TALEP TAHMİNLERİ. Y.Doç.Dr. Alpagut YAVUZ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TALEP TAHMİNLERİ. Y.Doç.Dr. Alpagut YAVUZ"

Bercu Hayrettin
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TALEP TAHMİNLERİ Y.Doç.Dr. Alpagut YAVUZ

2 Yöetm e temel foksyolarıda br ola plalama, e kaba taımıyla, şletme geleceğe yöelk alıa kararları br bleşkesdr. Geleceğe yöelk alıa kararları başarısı yöetcler yaptıkları tahmler gücüe bağlıdır. İşletmelerde e sık tahm edlmek stee usur talep olduğu ç bu yötemler "talep tahm yötemler" olarak blrler. Acak bu yötem ve tekkler sadece talep tahmler ç değl geleceğe yöelk tüm tahmler ç kullaılablr.

İşletmelerde e sık tahm edlmek stee usur talep olduğu ç bu yötemler "talep tahm yötemler" olarak

3 Talep Tahmler Sııfladırılması Zama aralığı, kullama amacı, mamul cs, hesaplama tekğ vb krterlere göre sııfladırılablr. Zama aralığıa göre: Çok kısa vadel tahmler Kısa vadel tahmler Orta vadel tahmler Uzu vadel tahmler

4 Talep Tahm Prespler Mktar veya çeşt bakımıda büyük ola gruplar ç yapıla tahmler daha duyarlıdır. Tahmler kapsadığı zama aralığı kısaldıkça duyarlılık artar. Her talep tahm araştırmasıda sapmalar hesaplamalıdır. Souçlar uygulamaya geçmede öce kullaıla yötem geçerlk test yapılmalıdır.

Tahmler kapsadığı zama aralığı kısaldıkça duyarlılık artar.

5 Talep Araştırmasıda Yapılacak Blg toplama İşler Talep tahm peryoduu tespt Tahm yötem seçm ve hata hesabıı yapılması Tahm souçlarıı geçerlğ araştırılması

6 Talep Araştırma Yötemler Kaltatf Yötemler Kattatf Yötemler Nedesel Modeller Zama Sers Aalzler

7 Kaltatf Yötemler Tahmler bu kouda deeym ola kşler tarafıda herhag br statstk tekk kullaılmaksızı subjektf olarak yapılırlar. Taleb çok fazla değştğ ve bu değşmler edeler blmedğ durumlarda kattatf yötemler pek başarılı souçlar vermedğ ç kaltatf yötemler kullaılır. Ayrıca, çok uzu döeml tahmlerde de kattatf yötemler pek başarılı olamadığı ç kaltatf yötemler kullaılır. Delph tekğ bu yötemler arasıda e sık kullaılalarda brdr.

Taleb çok fazla değştğ ve bu değşmler edeler blmedğ durumlarda kattatf yötemler pek başarılı souçlar

8 Delph Tekğ Delph tekğde tahm edlmek stee olay hakkıda bu kouda uzma kşlere aket şeklde sorular yöeltlr. Bu kşler verdğ tüm cevaplar br koordatör tarafıda özetleerek tahm yapa kşlere ger göderlr. Böylelkle, akete cevap vere br kş dğer kşler de kou üzerdek fkrler öğrer ve gerekyorsa ked cevabıı değştrr. Bu fkr alış-verş, uzma kşler büyük çoğuluğu arasıda br görüş brlğ sağlaıcaya kadar devam eder.

Böylelkle, akete cevap vere br kş dğer kşler de kou üzerdek fkrler öğrer ve gerekyorsa ked cevabıı

9 Kattatf Yötemler Tahm edlmes stee br değşke (talep, satış hasılatı, v.b.) geçmş döemlerde aldığı değerler (tarh verler) sstematk br şeklde kullaılarak bu değşke gelecekte alması beklee değer saptaır. Bu yötemlerde kaltatf yötemler akse statstksel tekkler sıkça kullaılır. Dolayısıyla, yapıla tahmler subjektf değl objektftr.

) geçmş döemlerde aldığı değerler (tarh verler) sstematk br şeklde kullaılarak

10 Bast Doğrusal Regresyo (Doğru Uydurma) Yötem Temel amaç; bağımsız değşke le Y bağımlı değşke arasıdak doğrusal lşky Y = a + b deklem le fade etmek üzere bu deklem parametreler (a le b' alacağı değerler) bulmaktır. Deklem parametreler buludukta sora değşke alacağı değer bldğ takdrde Y değşke alacağı değer kolaylıkla (deklemde a, b ve değerler yere koularak) tahm edleblr.

11 Bu yötemde bağımlı değşke (Y) tahm edlmek stee değşke, bağımsız değşke () se bağımlı değşke drekt olarak etkleye br başka değşke fade eder. Öreğ, yapıla reklam harcamalarıı satışları asıl etkledğ bulmak ç satışlar bağımlı değşke (Y), reklam harcamaları se bağımsız değşke () olarak alıır.

Öreğ, yapıla reklam harcamalarıı satışları asıl etkledğ bulmak ç

12 Bağımlı değşke (Y) brde fazla bağımsız değşke (1, 2, 3,...) tarafıda etkledğ bu gb durumlarda, bağımsız değşkeler le bağımlı değşke arasıdak doğrusal lşky (var se) bulmak ç çoklu doğrusal regresyo yötem kullaılır. Bu yötem, matık olarak, bast doğrusal regresyo yöteme bezemekle brlkte, buluması gereke parametreler fazlalığı edeyle oldukça karmaşıktır.

doğrusal lşky (var se) bulmak ç çoklu doğrusal regresyo yötem kullaılır.

13 Y = a + b deklemde a le b parametreler alacağı değerler aşağıdak formüller yardımı le buluur: ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( Y Y Y Y b b Y b Y a 1 1

14 Örek Br frmaı yıllar tbar le dağıttığı bröşür (reklam) aded ve satışları aşağıdak şeklde gerçekleşmştr.

15 Yıllar Broşür Aded (B) () Satışlar (To) (Y) Toplam

650 1995 90 1500 1996 50 600 1997 40 500 1998

16 Yıllar Broşür Aded (B) () Satışlar (To) (Y) *Y Toplam

135000 8100 1996 50 600 30000 2500 1997 40 500 20000 1600 1998 80 1100 88000

17 18,28 (640*640) (10*43600) (640*8750) (10* ) ) ( ) ( ) ( ) ( Y Y b 294,92 10 (18,28* 640) b Y a Y = -294, ,28

18 Bulua bu doğruu gerçek (tarh) verlere yakılık/uzaklık dereces ölçmek ç tarh değerler yukarıda bulua Y = -294, ,28 deklemde yere koularak tahm Y değerler,, hesaplaır. Gerçek Y değerler le tahm Y değerler arasıdak farklar tüm döemler ç toplaarak "Hataları Kareler Toplamı (HKT)" aşağıdak şeklde hesaplaır;

19 Yıllar Y Ŷ (-294, ,28) 2 (Y - Ŷ) ,68 234, , , ,28 45, , , , , ,08 364, , , , , , , , ,18 Toplam (HKT) 54408,18

1350,28 22416,08 1996 50 600 619,08 364,05 1997 40 500 436,28 4060,24 1998 80 1100

20 HKT 1 ( Y Yˆ ) olarak buluur. Eğer a ve b parametreler ç yukarıda bulua değerlerde (a = -294,92 ve b = 18,28) farklı değerler kullaılacak olursa, yapıla tahmlerde hesaplaacak HKT değerler mutlaka 54408,18 de büyük olacaktır. Dolayısıyla Örektek verler ç Y = - 294, ,28 deklem HKT'ı mmum yapa (ya tarh verlere e yakı) doğruu deklemdr. Bu yöteme lteratürde e küçük kareler yötem der ,18

kullaılacak olursa, yapıla tahmlerde hesaplaacak HKT değerler mutlaka 54408,18 de büyük olacaktır.

21 Tarh verlerde yararlaılarak ve Y değşkeler arasıda e küçük kareler yötemyle saptaa bu doğrusal lşk gelecek döemlerde de aye devam edeceğ varsayılır ve geleceğe yöelk tahmler Yˆ a b 294,92 18,28 deklem kullaılarak yapılır. Öreğ, 2001 yılıda frma 110 b adet broşür dağıtmışsa 2001 satışları yukarıdak deklemde yere 110 değer koularak Ŷ 294,92 (18,28*110) 1715,88

22 E küçük kareler yötem kullaılarak bulua a ve b değerler, değşke le Y değşke arasıdak lşk hakkıda öeml blgler çerr. hesaplaa a ve b değerlere yöelk br yorum yapmak gerekrse; fazlada dağıtıla br adet broşür, satışları b = 18,28 to artırmaktadır. Ayrıca, hçbr broşür dağıtılmadığı takdrde tahm satışlar a = -294,92 to (egatf değerler geellkle 0 alıır) olacaktır.

23 r Bast doğrusal regresyo yötemde le Y değşkeler arasıda kurula doğrusal lşk e kadar güçlü/zayıf olduğuu korelasyo katsayısı (r) gösterr. Korelasyo katsayısı aşağıdak formül yardımıyla buluur: HKT 1 Varyas ( Y) 1 1 Y 2 HKT 1 Y 2-1 r +1

24 r HKT 54408, Y 1 1 Y ,058 0,97

25 Determasyo katsayısı (r 2 ) se Y'dek değşmeler e kadarıı 'tek değşmelerde kayakladığıı göstere ve 0 le 1 arasıda değerler alable br büyüklüktür. Determasyo katsayısı, bast br şeklde, korelasyo katsayısıı kares alıarak buluablr. Örektek verler ç determasyo katsayısı r 2 = (0,97) 2 = 0,94 olarak hesaplaır. Br başka fadeyle, satışlardak değşmeler %94'ü dağıtıla broşür adeddek değşmelerde, gerye kala %6'sı se dğer faktörlerde (malı kaltes, fyatı, v.b.) kayaklamaktadır. Görüldüğü gb, satışlardak değşmeler büyük br kısmı (%94'ü) regresyo model tarafıda ölçüleblmektedr. Dolayısı le, bu model oldukça başarılıdır deleblr. Lteratürde, determasyo katsayısı (r 2 değer) 0.75'de büyük ola regresyo modeller geellkle başarılı sayılmaktadır.

26 Zama Sers Aalzler Bast Ortalama Yötem Hareketl Ortalamalar Yötem Ekspoasyel (Üssel) Düzgüleştrme Yötem Tred Aalz Yötem Mevsmsel Dalgalamalar ve Trede Oralama Yötem

Benzer belgeler

Tanımlayıcı İstatistikler

Tanımlayıcı İstatistikler Taımlayıcı İstatstkler Br veya brde azla dağılışı karşılaştırmak ç kullaıla ve ayrıca örek verlerde hareket le rekas dağılışlarıı sayısal olarak özetleye değerlere taımlayıcı statstkler der. Aalzlerde