde ortaya atılan bir diğer görüş, özür dilenmesi ve Gazze üzerindeki ambargonun kalkması konularında Türkiye nin aşırı ısrarcı olmasının Türkiye nin daha çok Arap kamuoyunu kazanmak istemesinden kaynaklandığıdır. Türkiye nin İsrail le ilişkilerini eski günlerine 31

3 Filistin in bağımsızlığına destek verilmesi, Türkiye nin uygulamaya çalıştığı dengeleme stratejisinin bir diğer unsuru. Resimde, Gaze deki Hamas yönetiminin Başbakanı İsmail Haniye görülüyor. döndürmek yönünde bir niyetinin olmadığına inanan bazı İsrailli çevreler Türkiye nin asıl niyetinin bu krizi kullanarak Ankara nın bölgesel imajını güçlendirmek olduğunu iddia etmektedirler. İsrail in özür dilememe konusundaki ısrarı ise bir yandan ülke içindeki aşırı sağ unsurların iktidardaki koalisyonun kurucu unsurlarından birisi olmasından diğer yandan da İsrail in olaya büyük oranda ulusal onur perspektifinden bakmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca, özürün İsrail in hem askeri güç kullanma hem de Gazze üzerindeki amborgo konusunda uluslararası hukuka aykırı davrandığını peşinen kabul etmesi anlamına geleceğine inanılmaktadır. Bir diğer nokta ise İsrail in Türkiye ye karşı takınacağı tutumun diğer bölge ülkeleri nezdinde bir örnek oluşturacağına inanılmasıdır. Türkiye nin taleplerini koşulsuz yerine getirmek, İsrail in taviz vermez, yenilmez ve uluslararası hukukun üstünde olduguna dair inancının ve imajının aşınmasına neden olabilir. Arap Baharı sırasında İsrail in komşusu olan Arap ülkelerinde İsrail karşıtı yönetimlerin iktidara gelmeleri ayrı bir endişe unsurudur. Bu rejimlerin Türkiye den ilham alarak halklarının talepleri doğrultusunda İsrail e karşı daha eleştirel politikalar izlemeleri ciddi bir olasılıktır. Ö- zellikle Mübarek sonrası Mısır ın takınacağı tavır İsrail i endişelendirmektedir. Buradan hareketle İsrail in Türkiye nin taleplerine elinden geldiğince direnmeye çalışması bu tarz gelişmelerin önünü almak istemesinden kaynaklanıyor olabilir. İsrail zayıf görünmemek adına pek ala Türkiye ye karşı taviz vermez davranıyor olabilir. 32

4 İsrail in özür dilememe noktasındaki ısrarını açıklayabilecek bir diğer unsur olası bir özürün Türk-İsrail ilişkilerindeki yapısal sorunları ortadan kaldırmayacağına inanılmasıdır. AK Parti iktidarının İsrail e ideolojik bir gözlükten baktığına inanılmaktadır. Bu durum devam ettiği sürece özür, istenen faydayı ortaya çıkarmayacaktır. O zaman özür dilemek sadece ve sadece İsrail in zayıf görünmesine sebep olacaktır. Denge Politikalarının Geri Dönüşü Yaşanmakta olan kriz sırasında tarafların takındıkları tutumlar uluslararası ilişkilerin en temel prensiplerinden birisi olan güçler dengesi nin yürürlükte olduğunu göstermektedir. Buna göre tarafların, birbirlerini dengelemek adına bazı dış politika davranışları benimsedikleri görülmektedir. Türkiye tarafında not edilmesi gereken ilk unsur Türkiye nin bundan böyle Doğu Akdeniz bölgesindeki deniz trafiğinin ve güvenliğinin sağlanmasında daha etkin bir rol oynamak istediğini açıklamasıdır. Türk donanmasının bölgede daha görünür hale geleceğinin açıklanması önemlidir. Bu şekilde hareket ederek Türkiye sadece İsrail e değil, Güney Kıbrıs Rum Kesimi ne de mesaj yollamaktadır. İsrail ile Güney Kıbrıs arasındaki doğal gaz ve askeri konulardaki işbirliğinin son zamanlarda dikkat çekici bir şekilde artması Türkiye tarafında kaygı yaratmaktadır. Bundan böyle Türk donanması Türkiye den kalkıp Gazze ye insani yardım götürmek isteyecek sivil insiyatifleri daha etkin bir şekilde koruyacaktır. Dış politikasında Türkiye bundan böyle kaba askeri güç imkanlarından daha fazla yararlanacağını göstermektedir. Bunun bir başka yansıması son aylarda Türkiye nin Irak ın kuzeyindeki PKK varlığına karşı takındığı tutumda ortaya çıkmaktadır. Türkiye nin İsrail i dengelemek adına başvurduğu bir diğer yöntem ise Arap Baharı sürecinde iktidar değişimi yaşamakta olan Mısır, Libya ve Tunus gibi ülkelerle daha yakın ilişkiler geliştirmek istemesidir. Bu amaçla Başbakan Erdoğan ın bu üç ülkeyi kapsayan bir gezisi planlanmıştır. Bu üç ülke de Arap-İsrail sorununun çözümü bağlamında kritik roller oynamaktadırlar. Özellikle 1979 tarihli İsrail-Mısır anlaşması İsrail in güvenlik algılamasında önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye nin bu ülkelere içinden geçmekte oldukları süreçte örnek olabileceğine inanması önemlidir. Türk modeli ister ordunun demokratikleşme ve laikleşme sürecinde oynadığı rol isterse de siyasi İslamcı gelenekten gelen politikacıların Batı tipi liberal-laik ve demokratik bir yönetimi İslam ile uyumlaştırmaları bağlamında tanımlansın, Türkiye nin geçmiş tecrübelerinin bu ülkelere bir ilham kaynağı sunacağına inanılmaktadır. Türkiye nin uyguladığı bir diğer dengeleme stratejisi NATO içersindeki konumunu pekiştirmek adına füze savunma projesi çerçevesinde topraklarında radar sistemlerinin kurulmasına izin vermesidir. Bu şekilde amaçlanan şey Türkiye nin ABD ile olan ilişkilerine özel bir önem verdiğini ve Türkiye nin Ortadoğu bölgesine ilişkin olarak Batılı ortaklarıyla benzer güvenlik algılamalarına sahip olduğunu göstermektir. İsrail le yaşanacak ciddi krizlerin Türkiye nin Batı dünyasındaki konumunu ve algılanışını zedeleme ihtimali ortadayken, Türkiye nin bu şekilde davranarak adeta bu yöndeki potansiyel İsrail çabalarının önünü almak istemesi anlaşılır olmaktadır. Füze savunma sisteminin bir parçası olmayı kabul etmesi, dolaylı da olsa Türkiye nin başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere NATO ülkelerinin İran ve Suriye ye yönelik tehdit algılamalarını ö- nemli derecede paylaştığı anlamına gelmektedir. Bu bağlamda ilginç olan şey, İsrail i dengelemek adına Türkiye nin İran ve Suriye ile yakınlaşmayı asla düşünmemesidir. Tam tersine, Türkiye bir yandan İsrail ile gergin ilişkiler içerisindeyken diğer yandan da bölgenin iki önemli ülkesi olan İran ve Suriye ile ciddi tartışmalar yaşamaktadır. Türkiye nin Suriye deki mevcut rejimin muhalif güçlere karşı olan zora dayalı tutumunu eleştirmesi sadece Türkiye ile Esad rejimini karşı karşıya getirmemiş, aynı zamanda Esad rejimine şu ana kadar en ciddi dış desteği vermekte olan İran ı da Türkiye ye tepkisel yaklaşmaya itmiştir. Türkiye nin füze kalkanı projesi bağlamında top- 33

5 Türkiye bölgede yeni bir düzenin kurulmasını hedeflerken, İsrail, İran la birlikte, eski düzenin bölgedeki en önemli savunucusu olarak hareket etmektedir. Bölgedeki yapı taşlarının değişmeye başladığı bu günlerde tarafların takip ettikleri politikaların gerginlikler yaratması aslında doğaldır. raklarına radar sistemi yerleştirilmesini kabul etmesi İran yönetimini ayrıca kaygılandırmaktadır. Filistin in bağımsızlığına destek verilmesi, Türkiye nin uygulamaya çalıştığı dengeleme stratejisinin bir diğer unsurudur. Bilindiği üzere Filistin barış süreci geçen senenin sonlarına doğru İsrail in yerleşimciler politikasını değiştirmemesinden dolayı tıkanmış, bu da Filistin Yönetimi ni Birleşmiş Milletler odaklı yeni bir strateji izlemeye yöneltmiştir. Buna göre, Filistin in BM Genel Kurulu ndaki gözlemci varlık statüsünün gözlemci devlet statüsüne yükseltilmesi amaçlanmaktadır. BM Genel Kurulu nda bu yönde yapılacak bir oylamada Türkiye evet oyu kullanacağını ve bu yönde bir kararın çıkması için aktif olarak çalışacağını açıklamıştır. Türkiye nin Filistin sorununun çözüm sürecinde son yıllarda daha aktif olmaya başlaması - ilk olarak Hamas ile Fetih arasında arabuluculuk faaliyetlerinde bulunması, daha sonra da Hamas ın barış sürecinin meşru bir parçası olması için çalışması - Türkiye nin Ortadoğu da yürütmeye çalıştığı yeni düzen kurucu bölge politikasının en önemli unsurlarından biridir. Buradaki amaç, İsrail in Filistinliler üzerinde uyguladığı ambargoların, özellikle de Gazze dekinin, hukuksuzluğunu ve gayri-insani yönünü dünya kamuoyuna gösterebilmek ve Ortadoğu halklarının gözünde olumlu bir imaj kazanabilmektir. Türkiye nin İsrail e karşı sert bir tutum takınmasında ve Palmer Raporu nun açıklanmasını takiben bu ülkeye karşı bazı tedbirleri hayata geçirmesinde - diplomatik ilişkileri ikinci katip seviyesine indirmek ve askeri anlaşmaları iptal etmek gibi - Arap Baharı çerçevesinde yaşanan gelişmelerin Türkiye nin bölgesel nüfuz ve pazarlık gücünü artırırken İsrail inkini azalttığına inanılması önemlidir. Buradaki temel varsayım son gelişmeler ışığında İsrail in bölgesel yalnızlık ve kuşatılmışlık hissinin artmakta olduğu bunun da İsrail i Türkiye nin taleplerini yerine getirmeye zorlayacağıdır. İsrail le halklarının beklentileri ve hisleri pahasına stratejik ilişkiler geliştirebilen diktatörlük rejimlerinin yerlerini birer birer yeni yönetimlere bırakmaya başlamasının İsrail in güvenlik algılamalarını olumsuz yönde etkileyeceğine inanılmaktadır. Hele bir de Mısır, Suriye, Tunus ve Libya da içinde İslamcıların da yer aldığı koalisyonların iktidara gelmesinin İsrail i özellikle kaygılandıracağı düşünülmektedir. Türkiye, İsrail in bu kuşatılmışlık hissinden sıyrılmak adına kendisine daha fazla yakınlaşacağını varsaymış olabilir. İsrail i dengelemek ve ona bir bedel ödetmek isteği aynı zamanda Türkiye nin bölgesinde yeni bir düzeni hayata geçirme arzusundan da kaynaklanmaktadır. Ankara ya göre, bölgede şimdikinden daha adil, daha temsili, daha otantik ve daha çoğulcu bir düzenin inşa edilmesinin önündeki en önemli engellerden bir tanesi İsrail-Filistin sorununun çözümsüz kalmaya devam etmesi ve İsrail in kendisini uluslararası hukukun ve Birleşmiş Milletler kararlarının üzerinde görmesidir. Ayrıca bu sorunun çözümsüz kalmaya devam ediyor olması, bölge dışı aktörlerin bölge içi gelişmeleri yakından etkileyebilmelerini kolaylaştırmaktdır. Bu sorun kullanılarak bölge dışı aktörlerin bölgede hegemonya peşinde koşmaları engellenmelidir. İsrail in Doğu Akdeniz ve 34

6 Türkiye nin İsrail karşısındaki dengeleme araçlarından biri de Arap Baharı nda kazandığı popülarite ile İsrail e karşı birikmiş olan öfke. Ortadoğu bölgelerinde askeri bir kabadayı gibi hareket etmesine izin verildiği müddetçe, bölgede ciddi yapısal dönüşümlerin olması mümkün olmayacaktır. Türkiye nin amacı, İsrail in, diğer bölge devletleri gibi bu coğrafyanın meşru bir devleti olarak tanınması ve İsrail ile Arap komşuları arasındaki ilişkilerin normalleşmesidir. Geçmiş göstermiştir ki İsrail ile Araplar arasındaki ilişkiler iyi oldukça ve Filistin sorunu çözüm sürecine girdikçe, Türkiye nin İsrail le olan ilişkileri bundan olumlu şekilde etkilenmiştir. Türkiye bölgeye ilişkin yeni politikasının parçası olarak bir yandan İsrail in normalleşmesine katkı vermeye çalışırken - yani İsral in doğuştan bazı imtiyazlara ve muafiyetlere sahip olduğu algısını yıkmaya çalışarak - diğer yandan da Arap Baharı çerçevesinde bölgedeki rejimlerin liberaldemokratik değerler etrafında dönüşmesini desteklemektedir. Türkiye nin İsrail le ilişkilerinin gergin olduğu bir ortamda, onun pekala bölgedeki diğer devletlerle, rejimlerinin karakterlerine bakılmaksızın, yakın stratejik ilişkiler geliştirmek isteyeceği varsayılabilir. Halbuki, Türkiye bu varsayımın tersine Ortadoğu da insan hakları odaklı dönüşüm çabalarını desteklemektedir. Suriye ye karşı takınılan eleştirel tutum ve bu bağlamda İran la ilişkilerin gerginleşmesi özellikle not edilmelidir. İsrail in Türkiye yi dengeleme adına takip etmekte olduğu stratejiler ise hem çeşitlidir hem de Filo krizi öncesinde yürürlüğe konmuştur. Türkiye nin İsrail in 2008 senesi Aralık ayındaki Gazze saldırısına verdigi sert tepkinin ertesinde, özellikle de Başbakan Erdoğan ın meşhur Davos çıkışı sonrasında, İsrail in Türkiye nin bölgesel etkinligini sınırlandırmak adına Türkiye nin sorunlar yaşadığı komşularıyla yakınlaşmaya çalış- 35

7 tığını görmekteyiz. Türkiye nin İsrailli pilotların Türk hava sahasını eğitim amaçlı kullanmasına son vermesinden sonra İsrail, başta Yunanistan olmak üzere, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Bulgaristan, Ermenistan ve Romanya yla yakınlaşmaya başlamıştır. Bu ülkelerle imzalanan askeri anlaşmalar dikkate değerdir. Türkiye nin dengelenmesi adına Amerika Birleşik Devletleri ndeki yahudi lobisinin Türkiye karşıtı çabalara destek vermesi görüşü de bu bağlamda dile getirilmektedir. Sözde Ermeni soykırımı karar tasarısının ABD Kongresi ne gelmesi durumunda yahudi lobisinin bu kez bu kararın geçmesi yönünde hareket etmesi gerektiği bazı İsrailli politikacılar tarafından dillendirilmektedir. Benzer bir şekilde, İsrail in Kuzey Iraklı Kürt gruplara olan desteğinin artması ve PKK ya destek vermesi gerektiği söylenmektedir. İsrail in Türkiye ile imzalamış olduğu askeri anlaşmaların ruhuna aykırı hareket ederek, Türkiye ye teslim etmesi gereken askeri teçhizatı bir türlü vermemesi de düşündürücüdür. Türkiye karşıtı dengeleme stratejisinin bir diğer unsuru, Amerika Birleşik Devletleri ndeki yeni muhafazakar unsurların AK Parti liderliğindeki Türkiye nin İslami referanslarla hareket ediyor tarzındaki iddialarına destek vermektir. Türkiye nin bölgesinde islamcı özellliği ağır basan bir dış politika izlediği ve bunun nihai amacının Türkiye nin Batı nın çıkarlarının aksine bölgede Osmanlı İmparatorluğu nu diriltmek olduğu algısı oluşturulmaya çalışılmaktadır. Denge Politikasının Riskleri Her iki tarafın da takip ettikleri denge politikaları kendi içersinde bazı riskleri de barındırmaktadır. İlk risk, Türkiye nin düzen kurucu bölgesel politikası bağlamında izlemekte oldugu yumuşak güç odaklı dış politikasının bu sertleşmeden zarar görebilmesidir. Türkiye nin özellike donanmasını Doğu Akdeniz de daha fazla görünür kılma isteği ve İsrail e karşı onu kuşatıcı ve yalnızlaştırıcı bir yol takip etmesi Türk dış politikasında terk edilmekte olan eski unsurların yeniden ortaya çıkmasına neden olabilir. Bunun ortaya çıkaracağı temel problem ise dış politika söylem ve davranışları arasında uyumsuzluk olduğu algısının pekişmesidir. İkinci risk, Türkiye nin hegemonya peşinde koşuyor algısının güçlenmesi ve bunun hem bölgedeki hem de bölgede ciddi çıkarları olan dış aktörlerin şiddetli tepkisini çekmesidir. İsrail e karşı benimsenecek şahince bir söylem Türkiye nin niyetlerine dair ciddi kuşkuların ortaya çıkmasına neden olabilir. İsrail e karşı takınılacak taviz vermez tutum Türkiye nin neo-emperyal arzularının dışa vurumu olarak değerlendirilebilir. Bir diğer risk, Türkiye-İsrail ilişkilerinin gerginleşmesinin kaçınılmaz olarak Türkiye nin hem ABD hem de AB ile olan ilişkilerini olumsuz etkileyebilmesidir. Her ne kadar Batılı devletler son zamanlarda İsrail in bölge politikalarını daha fazla eleştirmeye başlamış olsalar da İsrail e karşı zorlayıcı bir tutum takınmaktan kaçınmakta ve İsrail in kendi güvenliğini sağlama adına yerine göre sert önlemlere başvurmasını meşru görebilmektedirler. Sonuçta İsrail in bağımsız bir devlet olarak tarih sahnesine çıkması Batılı devletlerin çabaları neticesinde mümkün olabilmiştir. Yahudi soykırımının Batı da yaşanmış olması ve anti-semitik düşünce ikliminin yahudilere karşı baskıcı politikaları geçmişte mümkün kıldığı hatırlanacak olursa, Batılıların İsrail in varlığını neden destekledikleri ve de onun zora dayanan politikalarını neden tolere ettikleri anlaşılabilir. Altı çizilmesi gereken bir diğer nokta önümüzdeki sene ABD de başkanlık seçimlerinin yapılacağı ve İsrail e karşı eleştirel tutum takınan bir adayın bu seçimleri kazanmasının pek de mümkün olmayacağıdır; hele bu başkan adayı gelmiş geçmiş ABD başkanları arasında İsrail e karşı en eleştirel politikaları izleyen şimdiki başkan O- bama ise. Böyle bir ortamda mevcut Amerikan yönetiminin Türkiye nin beklentileri doğrultusunda İsrail i Türkiye nin taleplerini yerine getirmeye zorlaması pek de mümkün olmayacaktır. Bu da Türk-ABD ilişkilerinde ciddi hasarlar açabilir. Hele bir de İsrail in ABD deki lobisini kullanarak sözde Ermeri soykırımı karar tasarısının ABD Kongresi nden geçmesini sağlaması, Türk- 36

8 Amerikan ilişkilerinde onarılamaz yaralar açabilir. ABD nin Türkiye nin bölgesel politikalarına dair tutumu genelde olumlu olsa da, Amerikalılar Türkiye-İsrail ilişkilerinin bozulmasını kesinlikle istememektedirler. Bu ilişkilerin kopma noktasına gelmesi Washington da ciddi kaygılar yaratacaktır. Türkiye nin Avrupa Birliği yle olan ilişkileri, ABD ile olan ilişkilerine nazaran İsrail le yaşanacak bir gerginlikten daha az etkilenecektir. Neticede AB ülkelerinin genel olarak Ortadoğu özel olarak da İsrail e ilişkin bakış açıları Türkiye ninkilerle uyum içersindedir. Türkiye nin Ortadoğu politikasının AB nin bölgeye ilişkin takip ettiği komşuluk politikalarıyla çatışmadığı algısı güçlüdür. AB ile olan ilişkiler bağlamında ortaya çıkabilecek en önemli risk Türk dış politikasında gözlenecek bir sertleşme ve şahinleşmenin, AB nin Ortak Dış ve Güvenlik Politikası nın üzerine oturduğu genel prensiplerle çelişmesidir. Bu algının ortaya çıkması Türkiye nin Güney Kıbrıs Rum Kesimi ile İsrail arasındaki yakınlaşmayı kendi çıkarlarına aykırı olarak yorumlaması ve Doğu Akdeniz deki askeri görünülürlüğünü aynı zamanda Güney Kıbrıs Rum kesimine bir göz dağı vermek adına kullanması durumunda daha kolay olacaktır. Fakat belirtmek gerekir ki, AB nin Türkiye nin dış politik karar ve uygulamaları üzerindeki etkisi son zamanlarda giderek azalmıştır. Üyelik perspektifinin gittikçe azalması, AB nin kendi içersinde ciddi yapısal ekonomik ve siyasi krizler yaşaması, AB nin bir türlü tek sesli hareket edebilen bir aktöre dönüşememesi ve de Türkiye içersinde AB ye ilişkin eleştirel duruşun giderek ivme kazanması bu sonucun ortaya çıkmasında etkili olmaktadır. Sonuç İkili ilişkilerde ciddi sorunlar olduğu ve bu sorunları ortaya çıkaran yapısal şartların göz ardı edilemeyeceği gerçeği, şu anki krizden çıkış yolunun bulunmasında baslangıç noktasını oluşturmalıdır. Türkiye son on yıldır yaşamakta olduğu siyasi demokratikleşme ve ekonomik kalkınma sürecini sorunsuz ve sürdürülebilir bir şekilde devam ettirmek istemektedir. Bunun olabilmesi için ise bölgesinde istikrarlı ve barış üretir bir ortamın oluşmasını önemsemektedir. İsrail in şiddete ve zora dayanan politikalar takip ettiği ve Filistin sorununun çözümüne yönelik ciddi hiç bir insiyatif almadığı varsayımından hareketle Türkiye İsrail in dış politikalarını ciddi şekilde eleştirmektedir. İsrail in Arap Baharı çerçevesinde yaşanan gelişmelere bölgede en fazla tepkiyle yaklaşan ülke olduğu gerçeği, Türkiye nin ise özgürleşme haraketlerini desteklemesi iki ülkenin neden bu kadar ciddi bir krizin içersinde olduklarını anlamamızda bizlere en önemli ipucunu sunmaktadır. Türkiye bölgede yeni bir düzenin kurulmasını hedeflerken, İsrail, İran la birlikte, eski düzenin bölgedeki en önemli savunucusu olarak hareket etmektedir. Türkiye nin artmakta olan güç imkanlarının bir tezahürü onun bölgesinde daha aktif bir rol oynaması ve Filistin sorununu sahiplenmesiyse, İsrail in filo krizi bağlamında Türkiye nin taleplerine verdiği tepki de onun Türkiye nin bu yükselişine direnişinin bir tezahürüdür. Bölgedeki yapı taşlarının değişmeye başladığı bu günlerde tarafların takip ettikleri politikaların gerginlikler yaratması aslında doğaldır. Önemli olan bu geçiş süreçlerinin aklıselim çerçevesinde idare edilebilmesidir. O 37