MOSKOVA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ ŞUBAT 2011 RUSYA FEDERASYONU MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK RAPORU

Transkript

1 MOSKOVA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ ŞUBAT 2011 RUSYA FEDERASYONU MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK RAPORU 1

2 1- Genel Ekonomik Bilgiler Ülkenin Genel Ekonomik Verilerini Gösteren Tablo Yıllar GSYİH Kişi Başına Gelir Büyüme Enflasyon İhracat İthalat (Milyar $) ($) Oranı (%) Oranı (%) ,4 12, ,7 9, , ,6 14, ,9 9, , İhracat Dünya Sıralaması : 9 (WTO Sıralaması-2010) İthalat Dünya Sıralaması : 17 (WTO Sıralaması-2010) Dış Borç : 483 milyar $ ( 1 Ocak 2011) Toplam Rezervler : 487 milyar $ (1 Ocak 2011) Cari İşlemler Dengesi : 50 milyar $ (2010) İşsizlik Oranı : % 8,1 (2010) İşgücü : 75,7 milyon (2010) Para Birimi Paritesi : 1 $ = 29,2 Ruble (Şubat 2011) FDI Stoğu : 116,0 milyar $ Yurtdışındaki Yatırım Tutarı : 82 milyar $ (1 Ocak 2011) RUSYA FEDERASYONU'NUN 2010 DIŞ TİCARETİNDE İLK 20 ÜLKE İHRACAT İTHALAT Değer (Milyon Değer (Milyon Pay Sıra Ülke $) Pay (%) Sıra Ülke $) (%) 1 Hollanda ,61 1 Çin ,0 2 Italya ,89 2 Almanya ,7 3 Almanya ,33 3 Ukrayna ,1 4 Ukrayna ,83 4 ABD ,9 5 Türkiye ,14 5 Japonya ,5 6 Çin ,13 6 Fransa ,4 7 B. Rusya ,56 7 İtalya ,4 8 Polonya ,77 8 B. Rusya ,3 9 Japonya ,24 9 G.Kore ,2 10 ABD ,14 10 Polonya ,5 11 Fransa ,14 11 Türkiye ,1 12 Finlandiya ,07 12 Finlandiya ,0 13 İngiltere ,85 13 İngiltere ,0 2

3 14 Kazakistan ,72 14 Kazakistan ,0 15 G.Kore ,63 15 Hollanda ,9 16 İsviçre ,21 16 Brezilya ,8 17 Hindistan ,61 17 Belçika ,4 18 Çek Cumh ,39 18 Macaristan ,4 19 Belçika ,24 19 İspanya ,3 Çek 20 Letonya ,90 20 Cumh ,3 İLK 20 TOPLAMI ,39 GENEL TOPLAM ,0 İLK 20 TOPLAMI ,2 GENEL TOPLAM ,0 RUSYA FEDERASYONU BAŞLICA ÜRÜNLER İTİBARIYLA 2010 İTHALATI G.T.İ.P. Ürün Miktar (Bin ton) Değer (Milyon $) Dondurulmuş et 1 277, , Dondurulmuş tavuk eti 649,9 863, Dondurulmuş balık 791, , Süt ve süt ürünleri 78,8 237, Tereyağı 78,5 257, Narenciye 1 487, , Kahve 102, Çay 181,6 563,1 10 Tahıllar - 230, Buğday 75, Arpa 103, Mısır 36, Nebati yağlar 114, Et konserveleri 28,7 120, Ham şeker 2 086, , Kristal şeker 95,8 70, Kakao 54,3 211, Kakaolu ürünler 153,2 614,2 22 Alkollü ve alkolsüz içkiler , Sigaralar - 128, Aluminyum cevherleri 29,6 8, Taş kömür ,80 483, Ham petrol 1 104,20 295, Petrol ürünleri 2 225, , Otomobil benzini 495,6 363, Dizel yakıtı 510,1 343, Mazot 863,4 424, Doğal gaz, Milyar m3 4,3 85, Elektrik enerjisi, Milyon kvt/s 1 644,30 42,4 3

4 2941 Antibiotikler - 88, İlaç , Haşarat öldürücü vb , Tabii ve sentetik kauçuk ve kauçuktan eşya 114,3 295, Pamuk 105,2 160, Pamuklu kumaş ,20 128, Örme ve örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları , Deri ayakkabı 99, ,60 72 Demirli metaller 4 965, ,00 72 (Hariç : ) Demirli metaller (Hariç : gri pik ve hurda metal vb) 4 600, , Çelik boru 1 401, , Makina, ekipman , Otomobiller 686, , Kamyonlar 53, , Mobilya ,60 TOPLAM ,40 RUSYA FEDERASYONU BAŞLICA ÜRÜNLER İTİBARIYLA 2010 İHRACATI G.T.İ.P Ürün Birim Miktar Değer (Milyon $) 1001 Buğday bin ton , , Votka dekalitre ,90 140, Kalsiyum fosfatlar bin ton 1 701,60 219, Cevherler bin ton , , Taş kömürü bin ton , , Kok Kömürü bin ton 2 265,70 500, Ham petrol bin ton , , Petrol ürünleri bin ton , , Oto benzini bin ton 2 963, , Dizel yakıtı bin ton , , Fuel oil bin ton , , Doğal gaz milyar m3 152, , Sıvılaştırılmış doğal gaz mşlyon m , Elektrik enerjisi milyon KwS , , Amonyak bin ton 2 631, Metanol bin ton 1 196,00 276, Azotlu mineral gübreler bin ton , , Potaşlı mineral gübreler bin ton 9 223, , Diğer gübreler bin ton 7 878, , Sentetik kauçuk bin ton 742, , İşlenmemiş kereste bin ton , , İşlenmiş kereste bin ton 9 914, , kontrplak bin m ,90 689, Sellüloz bin m , , Gazete kağıdı bin ton 1 401,50 674, Pamuklu kumaş bin m ,60 41,6 4

5 72 Demirli metaller bin ton , ,40 72 (hariç : ) Demirli metaller bin ton , , Pik demir bin ton 3 891, , Ferro-alyajlar bin ton , Demirden yarı mamuller bin ton , , Hadde ürünler bin ton 8 123, , İşlenmiş bakır bin ton 456, , işlenmiş nikel bin ton 240, , İşlenmemiş aluminyum bin ton 3 340, , Makina ve ekipman (askeri teçhizat dahil) , Otomobiller bin ad. 42,7 271, Kamyonlar bin ad. 10,4 254,3 TOPLAM ,7 Kaynak : RF Federal Gümrük Servisi İhracatta Başlıca Ürünler (2010) İthalatta Başlıca Ürünler (2010) : Ham petrol (%31,2), Petrol ürünleri (%15,5), Doğal gaz (%12,8), Makine ve teçhizat (%5,3), Demirli metaller (%5), Taşkömürü (%2,5) : Makine ve teçhizat (%42), İlaç (%4,1), Dondurulmuş et (%2,5), Tekstil ve konfeksiyon (%2), Demirli metaller (%2), İçkiler (%1) İkili Ticari İlişkileri Gösteren Tablo İkili Ticaret Rakamları (Milyon $) YILLAR % Değ İhracat 3,238 4,727 6,482 3,202 4, İthalat 17,806 23,508 31,365 19,450 21, Ticaret Hacmi 21,044 28,235 37,847 22,652 26, Ticaret Açığı -14,568-18,781-24,883-16,248-16, İhracatta Payı (%) İhracatta Sırası İthalatta Payı (%) İthalatta Sırası

6 İkili Ticarette Başlıca Ürünler (2010 Ocak-Aralık) İHRACAT İTHALAT Ürün Adı Değer ($) Ürün Adı Değer ($) Gıda Maddeleri Petrol ve ürünleri Meyva, sebze ve mamulleri Petrol gazları, doğal gaz Dokumacılık ürünleri Demir-çelik Otomotiv sanayii ürünleri Demir dışı metaller Kimyasallar Kömür Plastikler Kimyasallar Diğer yarı mamüller Maden cevherleri ve döküntüleri Metal Eşya Gıda ürünleri Hazır giyim Hububat ve mamulleri Diğer tüketim malları Hayvansal ve bitkisel yağlar ve mumlar Ayakkabı Diğer yarı mamuller Diğer elektriksiz makinalar Kağıt-karton ve kağıt, karton esaslı mamuller Madencilik Ürünleri Tarımsal Hammaddeler Petrol Ürünleri Elektrikli makina ve cihazlar Diğer Diğer Toplam Toplam Ülke Ekonomisinin 2009 ve 2010 Yılları Durumuna İlişkin Özet Bilgiler -Ülke Ekonomisinde 2011 Yılı Beklentileri ve Tahminler Tüm dünyada 2009 yılı içerisinde etkisi yoğun bir şekilde hissedilen global kriz, diğer bir çok ülke gibi Rusya Federasyonu nun (RF) ekonomisinde de önemli bir düşüş yaşanmasına neden olmuştur yılında GSYİH si %7,9 oranında küçülen RF nin 2010 yılındaki GSYİH si Rus İstatistik Servisinin ön bilgilerine göre %4 oranında artmıştır. Esasen, tam anlamıyla krizin etkileri geçmiş olmamakla birlikte, ülke ekonomisinin bu yıl da (2011) büyümesi ve 2008 yılındaki büyüklüğe ulaşması beklenmektedir. Öte yandan, 2011 yılının başında Kuzey Afrika ve Ortadoğu coğrafyasında yaşanan gelişmeler, petrol fiyatının artmasına neden olmuştur. Bu durumun devamı, dünyada yeni bir krizin olmaması durumunda, Rusya nın daha hızlı şekilde büyümesini ve rezervlerini arttırmasını sağlayacaktır. Diğer bir deyişle, RF ekonomisi, 2011 yılında artan petrol fiyatlarının etkisiyle, en önemli ihraç kalemi olan petrol ürünleri sayesinde, daha olumlu beklentilere sahip olacaktır. 6

7 Ayrıca, uluslararası derecelendirme kuruluşları 2010 yılında, RF nin konumunu durağandan olumluya çevirmişler ve bu konum 2011 yılı için de olumludur. (BBB) Özellikle 2008 yılının son çeyreğinde ve 2009 yılının ilk yarısında, otomotiv, genel tüketim ürünleri benzeri ürünlerin ithalatında ve ülke emlak piyasası ve müteahhitlik sektöründe yaşanan düşüşler, 2010 yılında yavaşlamış ve ivmenin 2011 yılında artması beklenmektedir. Buna rağmen, resmi istatistiklere göre, 2010 yılında Rusya da inşaat sektöründeki işler geçen yılın aynı dönemine oranla sadece %5,1 oranında artmıştır. Bu rakam esasen 2009 yılındaki %18 lik düşüş göz önüne alındığında toparlanma sinyali olarak algılanmalıdır. Ayrıca, esasen, 2011 yılında inşaat sektöründe tekrar yükseliş yaşamnacağının bir göstergesi ise, inşaat işlerinin 2010 yılının son 3 ayında %16 oranında bir artış kaydetmesidir. Müşavirlikçe Faydalı Görülen Diğer Bilgiler İkili İlişkilere Genel Bir Bakış 2009 yılı Ağustos ayında Rusya Federasyonu Başbakanı Sn. Vladimir Putin in ülkemize düzenlediği resmi ziyaret ve eş-zamanlı olarak gerçekleştirilen IX. Dönem KEK Toplantısı sonrasında, iki ülke arasında yaşanan ve ticari ve ekonomik ilişkilerin karşılıklı olarak geliştirilmesine engel olan sorunların, Rusya Federasyonu üst düzey yetkililerinin siyasi iradesi ile aldıkları inisiyatif sayesinde hızlı bir şekilde çözüldüğü görülmektedir. Özellikle, Başbakan Yardımcısı Igor Seçin in Rus bürokrasisi üzerindeki etkisi nedeniyle, Rus gümrüklerinde Türk ürünlerine yönelik uygulanan üstü kapalı ambargo, daha önceden uzun zaman alan ulaştırma kota sorunu ve kanatlı hayvan ihracatı izinleri gibi çeşitli sorunların hızlı bir şekilde ortadan kaldırılmasının, bu ülkeye yönelik ihracatımızın arttırılmasına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. Rusya Federasyonu nun yeni enerji arzı politikası çerçevesinde daha ılımlı bir tarz belirlemesi ve Türkiye ve Finlandiya ile yaptığı ikili temaslarda daha önceden yapımı için uzmanların uzun zaman tanıdığı Güney ve Kuzey Akım projelerini gerçekleştirmeye yakınlaşmasının da ülkemiz ve Rusya Federasyonu ile ikili ilişkilerimiz açısından önem arz ettiği ve son iki yıldır sorunlarla uğraşan iki ülkenin kamu ve özel sektörünün daha aktif bir şekilde pazara giriş faaliyetleri gerçekleştirebileceği imkanını bulduğu değerlendirilmektedir. Ayrıca, Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan ın bu ülkeye yönelik olarak Ocak 2010 tarihleri arasında düzenlediği resmi ziyaret RF Devlet Başkanı Sn. Medvedev in ülkemize Mayıs 2010 tarihleri arasında gerçekleştirdiği ziyaret, RF Başbakanı Sn. Putin in 8 Haziran 2010 tarihinde ülkemize düzenlediği ziyaret ve son olarak Sayın Başbakanımızın Mart 2011 tarihleri arasında düzenlediği ziyaret sırasında da vurgulandığı üzere, her iki ülkenin siyasi iradesinin ticari ve ekonomik ilişkilerin daha da geliştirilmesi hususuna bir kez daha vurgu yaptıkları görülmektedir. Ayrıca, Mart 2011 tarihleri arasında Sn. Başbakanımızın gerçekleştirdiği ziyaret ile eş zamanlı olarak Mart 2011 tarihleri arasında RF ye yönelik bir Ticaret ve Müteahhitlik Heyeti düzenlenmiştir. 7

8 2- Müteahhitlik Sektörü Ülkenin Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Sektörüne İlişkin Yılı Bilgileri ve 2011 Yılı Beklentileri Ülkede Kısa ve Uzun Vadede Uluslararası İhaleye Çıkılacak Önemli Projeler Projelerin Finansmanı Sektördeki İş Fırsatları Genel Değerlendirme 2009 yılında, RF de müteahhitlik, müşavirlik ve inşaat sektörü tüm dünyada etkisini hissettiren ve RF nin de genel ekonomisini %8 oranında düşüren global ekonomik kriz nedeniyle önemli ölçüde olumsuz etkilenmiştir. Rus müteahhitlik pazarında 2008 yılı sonunda başlayan yavaşlama, 2009 yılında derinleşmiştir yılı sonu itibariyle inşaat sektöründe resmi rakamlara göre %18 oranında bir düşüş yaşanmıştır yılı içerisinde büyük çaplı projelerin birçoğunun yapımı ileri bir tarihe ertelenmiş ve yeni büyük ticari ve mesken projeleri de başlatılmamıştır. Son on yıllık dönemde ilk kez inşaat işlerinin toplam değerinde bir düşüş yaşanmıştır. Bununla birlikte, özellikle 2009 yılının son çeyreğinde ekonomik verilerin düzelmesi, ekonomik faaliyetlerin canlanması ve petrol fiyatlarının RF nin istediği düzeylerde gerçekleşmesi, sanayi üretiminde artış yaşanmasına neden olmuş ve böylece, 2009 yılı başında yaşanan fırtına nın en kötü etkileri bir anlamda geçmiştir. Bu çerçevede, 2010 yılında esasen 2009 yılının olumsuz etkileri ortadan kalkmış ve sektörde nıspi bir gelişme yaşanmıştır. Resmi istatistiklere göre, 2010 yılında Rusya da inşaat sektöründeki işler geçen yılın aynı dönemine oranla sadece %5,1 oranında artmıştır. Bu rakam esasen 2009 yılındaki %18 lik düşüş göz önüne alındığında toparlanma sinyali olarak algılanmalıdır. (RF Devlet İstatistik verilerine göre 2010 yılında gerçekleştişrilen inşaat hacmi 4.206,1 Milyar Rubleye ulaşmıştır. (2009 yılında ise bu rakam 3.998,3 Milyar ruble olmuştur) Ayrıca, esasen, 2011 yılında inşaat sektöründe tekrar yükseliş yaşanacağının bir göstergesi ise, inşaat işlerinin 2010 yılının son 3 ayında %16 oranında bir artış kaydetmesidir. Gerçekleştirilen konut inşaatı ise, 2009 yılında 59,9 milyon m², 2010 yılında ise 58,1 milyon m² (714,1 bin yeni daire inşaa edilmiştir (2010 yılına göre artış, %1,8 ) Esasen konut artışı az olsa da, 2011 yılında bunun ivmeleneceği değerlendirilmektedir. 8

9 9

10 Projeleri (Mesken-Altyapı-Enerji-Ulaştırma Projeleri ve Projelerin Finansmanı) 2010 yılında, mesken inşaat projelerine bakıldığında, global krizin etkilerinin bir anlamda geçtiği ama yine de artış oranının az olduğu görülmektedir. (%1,8) 2011 yılında ise bu rakamın artacağı düşünülmektedir. Ayrıca, mesken inşaatlarının kalitesinde/seviyesinde son dönemde görülen düşüşün, ilerleyen aylarda yeni projelerin yapılmaya başlaması ile birlikte sona ereceği ve kalitenin de artacağı değerlendirilmektedir. RF de inşaat sektörünün finansmanında bankalar etkin rol aldığından, bankalar projeleri kriz nedeniyle fonlayamamıştır. Bankalar, sektörden sayısal anlamda çıkmaya başlamıştır. Bankaların şüpheli alacaklar (Non-performing loan-npl) sorunları olmuştur. Yine de, mali sıkıntılar nedeniyle (özellikle projelerin finansmanında yaşanacak zorluklar kapsamında), gelecek yıl da, mesken ve diğer inşaat aktivitelerinin, esasen altyapı projelerinde yaşanacak artışa ve bunun sektöre getireceği olumlu havaya bağlı kalacağı düşünülmektedir yılları RF nin ayrıca, yıllarını kapsayan federal planında, ülkenin ulaştırma sisteminin modernizasyonunun sağlanması hususunun bulunması dikkate alındığında, kara ve demiryolu inşaat projeleri ve havalimanı yapımı ve mevcut havalimanlarının genişletilmesi projelerine büyük harcamalar yapılacağı görülmektedir. Sözkonusu federal plana göre, 420 milyar dolarlık bir toplam yatırım rakamına eş değer yatırım yapılması öngörülmektedir. Bu rakamın 147 milyar dolarlık kısmı ise federal bütçeden karşılanacaktır. Bahsekonu planın sadece %10 luk kısmı bile realize edilse, 2015 yılına kadar toplam yılda 7 milyar dolarlık yatırım yapılması sağlanacak olup, bu rakamın bile, müteahhitlik sektörünü tekrar eski seviyelerine kısa zamanda getireceği ve daha da ileri rakamlara ulaşılmasını sağlayacağı görülmektedir. Federal bütçe açığının GSYİH ya oranının önümüzdeki üç yıl içerisinde de %3-7 arasında bir değerde seyredeceği dikkate alındığında, RF nin altyapı projelerinin finansmanının daha çok özel yatırımcılar tarafından kamu-özel sektör ortaklığı (PPP) ve/veya bütçe dışı diğer kaynaklar kullanılarak (kredi, vb.) şeklinde yapılacağı düşünülmektedir. Bu projelerin önümüzdeki dönemde RF deki müteahhitlik sektörüne büyük bir ivme kazandıracağı düşünülmekte olup, 2010 yılında imzalanan PPP ler de bunun ilk örneğini oluşturmaktadır. Bu projeler, 1,5 milyar dolar değerindeki Moskova-St. Petersburg otoyolunun ilk bölümünün inşaatı ile 2,1 milyar dolar tutarındaki Pulkovo havalimanının modernizasyonu projeleridir. RF de önümüzdeki 10 yıl içerisinde yapılacak olan tüm projelerin %20 sinin PPP ile gerçekleştirileceği dikkate alındığında, bu durumun RF de iş yapmak isteyen ülkeler/şirketler için büyük bir potansiyel arz ettiği değerlendirilmektedir. 10

11 Özellikle, 2010 yılında alınan Hükümet kararları kapsamında, Rusya Federasyonu nda tersanelerin yeniden inşası ve modernizasyonuna büyük çaplı kaynak ayrılmıştır. (Örneğin, 4 çağdaş askeri geminin Fransa dan satın alımı ile ilgili sözleşme Ocak 2011 de imzalanmıştır, onlardan 2 adedi Rus tersanelerinde inşa edilecektir) Ulaştırma projelerinin yanısıra, enerji sektöründe de döneminde büyük çaplı yatırımlar planlanmaktadır. Enerji alanındaki en önemli projeler, 1,2 milyar dolar tutarındaki Sayano-Shushenskaya Hidro-Elektrik Santralinin yeniden inşası ve diğer bazı nükleer santrallerin inşası olarak göze çarpmaktadır. Vostochny de yapılması planlanan yeni uzay üssünün yanı sıra, bu ülkede 2011 yılında yapılması öngörülen diğer önemli altyapı projelerinin toplam değerinin 12,5 milyar doları bulması beklenmektedir. İnşaat sektörünün gelişiminde kamu harcamalarından daha çok bankacılığın fonlanmasının daha önemli olacağı değerlendirilmektedir. Bankalar, halihazırda sadece mesken inşaatlarını fonlayabilmekte, sanayi yatırımlarının inşası için fonlama yapamamaktadır. Öte yandan, devlet garantili projelerin / işlerin fonlanmasındaki sıkıntılar aşılmıştır. Bununla birlikte, özel sektör projelerinin fonlanması halen zayıftır. Öte yandan, 2010 yılı RF nin yeni büyük dünya çapında önemli organizasyonlara evsahipliği yapmasına yönelik kararların alınmasının yılı olmuştur. Halihazırda, RF nin 2014 yılında Soçi de düzenlenecek olan Kış Olimpiyatları, 2012 yılında Vladivostok ta gerçekleştirilecek olan APEC Zirvesi, 2013 Kazan da yapılacak Üniversiad Olimpiyatlarına ek olarak, 2018 yılında da Rusya nın Dünya Kupasına evsahipliği yapması kararlaştırılmıştır. Rusya nın 13 şehrinde (Moskova, St. Petersburg, Kaliningrad, Yaroslavl, Nijni Novgorod, Saransk, Kazan, Yekaterinburg, Samara, Volgograd, Krasnodar, Soçi ve Rostov) düzenlenecek olan Dünya Kupasına yönelik hazırlıkları da ülkenin müteahhitlik sektörüne destek sağlayacaktır. Özellikle, RF Başbakanı Sn. Putin in bu organizasyon kapsamında şu an St. Peterburg- Moskova-Nijni Novgorod hattında çalışan hızlı tren in, şampiyonada maçların oynanacağı 13 şehre uzanacağını açıklaması bile önemli bir altyapı hamlesi sağlayacaktır. Sn. Putin, şampiyona için sadece demiryollarının değil, havaalanlarından otoyolara kadar pek çok altyapı yatırımının gerçekleştirileceğini belirtmiştir. FIFA standartlarına göre, maçlarının oynacağı her yerde en az 40 bin kişilik stad olması gerekiyor. Rusya da şu an bu standarta uygun sadece bir tek stadyum var: Lujniki. Sadece stadlar için 3,8 milyar dolar harcanması beklenmektedir. Sözkonusu faaliyetlere yönelik olarak gerçekleştirilmesi gereken altyapı yatırımlarının 50 milyar doları aşması beklenmektedir. (Bahsekonu harcamaların aslan payını da yol, demiryolları (hızlı tren hatları dahil), tüneller (Soçi), deniz köprüsü (Vladivostok), havalimanları inşası ve renovasyonu ile spor ve otel kompleksleri inşaatları almaktadır.) 11

12 Ayrıca, 2011 döneminde RF de açılacak olan küçük ve orta ölçekli müteahhitlik projelerine ilişkin bilgilere aşağıdaki web sitelerinden ulaşılabilmektedir. (RF resmi ihaleleri ve alımları) (İhale ve alımları ile ilgili devlet kontrolü) ( İhaleler resmi dergisi Web-sayfası) (Moskova ihaleleri dergisi) (inşaat ihleleri ile ilgili Web-sayfa) (ihaleler ile ilgili Web-sayfa) Diğer taraftan, RF de mevcut mevzuata göre bütün ihaleler ve alımlar resmi olarak yayınlanmak zorundadır. Bununla birlikte, pratikte ihaleler nispeten kapalı olarak düzenlenmektedir Verileri (Rosstat 2010) Müteahhitlik ve Montaj Verileri (Değer ve yıllık değişim oranları, ) Milyar Ruble Yıllık Değişim (%) 13,5 10,4 2,9 12,8 10,1 10,5 18,1 18,2 12,8-8 1,05 Bitirilmiş Evler (Konut) (Toplam Sayı ve Toplam Mekan, ) Bitirilmiş Konut Sayısı Bin Değişim (%) Yıllık 7,8 11,7 8 17,4 18,8 7,2-9 1,8 Bitirilmiş Konutların Toplam Mekânlarının Oranı Milyon m² 36, ,6 50,6 60,4 63,8 59,9 58,1 Değişim (%) Yıllık 7,7 12,6 6,3 16,1 19,4 4,5-5,5-3,0 Bireysel Yatırımcılar Tarafından Bitirilmiş Konutların Toplam Mekânlarının Oranı Milyon m² 15,2 16,1 17,6 19,8 25,7 27,2 22,1 23,3 12

13 RF deki Binaların Tamamlanması, 2000 ve Toplam Bina Sayısı 119,7 132,5 132,0 141,8 159,0 208,3 220,8 224,6 İkamet Yeri (Mesken) 110,8 119,8 121,3 131,0 148,7 193,1 209,2 211,0 İkamet Yeri Değil 8,9 12,7 10,7 10,6 10,3 15,2 11,6 13,6 Binaların Toplam Hacmi (Milyon m 3 ) 172,4 216,3 246,1 265,4 304,2 413,4 392,7 398,5 İkamet Yeri (Mesken) 131,6 162,8 187,5 202,2 234,4 281,4 296,1 299,3 İkamet Yeri Değil 40,8 53,5 58,6 63,2 69,8 132,0 96,6 99,2 Binaların Toplam Mekânı (milyon m 2 ) 44,7 53,7 60,0 66,3 75,8 97,8 93,8 94,6 İkamet Yeri (Mesken) 36,4 43,4 49,3 54,8 62,3 74,3 77,1 78,6 İkamet Yeri Değil 8,3 10,3 10,7 11,5 13,3 23,5 16,7 16,0 Temel İnşaat Malzemeleri Üretimi, İnşaat Malzemeleri Çeşitleri Çimento Tuğla Seramik döşemeler Ferro-beton üretimi Birim Milyon ton Milyon Standart tuğla Milyon m² Milyon m³ Hacim Değişim (yıllık) Hacim Değişim (yıllık) Hacim Değişim (yıllık) 53,6-10,6% 42,8-21% 50,4 15% 13,4 2,2% 9,4-29% 11,2 16% 73,3 6,6% 65,1-11% 70,0 7,1% 28,4-2,3% 17,2-38,9% 20,3 15,2% 13

14 RF deki En Büyük 10 İnşaat Şirketi (2010) «Transstroy» «Mosinjstroy» «DON-Stroy» «Mospromstroy» «Glavmosstroy» «Kapital Group» «Baltiyskaya Stroitelnaya Kompaniya» «Konti» «Stroytransgaz» «Mosstroymehanizatsıya» «Inteko» (Moskova nın eski Belediye Başkanı Lujkov un eşinin şirketi, Lujkov un görevden alınmasının ardından sorunlar yaşamaktadır.) Ayrıca, RF de inşaat alanında rekabet içerisinde olan iki dernek bulunmaktadır. Sözkonusu derneklerin web siteleri de aşağıda yer almaktadır. Rusya İnşaatçılar Birliği ( Rusya İnşaatçılar Derneği ( Ayrıca, RF de gerçekleştirilen en büyük genel inşaat fuarlarına ilişkin web-siteleri aşağıda yer almaktadır. (Stroyteh) (Mosbuild) Öte yandan, sektörde birçok mütehassis (klima, ağır inşaat makina, beton, inşaat demiri vb. konulu) fuarlar da gerçekleştirilmektedir. Bu fuarlara ilişkin bilgiler web adresinden temin edilebilir. Müteahhitlik Sektöründe Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler ve/veya Avantajlar Self Regulatory Organization (SRO) Rusya Federasyonunda faaliyet gösteren yerli ve yabancı inşaat firmalarının lisansları 31 Mart 2010 tarihinden itibaren (ilk önce 1 Ocak 2010 olarak belirtilen tarih daha sonra 31 Mart 2010 a uzatılmıştır.) iptal edilecek ve yeni mevzuata göre firmalar en az 100 üyeden müteşekkil Özerk Düzenleyici Kurumlar çatısı altında (Self Regulatory Organization, SRO) birleşeceklerdir. Sözkonusu örgüt yapısının bugüne kadar Federal birimlerin yetkisinde olan bir çok hususta düzenleyici konumda olacağı, bu kapsamda, yeterlilik sertifikası (inşaat lisansı yerine) vereceği, buna ilişkin şartları, üyelerinin faaliyetlerine ilişkin kuralları belirleyeceği, kuralların çiğnenmesi halinde sorumluluk/müeyyideleri tespit edeceği anlaşılmaktadır. 14

15 Ayrıca, mevzuata göre, tüm SRO'ların üyesi olacağı bir SRO Konfederasyonu teşkil edilecek ve sözkonusu Konfederasyon, uzun vadede inşaat standartlarının oluşturulmasında, federal düzenlemelerin yapılmasında (ülkemizde ekonomik-ticari düzenlemelerde TOBB örneğinde olduğu gibi) etkin rol oynayacaktır. Bu kapsamda, RF de faaliyet gösteren ve göstermeyi planlayan tüm firmalarımızın RF de iş yapabilmeleri ve yeni projeler üstlenebilmeleri için bir an önce bir SRO üyesi olmaları gerekmektedir. Halihazırda, RF de müteahhitlik sektöründeki en önemli yabancı oyunculardan birisi olan Türkiye nin müteahhitlik firmalarının, tüm SRO larda söz sahibi olabilecek bir şekilde bir planlama ile hareket etmelerinde yarar görülmektedir. Çalışma ve Oturma İzinleri Kanunlarda Rus personel çalıştırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, yabancı işçiler için davetiye gönderilmesi gerekmektedir. Sözkonusu davetiyeler toplu olarak verilememektedir. Her bir işçi için ayrı davetiye gerekmektedir. Rusya Federasyonu nun tespit ettiği kota çerçevesinde yabancı kişi için geçici oturma izni alınabilmektedir. Geçici oturma izninin süresi en fazla 3 yıldır. Bu kota, Rusya Federasyonu bölgelerinin yürütme organlarının tavsiyeleri üzerine her bölge için Rusya Federasyonu merkezi hükümeti tarafından kararlaştırılmaktadır. Yabancı ülke vatandaşının statüsü onun ait olduğu kategoriye bağlı olarak değişmektedir. Şu anda yürürlükte olan üç kategori bulunmaktadır: (1) Geçici süreyle gelenler, (2) geçici oturma izni olanlar, (3) daimi oturma izni olanlar. Rusya Federasyonu alanında yabancı işçinin çalıştırılması için çalışma iznin alınması gerekmektedir. Çalışma izni bir yıllığına verilir ve her yıl yeniden başvurulması gerekmektedir.diğer bir deyişle, işveren firma (Türk sermayeli veya diğer, herhalukarda RF de kayıtlı olmalıdır) çalıştıracağı yabancı işçi için RF Federal Göçmen Servisi (FMS) nin ( firmanın bulunduğu eyalet/bölgedeki yerel şubesine başvurması gerekmektedir. Bu talebe ilişkin olarak gerekli belgeleri toplayıp, istihdam ile ilgili izin talebini yerel Hükümete yapmaktadır. Yerel makamlara verilen kota miktarına göre FMS kararını vermektedir. Kararın olumlu olmasının ardından, sözleşme, garanti mektubu (firmalar işçi başına belirli bir kapora ayırmaktadır-uçak bileti değerinde), firma ile bilgiler, akreditasyon belgeleri FMS ye verilmektedir. FMS izin belgesini verdikten sonra, firma, izin belgesini Türkiye ye gönderip iş vizesini çıkarmaktadır. İşçiler RF ye geldiklerinde FMS ye kayıt yaptırmaktadırlar. RF, genel politika olarak, işçi kotalarını arttırmaya pek sıcak bakmamaktadır. Bu çerçevede, 2011 yılında toplam işçi kotası (BDT ülkeleri dahil) 1,7 milyon kişiye düşürülmüştür. 15

16 Kayıtlar, 1 yıllık yaptırılmakta, her işçi için 1 sene olmak kaydıyla 2 kere uzatılmaktadır. Üçüncü senenin sonunda aynı işlem tekrar yapılmaktadır. Ayrıca, işçinin faaliyeti sadece izin alan firmanın bulunduğu veya belirttiği bölgede olmak zorundadır. Öte yandan, işveren, 2010 yılı için %26 oranında tek sosyal vergi ödemektedir yılından itibaren toplam %34 olarak sosyal güvenlik vergileri ödenmeye başlanacaktır. Yukarıda işçi kotaları ve yabancı işçi çalıştırma konusunda belirtilen hususlar, esasen Türk firmalarının RF de karşılaştıkları en önemli sorun/kısıtlama olarak karşılarına çıkmaktadır. Yabancı işçi çalıştırılmasına yönelik sözkonusu detaylar, firmalarımız için zaman ve para kaybına neden olmaktadır. Bu konuda, 2011 yılının sonunda RF de göçmen yasasında bazı ilerlemeler/değişiklikler yapılması öngörülmektedir. Bu kapsamda, RF deki küçük ve orta işletmeler sivil toplum örgütü OPORA tarafından bir çalışma hazırlanması ve bu çalışmanın raporlanarak Duma ya sunulması öngörülmektedir. RF de yerleşik Türk sivil toplum örgütlerinin ve özellikle müteahhitlik firmalarının (ve kurulacak SRO ların) bu konuda etkin bir şekilde hareket ederek OPORA nın hazırlayacağı raporlara Türk firmalarının önem verdiği hususların eklenmesine yönelik çalışmalar ve işbirlikleri yapmaları gerekmektedir. Diğer RF de müteahhitlik alanında iş yapmak isteyen yabancı firmalar, RF kanunları ve mevzuatları gereği, en az %30 Rus işgücü ve Rus malı kullanmak zorundadır. Bu kısıtlama ile ilgili olarak, esasen firmalarımızdan herhangi bir şikayet alınmamaktadır. Makine, Ekipman ve Kalifiye İşgücü Sıkıntısı Var mı? RF nın ithalatı incelendiğinde, en büyük kalemin makine ve ekipmanlardan oluştuğu görülmektedir yılı Ocak-Kasım dönemi istiatistiklerine göre makine ve teçhizat ithalatı, toplam ithalatın %42 sini oluşturmaktadır. Ayrıca, ülkenin özellikle Japonya ve ÇHC gibi müteahhitlik sektöründe gereken makine ve ekipman sağlayan ülkelere coğrafi yakınlığı ve bu ülkelerden ithalatı da dikkate alındığında, RF de bu alanda herhangi bir sıkıntının olmadığı görülmektedir. Halihazırda, Türk firmalarının birçoğunun makine parkları RF de bulunmakta ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerindeki projelerine de RF den makine parkı taşıyabilmektedirler. Öte yandan, yukarıda da belirtidiği gibi, yabancı işçi çalıştırılmasına yönelik detayların kapsamlı, karmaşık ve zaman alan işlemler olması, firmalarımızın daha çok Rus vatandaşlarını veya Rus pasaportu olan işçileri çalıştırmaya yönlendirmektedir. Esasen, işgücü sıkıntısı yaşanmakla birlikte, firmalarımız bu sıkıntının en aza indirilmesine yönelik olarak Rus ve Orta Asya Türk Cumhuriyeti vatandaşlarını istihdam etmekte, kalifiye işgücü anlamında gereken yerlerde gerektiği miktarda (mühendis, vb.) Türk çalışan getirmektedirler. 16

17 Müteahhitlik Sektöründe Ağırlığı Bulunan Ülkeler Müteahhitlik Sektörünün Ülke Ekonomisindeki Yeri RF de, özellikle SSCB nin dağılmasının ardından, yeniden yapılanma gereği duyulmuş ve bu kapsamda, müteahhitlik sektörünün önemi artmıştır. Özellikle, ülkenin petrolden ve doğal gazdan kazandığı geliri daha verimli kullanmasını sağlayacak reformların yapılmasının ardından, ülkede bir yeniden yapılandırma dönemi başlamıştır. Bu süreçte, ülkemiz müteahhitleri de RF de etkinliklerini arttırmış ve bu ülkede bir çok proejeye imza atmışlardır. Halihazırda, RF de Türkiye nin yanısıra, Finlandiya, Almanya, ÇHC (özellikle RF nin doğu bölgelerinde çok etkin olmaktadır. Son dönemde Moskova civarında da projelere imza atmaktadır), İtalya ve Japonya gibi ülkeler, bu sektörde ağırlıklarını hissettirmektedirler. RF de müteahhitlik sektörü, inşaat ve emlak piyasası ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Esasen, RF de küçük ölçekli müteahhitlik firmaları ülke geneline yayılmıştır. Büyük firmalar ise Moskova ve St. Petersburg da yerleşik durumdadır. RF de inşaat maliyetleri ve kar oranı göreli olarak diğer ülkelerden yüksektir. Devlet kurumu olan Rosstroy, 2008 yılı için Moskova da konut inşaat maliyetinin ruble/metrekare olduğunu açıklamıştır yılı konut inşaat maliyetleri ise ortalama ruble/metrekare olarak gerçekleşmiştir yılında ise konut inşaat maliyetleri ise ortalama ruble/metrekare olarak gerçekleşmiştir. Emlak şirketleri tarafından ise 2008 yılı için satış fiyatı ruble/metrekare olarak belirtilmektedir. (Rosstroy un açıkladığı rakama, devlet memurlarına ödenen, arsa kirası, mecburi yükümlülükler, proje onayları ve mühendislik hatlarına bağlantı gibi toplam bin ruble tutarındaki idari-bürokratik masrafların da eklenmesinin gerektiği ifade edilmektedir.) 2009 yılında kriz nedeniyle küçük çaplı bir düşüş yaşanmıştır. Moskova dışı (şehrin dış bölgeleri-mkad dışı) satış fiyatları bin ruble/metrekare olarak hesaplanırken, Moskova içi fiyatlar bin ruble/metrekare arasında değişmektedir. Sözkonusu rakamlar incelendiğinde, krize rağmen Moskova içi emlak fiyatlarında önemli bir düşüş olmadığı, öte yandan genel ortalamanın düştüğü görülmektedir yılında ise, bu rakamlar Moskova içi için bin ruble/metrekare arasında Moskova dışında ise bin ruble/metrekare olarak hesaplanmaktadır. RF ekonomisindeki hızlı gelişmeye paralel olarak özellikle Moskova ve diğer büyük kentlerdeki çağdaş konut ve ofisler ile modern alışveriş merkezlerine olan ihtiyacın arttığı yukarıda belirtilmişti. Bu kapsamda, gerek konut ihtiyacı gerekse ofis ve ticaret merkezlerine yönelik artan talep, inşaat maliyetlerinin yüksek olmasının etkisi ile piyasaya yüksek miktardaki arza rağmen emlak fiyatlarının artmasına neden olmaktadır. 17

18 Esasen, bu sektörde yaşanan artış, 2009 yılında krizin etkileri yüzünden düşüşe geçmiş olsa da, 2010 yılı ile birlikte yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı tekrar artışa geçmiş, 2011 yılında da artışın süreceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, orta-uzun vadede emlak fiyatı artış oranlarının makul düzeye inmesi beklenmektedir. İnşaat Standartları SRO Yukarıda belirtildiği üzere, 31 Mart 2010 tarihinden itibaren RF de proje üstlenecek ve müteahhitlik işi yapacak tüm firmalar bir SRO üyesi olmak zorunda kalacaktır. Bu bağlamda, özellikle ilerleyen dönemde, kurulmuş bulunan tüm SRO ların oluşturacağı SRO Konfederasyonunun da RF deki inşaat standartlarının belirlenmesinde etkin rol oynayacağı görülmektedir. Esasen, RF de böyle bir düzenlemeye gidilmesinin nedeni de, bu sektörden alınacak vergilerin daha rahat toplanması, sektörün tamamen yasal hale gelmesinin sağlanması ve kayıt altına alınmasıdır. SNIP RF de inşaatta uygulanan standartlar (kısaltması SNIP), RF Bölgesel Kalkınma Bakanlığı ( tarafından belirlenmektedir. SNIP ile ilgili detaylara ise web adresinden ulaşılabilmektedir. RF deki inşaat standartlarına ilişkin bilgiler ayrıca web sitesinde de yer almaktadır. 3- Teknik Müşavirlik Sektörü Ülkenin Teknik Müşavirlik Sektörüne İlişkin 2009 ve 2010 Yılı Bilgileri ve 2011 Yılı Beklentileri Sektördeki İş Fırsatları Yukarıda da belirtildiği üzere, 2009 yılında, RF de müteahhitlik, teknik müşavirlik ve inşaat sektörü tüm dünyada etkisini hissettiren ve RF nin de genel ekonomisini %7,9 oranında düşüren global ekonomik kriz nedeniyle önemli ölçüde olumsuz etkilenmiştir. Pazarda yaşanan %18 oranındaki yavaşlama doğal olarak 2009 yılı içerisinde büyük çaplı projelerin birçoğunun yapımının ileri bir tarihe ertelenmesine ve yeni büyük ticari ve mesken projelerinin de başlatılmamasına neden olmuştur. Bu durum sonucunda, teknik müşavirlik sektörü de, projelerin yavaşlaması ve hatta yapılamaması nedeniyle 2009 yılında sıkıntı yaşamıştır. Bununla birlikte, 2010 yılında inşaat sektöründe %1,5 oranında küçük çaplı bir artış yaşanmıştır. Bu rakami esasen 2009 yılında yaşanan yıkım ın artık olumlu seyre döndüğünün bir göstergesi olup, 2011 yılında beklentilerin daha da yüksek olmasının düşünülmesine neden olmaktadır. 18

19 Resmi istatistiklere göre, 2010 yılında Rusya da inşaat sektöründeki işler geçen yılın aynı dönemine oranla sadece %5,1 oranında artmıştır. Bu rakam esasen 2009 yılındaki %18 lik düşüş göz önüne alındığında toparlanma sinyali olarak algılanmalıdır. (RF Devlet İstatistik verilerine göre 2010 yılında gerçekleştişrilen inşaat hacmi 4.206,1 Milyar Rubleye ulaşmıştır. (2009 yılında ise bu rakam 3.998,3 Milyar ruble olmuştur) Ayrıca, esasen, 2011 yılında inşaat sektöründe tekrar yükseliş yaşanacağının bir göstergesi ise, inşaat işlerinin 2010 yılının son 3 ayında %16 oranında bir artış kaydetmesidir. Bu gelişmelerin sonucu olarak, teknik müşavirlik sektöründe 2011 yılında ilerleme yaşanacağı değerlendirilmektedir. Bu öngörünün yanısıra, yukarıda belirtilen projelerinin de hayata geçirilmesi, önümüzdeki dönemde RF de teknik müşavirlik sektörünün, müteahhitlik sektörünün bile önüne geçerek büyük bir potansiyel arz edeceğini göstermektedir. RF nin 2004/5 Sayılı Tebliğ Çerçevesinde Hedef Ülke Olarak Belirlenmesi RF nin global kriz sonrası 2010 yılından itibaren tekrar inşaat projelerine hız verecek olması, ülkenin 2018 Dünya Kupası, 2014 Soçi Kış Olimpiyatları, 2013 Üniversiad ve 2012 APEC Zirvesi benzeri dört önemli uluslararası etkinliğe evsahipliği yapacak olması, döneminde ulaştırma, enerji ve konut sektöründe yapılması planlanan renovasyonlar ve projeler ile özellikle Moskova ve diğer büyük kentlerdeki (St. Petersburg, Kazan, Ekaterinburg, Ufa, Tomsk, Omsk, Tyumen, Novosibirsk, vb.) çağdaş konut ihtiyacı ile lüks konut talebinin yüksekliği, bu şehirlerde ofis ve ticaret merkezlerine yönelik giderek artan ihtiyaçlar, RF nin ithalatında yaşanacak artışlar ve bu ülkenin petrol ve doğal gaz gelirleri nedeniyle zenginleşmesi kapsamında, ülkede iş yapabilmek için RF de bulunma zorunluluğu kapsamında da bu ülkede yapılması gereken lojistik merkezleri, dağıtım, üretim ve sanayi merkezleri ihtiyacı dikkate alındığında, RF nin 2000 li yılların başından olduğu gibi yine ülkemiz müteahhitlik ve teknik müşavirlik sektörü ve ayrıca inşaat malzemeleri ihracatı açısından da hedef ülke olması gerekliliğini ortaya koymaktadır. RF de esasen ülkemiz açısından öncelikli sektörlerin yapı, endüstri, konut, sanayi-üretimdağıtım merkezleri inşası, ulaştırma ve enerji olduğu gözlemlenmektedir. Bu bağlamda, Teknik Müşavirlik Hizmetleri Devlet Yardımları Programı kapsamında, firmalarımızın özellikle dönemi için pazar araştırmaları, fizibilite etüdü çalışmaları, ülke ofisleri, sözleşme destekleri gibi benzeri yardımlardan yararlanmalarının faydalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, yukarıda da belirtildiği üzere, RF ye yönelik olarak 2011 yılında ayrı bir müteahhitlik ve teknik müşavirlik heyeti ziyareti organizasyonunun uygun olacağı, bu ziyaret kapsamında, esasen RF de mukim Türk inşaat firmalarının da bir araya getirilerek çeşitli toplantılar yapılması ve stratejik öngörülerin ortaya konmasının da faydalı olacağı değerlendirilmektedir. 19

20 4- Lojistik Sektörü Müteahhitlik sektöründe kullanılan makine, ekipman ve inşaat malzemeleri açısından Lojistik Sektörü Firmalarımızın, RF de gerçekleştirdikleri projeler kapsamında, lojistik hizmetlerine yönelik olarak karşılaştıkları en önemli sıkıntı, gümrüklerde yaşanan sorunlar ve bu sorunların özellikle inşaat malzemeleri taşımalarında ek maliyet yaratmasıdır yılı başından itibaren yaşanan gümrük krizi, halihazırda dünyada yaşanan global kriz ve bu krizin Rusya pazarında yarattığı daralma ile de birleşince, müteahhitlik firmalarımız açısından kayda değer bir sorun oluşturmuştur. Diğer taraftan, yukarıda da özetlendiği üzere, RF Başbakanı Vladimir Putin in 2009 yılı Ağustos ayında gerçekleştirdiği ziyaret sonrasında, iki ülke arasındaki gümrük sorunu çözülmüştür. Bu kapsamda, 2010 yılında gümrük, lojistik ve nakliye konularında münferit sorunlar dışında, kayda değer bir sıkıntı yaşanmamıştır. Özellikle 2011 yılıyla birlikte de, müteahhitlik sektörümüzün ihtiyaç duyacağı inşaat malzemelerinin daha sorunsuz bir şekilde RF pazarına intikalinin sağlanacağı görülmektedir. Bununla birlikte, RF deki gümrük kurallarının sık sık değişmesi ve standart bir yöntem kullanılmaması nedeniyle firmalarımızın yüksek lojistik maliyetleri ile karşı karşıya kalabilme riskleri ve gümrük süreçlerinin uzunluğu nedeniyle yaşanacak olan kayıplar da halen olası sorunlar mevcut bulunmaktadır. Rusya Federasyonu nun coğrafi ve iklimsel koşulları ulaşım ağının genişletilmesini olumsuz yönde etkilemektedir. Rusya Federasyonu geniş bir ulaşım ağına sahip olmakla birlikte ulaşım ağı gelişmişliği bölgeler arasında önemli farklılık göstermektedir. Kara ulaşım ağı Rusya nın merkezi Avrupa bölgesinde, Kuzeydoğu ile Orta ve Güney Urallarda diğer bölgelere göre daha çok gelişmiştir. Rusya nın Kuzey Avrupa ve Sibirya bölgeleri ise daha az gelişmiş kara ulaşım altyapısına sahiptir. Ayrıca, aşağıda RF nin lojistik (ve enerji) sektörüne ilişkin çeşitli bilgileri yer almaktadır. Elektrik Üretimi / Tüketimi 958 milyar kwh / 840,7 milyar kwh Petrol Üretimi / Tüketimi / Rezervi 10,04 milyon varil / 2,9 milyon varil/gün / 69 milyar varil kanıtlanmış petrol rezervi (RF ihraç ettiği petrolün %75 ini Avrupa ya ihraç etmektedir.) Doğal Gaz Üretimi / Tüketimi / Rezervi 662,2 milyar m 3 / 475,7 milyar m 3 / 47,57 trilyon m 3 kanıtlanmış doğal gaz rezervi Doğal gaz rezervleri - Dünyanın 1.yeri tutmakta, 20

21 (dunya rezevlerinin %24-u): Avrupa Birliğinin tükettiği doğal gazın %23-ünü temin etmektedir (2010): oran sürekli düşüyor (2008 yılında %32 idi) Boru Hatları Demiryolları Karayolları Denizyolları Havalimanları Deniz Filosu Deniz Limanları Doğal gaz, km / petrol, km km km km havaalanı Toplam gemi 13 Liman ve terminal RF, petrol ticaretinin %12 sini, kömür ticaretinin %12 sini, doğalgaz ticaretinin %25 ini sağlamaktadır. RF nin GSYİH sinin %30 unu RF Federal Bütçesinin %40 ını yakıt ve enerji oluşturmaktadır. RF'de tespit edilmiş petrol rezevlerinin %75 i işletilmektedir. Kuyuların %50 sinde çıkarılmış petrol miktarı % 60 i geçmiştir. Karayolu Taşımacılığı İki ülke arasındaki karayolu taşımacılığı eski SSCB ile Türkiye Hükümetleri arasında imzalanan 20 Haziran 1988 tarihli anlaşma çerçevesinde yürütülmektedir yılında adet olan ücretsiz geçiş belgesi kotaları 2000 li yıllarda adete düşmüştür. İki ülke arasında TIR ile yapılan taşımalarda uygulanan kendine özgü ulaştırma yönetmeliği bulunmaktadır döneminde, arasında yol geçiş belgeleri, iki ülke TIR ları için karşılıklı olarak verilmiştir. Geri kalan taşımalar içinse bonus geçiş belgesi sistemi uygulanmaktadır. Her yüklenen Rus plakalı TIR taşımasına karşılık firmasından alınan izin yazısından 2 ay sonra, 4 adet (1x4) geçiş belgesi tahsis edilmektedir. Bunu sağlamak Türk nakliye sektörü için ciddi sorumlulukları beraberinde getirerek RF ye yatırım yaparak filo oluşturma zorunluluğuna neden olmuştur. Dolayısıyla, Türk firmaları RF de firmalar kurmuş ve filolar oluşturarak Türkiye-Rusya arasında Rus araçlarıyla sefer yapmaya başlamışlardır. Böylece, Rusya karayolu taşımacılığına dış sermaye girdisi sağlayarak katma değerlerini arttırmayı başarmışlardır. Aynı zamanda üçüncü ülke TIRları da piyasaya girerek TIR arzını talep karşısında dengeleyen unsur olmaktadırlar. Üçüncü ülke TIR larının devamlılığının olmaması, TIR temininde yüksek sezonlarda ciddi tıkanıklara yol açmaktadır. Kaybedilen navlun bedeli ise Türk nakliyecisi için ciddi bir gelir kaybıdır. İhracatçılar için ise maliyet yükselten ve zaman kaybına yol açan önemli bir problemdir. Şöför vize yönetmeliği araç sürücüleri için problem oluşturmaktadır. 21

22 Ayrıca, tüm bunlara ilaveten, karayolu taşımacılığında, özellikle 2008 yılı sonu ve 2009 yılının Ocak-Ekim döneminde büyük sıkıntılar yaşanmıştır. RF nin tüm yol geçiş belgelerini iptal etmesi, Türk TIR larının RF ye girememesine (sadece UBAK belgesi olanlar giriş yapabilmiştir) neden olmuştur. Bu durumdan en fazla Moldova plakalı (üçüncü ülke plakalı) TIR lar yararlanmış ve Türkiye- RF ticaretindeki taşımalardaki payını hızla arttırmıştır. Bu kapsamda, sorunun çözümüne ilişkin yapılan çalışmalar, özellikle 2009 yılı Ağustos ayından bu yana ikili ilişkilerde yaşanan gelişmeler ve ikili siyasi iradenin sorunların çözümüne odaklanması şeklinde cereyan etmesinden dolayı, 2009 yılı Ekim ayı başında sorun çözülmüştür. Bu çerçevede, 2010 yılının ilk yarısı için adet geçiş belgesi teati edilmiş olup, Rus ve Türk nakliyecileri arasında sırasıyla %25 ve %75 pazar dağılımının dikkate alınacağı ve bu kapsamda, 2010 yılının ikinci yarısında adetlik ikili yük taşıma geçiş belgesi teatisinin ancak Rus taşımacılarla Türkiye den Rusya ya adet taşıma gerçekleşmesi halinde sağlanabileceği hükme bağlanmıştır. Öte yandan, ülkemiz ile RF arasındaki karayolu taşımacılığında 1990 lı yılların ilk yarısında çoğunlukla Türkiye Bulgaristan Romanya Moldova Ukrayna - Rusya güzergahı kullanılmıştır. Söz konusu güzergah çıkış ve varış ülkeleri arasında dört ayrı ülke topraklarından transit geçmeyi zorunlu kıldığından oldukça sorunlu bir güzergahtır. Bu güzergahın alternatifi olan Türkiye-Gürcistan-Rusya güzergahı ise Kuzey Kafkasya da yaşanan siyasi gerginliklere bağlı olarak taşıdığı aşırı risk ve RF-Gürcistan gümrük kapısının kapalı olması nedeniyle kullanılamamaktadır yılı için kota ise, 2011 yılının Nisan ayında yapılacak olan KUKK Toplantısında belirlenecektir. Demiryolu Taşımacılığı Rus demiryolları, işletilen demiryolu hatlarının uzunluğu ve büyüklüğü bakımından dünyada ABD'dekinden sonra ikinci, ulaşım sistemi olup elektriklendirilmiş ana demiryollarının uzunluğu bakımından ise dünyada ilk sıradadır. Şu anda Rusya Federasyonu, tek başına, bütün dünya demiryollarının yük nakli hacminin yüzde %20'sini ve yolcu nakli hacminin yüzde %10'u gerçekleştirmektedir. Coğrafi konumu bakımından, Rus demiryolları, Avrasya demiryolu ağının ayrılmaz bir parçası olup Avrupa ve Doğu Asya demiryolu sistemlerine direkt olarak bağlıdır. Bunun yanısıra, limanlar üzerinden Kuzey Amerika nakliye sistemleri ile bağlantı kurulabilmektedir. Demiryolları, Rusya Federasyonu'nun nakliye sistemine entegre edilmiştir. Rus demiryolları, diğer ulaşım türleri ile etkileşim içinde nüfus, ekonomi ve devletin nakliye ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bunun yanısıra demiryolları nakliye sisteminin başlıca unsuru olup, ülkenin toplam yolcu ve yük ulaşımındaki payı ise yüzde %40'ını aşmaktadır. Demiryollarının lider konumu, yıl boyunca düzenli hareket sağlama, yüklerin büyük hacimleri taşıma olanaklarından ve insan kaynaklarının hareket kabiliyetinden kaynaklanmaktadır. 22

23 Rusya Federasyonu ile ülkemiz arasındaki demiryolu taşımaları Doğukapı hattı kullanılarak Ermenistan üzerinden gerçekleştirilmekteydi. Ancak, Doğukapı hattımızın 1993 yılından bu yana kapalı olması nedeniyle, ülkemizden bu ülkeye karşılıklı olarak yapılan demiryolu seferleri Kapıkule hattından (Bulgaristan-Romanya üzerinden) gerçekleştirilmektedir. Bununla birlikte, Rusya ya yapılacak taşımalar için alternatif yol olarak düşünülen Kars- Tiflis Demiryolu Hattı Projesi nin hayata geçirilmesi halinde taşımalar Gürcistan üzerinden gerçekleştirilecektir. Deniz Taşımacılığı ve Kombine Taşımacılık TCDD Limanları, ülkemiz demiryolu şebekesi ile bağlantılı olduğu gibi devletin ana karayolu ağı üzerinde de olduğundan ve uluslararası havaalanlarına yakınlıklarından dolayı denizyoludemiryolu-karayolu kombine taşımacılığına imkan vermektedir. Deniz taşımacılığında ülkemizin rekabet gücünü arttıran ve taşımalara hız kazandıran sistemlerden birisi de Ro-Ro taşımacılığıdır. Bugün için ülkemiz ile Rusya Federasyonu limanları arasında (Samsun-Soçi-Novorossiyski) halen düzenli olarak Ro-Ro taşımacılığı yapılmaktadır. Limanlar RF de Rusya nın ihracatına daha önem veren bir yapıdadır. Özellikle, Karadeniz limanları mal kabulü ve sevki açısından yetersiz bir durumdadır. Limanların gelişimi için yatırımlara başlanmış olup, gerekli altyapıya ulaşmasının oldukça zaman alacağı izlenimi edinilmektedir. Özellikle yukarıda belirtildiği üzere, Samsun- Novorossiyski arasındaki yapılan düzenli Ro- Ro seferleri iki ülkeye ekonomisine önemli hizmetler vermektedir. Öte yandan, Samsun-Port Kavkaz Ro Ro seferleri için 2010 yılında (Nisan ayında) iki ülkenin Ulaştırma Bakanlık yetkilileri bir araya gelmiş ve Sn. Medevedeb in 2010 yılı Mayıs ayında yapılan ziyareti sıraısnda sözkonusu ön anlaşma imzalanmıştır. Halihazırda, Sn. Başbakanımızın 2011 yılı Mart ayında yapacağı ziyarette konu nihai hal gelecek olmakla birlikte, deneme seferleri 2011 yılınıhn başından itibaren yapılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, özellikle 2007 yılı içerisinde sadece tek limana yanaşabilme teknik zorunluluğu, yol geçiş belgelerinin yetersizliği eklenerek beraber çok ciddi beklemelere yol açmıştır. Bu zorluklara TIR lara yapılan gümrük kontrolerinin yavaş olması da eklenince uzun süren beklemeler meydana gelmiştir. Özellikle Türk ihracatçısı ve nakliyecisinin ciddi ekonomik kayıpları olmuştur. Bu tıkanıklık üçüncü ülke nakliyecilerin ülke ticaretindeki ağırlıklarını artırmıştır. İkinci bir deniz yolu bağlantısı olan Zonguldak Evpatorya, Zonguldak-Skadovsk düzenli Ro-Ro seferleri hemen hemen aynı sorunları yaşamaktadır. Depolama Rusya da özellikle ülkeye giriş güzergahlarında yeterli depolama olanakları bulunmamaktadır. Mevcut depolar genellikle Rusya ihracatı için planlanmış durumdadır. 23

24 Bu alandaki modernizasyon da oldukça sınırlıdır. Büyük merkezlerde (Moskova gibi) uygun depo bulmak çok zor olmakla beraber firma maliyetlerini de yükseltmektedir. Ayrıca, RF de iş yapabilmek için arz sürekliliğini sağlamak gerekmektedir. RF deki ithalatçılar, toptancılar ve perakendeciler, esasen iş yapmayı planladıkları şirketlere RF de depo imkanının bulunup bulunmadığını sormakta ve bu durumu bir tercih sebebi yapmaktadır. Bu kapsamda, Güney Rusya Lojistik Merkezi benzeri, bu tarz depolama projelerinin ülkeye yönelik inşaat malzemeleri de dahil olmak üzere her türlü üründe bu ülkeye yönelik ihracatımızın geliştirilmesine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. 5- Müteahhitlik, Teknik Müşavirlik ve Yabancı Yatırım Mevzuatı Müteahhitlik ve teknik müşavirlik sektörünü düzenleyen mevzuata ilişkin bilgi Yabancı Yatırım mevzuatına ilişkin bilgi Yabancı İşçi çalıştırma, oturma izinleri, vergiler sosyal güvenlik giderleri ve şirket kuruluşlarına ilişkin bilgi Müteahhitlik konusundaki en önemli düzenleme hiç kuşkusuz yukarıda Müteahhitlik Sektöründe Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler ve/veya Avantajlar başlığında ayrıntıları ile ele alınan SRO düzenlemesidir. Ayrıca, inşaat standartlarının belirlendiği SNIP ler de bu konuda önem arz etmektedir. Yabancı işçi çalıştırma ve oturum izinleri ve buna bağlı sıkıntılar yukarıda Müteahhitlik Sektöründe Yabancı Firma Faaliyetlerine Yönelik Kısıtlamalar, Riskler ve/veya Avantajlar başlığında ifade edilmişti. Rusya Federasyonu nda federal vergiler, bölgesel vergiler ve yerel vergiler olmak üzere üç tür vergi uygulaması bulunmaktadır. Rusya Federasyonu ndaki yabancı firmalar açısından önem arz eden bazı vergi çeşitleri ve oranları aşağıdaki gibidir. Kurumlar (Kazanç) Vergisi: 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren üretim ve ticaret şirketleri için bu oran % 20 olarak belirlenmiştir (%2 Federal bütçe\ %18- yerel bütçe (%13,5 kadar inebilir). Komisyoncu (aracı) şirketler, banka ve sigorta şirketleri için kurumlar vergisi oranı ise % 35 dir. Kişisel Gelir Vergisi: Ağustos 2000 tarihinde yapılan düzenleme ile vergi dilimi sınıflaması yapılmaksızın % 13 olmak üzere tek bir oran olarak belirlenmiştir. Katma Değer Vergisi: Sözkonusu vergi oranı % 18 olup, bu oran temel gıda, ilaçlar ve çocuk malzemeleri için % 10 oranında uygulanmaktadır. Şirket Türleri ve Kuruluş Aşamaları Limited Şirket (OOO) Ticari faaliyete bizzat taraf olacak olan firmalar OOO limited şirket türünü tercih etmektedir. Bürokratik işlemleri anonim şirketlere göre daha kolaydır. 24