1. Kısım Yerel Yönetimler

Transkript

1

2 İÇİNDEKİLER Önsöz...24 İkinci Baskıya Önsöz Kısım Yerel Yönetimler 1. Bölüm: Yerel İdareler YEREL İDARELER...35 Giriş Yerel idarelerin Tanımı İl Özel İdareleri Belediyeler Köyler Yerel idarelerin Kuruluşu...37 Yerel İdarelerde Teşkilat Yapısı...37 Yerel İdare Alanı YENİ MAHALLİ İDARELER Mahalleler...41 Mahalli İdare Birlikleri Kent Konseyi Kalkınma Ajansları...44 İSKİ (İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi) YEREL İDARELERİN GELECEĞİ DEĞERLENDİRME Okuma Parçası: YEREL İDARELER YÖNETİMİ Okuma Parçası: BÖLGE KALKINMA AJANSLARI...49 Okuma Parçası: MÜLKİ İDARE ÜZERİNE BÖLÜM: Yerel İdareler ve Planlama GİRİŞ...53 PLAN UYGULAMALARINA BAKIŞ...53 ULUSAL PLANLAMA...57 BÖLGESEL PLANLAMA İL PLANLAMASI İl Gelişme Planı

3 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER İl Çevre Düzeni Planı İl Özel İdaresi Strateji Planı...67 İLÇE PLANLAMASI KIRSAL ALAN PLANLAMASI Köy Kalkınma Planı Orköy Planlaması Köy Kent Planlaması...72 Merkez Köy Planlaması...73 KENT PLANLAMASI...73 Belediye Strateji Planı...77 Kentsel Tasarım Planı Kentsel Gelişim Planı İmar Planları Nazım İmar Planı Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyon İmar Planı İlave İmar Planı Mevzii İmar Planı İmar Planı Değişikliği DEĞERLENDİRME Okuma Parçası: İLÇE NEDİR, NASIL YÖNETİLİR?...89 Okuma Parçası: KIRSAL KALKINMADAN KIRSAL ÜRETİME...91 Okuma Parçası: KIRSAL KALKINMA AKTÖRLERİ Kısım Gelecek Yönetimi 1. BÖLÜM: Strateji...97 STRATEJİ Stratejinin Tanımı Stratejinin Özellikleri Stratejinin Boyutları Stratejinin Oluşum veya Seyri Stratejik Bütünlük Yönetim Açısından Strateji STRATEJİK KAVRAMLAR Vizyon Misyon Temel Değerler ve İlkeler Amaçlar Hedefler Taktik Program Politika Eylem Okuma Parçası: TAKTİK BÖLÜM: Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim GİRİŞ STRATEJİK YÖNETİME BAKIŞ Stratejik Yönetimin Tanımı Stratejik Yönetimin Amaçları Stratejik Yönetimin Özellikleri Stratejik Yönetimin Faydaları Stratejik Yönetimin Farkı Stratejik Yönetim Süreci Stratejik Yönetimin Araçları Stratejik Yönetim, Stratejik Planlama İlişkisi YEREL YÖNETİMLERE STRATEJİK YAKLAŞIM Küresel Gelişmelerin Yönetime Etkisi Üç Yönetim Yaklaşımı Kamu Yaklaşımı Yerel İdare Yaklaşımı Kentsel Yaklaşım Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma YEREL YÖNETİMDEN KENT YÖNETİMİNE YEREL YÖNETİMLERİN YENİ DURUMU Yerel Yönetimlerin Konumu Yerel Yönetim Kaynak ve Potansiyelleri İnsan Kaynakları Mali Kaynaklar Yerel Yönetimlerde Rekabet Yerel Yönetimlerin Sorunları Yerel Yönetimlerin Çıkmazları Göç Yoksulluk Yoksunluk

4 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Yolsuzluk Düzensiz Şehirleşme YEREL YÖNETİMLERİN GÖREVLERİ /HİZMET ALANLARI YEREL YÖNETİMLERİN STRATEJİK ALANLARI İl Özel idarelerin Stratejik Alanları Belediyelerin Uğraştığı Stratejik Alanlar YEREL YÖNETİMLERİN STRATEJİK ÖNCELİKLERİ YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK YÖNETİM ARAÇLARI Stratejik Planlama Yönetimi Proje Yönetimi Bilgi Yönetimi Bilgi Yönetim Sistemi Yönetim Bilgi Sistemi Veri Tabanı Yönetimi Sayısal veriler Sözel veriler e- devlet İmar Planlama Yönetimi Danışmanlık Yönetimi Destek Yönetimi YEREL YÖNETİMLERİN STRATEJİK ORGANLARI YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK LİDERLİK YEREL YÖNETİMLERDE YÖNETİŞİM YEREL YÖNETİMLERDE GELİŞİM Yerleşim Yaşam Kalitesi Markalaşma Yeniden Yapılanma Gelişim Dönüşüm DEĞERLENDİRME Okuma Parçası: KENTTE BİR AĞAÇ NASIL KESİLİR Okuma Parçası: KENT DEĞERLERLE YAŞAR BÖLÜM: Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama YEREL YÖNETİMLERDE STRATEJİK PLANLAMA STRATEJİK PLANLAMAYA BAKIŞ Stratejik Planlamanın Tanımı Stratejik Planın Amacı Stratejik Planın Diğer Planlardan Farkı Stratejik Planın Özellikleri Stratejik Planın Yararları YEREL YÖNETİMLER VE STRATEJİK PLANLAMA Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama İhtiyacı Yerel Yönetimleri Stratejik Planlamaya İten Nedenler Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlamayı Engelleyen Nedenler Stratejik Planlamanın Yerel Yönetimlere Sağlayacağı Faydalar STRATEJİK PLANLARI SAHİPLENMEK Sahiplik Katılım Paydaşlar STRATEJİK PLANLARIN UYGULANMASI Stratejik Planların Mukayesesi Stratejik Planlamanın Yasal Seyri STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ Yerel Yönetimlerde Stratejik Plan Bütünlüğüne Bakış Yerel Yönetimlerde Stratejik Plan Sürecine Toplu Bakış Yerel İdarelerde Stratejik Plan Uygulama Kılavuzu Yerel idarelerde Stratejik Plan Yol Haritası Yerel idarelerde Stratejik Plan Yapım Süreci Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama Modeli DEĞERLENDİRME Okuma Parçası: STRATEJİK PLANLAMANIN ZORLUKLARI Okuma Parçası: PLAN MI? PİLAV MI? Kısım STRATEJİK PLAN YAPIMI VE UYGULAMASI 1. Bölüm: Stratejik Plan Yapım Süreci GİRİŞ STRATEJİK PLAN NASIL YAPILMALI Merkezi İdare Uygulaması Yerel Yönetimler Uygulaması Kamu İdaresi ve Yerel İdare Eliyle Uzman Kuruluşlar Eliyle Üniversiteler

5 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Özel Uzman Kuruluşlar Yabancı Kuruluşlar PLAN ÖNCESİ HAZIRLIK Karar, Yetki, Görevlendirme Hazırlık Bir Proje Yönetimi İşidir Tarama Yapmak Plan Sorgusu Kurumsal Tarama Literatür Tarama Bilgi Alma/Danışmanlık Alma İnsan Kaynakları Tarama Çevreden Uzmanlık Tarama Üniversite Desteği Topluma Çağrı Plancı Seçimi Maddi Hazırlık Plan Büroları Oluşturma Teknik Donanım Araç-Gereç ve Malzemeler Bilgi İşlem Yazışmalar İletişim Site Ortamı Kurulması Veri ve Bilgi Depolama-Tasnif-İşleme Tedarik Kaynak Keşif Bütçe Eğitim Sözleşmeler PLAN İÇİN HAZIRLIK Toplantılar Teknik Toplantılar Karar Toplantıları Bilgi ve İletişim Toplantıları Tanıtım Toplantıları Tanıtım İç Tanıtım Dış Tanıtım El Kitabı Sunum Raporlama Bilgi-Veri Yönetimi Anket Karar Verme ve Öngörü Teknikleri Plan Yönetimi Oluşturma Yönetim Planı Hazırlama Plan Hazırlığı Örgüt Yapısı Örgüt Yapısının Ana Unsurları Lider Plan Yöneticisi Koordinasyon Kurulu Çalışma Grupları Örgüt Yapısının Destek Unsurları Danışma Kurulu Akîl Adamlar Yerel İdare Çevresindeki Kurum ve Kuruluşlar İş ve Görev Tanımı Çalışma Takvimi Okuma Parçası: ADANA İL GELİŞME PLANI Okuma Parçası: POZANTI İLÇE GELİŞME PLANI Bölüm: Stratejik Plan Yapmak ÇERÇEVE Giriş İhtiyaçlar ve Beklentiler Kapsam Coğrafî Kapsam Kurumsal Kapsam İnsani Kapsam Kısıtlar Öncelikler Paydaşlar DURUM ANALİZİ Yerel İdarenin Tarihçesi ve Gelişimi Yapısal Durum Analizi Kurumsal Analiz Kurum İçi Analiz Kurum Dışı Analiz

6 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Süreç Analizi Memnuniyet Analizi Mevzuat Analizi Mali Analiz Var Olan Plan Analizi Sektör Analizi Potansiyel Analizi Kaynak Analizi Ürün Analizi Yaşam Kalitesi Analizi Rekabet Gücü Analizi Çevre Analizi SWOT Analizi Mevcut Durum Analizinde Kullanılan Teknikler GELECEĞİ TASARLAMAK Vizyon Oluşturmak Misyon Belirlemek İlkeler ve Değerler Oluşturma Politika Üretmek Stratejik Öncelikleri Belirleme Amaçların Tespiti Hedefleri Belirlemek Strateji Oluşturmak PLAN YAPMAK Yaklaşımlar Kaynak Yaklaşımı Fırsat Yaklaşımı Tembel Yaklaşımı Tercihli Yaklaşım Tek Yönlü Yaklaşım Çok Yönlü (Bütüncül) Yaklaşım Misyon Öncelik Yaklaşım Vizyon Öncelikli Yaklaşım Hiyerarşik Yaklaşım Kurumsal Yaklaşım Alan (Mekân) Yaklaşımı Piyasacı Yaklaşım Senaryolar Projeksiyonlar Kaynak Projeksiyonu Gelir Projeksiyonu Nüfus Projeksiyonu Yerleşim Projeksiyonu Çevre Projeksiyonu Temel Stratejiler Yeniden Yapılanma Kentsel Yenilenme, Dönüşüm Farklılık Hızlı Değişim, Dönüşüm Odaklanma Alan Rekabet Kaynak Yönetişim Katılım Raporlama Eylem Planı Kim Yapar? Okuma Parçası: 8 KERE GÖRDÜM, 10 KERE GİTTİM Okuma Parçası: KENT EŞİT DEĞİLDİR RANT OLABİLİR Mİ? Okuma Parçası: YENİ KENTLER KÜMELENMİŞ KENTLER OLACAK Bölüm: Stratejik Plan Uygulamak UYGULAMA Performans Performans Değerlendirme ve Ölçme Yıllık Performans Programı Kaynaklar ve Bütçe Faaliyetler Projeler Faaliyet Raporu Başarı Faktörleri Anahtar Başarı Faktörleri Kritik Başarı Faktörleri KONTROL İzleme Değerlendirme Denetim Düzeltme Geri Besleme Stratejik Plan Yenileme

7 İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ Düzeltme Güncelleme Yenileme Okuma Parçası: BAŞKAN ÇÖPÜ KALDIRIN DERSE Okuma Parçası: EYLEM PLANI Okuma Parçası: YENİ BELEDİYECİLİK STRATEJİLERİ Okuma Parçası: PLANCI GÖZÜYLE İSTANBUL Kısım GENEL DEĞERLENDİRME Genel Değerlendirme SON SÖZ YERİNE / STRATEJİK YÖNETİMİN GELECEĞİ Dizin Kaynakça Ekler Kısım Yerel Yönetimler 1. Bölüm: Yerel İdareler TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1 Yerel İdarelerde Bulunan Organlar Tablo 1.2 Yerel İdarelerin Planlama Açısından Karşılaştırılması Tablo s. Kanuna Göre Türkiye deki Mahalli İdare Birlikleri Bölüm: Yerel İdareler ve Planlama Tablo 2.1 Türkiye de Uygulanan Plan Grupları...54 Tablo 2.2. Türkiye de Plan Yapımında Rol Alanlar...55 Tablo 2.3 Türkiye de Var olan Planlar...58 Tablo 2.4 Türkiye deki Bölgesel Kalkınma Planlarının Durumu (2009)...61 Tablo 2.5 Türkiye deki Planlama Bölgeleri...62 Tablo 2.6 Türkiye de Yapılan Planlar Tablo 2.7 Yerel Yönetimlerde Stratejik Plan Karşılaştırılması...79 Tablo 2.8 Türkiye de uygulanan imar planları...83 Tablo 2.9 Kentlerde Yapılan Mekansal Planlar Kısım GELECEK YÖNETİMİ 1. Bölüm: Strateji Tablo 1.1 Stratejinin Oluşumu Tablo 1.2 Stratejik Bütünlük ve Stratejinin Seyri Tablo 1.3 Misyonla Vizyonun Karşılaştırılması Tablo 1.4 Amaç-Hedef Karşılaştırılması Tablo 1.5 Politikayı Belirleyen Unsurlar Tablo 1.6 Strateji-Politika Karşılaştırılması Bölüm: Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim Tablo 2.1 Stratejik Yönetim- Genel Yönetim Karşılaştırılması Tablo 2.2 Stratejik Yönetim-Stratejik Planlama Farkı Tablo 2.3 Yönetim Karşılaştırmaları Tablo 2.4 Yerel İdarelerin Hizmet Alanları Tablo 2.4 Yerel İdarelerin Hizmet Alanları (devamı) Tablo 2.5 İl Özel İdarelerinin ve Belediyelerin Uğraştığı Stratejik Alanların Karşılaştırılması Tablo 2.6 Bilgi Havuzu Yönetimi Tablosu Tablo 2.7 Liderlik ve Yöneticilik Ayrımı

8 TABLOLAR LİSTESİ TABLOLAR LİSTESİ Tablo 2.8 Geleneksel ve Çağdaş Liderlik Anlayışı Farklılıkları (Kurumsal) Tablo 2.9 Klasik Yönetici ve Lider Yöneticinin Farkları (Kişisel) Tablo 2.10 Yönetim- Yönetişim Ayrımını Gösteren Tablo Bölüm: Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama Tablo 3.1 Stratejik Yönetim ve Stratejik Planlama İlişkisi Tablo 3.2. Stratejik Plan ile Genel Plan Arasındaki Fark Tablo 3.3. Yerel İdarede Dönüşümün Genel Görünüşü Tablo 3.4 Belediyelerde Genel Plan İle Stratejik Plan Karşılaştırması Tablo 3.5 Katılım şekli Tablo 3.6 Genel Plan İle Stratejik Plan Karşılaştırması Stratejik plan algılaması Stratejik planlamada yanlışlar Tablo 3.7 Türkiye de Yerel Yönetimlerde Stratejik Plan Modeli Tablo 3.8 Planların Yerel Hiyerarşisi Tablo 3.10 Stratejik Plan Yol Haritası Tablo 3.9 Yerel İdarelerde Stratejik Plan Adım Adım Uygulama Kılavuzu Tablo 3.11 Stratejik Plan Yapım Süreci Kısım STRATEJİK PLAN YAPIMI VE UYGULAMASI 1. Bölüm: Stratejik Plan Yapım Süreci Tablo 1.1 Plancının Özellikleri Tablo 1.2 Keşif Tablosu Tablo 1.3 Faaliyet Bütçe Tablosu Tablo 1.4 Sorun Çözme ve Karar Alma Akış Diyagramı Tablo 1.5 Proje Yönetim Planı Tablo 1.6 Yerel İdarelerde Stratejik Planlama Örgüt Modeli Tablo 1.7 Hazırlık Tablo 1.8 Üretim Tablosu Tablo 1.9 Uygulama Tablosu Tablo 1.10 Danışma Kurulu Takvimi (Örnek) Tablo 1.12 Çalışma Takvimi (Adana ili Örneği 18 Aylık): Tablo 1.11 İş ve Görev Tanımı Tablosu Tablo 2.6 Paydaş Görüş ve Beklentileri Tablo 2.7 Mevcut Durum Analizi Tablo 2.8 Yapısal Durum Analizi Tablosu Tablo 2.9 Kurumsal Analiz Tablosu Tablo 2.10 Yerel Yönetimlerde Sektör Analizi (örnek) Tablo 2.11 Yerel Yönetimlerde Potansiyel Analiz (örnek) Tablo 2.12 BM Yaşam Kalitesi Göstergeleri Tablo 2.13 Yerel İdarenin Rekabet Gücü Analizi Tablo 2.14 Çevre Katmanları Tablo 2.15 Yerel Yönetim Tablosu Tablo 2.16 Çevre Analizi Tablo 2.17 Stratejik Konular Matrisi Tablo 2.18 DİGEP Sektörsel Öncelikler ( Örnek) Tablo 2.19 Pozantı İlçesi SWOT Matrisi (Kısaltılmıştır) Tablo 2.20 Durum Analizi Teknikeri Tablo 2.21 Vizyon Oluşturma Tablo 2.22 Misyon Oluşturma Tablosu Tablo 2.23 Politika Üretme Formatı Tablo 2.24 Stratejik Alan Öncelikleri Belirleme Tablosu Tablo 2.25 PİGEP Mekânsal Gelişme Planı (Örnek) Tablo 2.26 Eylem Planı Tablosu (örnek) Bölüm: Stratejik Plan Uygulamak Tablo 3.1 Eylem Planı Tablo 3.2 Yerel İdarelerde Proje Planı Tablo 3.3 Performans Ölçüm Kriterleri Tablo 3.4 Performans Programı Tablosu Tablo 3.5 Program Bütçe Serüveni Tablo 3.6 Kaynak Tablosu Tablo 3.7 Yerel idarenin Anahtar Başarı Faktörleri Tablo 3.8 İzleme Formu Bölüm: Stratejik Plan Yapmak Tablo 2.1 Yerel İdarelerde Plan Aktörleri Tablo 2.2 Yerel İdarelerde Stratejik Plan Çevresi Tablo 2.3 Paydaş Kısıtları Tablo 2.4 Paydaşlar Tablosu Tablo 2.5 Paydaşlar Analizi

9 ŞEKİLLER LİSTESİ ŞEKİLLER LİSTESİ 1. Kısım Yerel Yönetimler 1. Bölüm: Yerel İdareler ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1 Uygulanmakta Olan Yönetim Sistemimizin Durumu...38 Şekil 1.2 Yerel idarelerde Örgütlenme Şeması Bölüm: Yerel İdareler ve Planlama Şekil 2.1 İl Genelinde Plan Ağacı...65 Şekil 2.2 Kentsel Plan Sınırları...75 Şekil 2.3 Kentlerde Plan Ağacı...78 Şekil 2.4 Stratejik Planlamanın Belediyelere Katkıları Kısım GELECEK YÖNETİMİ 1. Bölüm: Strateji Şekil 1.1 Strateji Üçgeni Şekil 1.2 Strateji Döngüsü Şekil 1.3 Stratejik düşünme Şekil 1.4 Vizyon Şekil 1.5 Misyon Sepetleri Şekil 1.6 Temel Değerlerin Birleşenleri Bölüm: Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim Şekil 2.1 Stratejik Yönetimin Dünyası Şekil 2.2 Stratejik Yönetim Süreci Şekil 2.3 Stratejik Yönetim - Stratejik Planlama ilişkisi Şekil 2.4 Kentlerin Motor Gücü Şekil 2.5 Kentsel Alan Şekil 2.6 Yönetim Bilgi Sistemi Şekil 2.7 Veri Tabanı Oluşum Şekil 2.8 Verilerin Web te (Sitede) Yayınlanması Şekil 2.9 Veritabanı Yönetimi Şekil 2.10 Liderin Hareket Grafiği Şekil 2.11 Yerel İdare Liderliği Şekil 2.12 Yerel Yönetimlerde Yönetişim Şekil 2.13 Kentsel Gelişim Katmanları Bölüm: Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama Şekil 3.1 Stratejik Planlamanın Konumu Şekil 3.2 Stratejik Plan Sahipliği Şekil 3.3 Plan Üçgenleri Şekil 3.4 Stratejik Plan Seyri Şekil 3.5 Yerel İdarelerde Plan Bütünlüğüne Bakış Şekil 3.6 Kamusal ve Sivil Kesim Karşılaştırılması Şekil 3.7 Stratejik Plan Yıldızı Şekil 3.8 Yerel Yönetimler İçin Stratejik Planlama Modeli Çerçevesi Kısım STRATEJİK PLAN YAPIMI VE UYGULAMASI 1. Bölüm: Stratejik Plan Yapım Süreci Şekil 1.1 Sistemin Süreçleri Şekil 1.2 Sisteminin İşleyiş Döngüsü Şekil 1.3 Kamu-Halk buluşması (hizmet döngüsü) Şekil 1.4 Proje akış şeması Şekil 1.5 Veri Oluşturma Şekil 1.6 Toplantı Yönetimi Şekil 1.7 Envanterin Hazırlama Aşamaları Şekil 1.8 Tanıtım Döngüsü Şekil 1.9 İnsan Kaynaklarını Tarama Şekil 1.10 Yerel idare Matris Organizasyon Yapısı Şekil 1.11 Çalışma Grubu Bölüm: Stratejik Plan Yapmak Şekil 2.1 Stratejik Plan Seyri Şekil 2.2 Stratejik Plan Kapsamı Şekil 2.3 Plan Çevresi Şekil 2.4 Stratejik Planlamada Etkin Katılım Şeması Şekil 2.5 SWOT Matrisi Şekil 2.6 Stratejik Öncelik Şeması Şekil 2.7 Hedef Belirleme Piramidi Şekil 2.8 Strateji Bohçası Şekil 2.9 Strateji Döngüsü Şekil 2.10 Süzgeçler Şekil 2.11 Stratejik Plan Evi Şekil 2.12 Stratejik Plan Dengesi Bölüm: Stratejik Plan Uygulamak Şekil 3.1 Performans Süreci

10 ŞEKİLLER LİSTESİ KISALTMALAR Şekil 3.2 Performans Yönetim Sistemi Döngüsü Şekil 3.3 Proje Süreci Şekil 3.4 Proje Havuzu Şekil 3.5 Anahtar Başarı Faktörleri Süreci Şekil 3.6 Kontrol Sistem Şekil 3.7 Stratejik İzleme ve Değerlendirme Şekil 3.8 Stratejik Sapma Analizi ve Düzeltme Şekil 3.9 Performans Ölçümü ve Geri Besleme Dpt Rio İski B.Y.K.P. Tbmm Ypk Bb Stk Bkp Cıt B.Ö.K.R, Orköy Çdp Tesev Abd Ar-Ge Swot Cbs Kbs Kybs Ab Ybs Web TÜİK Oecd Sp Yy T.C. Gsyh Ptt Gzft Pigep Smart Puko Bka KISALTMALAR Devlet Planlama Teşkilatı Rio De Janeiro İstanbul Su Ve Kanalizasyon İdaresi Beş Yıllık Kalkınma Planı Türkiye Büyük Millet Meclisi Yüksek Planlama Kurulu Büyükşehir Belediyesi Sivil Toplum Kuruluşu Bölge Kalkınma Planı Kültür Tabiat Varlıklarını Koruma Alanı Bölgesel Özel İhtisas Komisyonu Raporu Orman Köyleri Kalkındırma Kurumu Çevre Düzeni Planı Türkiye Ekonomik Ve Sosyal Etüdler Vakfı Amerika Birleşik Devletleri Araştırma Ve Geliştirme İşletme Analiz Yöntemi Coğrafi Bilgi Sistemi Kent Bilgi Sistemi Kent Yönetim Bilgi Sistemi Avrupa Birliği Yönetim Bilgi Sistemi Ağ Türkiye İstatistlik Kurumu Ekonomik İşbirliği Ve Kalkınma Örgütü Stratejik Plan Yerel Yönetim Türkiye Cumhuriyeti Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Posta Telgraf Teşkilatı Güçlü-Zayıf-Fırsat-Tehdit Pozantı İlçe Gelişim Planı Analiz YÖntemi Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al Bölge Kalkınma Ajansı 22 23

11 ÖNSÖZ ÖNSÖZ ÖNSÖZ Değişen ve değişmek zorunda olan bir dünyada yaşıyoruz. Kimse değişimin varlığını inkâr etmiyor. Ancak değişimin farkına varanlar, değişimi yakalayanlar ve değişime kapılarını kapayanlar şeklinde ayrımlar görüyoruz. Burada kazanan veya öne çıkan, değişimi yakalayanlar oluyor. Dünya küreselleşme akımı ile tek tip anlayış ve tek tip yönetime doğru kaydırılmak istenmektedir. Küreselleşmenin yaygınlaşması, yeni sistemin getirdiği araçlar ile kendini somutlaştırıyor. Bunlardan biri de strateji, stratejik yönetim ve stratejik planlama kavramlarıdır. Değişimde onları içeren yönetim alanında gözleniyor. Gelişen dünyanın ve özellikle girmekte olduğumuz Avrupa Birliği nin yönetim alanındaki standart ve normlarına ülkemizin de ihtiyacı bulunmaktadır. Bu gerçeklerden hareketle stratejik planlama sistemimize girmiş, yasal dayanakları hazırlanmış, uygulamak zorunda olduğumuz faaliyetler şekline dönüşmüştür. Her türlü stratejik yaklaşım ve faaliyetin öncelikle düşünce ve anlayışı ile başladığını dünya gerçeğinden öğreniyoruz. Ülkemizde yönetim ve bürokrasi kültürünün bu yeni anlayışı benimsemesi, uygulaması ve sonuçlarını alması zaman alacağa benzemektedir. Öte yandan değişimin farkına varan yerel idareler, stratejik planı, gelişme ve kalkınmanın bir aracı olarak görerek şimdiden uygulamaya geçmek istemektedirler. Yönetimin devamını sağlamak temel bir ilkedir. Yönetim süreci pek çok iç ve dış koşulların, çok yönlü faktörlerin etkisi ile oluşmaktadır. Görünen bu yönetim karmaşasını netleştirmek, anlaşılır hale getirmek, şeffaflaştırmak yeni yönetim yaklaşımının özünü oluşturmaktadır. Bu süreçte stratejik planlama öne çıkmaktadır. Tıpkı özel işletmelerde olduğu gibi, kamu idareleri ve yerel idareler de stratejik plan yaparak hayatiyetini sürdürme yoluna gitmektedirler. Stratejik plan yaparken bir tehlikeye baştan işaret etmeliyiz. Amaç stratejik plan yapmak veya stratejik plana sahip olmak değil, stratejik plan ile geniş katılımı sağlayarak öğrenme süreci içinde kalkınma ve gelişmeyi sürdürmek olmalıdır. Bu amaca ulaşmak için ortak hedef, ortak yol ve yöntemler (stratejiler) geliştirmek önemlidir. Varılmak istenen yer, ortak gelecek olmalıdır. Yerel idarelerde şeklen yapılan stratejik planların uygulamada ciddi problemler çıkaracağı aşikârdır. Stratejik plan yerel idare ile onun çevresi tarafından kabul görmesi ve yerel gerçeğe dayanması halinde başarılı olacaktır. Biraz genelleştirerek konuya kamu açısından bakmak faydalı olacaktır. Türk kamu yönetimi üzerine ciddi araştırmalar yapılmaktadır. Hepsinin kabul ettiği ortak gerçek, kamu ve toplum kaynaklarının etkin verimli kullanılmadığı yolundadır. Ülkemizde yasalaşarak sistemimize giren stratejik planlama ile kaynakları etkin ve verimli kullanan gelişmiş dünyanın yönetim modeline geçişimiz sağlanacaktır. Yerel idarelere yukarıda anlatılan gelişmeler ışığında daha ayrıntılı bakabiliriz. Yerel idare olan il, ilçe ve kentlerde kurumsal kültür ve ona bağlı olarak kurumsallaşma yeterince gelişmemiştir. Yönetim, kurum yöneticilerinin (özellikle üst yöneticilerin) kişilik, kapasite ve anlayışlarına bağlı olarak sürdürülmektedir. İlde vali, ilçelerde kaymakamlar ortalama üç yıl, belediye başkanları beş yıl görev yapmaktadır. Yönetim kültürümüzde bir yıl çevreyi tanıma, bir yıl plan-proje geliştirme, bir yıl kaynak temin etme, kalan yıllarda ise uygulamaya geçilmektedir. Bu durumda üst yönetici çalışmalarının sonuçlarını görememektedir. Diğer ifade ile toplum, yönetim faaliyetlerinin sonuçlarından somut olarak yararlanamamaktadır. Yine yönetim kültürümüzde yönetici, kendine bırakılan veya devredileni devam ettirmek yerine, çalışmaları kendisi yeniden başlatmaktadır. Açıkçası, kendisi sil baştan plan ve program geliştirmeye çalışmaktadır. İster kamu yöneticisi, ister seçilmiş yönetici olsun her yöneticinin değişimi ile kurum rota değiştirmektedir. Bu gidişe yıllar sonra geriye dönüp bakıldığında, hedefine ulaşamamamış ve büyümeyi yakalayamamış yerel idare karşımıza çıkmaktadır. Oysa, yerel idarelerde stratejik yönetim ve stratejik planlama yerleşmiş olsaydı, kurumsal kültür oluşsaydı, kurumsal çark kendiliğinden dönecek, sistemin başındaki yöneticinin değişmesinin fazla önemi ve etkisi olmayacaktı. Bir diğer ifade ile; stratejik yönetim ve stratejik planlama yerleşmiş olsaydı, yönetim sistemimizin anayasası kabul edilen her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır atasözünün anlayışı terk edilip yerine idarenin yoğurt yiyişi vardır sözü geçerli olurdu. Sonuç olarak diyebiliriz ki; yönetici ve onun çevresine bağlı yönetim anlayışı yüzünden yerel idarelerde gelişme aksamazdı. Biraz da Yerel İdarelerde Stratejik Planlama çalışmamıza değinmek istiyorum. Adana Valiliği nde görev yaptığım sırada Çukurova ve Adana yı kapsayan geçmişte beş adet plan teşebbüsü olmuş, planların hepsi yarım kalmıştı. İlin ve bölgenin stratejik gelişme planına şiddetle ihtiyacı vardı. Bu ihtiyacı bütün kesimler dillendirmekteydi. Ama ihtiyacını karşılayacak planlama aracının ne olduğu veya nasıl çalışacağı konusunda hem bilgisizlik vardı, hem de kafalar karışıktı. Böylesi bir ortamda stratejik gelişme planı hazırlamadan önce zihni

12 ÖNSÖZ ÖNSÖZ yeti değiştirmek, insanları eğitmek, anlayışı geliştirmek, ortak amaç ve hedefe yöneltmek, yeni yönetim ve organizasyon oluşturmak gerekmekteydi. Hepsinden önemlisi, ilde üst yöneticilerin; (vali, belediye başkanı, rektör, oda ve meslek kuruluşları başkanlarının), stratejik plana inanması ve bunu uygulama iradesi göstermeleriydi. O zamanki yönetimden plan yöneticisi sıfatıyla böyle bir yaklaşım gördüğümü itiraf edebilirim. Kamudaki durum ise: Üst yöneticilerin konuya tamamen yabancı olduklarını gösteriyordu. Adana Valiliği tarafından İl Stratejik Gelişme Planı çalışmaları sırasında kurumların varsa, MİSYON-VİZYON-İLKE-AMAÇ- HEDEFLERİ sorulmuş, gönderilen yüz yetmiş kurumdan sadece sekizinden olumlu cevap alınmıştı. Çoğu kurum yöneticisi (müdürleri) böyle bir yazıyla, yazı içindeki terimlerle ilk defa karşılaştıklarını, ne yapacaklarını bilemediklerini ifade etmişlerdi. Buradan şu yargıya varmak istiyoruz. DPT, Stratejik Planlama Kılavuzu nda geleceğe bakış ile ilgili şu tespiti yapmaktadır: Kamuda, görevlilerin önemli bir kısmı çalıştığı birimin kimliği hakkında fikir sahibi olmakla birlikte, misyon, vizyon ve ilkeler çerçevesinde kuruluşun tamamını kapsayan bir kurumsal kimliği algılamakta güçlük çekmektedir. Stratejik planlama, kişileri disiplinli bir şekilde bu bütünlüğü algılamaya yöneltir. Bizim yaptığımız Adana tespiti ile Devlet Planlama Teşkilatı nın ortaya koyduğu tespit üst üste çakışmaktadır. Anlaşılıyor ki, kamu yönetiminde ve yerel idarelerde stratejik planın öğrenilmesi ve anlaşılması gerekir. Yerel idarelerde stratejik planlama çalışmaları ile stratejik plan birikimi artacak, uygulama giderek oturacaktır. Öte yandan ülkemizde bu alanda çalışmaların çok az olduğu tespit edilmektedir. Hâlbuki dünyada stratejik plan, yönetimin olmazsa olmaz parçası kabul edilmektedir. Bu açıdan yaklaşarak stratejik yönetim ve stratejik plan ile ilgili çalışmalara önem verilmeli ve desteklenmelidir. Yerel idarelerde Stratejik Planlama ve Uygulama beş kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda, yerel idarelere genel olarak bakılmış mevcut ve yasal durum teşkilat yapısı, halen uygulanmakta olan planlama çalışmaları ortaya konmuştur. Yerel idare bu açıdan genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Yerel idarelerde stratejik planlama ihtiyacı kamu yerel idare ve kentsel yaklaşımlarla ele alınarak incelenmeye çalışılmıştır. Yerel idarelerde yeniden yapılanma ihtiyacı araştırılmış ve analiz edilmiştir, İkinci kısımda: Stratejik planlama literatürü taranarak strateji, stratejik planlama ve stratejik yönetim ele alınmıştır. Üçüncü kısımda: Yerel idarelerde stratejik plan yapımı hazırlıkları incelenmiştir. Bu kısım ön hazırlık, hazırlık ve örgütlenme olarak üç bölüm- de ele alınmıştır. Dördüncü kısımda: Yerel idarelerde uygulanabilir stratejik planlama modeli verilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda planlama sürecine toplu bakılmış, plan süreci, yol haritası verilmiş, plan hazırlığı, kapsamı ve unsurları işlenmiştir. Sonra stratejik plan modelinin işleyişi ayrıntı verilerek uygulanabilir plan yapım modeli oluşturulmaya çalışılmıştır. Aktarılan modelde stratejik planlamanın düşünce ve hazırlık aşamasından uygulama, izleme ve kontrol aşamasına kadar geçen bütün aşamalarda stratejik planlama süreci incelenerek yerel idareler için model önerisinde bulunulmuştur. Beşinci kısımda: Yerel idarelerde stratejik planlama için önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca dizin ve geniş kaynakça eklenmiştir. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Süleyman Türkel e ve Doç. Dr. Haluk Korkmazyürek e şükranlarımı sunarım. İlk adımımız onlarla birlikte atılmıştır. Rahat çalışma ortamı sağlayan eşime ve çocuklarıma, çalışmalar sırasında her türlü desteği ve emeği veren ismini sıralamakta zorlandığım Adana ve İstanbul daki gönüllü, fedakâr, yardımsever çalışma arkadaşlarıma candan teşekkürlerimi sunarım. Bu çalışmanın strateji alanındaki daha iyi çalışmalara örnek olmasını ve yönetici beyinlere ışık tutmasını dilerim

13 İKİNCİ ÖNSÖZ İKİNCİ ÖNSÖZ İKİNCİ ÖNSÖZ Kitap ile yerel yönetimlerde stratejik planlama uygulaması denk geldi. Kitap basıldığından beri üç yıl geçti. Üç yıl gibi kısa bir zamanda yerel idareler kanun emrine uyarak strateji planlarını yaptılar. Merkezi kurumlar, kamu kurumları, üniversiteler strateji planları yaptılar. Yani, yerel idarelerde, kamu kurumları ve üniversitelerde strateji plan birikimi az da olsa oluştu. Yerel yönetimlerde strateji planlarının çoğunlukla uzman özel sektöre yaptırıldığı görüldü. Özel sektör tarafında da benzer birikim meydana geldi. Uzman kuruluşlar teorik bilgiye ve özel sektör tecrübesine sahipken tanımadıkları yerel yönetim alanına girdiler. Stratejik plan yaptılar. Planın performans programını hazırladılar, denetleyerek raporladılar. Kısmen de olsa yerel yönetim tecrübesi kazandılar. İleri dönemlerde plan ve performans programı işini üstlenecekleri görünüyor. Plan başarısı açısından uzman kuruluşların yetkinliği, birikimi önem kazanıyor. Yerel yönetim tarafında plan açısından faydalı gelişmeler görmekteyiz. Nüfusu elli binin üzerinde olan yerel yönetimler stratejik plan yaptılar. En azından bir dönem tecrübe kazandılar. Belediye ve il özel idareleri kurumlarında plan ve performans işlerini bağımsız yürütecek stratejik planlama birimleri kurdular. Her yıl performans göstergeleri hazırlayarak program yaptılar. Performans bütçelerini hazırladılar. Yatırım ve faaliyetlerini yaptılar. İzleyerek değerlendirdiler. Dönem sonu raporladılar. Faaliyet raporu yerel yönetim liderinin (vali, belediye başkanı) bir yıllık faaliyeti olarak mecliste sunuldu. Yerel halka ilan edildi. Bu hikâye anlatımlarla şu sonuca varmak istiyoruz. Stratejik plan ve performans programı yerel yönetimlerin icraatları arasında zorunlu çalışmalar olarak sürecektir. Önümüze iki tehlike çıkmaktadır. Daha doğrusu yönetim kültürümüzde planları kendine benzetecek iki tehlike mevcuttur. Biri planın bürokratik faaliyet olarak kalması, keyfi yönetimin sürmesi; diğeri planların iktidarda olan başkanın faaliyeti olarak görülüp geri kalanlarca benimsenmemesidir. Her iki halde yerel yönetime zarar verir. Çünkü planlar yerel yönetimin beş yıllık hayatını yönetirler. Plana katkı sağlamak ve destek vermek yani planın uygulanmasını sağlamak, planı iyileştirmek, plandan maksimum fayda elde etmek, yerel yönetime hizmet etmek anlamına gelir. Plan her ne kadar liderin sorumluluğunda ve döneminde yapılsa da uygulama alanı yerel yönetimlerdir. Olaya yerel yönetimler açısından bakılmalıdır. Bu bakış kültürü yerleşirse plan herkesçe sahiplenir, plandan en fazla fayda temin edilmiş olur. Yukarıda ele aldığımız tehlikeyi ve gidişi önleyecek bir yol önümüzde görünmektedir. O da yerel yönetimlerde stratejik yönetime geçmek. Stratejik plan ve onun uygulanan yüzü olan performans programı mevcut yerel yönetim yapısı, sistemi, süreçleri, bürokrasisi, kültürü, anlayışı üzerine oturtuldu. Hâlbuki stratejik yönetim anlayışı mevcut yönetim anlayışından farklı sistem ve işleyiş getirmektedir. Yönetim, süreçler, planlama, uygulama, denetim alanlarında katılım, yönetişim gelmektedir. Yönetim anlayışı dünyanın kabul gördüğü yeni ilkeleri getirmektedir. Anladığımız dilde birlikte yönetim diyebileceğimiz yeni yönetim iklimine geçilecektir. Bu durumda yönetimde planda başından sonuna kadar sahiplenilmiş olacaktır. Kitap yenilenme, ekleme ve gözden geçirmelerle yeni bir kitaba dönüştü. Kitap stratejik yönetim in girmesiyle tamamlandı. Stratejik yönetim ve stratejik planlama ayrı bölümler halinde ele alındı. Hayat nasıl durmuyor yenileniyor ise, kitap da zamanın gelişmeleri sonucu yenilendi, gelişti. Onun da ötesine geçerek gelecek dönemlere projeksiyonlar tutarak gelişmeci anlayışla yaklaşıldı. Yani gelecek şimdiden işlenmeye çalışıldı. Bundan amacımız yerel idareyi yöneten liderlerin bugünden sıyrılıp geleceğe bakabilmelerini sağlamaya yöneliktir. Kitapta kimlerin emeği geçmedi ki, sayılsa sayfalar dolar. Hepsi karanlık bir yolu aydınlatan yön lambaları oldular. Emekleri, katkıları inkâr edilemez ve çok değerlidir. Hepsine teşekkür ederim. Hepsinin kendim kadar heyecanlı ve fedakâr çalıştıklarını gördüm. Kitabın maddi kıymetlerle ölçemeyeceğimiz bir bedeli var. Bu kitap otuz yıllık kamu ve mahalli idare, on yıllık akademik tecrübe yoğunlaşmanın neticesidir. Kitap, kamu hayatından, özel hayatımızdan, sağlığımızdan, biraz zevklerimizden kısılarak ve disiplinli çalışma sonucu ortaya çıkarılmıştır. Sevindirici taraf strateji dünyasının tutması, üzerine bir taraftan kafa yoranların, bir taraftan uygulayanların emek ve çaba harcamasıdır. Daha önemli olanı ise, stratejik yönetim ve plana inanarak ondan fayda bekleyen toplumumuzun varlığıdır. Planlar gücünü milletten alırsa, ondan beslenirse yaşar. İvme bunu göstermektedir